Færsluflokkur: Utanríkismál/alþjóðamál

Sósíalismi sem umhverfishyggja, femínismi eða mannréttindahyggja eru nýjar umbúðir um gamlar villur

"Nú á dögum er sósíalismi oftar en ekki klæddur í klæðum umhverfishyggju, femínisma eða alþjóðlega umhyggju fyrir mannréttindum.


Allt hljómar þetta vel óhlutstætt. En prófaðu að klóra í yfirborðið og þú munt eins líklega og ekki uppgötva andkapítalisma, niðrandi og afskræmandi kvóta og afskipti af fullveldi og lýðræði þjóða.


Ný slagorð: gamlar villur."
____
Miðvikudagurinn 14. maí,2003 Margaret Thatcher.
Ræða til Atlantshafsbrúarinnar.

https://www.margaretthatcher.org/document/111266


Trump neitað um réttláta málsmeðferð

Í einu af fjórum furðumálum fyrir bandarískum dómsstólum er Trump sakaður um að ofmeta verðmæti eigna sinna er hann sótti bankalán.  Bankinn, einn af virtustu bönkum heims, gerði auðvitað eigin könnun á virði eigna Trumps. Niðurstaðan var að lánið var veitt, það greitt upp í top og allir málsaðilar ánægðnir nema saksóknarar á vegum demókrata. Þarna sáu þeir möguleika á að koma höggi á Trump.

Búið var til eitt furðulegasta dómsmál í sögu New York, og dómari sem dæmdi í málinu, talinn vera hliðhollur demókrötum dæmdi Trump sekan (ekkert fórnarlamb í málinu, enginn kærði).  Sektin, á sér ekki fordæmi í sögu Bandaríkjanna, já bókstaflega hæsta sekt sem dæmt hefur verið í bandarískri dómssögu. Til marks um hversu pólitískt málið er, að sá "seki", Trump, fær ekki nægilegan tíma til að safna upp í sektargreiðsluna, og hann á samt að reiða fram tryggingar upp á $450 milljónir, þótt málið hafi verið skotið áfram á æðra dómsstig.

Eins og sagði, málið er hið furðulegasta. Hver hefur ekki sett verðmiða á húseign sína er hann sækir um lán og reynt að gera eign sína sem verðmætasta í augum bankans? Mat eigna er alltaf háð verðmati viðeigandi aðila.

Merkilegt við dóminn er að það er enginn kviðdómur, einn dómari og einn aðalsaksóknari. Réttarhöldin eru dómsuppkvaðning, sem þýðir að endanleg ákvörðun um hvort meðákærðu séu ábyrgir og hvers kyns skaðabætur eða refsingar hvílir á Engoron dómara einum.

Erfitt er fyrir jafnvel milljarðamæring að reiða fram $450 milljónir dollara í reiðuféi en ljóst er að hann á eignir fyrir dóm sektinni og því eru skilyrðin sem dómarinn setti ansi ströng.

Fyrr á þessu ári áætlaði Forbes Magazine að eignir hans í New York einar og sér væru 720 milljóna dala virði af áætluðum 2,5 milljörðum dala í heildareign.  Trump segist ekki eiga þessa upphæð handbæra. Hann mun hitta Elon Musk í næstu viku. Mun sá síðarnefndi bjarga honum úr snörunni?


Styrkleikar lýðræðis eru líka veikleikar þess

Það er venjulega talað um þrjú form stjórnkerfa, konungsdæmi, lýðræði og harðstjórn í sögulegu samhengi og hefur verið frá upphafi siðmenningar fyrir 10 þúsund + árum. Áður ríkti ættbálkastjórn og -menning. Þetta eru einkenni borgarmenningu. Byrjum á skilgreiningum og muninn á stjórnarformum:

Konungsríki, lýðræðisríki og einræði/harðstjórn tákna þrjá aðskilda stjórnarhætti, hvert með eigin einkenni og meginreglur um stjórnarhætti:

Í konungsríki er fullveldi í höndum eins einstaklings, venjulega einvalds, sem erfir stöðuna sem byggist á arfgengum arf.

Konungurinn fer með æðsta vald yfir ríkinu og stofnunum þess, oft með völd sem eru ekki háð lýðræðislegu eftirliti eða stjórnarskrárbundnum takmörkunum.

Sögulega séð voru konungsríki ríkjandi stjórnarform, en í dag hafa mörg konungsríki þróast yfir í stjórnarskrárbundið konungsríki, þar sem völd konungsins eru takmörkuð af stjórnarskrá og lýðræðislegar stofnanir gegna mikilvægu hlutverki í stjórnarháttum.

Lýðræði er stjórnarform þar sem vald er í höndum fólksins sem fer með það beint eða í gegnum kjörna fulltrúa.

Lýðræðislegar meginreglur fela í sér frjálsar og sanngjarnar kosningar, réttarríki, verndun réttinda og frelsis einstaklinga, aðskilnað valds og ábyrgð stjórnvalda.

