Færeyski fótboltinn á sér glæsta sögu - líkt og hinn íslenski

Það fyrsta sem útlenski fótboltaáhugamaðurinn spyr sig er hvort til sé knattspyrnulandslið í Færeyjum? Er til Færeyjardeild í fótbolta? Hvað hefur færeyska landsliðið fengið mörg stig í undankeppni HM?

Í mörg ár var færeyskur fótbolti spilaður á grófu undirlagi og við frumstæðar aðstæður. Engin skipulögð unglingaþjálfun var og aðstaðan í besta falli af skornum skammti. Landsliðið lék aðeins vináttuleiki og fékk aðeins að spila landsleik á útivelli árið 1962 gegn Íslandi. Þar áður lék landsliðið aðallega við nágrannana á Hjaltlandi.

Einangraður í Norður-Atlantshafi þróaðist færeyskur fótbolti án mikils innblásturs frá erlendum fótboltaliðum. Á sjöunda áratugnum eru merki um skipulagðan unglingafótbolta þar sem erlend áhrif eru að setja svip sinn á fótboltann.

Útvarpið og síðar sjónvarpið tengdi Færeyjar við umheiminn. Gervihnattasjónvarp verður vinsælt á níunda áratugnum og hefur áhrif á þróun fótboltaiðkunar í hinum fjarlæga norræna eyjaklasa.

Seint á níunda áratugnum fær færeyska knattspyrnan sitt stærsta tækifæri. Færeyingar gerast fullgildir aðilar að UEFA og FIFA.

Það eru áhyggjur innan fótboltaheimsins af því að færeysk knattspyrnulið eða landsliðið séu ekki undirbúin til að fást við nokkra af bestu leikmönnum heims. Sumir eru hræddir um að það geti valdið vandræðum og verið Færeyingum til skammar.

Þann 12. september 1990 léku Færeyingar fyrsta undankeppnisleik fyrir EM 92. Eftir nokkra vináttulandsleiki með misjöfnum árangri er 33 ára gamli Íslendingur, Páll Guðlaugsson, tilbúinn að stýra 11 áhugamönnum á vellinum í sænska bænum Landskrona.

Þar sem enginn löggiltur grasvöllur er í Færeyjum er heimavöllurinn fluttur til Svíþjóðar. Enginn í Færeyjum vissi af Landskronu fyrir leikinn. Það átti fljótlega eftir að breytast.

Andstæðingurinn er Austurríki sem var nýbúið að spila á HM 1990 á Ítalíu. Í austurríska liðinu voru leikmenn eins og Toni Polser og Andreas Herzog.

Það sem gerðist næst er eitt mesta uppnám í alþjóðlega fótboltaheiminum. Færeyingar munu alltaf minnast þess septemberkvölds árið 1990 þegar áhugamenn frá Færeyjum unnu atvinnumannaliðið í knattspyrnu frá Austurríki.

Eftir 61 mínútna markalausan leik skoraði Torkil Nielsen eitt mikilvægasta mark í færeyskri fótboltasögu. Færeyingar halda forystunni og vinna heimsfrægan 1-0 sigur.

Þessi sigur hefur verið kveikjan að öllu sem kom síðar. Sigurinn var svo óvæntur að austurríski knattspyrnustjórinn Josef Hickersberger var rekinn daginn eftir. Allur almenningur fagnaði og leikmenn færeyska liðsins voru hylltir sem hetjur.

Færeyska hagkerfið varð fyrir áföllum snemma á tíunda áratugnum en landsliðið var kærkomið truflun þar sem þúsundir fluttu til útlanda til að leita að vinnu. Ári eftir hinn fræga sigur gerir landsliðið vel aftur.

1-1 jafntefli gegn Norður-Írum á hinum fræga Windsor Park. Jöfnunarmarkið í síðari hálfleik kom frá Kára Reynheim rafvirkja.

Restin af keppninni endaði með tapi fyrir Júgóslavíu, Austurríki og Norður-Írlandi. Í Færeyjum var byggður nýr heimavöllur í Toftum.

Svangaskarður átti eftir að verða heimavöllur um ókomin ár. Knattspyrnuvöllurinn liggur á fjallshrygg á Austurey.

