Indíánastríðin 1840 – 1890

Sagan af Indíánum Norður-Ameríku sem bjuggju á sléttunum miklu er mjög athyglisverð. Stríð indíána við hvíta manninn stóð í meira 400 ár (má byrja 1492 í Mexíkó) en hér látið duga fyrir baráttu Norður-Ameríku indíána við hvita innflytjendur.

Amerísku indíánastríðin, eða Indian Wars á ensku, voru mörg vopnuð átök milli evrópskra ríkisstjórna og nýlendustjórna hins vegar og síðar bandarískra landnema eða Bandaríkjanna, gegn þjóðum Norður-Ameríku annars vegar. Þessar átök áttu sér stað innan núverandi marka Bandaríkjanna frá upphafi nýlendutímans 1607 og þar til 1924. Í mörgum tilfellum leiddi þessi átök til stríðs og samkeppni um auðlindir og eignarhald landsins og Evrópubúar og síðar Bandaríkjamenn höfðu brotið inn á yfirráðasvæði sem hefðu verið undir stjórn innfæddra frumbyggja Bandaríkjanna í árþúsundir. Hernaður og hernað áttu einnig sér stað vegna átaka milli evrópskra ríkisstjórna og síðar Bandaríkjanna. Þessar ríkisstjórnir notuðu innlenda Ameríkar ættkvíslir til að hjálpa þeim að sinna hernaði í uppgjörum hvers annars og innfæddra bandamenn þeirra.

Eftir 1776 voru mörg átök staðbundin, þar sem deilt var um landnotkun. Á 19. öld voru átökin knúin áfram af hugmyndafræði eins og Manifest Destiny, sem gekk út á að Bandaríkin myndu víkka út frá austurströndinni til vesturstrandar Norður Ameríku. Á árunum sem leiddu til ýmissa aðgerða og með fjöldaflutningi á Indíánum frá 1830 voru mörg vopnuð átök milli landnema og innfæddra Bandaríkjamanna. Áður en lögin frá 1830 voru ákveðin, voru átök leyst með sölu eða skipti á yfirráðasvæði með sáttmálum milli sambandsríkisins og tiltekinna ættkvísla. Þessir samningar voru jafnharðar brotnir af Bandaríkjastjórn og þeir voru gerðir. Samningurinn frá 1830 heimilaði stórfelldum flutningur frumbyggja sem bjuggu austur af Mississippi River til vesturs. Þegar ríkisborgarar Bandaríkjanna héldu áfram að setjast á svæði í Kyrrahafi, í Kaliforníu, héldu átök áfram. Stefnan um "flutning" var fínhreinsuð til að færa innlendar frumbyggjaþjóðir til mjög sérstakra verndarsvæða. Frægasta stríðið var Seminole stríðin tvö, við frumbyggja Flórída annars vegar og hins vegar nauðungarflutningarnir á Cherokee og segja megi að hafi verið upphafið að sókninni vestur á bóginn.

Tímabilið sem átökin um slétturnar miklu áttu sérs stað, er látið byrja með því að indíánar náðu valdi á hestum sem sluppu frá Mexíkó í einni indíánauppreisninni þar en þeir hestar var sleppt lausum því þeir indíánar voru akuryrkjubændur. Hestarnir dreifuð sér fljót og voru svokallaðir Mustangs eða villihestar og eru þeir enn til villtir í Ameríku. Þeir voru gjörólíkir hestunum sem hvítu landnemarnir tóku með sér frá Evrópu. Þeir komu frá Spáni upphaflega, voru t.a.m. mjög harðgerðir og gátu lifað a litlu grasi og enn minna vatni. Kallaðir ,,indian ponles". Líf indíána gjörbreyttist við þetta og nú gátu þeir elt vísindahjarnirnar sem voru með 60-80 milljón dýra og hætt fasta búsetu.

Á sléttunum miklu í Miðvesturríkjunum urðu til hjarðindíánar eða sléttuindíánar. Þeir urðu afburðahestamenn og komu fram í sviðsljósið á 17. og 18. öld. Við þekkjum þessar þjóðir af kúrekamyndunum, sögunum þegar villta vestrið var sigrað. Ætli sá kalfi megi ekki rekja til indíánalaga Andrews Jackson Bandaríkjaforseta um 1840 en mesta sóknin inn á svæði þeirra var eftir borgarstyrjöldina 1865 og hafði lokið um 1890. Frægustu þjóðirnar voru Apache, Commanche, Sioux, Cheyenne, Kiowa og Navajo. Með ósigri þeirra um 1890, lýkur þar með söguþekkingu flestra á þessu þjóðum og maður býst allt eins við að þær hafa horfið úr sögunni, útrýmt eða horfið inn í mannhaf Bandaríkjanna. Svo er alldeilis ekki en þessar þjóðir búa eða eiga verndasvæði enn í dag. Þær eru fámennar, Apache eru um 111.000 í dag, Commanche aðeins um 15.000, Sioux um 170.000, Cheyenne um 10.000, Kiowa um 12.000 og Navajo eru fjölmennastir og jafnmargir Íslendingum eða um 300.000. Talið er að um 3 milljónir Indíána séu enn til í Norður-Ameríku og alls um 5 milljónir sem eiga ættir sínar að rekja til þeirra. Blackfeet, Crow og Pawnee indíánar tóku þátt í þessu stríði en þeir voru ekki ekta eða sannir sléttuindíánar, því að þeir bjuggu á útjöðrum sléttana miklu en samt góðir hestamenn. Var búinn að gleyma Arapho en þeir bjuggu við hlið Cheyenne miðsvæðis á sléttunum. Alls sjö þjóðir sem töldust vera sléttuindíánar.