Lýðræðisríki miða að því að ákvarðanir stjórnvalda endurspegli vilja meirihlutans um leið og réttindi og hagsmunir minnihlutahópa standa vörð.

Einræði er stjórnarform þar sem vald er safnað í hendur eins einstaklings eða lítils hóps (flokkræði), oft án þess að þurfa að bera ábyrgð á fólki.

Einræðisherrar stjórna venjulega með einræðislegum hætti, bæla niður andóf, stjórna fjölmiðlum og miðstýra valdinu til að halda tökum á valdinu.

Þó að sum einræðisríki geti haft stuðning eða lögmæti almennings, skortir þau oft lýðræðislegar meginreglur um gagnsæi, ábyrgð og virðingu fyrir einstaklingsréttindum.

Þessar stjórnarhættir tákna mismunandi nálganir á stjórnsýslu, með mismikilli þátttöku almennings, frelsi og ábyrgð. Þótt konungsríki, lýðræðisríki og einræðisríki hafi verið til í gegnum tíðina og haldi áfram að lifa saman á mismunandi stöðum í heiminum, getur útbreiðsla og samþykki hvers kerfis verið mismunandi eftir menningarlegum, sögulegum og landfræðilegum þáttum.

Þegar lýðræðið fellur

Það eru margar ástæður fyrir að lýðræðisríki falla. Oftast er það vegna innbyrgðis átaka eða hópur manna nýtir sér lýðræðislegt ferli til að fella það. Dæmi um það er valdataka fasista, kommúnista og aðra hópa.

Lítill hópur fólks getur hugsanlega rænt lýðræðinu með ýmsum hætti, nýtt sér veikleika í kerfinu eða nýtt sér samfélagslegar og pólitískar aðstæður. Hér eru nokkrar leiðir sem þetta getur gerst:

Samþjöppun auðs og valds. Lítill hópur auðugra einstaklinga eða fyrirtækja getur haft óhófleg áhrif á stjórnmálaferlið með hagsmunagæslu, framlögum í herferð og annars konar fjárhagsaðstoð. Þetta getur leitt til stefnu sem fyrst og fremst gagnast hagsmunum ríku elítunnar frekar en breiðari íbúa. Bandaríkin gott dæm um það?

Meðferð fjölmiðla. Hægt er að nota eftirlit eða áhrif á fjölmiðlum til að móta almenningsálitið og stjórna frásögninni og valda þannig kosningum og grafa undan lýðræðislegu ferli. Hægt er að nota áróður, rangar upplýsingar og ritskoðun til að hagræða almenningi og bæla niður ágreining. Þetta var gert á 19. og 20. öld með góðum árangri en síður með tilkomu internetsins. Hefðbundnir fjölmiðlar eiga í vök að verjast en einstaklingurinn er orðinn fréttaveita.

Afskipti af kosningum. Utanaðkomandi aðilar, eins og erlend stjórnvöld eða aðilar utan ríkis, geta reynt að hafa afskipti af lýðræðislegum ferlum með tölvuþrjóti, óupplýsingaherferðum eða öðrum leynilegum aðferðum. Með því að hafa áhrif á kosningaúrslit eða sá vantrausti á kosningaferlið geta þær grafið undan lögmæti lýðræðislegra stofnana.

Reynt á mörk stofnana (e. gerrymandering) og kosningasvindl. Meðhöndlun á kosningamörkum, kúgunaraðferðum eða hlutdrægum kosningakerfum getur hallað leikvellinum í þágu tiltekinnar stjórnmálaflokks eða flokks. Þetta getur leitt til brenglaðrar framsetningar og sviptingar ákveðnum hluta íbúanna.

Yfirvaldstaktík. Kjörnir leiðtogar eða stjórnmálaflokkar geta smám saman rýrt lýðræðisleg viðmið og stofnanir með því að miðstýra valdinu, grafa undan sjálfstæði dómstóla, takmarka borgaraleg frelsi og veikja eftirlit og jafnvægi. Þetta getur leitt til samþjöppunar valds í höndum fárra einstaklinga eða stjórnarflokks og í raun grafið undan lýðræðisferlinu. Sjá má þetta í viðleitni demókrata í Bandaríkjunum, með ofuráherslu á mátt alríkisstjórnarinnar, nota stofnanir og dómstóla til að herja á andstæðinga (Trump og repúblikana).

Spilling og vinsemdarhyggja. Frændhygli (e. nepotismi), mútur og aðrar tegundir spillingar geta grafið undan heilindum lýðræðisstofnana og ýtt undir refsileysi meðal valdaelítu. Þetta getur leitt til þess að opinberar auðlindir eru notaðar til einkahagnaðar og að raddir stjórnarandstæðinga verði jaðarsettar.