Litli stóri Daninn

Fyrir undankeppni HM 94 tóku Færeyjar á móti nokkrum stórstjörnum. Gheorghe Hagi, Enzo Scifo og Ryan Giggs unnu allir sigra á Toftum en stærsta stjarnan var nýi landsliðsþjálfarinn. Allan Simonsen er fyrrum leikmaður ársins í Evrópu hjá FC Barcelona og stærsta nafnið sem hefur starfað í færeyskum fótbolta. Hann á heiðurinn af því að gera uppsetninguna fagmannlegri.

Fyrsti sigur hans kom í undankeppni EM 96 gegn félögum í San Marínó. 3-0 á heimavelli og 3-1 í San Marínó. Í útileiknum var söguleg þrenna hjá Todi Jónsson.

Fyrir undankeppni HM 98 náðu Færeyingar tvöfaldan sigur gegn Möltu. Á síðustu stundu náði Todi Jónssyni að tryggja sigurmark gegn Möltu, 2-1.  Tveimur mánuðum síðar fyrir framan 6642 manns sem var metfjöldi á Svangaskarði unnu Færeyingar 2-1 sigur. Aftur var það Todi Jónsson aðalmaðurinn með stoðsendingu til Uni Arge, og eitt mark sjálfur.

Þessi keppni innihélt einnig tvo leiki gegn hinu volduga Spáni sem fékk aðeins á sig sex mörk. Þrjú þeirra skoruðu Færeyingar í 6-2 tapi á Svangaskarði og 3-1 tapi í Gijón.

Eftirminnilegt jafntefli

Í EM undankeppninni árið 2000 léku Færeyingar sinn besta fótbolta í riðli án smáþjóða liða. Seint jöfnunarmark tryggði jafntefli gegn Skotlandi á Toftir áður en  jafntefli var náð gegn Bosníu-Hersegóvínu. Tvö mörk frá Uni Arge tryggði forskot í síðari hálfleik en vítaspyrna þýddi 2-2 jafntefli eftir frábæran fótboltaleik. Markalaust jafntefli gegn Litháen bætti svo við stigafjöldann.

Undankeppni HM 2002 hófst á einu frægasta augnabliki færeyska landsliðsins í knattspyrnu. Á Toftum komust Færeyingar aftur úr tveimur núllum undir og gerðu 2-2 jafntefli á lokamínútum leiksins. Jöfnunarmarkið var skorað af heimamanninum Øssur Hansen sem sannaði hæfileika sína sem frábær aukaspyrnumaður.

Þetta átti að vera síðasta keppni Allan Simonsen. Hún endaði með tveimur sigrum gegn Lúxemborg. 2-1 sigur í Lúxemborg þar sem Christian Høgni Jacobsen varamaður og Todi Jónsson, skoruðu bæði mörkin. Todi Jónsson meiddist og hætti síðar vegna meiðsla en einbeitti sér áfram í félagsfótbolta. Hann lék síðar nokkra leiki til viðbótar fyrir landsliðið.

Heimaleikurinn gegn Lúxemborg var vatnapólóleikur. Völlurinn var óleikhæfur en dómarinn gaf færi á honum. Vítaspyrna frá Jens Kristian Hansen tryggði sigur og nýtt stigamet var slegið upp á sjö stig í undankeppninni.

Allan Simonsen hætti sem knattspyrnustjóri sem hafði breytt leikskipulaginu í kringum landsliðið og fór að stjórna landsliði Lúxemborgar.

Stóri Daninn

Gegn Skotlandi gaf Jákup á Borg tvisvar sinnum stoðsendingar á liðsfélaga sinn hann John Petersen sem skoraði í bæði skiptin. Hann gerði næstum því þrennu í seinni hálfleik en líkt og leikurinn gegn Bosníu-Herzegóvínu endaði hann með 2-2 jafntefli eftir frábæran fótboltaleik.