Andstæðingar indíánana voru landnemarnir og bandaríska riddaraliðið (fyrirrennararnir hétu Dragoons, hersveitir á hestum og myndaðar 1833).Eftir stríðið við Mexíkó 1848 og Nýju Mexíkó og Kaliforníu bættust við Bandaríkin, urðu Dragoons að calvary um 1861 með nýjum einkennisbúningum.

Í þessu 50 ára stríði er talið að um 20 þúsundir indíánar hafi fallið og jafnmargir andstæðingar þeirra, aðrar 20 þúsundir. Upphafið eins og áður sagði má rekja til þess að 1837 voru indíánar frá austurríkjum Bandaríkjanna hraktir vestur á bóginn inn á slétturnar miklu í vestri. Dragoons, síðar calvary sveitirnar byggðu sér útverði eða fort, e.k. landamæravirki við slétturnar um miðhluta n.v. Bandaríkin. Þegar Kalifornía bættist við ríkjasambandið og gullæði hófst og ljóst að ekki dugði lengur að senda indíána lengur vestur á bóginn eftir að landsvæði þeirra höfðu verið yfirtekin, var ekki aftur snúið og sókn landnema þyngdist. Indíánar sléttana miklu voru umkringdir og voru slétturnar miklu síðustu landsvæðin sem indíánar réðu einir yfir. Oklahólma var síðasta svæðið sem landnemar tóku yfir um aldarmótin 1900. Þegar járnbraut var lögð þvert yfir Norður-Ameríku eftir borgarastyrjöldina og hvítir landnemar settust að við hana, jókst ennfrekar sóknin inn á landsvæði indíána. Stöðugar skærur og átök einkenndu tímabilið frá 1865-1890.

Upphaflega samskipti milli landnema sem tók þátt í Pikes Peak gullæðinu og innfæddu ættkvíslir Ameríku á Front Range svæðinu og Platte Valley voru vingjarnleg. Reynt var að leysa úr átökum með samningaviðræðum með Fort Wise-sáttmálann, með stofnun verndarsvæðis í suðausturhluta Colorado, en ekki var samþykkt af öllum hermönnum, sérstaklega svokölluð hundahermönnum. Snemma á sjötta áratugnum jókst spennan og náði hámarki í Colorado stríðinu og Sand Creek fjöldamorðunum þar sem svo kallaðir Colorado sjálfboðaliðar réðust á friðsamlegt Cheyenne þorp og drápu konur og börn sem leiddi tilr frekari átaka.

Friðsamlegt samband milli landnema og indíána í Colorado og Kansas sléttum var viðhaldið af trúföstum ættkvíslum, en viðhorf óx meðal Colorado landnema fyrir að það ætti að flytja Indíána á brott með valdi. Hrottafengnar árásir á borgara í svo kallaða Dakóta stríð áriðð 1862 stuðlað að þessum viðhorfum eins og gerðu nokkrar minniháttar atvik sem áttu sér stað í Platte Valley og á svæðum austur af Denver. Herflokkar höfðu verið afturkallaðir til aðstoðar í borgarastríðinu og voru skipt út fyrir sjálfboðaliðana í Colorado, sem voru grófar menn sem oft studdu útrýmingu Indíána. Þeir voru undir stjórn John Chivington og George L. Shoup sem fylgdu forystunni af John Evans, landstjóra í Colorado. Þeir samþykktu stefnu um að skjóta alla indíána á færi, stefna sem í stuttu máli leiddi til almenns stríðs á Colorado- og Kansas sléttum, svokallaða Colorado stríðið.

Árásahópar sléttu Indíána á einangruðum bæjum austur af Denver, á framfarir í Kansas, og á stigi stöðvar meðfram South Platte, eins og í Julesburg, og meðfram Smoky Hill Trail, leiddi til þess að landnemar, bæði í Colorado og Kansas, samþykktu morðingaleg viðhorf gagnvart innfæddum Ameríkumönnum, með því að kalla til útrýmingar.  Sömuleiðis leiddi villimennska Colorado sjálfboðaliða í Sand Creek fjöldamorðana til þess að indíánar, sérstaklega hundahermennirnir, stríðsflokkar Cheyenne, sem tóku þátt í hefndaraðgerðum gegn landnemum.

Indíánastríðin enduðu 29. desember árið 1890 þegar Bandaríkjaher slátraði 146 Sioux-indíánum við Wounded Knee.

Í dag eru um 304 verndarsvæði í Bandaríkjunum sem ná yfir um 2,3% af landsvæði Bandaríkjanna. Eru til a.m.k. 564 ættbálkar indíáa í Bandaríkjunum. Sumir ættbálkar eiga fleiri en eitt verndarsvæði, sumir deila saman verndarsvæði og aðrir eiga engin verndarsvæði.