Kreppunýting sem leið til valda. Kreppur, hvort sem þær eru raunverulegar eða framleiddar, geta tækifærissinnaðir leiðtogar nýtt sér til að treysta völd og réttlæta valdsstjórnarráðstafanir. Heimilt er að beita neyðarvaldi til að stöðva lýðræðisleg réttindi og bæla niður ágreining í skjóli þess að viðhalda reglu eða þjóðaröryggi. Sjá má þetta í Rússlandi samtímans og Kína.

Í sameiningu geta þessir þættir skapað aðstæður þar sem lýðræði verður viðkvæmt fyrir meðferð og niðurrifjun fámenns hóps einstaklinga eða sérhagsmunaaðila. Að standa vörð um lýðræði krefst árvekni, gagnsæis, sterkra stofnana og virks borgaralegrar þátttöku til að koma í veg fyrir slíkar tilraunir til að ræna og halda uppi meginreglum lýðræðislegra stjórnarhátta.

Hætturnar að lýðræðisríkjum koma líka utanfrá. Opin landamæri reyna á menningu og tungu innfæddra, velferðakerfa, heilbrigðiskerfa og menntakerfa og alla innviði.  Rómverjar reynda að vera með lokuð landamæri en tókst ekki til langframa. Afleiðingin var að stórir hópar framandi fólks (germanir) settust að innan landamæra Rómaveldis, fengu lönd, héldu tungu og menningu og bjuggu þar með í hliðarsamfélögum við hliðar rómversku samfélagi. Samheldnin hvarf þar með, og þegar illa áraði, spurði fólk sig, til hvers að vera Rómverjar? Bara skattar, áþján og skyldur um herþátttöku. Menn flúðu á náðir barbaranna, villimennina. 

Er hið slíkt sama að gerast í Bandaríkjunum samtímans? BNA bera öll merki hnignunar, ofurskuldir (1 trilljón USD á 100 daga fresti í auknar skuldir), óstjórn á landamærunum, 10 milljónir + sem fara ólöglega yfir landamærin síðastliðin 3 ár, allir innviðir svigna (líkt og á Íslandi), virðist vera varanlegur klofningur í bandarísku þjóðfélagi og mismunandi gildi meðal borgaranna sem ekki virðist vera hægt að sætta. Ameríska öldin á enda?

Lýðræðið mun falla, bara spurning hvenær. Tæki einræðis eru þegar komin fram. Gervigreindin, eftirlitsmyndavélar, róbótar (vélmenni) koma í stað verkamannsins eða hermannsins og önnur tækni gera eftirlit með lífi borgarans næsta auðvelt. Sjá Kína. Borgarinn fær samfélagsstig, plús eða mínus, eftir því hversu löghlýðinn (við yfirvöld) hann er. Hefði George Orwell átt að skýra bók sína 2034 í stað 1984?


Ríkisvaldið og ríkisútgjöld

Eftir því sem vald ríkisins eykst minnkar frelsi borgaranna.

Skattlagning kemur í stað hvata, ósjálfstæði kemur í stað ábyrgðar; Fleiri leita til stjórnvalda vegna lífskjara sinna en eigin viðleitni. Þannig liggur samfélagsleg hrörnun og efnahagslegur veikleiki.

Lýðræði snýst ekki um að gefa eftir hverri kröfu heldur um að viðurkenna hinn harða efnahagslega sannleika og standa við hann. Það er aðeins ef maður heldur ströngu eftirliti með opinberum útgjöldum sem maður getur haldið niðri skattlagningu.

Þessa lexíu lærir hin hagsýna húsmóðir fyrsta árs búskapar og kaupsýslumaðurinn við upphaf rekstur sinn en hinu óábyrgu þingmenn aldrei, því þeir eru að sýsla með annarra manna peninga.

Það eru hreinlega ekki til peningar fyrir öllu sem við viljum gera og því verðum við að forgangsraða, alltaf.

Tökum eitt áþreifanlegt dæmi. Í ár er áætlað að það fari 20 milljarðar í hælisleitenda iðnaðinn hið minnsta en Vegagerðin fær 13 milljarða til að gera við handónýtt vegakerfi. Lélegir vegir leiða til dauðaslysa og slysa almennt. Vegagerðin vildi fá 17-18 milljarða og helst 21 milljarða til að vega upp viðhaldsskuld en fær ekki.

Ríkið, sem erum við skattborgararnir og aðstandendur þeirra, ber fyrst og fremst skylda við íslenskt þjóðfélag og borgara, ekki flækinga. Það er eitthvað vitlaust gefið.


Margaret Thatcher og Vigdís Finnbogadóttir

Hér hefur verið minnst á Ronald Reagan og tengsl hans við Ísland. En Margaret Thatcher átti líka samskipti við Ísland og Íslendinga. Hér er þýdd ræða Thatcher sem hélt fyrir Vigdísi Finnbogadóttur.