Eitt af eftirsjárverðustu augnablikum færeyskrar knattspyrnusögu kom í þýska bænum Hannover í október 2002. Eftir að hafa jafnað metin rétt fyrir hálfleik náðu Þjóðverjar forystunni aftur í síðari hálfleik, en hinn ungi Hjalgrím Elttør náði skot á stöngina á á loka sekúndum leiksins. Þetta hefði getað orðið enn eitt frægt 2-2 jafntefli, að þessu sinni fyrir undankeppni í HM.

Heimaleikurinn var leikinn á nýja þjóðarleikvanginum í Þórshöfn. Á Tórsvøllum héldu Færeyingar Þjóðverja í 88 mínútur en töpuðu 2-0 gegn tveimur mörkum eftir hornspyrnur.

Þjóð á tímum umbreytinga

Árið 2005 varð Jógvan Martin Olsen fyrsti Færeyingurinn til að verða landsliðsþjálfari. Færeyska knattspyrnan var í umskiptum eins og úrslitin sýna.

Eftir eitt og hálft ár í leit að réttu formúlunni kom besti árangur hans í næstsíðasta leiknum á stjórnartíð hans, þegar Austurríki kom í heimsókn í undankeppni HM 2010. Bogi Løkin, sonur Ábrahams Løkins sem lék í sögulegum sigri gegn Austurríki 1990, skoraði færeyska markið.

Árið 2009 varð Írinn Brian Kerr landsliðsþjálfari Færeyinga. Byggt á verkum Jógvans Martin Olsen, setti hinn írski, breskan stimpil á liðið. Þegar í fjórða leik sínum unnu Færeyingar Litháa á Svangaskarði í Toftum. Áherslan var á líkamlegan fótbolta og hver tomma skipti máli.

Sagan hefur það fyrir sið að endurtaka sig. Tæpum 20 árum eftir jafnteflið fræga í Belfast tryggði mark frá Christian Lamhauge Holst annað 1-1 jafntefli gegn Norður-Írum. Að þessu sinni í Tóftum.

Árið 2011 er toppurinn hjá Brian Kerr þar sem Færeyingar unnu Eistland 2-0 á Toftir. Sannfærandi sigur en það var endalok Brian Kerr.

Gríska kraftaverkið

Eftir virðulega byrjun setti nýr landsliðsþjálfari, danski fyrirliðinn Lars Olsen, virkilega stimpil sinn á liðið fyrir undankeppni EM 2016. Fyrirboðarnir voru þar en enginn bjóst við sigri í Grikklandi.

Þann 14. nóvember 2014, vikum eftir að landsdeildin lauk, unnu Færeyjar Grikkland 1-0. Jóan Símun Edmundsson skoraði eina mark leiksins í síðari hálfleik. Þetta er næst mikilvægasti sigur Færeyinga. En allt batnaði ennþá sumarið 2015.

Fyrir fullu húsi á Tórsvøllum komast Færeyjar í 2-0 með mörkum frá hinum kraftmikla miðjumanni Halli Hanssyni og Brandi Hendrikssyni Olsen – nýja stráknum á vellinum – áður en Grikkland minnkaði í 2-1 og gerði út um leikinn. Þetta hefur verið kallaður einn af fullkomnustu dögum með sólríku veðri, hávaðasömum fimm þúsund áhorfendum og sannfærandi sýningu á góðum fótbolta. Þetta var veislan sem allir höfðu beðið eftir með færeyska fána út um allt.

https://youtu.be/zSFidkj6PBE

Sögulegir punktar falla saman

Í undankeppni HM 2018 setti færeyska landsliðið nýtt met upp á níu stig. Glæsilegasta stigið kom gegn Ungverjalandi á Tórsvøllum. Það endaði markalaust en heimamenn voru með boltann og færin.

Því var fylgt eftir með annarri glæsilegri sýningu í Lettlandi. Færeyingar nýttu sér hornspyrnur í fyrri hálfleik og kláruðu skyndisókn tuttugu mínútum fyrir leiktíma og unnu Lettland 2-0. René Shaki Joensen og Jóan Símun Edmundsson skoruðu mörkin.

Góð úrslit urðu til þess að Færeyingar voru í stuði gegn Andorra, en þetta reyndust tvær mjög þéttar keppnir. Svekkjandi markalaust jafntefli í Andorra og 1-0 sigur á Tórsvøllum. Gilli Rólantsson skoraði sitt fyrsta mark fyrir landsliðið til að skrifa sögu þar sem Færeyingar náðu átta stigameti.