 

Frú forseti,

Það var okkur ánægja að bjóða þig velkomna í London í júlí síðastliðnum í brúðkaup prinshjónanna af Wales. En heimsókn þín í þessari viku er fyrsta opinbera heimsókn íslensks þjóðhöfðingja til Bretlands síðan 1963 eða í 19 ár. Allt of langt bil.

Sem fyrsta kona í embætti forsætisráðherra þessa lands veitir það mér sérstaka ánægju að bjóða þig velkomna – fyrstu lýðræðislega kjörnu þjóðhöfðingjakonuna í heiminum.

En svo hefur Ísland alltaf verið brautryðjandi lýðræðis. Þing þitt, Alþingi, hafði setið öldum saman áður en okkar eigin þingmóðir kom fyrst saman. Konur á Íslandi hlutu atkvæði um tíu árum á undan konum hér.

Lönd okkar tvö eru tengd af sögu, verslun, ferðaþjónustu og pólitískum hugsjónum.

Framlag Íslendinga/víkinga til breskrar sögu og menningar er vel skjalfest. Það var efni á síðasta ári bæði sýningar og líflegra deilna í dálkum The Times: voru víkingar miklir dýrlingar eða miklir syndarar?

Hvernig sem þú svarar þeirri spurningu getum við öll verið sammála um að Íslendingar hafi verið mikil skáld. Sögur eru meðal helstu minnisvarða evrópskrar siðmenningar.

Við höfum verið eitt af þremur mikilvægustu viðskiptalöndum þínum í mörg ár. Og þegar við lítum til baka, munum við aldrei gleyma því að í seinni heimsstyrjöldinni átti Ísland mikilvægan þátt í að hjálpa til við að halda sjóleiðunum opnum og Bretlandi fyrir fiski. Margir Íslendingar létu lífið við það.

Mér finnst gaman að halda að Bretland hafi staðið sem guðforeldri við fæðingu lýðveldisins árið 1944 - þegar við sendum hermenn til að koma í veg fyrir innrás Þjóðverja.

Landið þitt hefur verið nógu gott til að halda þessari hersetu ekki gegn okkur. Þið takið nú vel á móti breskum ferðamönnum í vaxandi fjölda. Dregist að landslagi þínu, fuglalífi og laxveiði. Meðal þeirra, prinsinn af Wales, fyrsti konunglega gesturinn sem hringdi til þín árið 1980 eftir embættistöku þína.

Bretar meta mikið framlag Íslendinga til öryggis vestræns samfélags. Ísland hefur gengist undir þá ábyrgð sem mikilvægri landfræðilegri stöðu hennar hefur skapað og hefur reynst lykilaðili í Atlantshafsbandalaginu. Við og þú deilum sömu gildum og hugsjónum og stefnum að sömu markmiðum:

Heimsfriður, réttarríki og alþjóðleg viðskipti og samvinna.

Eins og þú sagðir sjálf, frú forseti, í setningarræðu þinni: "Okkur ber öllum, sem þegnum heimsins, skylda til að leggja okkar af mörkum til okkar ýtrasta getu til áframhaldandi framfara í anda mannkyns".

Miðvikudagurinn 17. febrúar 1982
Margaret Thatcher

Speech at lunch for President of Iceland (Mrs Vigdis Finnbogadottir)

https://www.margaretthatcher.org/document/104876


Sögur af tveimur stríðum - Gasa stríðinu og Úkraínu stríðinu

Í dag eru mörg átök í gangi sem ekki fer hátt um. Mestu athyglina fá stríðin í Úkraínu og á Gasa. Það er skiljanlegt í ljósi þess að þessi átök geta breytts út.  Mjög erfitt er fyrir leikmann að átta sig á hvernig ástandið er í báðum stríðum.  Sannleikurinn verður alltaf fyrstur undir í fréttum.  Það  er kannski ekki fyrr en stríðsátökum er lokið, að heildarmynd næst og stundum aldrei.

Mannfall í stríðunum

Svo er til dæmis farið með tölur um mannfall í báðum stríðum. Í Úkraínu er mannfallið sagt vera frá 100 þúsund manns til 500 þúsund manns. Það er ansi ónákvæmlega áætlað.  Þetta bendir til að menn sé með ágiskanir. Eins er farið með mannfall á Gasa. Prófessor í tölfræði, Abraham Wyner, The Wharton School of the University, segir að mannfallstölur heilbrigðisstofnunar Gasa geti ekki verið réttar.  Hann segir: "In fact, the daily reported casualty count over this period averages 270 plus or minus about 15%. This is strikingly little variation. There should be days with twice the average or more and others with half or less."

 
Ef heilbrigðisyfirvöldin eru að ýkja fréttir af mannfalli, er það góðar fréttir. Það er gott að færri séu að láta lífið. Og vonandi hafa þeir sem eru með tölur upp á hálfa milljón manns, fallið í stríðinu í Úkraínu, rangt fyrir sér. Vonandi er talan nærri 100 þúsund manns, sem er auðvitað hundrað þúsund manns of mikið.  Þetta stríð var algjörlega hægt að koma í veg fyrir.
 
Gangur stríðana og stríðslok
 
Sama og með mannfallið, erfitt er að átta sig á gangi stríðana. Það virðist þó vera að draga til tíðinda og lok beggja stríða innan seilingar á árinu. Byrjum á Gasa.
 
Gasa stríðið:
 
Stríðið á Gasa er búið að standa yfir síðan 7. október 2023. Hátt í hálft ár. Ljóst er að mestu átökin eru að baki. Meirihlutinn af Gasa er nú undir stjórn Ísraelhers en Hamas er enn ekki búið að vera.
 
Þó að bardagamáttur Hamas hafi mikið minnkað, þar sem umtalsverður hluti bardagasveita þeirra er látinn eða særður, virðist Hamas enn hafa getu til að starfa sem heildstæð stofnun og myndi líklega geta náð aftur yfirráðum yfir Gaza-svæðinu ef Ísrael yfirgefði svæðið.

Bardagamenn Hamas geta enn gert árásir á hluta Gaza sem Ísraelar lögðu undir sig á upphafsstigi innrásarinnar og liðsmenn þeirra skjóta upp kollinum á norðursvæðinu til að tryggja að þeir fái allt sem þeir vilja frá hjálpartrukkum.  Á sama tíma hefur Ísraelher dregið varahersveitir frá bardagasvæðinu og notar aðeins fastaherlið í átökunum sem eru lítil í samanburði við upphaf átakana. Enn er Hamas ósigrað í Rafah.
 
Lok átakana fer eftir pólitískum vilja en ekki úrslitum á vígvellinum. Þau átök eru ráðin. En Netanyahu er andvígur því að ræða framtíðarsýn sína um hver muni koma í stað Hamas og segir aðeins að hann muni ekki framselja vald til palestínskra yfirvalda sem hann vantreystir og að Ísraelar muni halda fullu öryggiseftirliti.
 
Í janúar kynnti varnarmálaráðherrann Yoav Gallant almenna framtíðarsýn fyrir Gaza þar sem hann kallaði eftir fjölþjóðlegum aðgerðahópi, undir forystu Bandaríkjanna í samstarfi við evrópskar og hófsamar arabaþjóðir, til að taka ábyrgð á stjórnun borgaralegra mála og efnahagslegri endurreisn ströndarinnar. Palestínsk yfirvöld á staðnum myndu sjá um daglegan rekstur þjónustunnar.
 
Að lokum: Svo lengi sem stjórn Netanyahu er við völd, verður ekki samið um varanlegt vopnahlé né frið, nema fullur sigur náist.
 
Úkraínu stríðið:
 
Snúum okkur að Úkraínustríðinu.  Bloggritari hefur spáð tap hers Úkraínu frá upphafi stríðsins. Venjulega bíður rússneski herinn aðeins ósigurs í orrustum en almennt vinna Rússar stríðin á endanum, yfirleitt með miklu mannfalli og látum. Tapið í fyrri heimsstyrjöld má rekja til upphafs borgarastyrjaldar þar í landi og það þarf að fara aftur til 19. aldar til að sjá ósigur í stríði, þ.e. Krímstríðið og bæta má við flotastríðs tapið fyrir Japönum 1905.  Lítum á stríð sem Rússar hafa háð síðastliðin 400 ár.
 
Vandræða tímabilið (1598–1613). Rússland upplifði innri deilur og ytri innrásir á þessu tímabili. Átökunum lauk með stofnun Romanov-ættarinnar árið 1613.

Hið mikla norðurstríð (1700–1721). Rússland, undir forystu Péturs mikla, var hluti af bandalagi gegn Svíþjóð. Stríðinu lauk með Nystad-sáttmálanum árið 1721, sem leiddi til landvinninga fyrir Rússland.

Rússnesk-tyrknesku stríðin (margföld átök á tímabilinu 17.–19. öld). Rússland átti í nokkrum átökum við Ottómanaveldið. Niðurstöðurnar voru mismunandi, en Rússland náði í sumum tilfellum umtalsverð landsvæði.

Napóleonsstyrjaldirnar (1812). Rússar urðu fyrir ósigri í upphafi en stóðu að lokum uppi sem sigurvegarar í innrás Napóleons í Rússland.

Krímstríðið (1853–1856). Rússland var sigrað af bandalagi Frakklands, Bretlands, Ottómanaveldis og Sardiníu. Parísarsáttmálinn árið 1856 leiddi til landataps fyrir Rússland sen þeir hafa reyndar tekið til baka er þeir tóku Krímskaga aftur 2014.

Rússneska-japanska stríðið (1904–1905). Rússar urðu fyrir verulegum ósigrum gegn Japan, sem leiddi til Portsmouth-sáttmálans árið 1905, sem framseldi landsvæði til Japans. Síðan þá, hafa þeir tekið umtalsverð landsvæði af Japan, síðast í seinni heimsstyrjöldinni, t.d. Kúríleyjar.
 