Keppnin lauk með markalausu jafntefli gegn Lettum á Tórsvøllum. Níu stig!

Síðasta keppni Lars Olsen veitti  aðeins eina stund af fagnaðarlátum. 1-0 sigur á heimavelli gegn Möltu. Það var endalokin fyrir Lars Olsen og Atla Gregersen hinn vinsæla fyrirliða. Það var augljóst á hátíðarhöldunum þar sem þeir tveir voru sérstaklega nefndir í fjölmiðlum.

Heimild og þýðing: Tróndur Arge á vefsetrinu: Guite to Faroe Islands, https://guidetofaroeislands.fo/history-culture/faroe-islands-national-football/

Færeyska fótbolta ævintýrið heldur áfram og mun eflaust eiga bjarta framtíð. Nú í sumar unnu Færeyingar sannfærandi sigur á tyrkneska landsliðinu, 2-0 á heimavelli. Framundan eru spennandi tímar.

Öll umgjörð um knattspyrnuiðkun í Færeyjum er hin glæsilegasta. Flestöll lið hafa gervigrasvelli með stúku. Færeyska deildin er spiluð frá mars þar til í lok október. En Færeyingum skortir knattspyrnuhús. Mér skilst að eitt sé í smíðum nú. Ef fleiri verða til, þá verður bylting í knattspyrnuiðkunn Færeyinga, líkt og hjá Íslendingum á sínum tíma. Ég man þá tíð þegar Íslendingar spiluðu malarvelli, svo kom gervigrasið en mesta byltingin varð þegar knattspyrnuhúsin komu til sögunnar.

Íslenskir leikmenn í færeyska fótboltanum

Í gegnum tíðina hafa margir íslenskir leikmenn spilað í Færeyjum. Margir íslenskir þjálfarar hafa einnig þjálfað í eyjunum við góðan orðstír. Má þar nefna markmaðurinn Albert Sævarsson spilaði með B-68 frá 2003 til 2005. Varnarmaðurinn Andri Freyr Björnsson spilaði 2015 með TB og 2016 hjá AB. Varnarmaðurinn Árni Rúnar Örvarsson spilaði 2016 með TB og fleiri.

Eins hafa færeyskir knattspyrnumenn spilað á Íslandi við góðan orðstír. Í sumar voru þrír færeyskir leikmenn sem spila í bestu deildinni á Íslandi valdir í færeyska landsliðið. Gunnar Niel­sen markvörður úr FH, Hallur Hansson miðjumaður úr KR og Patrik Johannesen sóknarmaður úr Keflavík eru allir í liðinu en ekki Skagamaðurinn Kaj Leo i Bartals­stovu sem hefur ekki leikið með landsliðinu í talsverðan tíma segir í frétt mbl.is.

Í dag spilar aðeins einn Íslendingur í Færeyjum, unglingurinn og framherjinn Ágúst Jens Birgisson. Hann spilar með 1. deildarliðinu B-71 í Sandey sem er lítið en öflugt knattspyrnulið á uppleið.

Ágúst Jens spilaði í yngri flokkum með FH til 2. flokks, er hann fékk samning við færeyska fótboltafélagið B-71. Árgangur hans í FH var sigursæll í gegnum tíðina og hefur Ágúst verið iðinn við að skora mörk.

Ágúst Jens er 18 ára gamall og var ekki búinn að klára 2. flokk er honum bauðst tækifæri að spila með meistaraflokki B-71 (Sandey í Færeyjum) á þessu keppnistímabili. Hann spilar jafnframt með U-21 liði B-71. Hann hefur staðið sig frábærlega, líkt og þegar hann spilaði með FH. U-21 liðið hefur aldrei náð eins hátt og nú á stigatöflunni og er Ágúst meðal markahæstu leikmönnum deildarinnar. Meistaraflokkurinn á möguleika á að fara í bestu deildina í Færeyjum ef þeir vinna síðasta leikinn sem er þessa helgi.