Fyrri heimsstyrjöldin (1914–1918). Rússar drógu sig út úr stríðinu í kjölfar rússnesku byltingarinnar 1917. Brest-Litovsk-sáttmálinn 1918 leiddi til landataps fyrir Rússland.

Rússneska borgarastyrjöldin (1918–1922). Rauði herinn, undir forystu bolsévika, stóð uppi sem sigurvegari, sem leiddi til stofnunar Sovétríkjanna.

Vetrarstríðið (1939–1940). Sovétríkin stóðu frammi fyrir í fyrstu áföllum gegn Finnlandi en náðu að lokum landsvæði eftir friðarsáttmálann í Moskvu árið 1940.
 
Heimsstyrjöldin síðari (1939–1945). Sovétríkin, hluti af bandamönnum, gegndu mikilvægu hlutverki við að sigra Þýskaland nasista.  Landsvæði sem Sovétríkin náðu undir sig voru Austur-Pólland, Eystrasaltsríkin (Eistland, Lettland, Litháen), hlutar Finnlands, hlutar austurhluta Þýskalands, þar á meðal Austur-Prússland og hlutar Tékkóslóvakíu.

Afganistanstríðið (1979–1989). Sovétríkin stóðu frammi fyrir áskorunum heima fyrir og drógu sig að lokum til baka, þar sem átökin stuðla að upplausn Sovétríkjanna.
 
Nú er Úkraínu stríðið í gangi en það hófst 2014. Rússar hófu átök í Úkraínu með n.k. staðgengilsstríði í Donbass svæðinu en tóku Krímskaga grímulaust. Vegna mistaka og veikleika í stjórn Joe Bidens, hóf rússneski herinn innrás í Úkraínu 2022 og bjóst við sigurgöngu, stráðum blómum og fangaðarlátum íbúa. Markmiðið var Kænugarður. Eftir hörmulegt afhroð, dró herinn sig til baka og hóf hernað í Austur-Úkraínu. Eins og í öllum fyrrum stríðum, gerðu rússneskir hershöfðingjar mistök en þegar þetta er skrifað er herinn í sókn og viðist ætla að vinna stríðið á vígvellinum.  Ef ekki, þá þurfa þeir aðeins að vera þolinmóðir, því vesturveldin, líkt og alltaf, þrýtur þolinmæðin og gefast upp. Þau hætta að senda peninga og vopn og pólitísk andstaða eykst með hverju degi. Það er nokkuð ljóst að staðgöngustríði Bandaríkjanna í Úkraínu lýkur með valdatöku Trumps, ef hann kemst til valda.
 
Nú þegar eru menn farnir að ljá máls á friðarviðræðum. En Úkraínumenn er þjóskir og vilja ekki viðurkenna neitt landatap.  Spurning er hvort þeir vinni frekar í friðarsamningaviðræðum en á vígvellinum? Erfitt er að trúa að Pólland og Ungverjaland, sem bæði eru í NATÓ, taki þátt í að skera upp landið og taki til sín landsvæði. Rússar eru hins vegar líklegri að sitja á sínum landvinningum enda skiptir engu máli hvað Vesturveldin gera, þau hafa reynt allt til að hnésetja Rússland en án árangurs. Rússar þurfa ekkert á Vesturlönd að halda lengur.
 
Úkraínu stríðið ásamt endalokum hnattvæðingarinnar sýnir nú nýjan veruleika, heim sem er skipt upp í valdablokkir og Vesturveldin ekki endilega í þeirri sterkustu.
 
Nokkrar hugleiðingar í lokin
 
Hvaða lærdóm getum við dregið af sögunni? Jú, Rússland hefur verið í landasókn síðan Ívar grimmi var uppi og hét. Afleiðingin er að stærsta ríki heims varð til. Rússneski herinn hefur yfirleitt unnið stríð sín, en með miklum fórnum. Veikleikar eru í vörnum Rússlands. Búið er að setja tappann í varnarvegg ríkisins í Kákasus hlutanum en tvær innrásarleiðir eru enn færar inn í landið; gegnum landamæri Póllands og í gegnum Úkraínu. Nasistarnir fóru báðar leiðir í seinni heimsstyrjöldinni og tókst næstum ætlunarverk sitt. Hinn veikleikinn eru hinu löngu landamæri við Kína. Landfræðilega séð eru Kínverjar mun hættulegri en Evrópubúar. Rússar eiga bara eitt svar við því en það er kjarnorkuvopna her sinn. Þeim verður beitt ótvírætt ef Kínverjar gera innrás og það vita þeir síðarnefndu.
 
Ísraelmenn hafa líka sýnt staðfestu í stríðum sínum og ávallt unnið á endanum. Þeir hafa ekki efni á að tapa einu einasta stríði, því þá verður ríkinu eytt fyrir fullt og allt. Þetta skilja Ísraelmenn og hafa því verið einbeittir í sínum stríðsaðgerðum hingað til. Bæði ríkin hafa getu til að há landamærastríð, eru svæðisbundin stórveldi en ekkert meira. Þess vegna hika Ísraelar við árásir á Íran, hafa varla getu í það. Og Rússar geta ekki barist við hernaðarbandalag 31 ríkja - NATÓ. Ef einhver segir annað, er hann að ljúga eða hræða. Eins er það bull að Trump dragi BNA úr NATÓ. Bandaríkin þurfa jafnvel meira á NATÓ að halda en öfugt. 
 
 
 
 
 

Vísiorð Margaret Thatcher í morgunsárið

"Ekki gleyma því að ég setti fram meginreglur okkar áður en við komum til valda svo að fólk vissi nákvæmlega fyrir hvað við stóðum. Ég skal aðeins reyna að draga þær saman í stuttu máli.

Það er heilagleiki einstaklingsins og ábyrgð hans á lotningu hæfileika hans og hæfileika: Trúin á að frelsi sé siðferðilegur eiginleiki byggður á Gamla og Nýja testamentinu.

En frelsi getur aðeins verið til í siðmenntuðu samfélagi með réttarríki – og með rétt til einkaeignar.

Ef allt tilheyrir ríkinu hefur þú sem einstaklingur ekki frelsi til að standa upp gegn ríkinu."
____
1992 27. apríl mán., Margaret Thatcher.
Grein fyrir Newsweek ("Ekki afturkalla vinnu mína").


https://www.margaretthatcher.org/document/111359

 


"Staða sambandsins" ræða Joe Bidens og skoðanakannanir

Bæði fjölmiðlar og þingmenn Bandaríkjaþings biðu spenntir eftir ræðu Joe Bidens í gær. Spurningin var hvort hinn aldni forseti gæti staðið uppréttur í klst, seint að kvöldi, og flutt ræðu sína frá textavél án multur eða japl og fuður.

Forseti Bandaríkjanna flytur árlega ræðu sem kallast á ensku "state of the Union" og er nokkuð konar formleg skýrsla Bandaríkjaforseta fyrir þingheim. Við Íslendingar höfum svipað fyrirkomuleg, þegar forseti Íslands ávarpar þingheim.

Bandaríkjaforsetinn á með ræðunni að sameina Bandaríkjamenn með ræðu sinni en hátt í fimmtíu milljónir manna fylgjast með í beinni. Ræður forseta er misjafnar, sumar pólitískar en aðrar hlutlausari og reyna forsetarnir þá að höfða til flestra, líka andstæðinga. Venjulega fær forsetinn standandi lófaklapp frá samflokksmönnum sínum en einstaka sinnum púun frá andstæðingum. Frægt var þegar forseti Fulltrúadeildarinnar (speaker) Nancy Pelosi, reif ávarp Donalds Trumps í beinni er hann hafði lokið ræðu sinni. Annan eins dónaskap höfðu menn aldrei séð áður. Í gær fékk Biden lófaklapp samflokksmanna sinna en púun frá andstæðingum sínum.

Joe Biden tókst að klára ræðu sína án mikilla vandkvæða, smá hnökrar hér og þar en annars var ræða hans í lagi. Ef kíkt er á dagskrá hans um daginn, gerði hann ekki neitt nema að æfa sig undir ræðuna. Hann hefur sjálfsagt fengið örvunarefni til að vera líflegri en hann er annars í ræðuhöldum sínum, sem eru jafn sjaldgæfar og hvítir hrafnar. Ræða hans var mjög pólitísk í gær, var með pólitískt skítkast, og lítið minnti á að hann væri leiðtoginn sem átti að sætta alla Bandaríkjamenn með stjórnunarstíl sínum. Ef eitthvað er, eru Bandaríkjamenn enn meira sundurlyndari en undir stjórn Trumps.

Góðu fréttirnar með ágætri ræðu Bidens, er að nú hefur hann þaggað tímabundið í þeim sem segja að hann sé algjörlega óhæfur forseti og of gamall til að gegna embættinu. Hann verður áfram andstæðingur Trumps í forsetaframboði sem eru góðar fréttir fyrir Trump, því að sá síðarnefndi skorar hærra í öllum skoðanakönnunum en öldungurinn Biden.

En það er ekki nóg að setja standarann eitt við að forsetinn geti flutt eina ræðu í klst skammlaust og án japl og fuður, hann verður að hafa flotta ferilskrá.  Hún er ekki glæsileg hjá Biden, verðbólga, orkuskortur, ósigur í Afganistan og flopp almennt í utanríkismálum, fátækt og glæpir og mál málanna í dag eins og á Íslandi, opin landamæri.  Líkt og á Íslandi verður hælisleitenda mál kosningamál og sjálf innflytjendaþjóðin Bandaríkin er búin að fá nóg. 10+ milljónir ólöglegra hælisleitenda hafa farið ólöglega yfir landamæri Bandaríkjanna síða Biden tók við fyrir þremur árum. Glæpir, eiturlyfjavandi og það að velferðakerfið er að sligast, er fastur fylgifiskur óhefts innflutnings hælisleitenda.

Landamærin í valdatíð Trumps, voru þau öruggustu í 47 ár og aldrei eins fáir sem sóttu um hælisvist en þegar Trump ríkti, enda skilaboðin skýr, ekki koma. Á fyrsta degi reif Biden allar forsetatilskipanir Trumps varðandi landamærin og hælisleitendur og allar götur síðan reynt að hafa landamærin opin (t.d. að rífa niður landamæragirðingar Texas og flytja inn 300+ þúsund hælisleitendur flugleiðis til Bandaríkjanna).

Eins og staðan er í dag, hefur Trump yfirhnæfandi stuðning repúblikana í embætti Bandaríkjaforseta. Hann vann með afgerandi hætti "Super Tuesday" í vikunni og eini andstæðingur hans í forvali repúblikana, Nikki Haley, sá sæng sína upprétta og viðurkenndi ósigur sinn. Það eru fjögur dómsmál enn í gangi gegn Trump en þrjú þeirra eru að falla um sjálf sig eins og staðan er í dag. Hann vann glæstan sigur hjá Hæstarétt Bandaríkjanna um daginn með einróma úrskurð hans um kjörgengi hans.

Jafnvel þótt Biden myndi sigra forsetakosningar í nóvember, er framtíð hans ekki björt. Elliglöp hans fara vaxandi og mikill munur er á Joe Biden frá 2020 og 2024 andlega. Vegna háan aldurs, er spurning hvort hann nái að lifa af næsta kjörtímabil og munu augu manna því beinast að varaforsetaefni hans, verður hin óhæfa Kamala Harris áfram varaforseti hans?

Sumir segja að Biden hafi sloppið hingað til með spilltan og glæpsamlega ferill sinn og hann ekki ákærður fyrir brot í embætti sé einmitt vegna þess að engum hugnast að fá hana í staðinn. Jafnvel ekki demókratar sem völdu hana í embættið bara vegna húðlitar og kyn.

Hér gefur á að líta skoðanakannanir fyrir forsetakosningarnar í ár. Það er ekki bara þessi sem sýnir að Trump er með yfirhöndina, heldur allar aðrar skoðanakannanir, líka hjá CNN sem er helsti andstæðingur hans í fjölmiðlaheiminum.

2024 Presidential Election Polls

Nú kann einhver að bölva á Íslandi vegna gengis Trumps, en Íslendingar eru ekki Bandaríkjamenn. Þeir velja sér leiðtoga eftir eigin skoðunum og vilja.  Ólíkindatólið Trump hefur lifað af, hingað til, allar pólitískar aftökur, og landnemaþjóðin Bandaríkin elskar sigurvegarann, einmana sheriff sem hreinstar til í spilta kúrekabænum eins síns liðs. Ekki er verra að bærinn dafnaði betur undir fyrrverandi sheriffinn en núverandi.

Spilltasti bærinn af öllum er sjálf Washington DC, höfuðborgin, n.k. Tombstone villta vestursins. Þar ríkir spillling og glæpalýðurinn veður uppi (lesist: Lobbýistar og spilltir stjórnmálamenn). "Drain the swamp" er slagorð utangarðsmanna í stjórnmálum sem fara til Washington og líta Bandaríkjamenn á Trump sem slíkan.  Kjósendurnir sem allir stjórnmálamennirnir hunsuðu í Miðríkjum Bandaríkjanna voru hunsaðir og hæddir (fórnarlömb hnattvæðingarinnar) en íbúar strandanna beggja, í borgunum, hyglaðir.  Í Trump fékk þetta fólk rödd. Og nú er að myndast kór með framboði Trumps, með auknum stuðningi blökkufólks og fólks af latneskum uppruna.

Hver hefði getað ímyndað sér slíkt? Fyrir áratug spáðu menn dauða Repúblikanaflokksins vegna breytta lýðfræði landsins. En Trump breytti því öllu. Flokkurinn er nú orðinn flokkur allra kynþátta (þó síst blökkumanna en fylgi Trumps fer hækkandi meðal þeirra) og ef hann velur blökkumanninn Tim Scott sem varaforseta, er sigur hans vís.

Hér er ræða Joe Bidens í heild:

Hér fer Joe Biden rangt með heiti stúlkunnar sem myrt var af ólöglegum hælisleitenda en hún er andlit aukina glæpa sem fylgir opnum landamærum. Hún heitir Laken Riley, ekki Lincoln Riley sem er þekktur þjálfari í amerískum fótbolta. Biden gat ekki einu sinni sagt nafn hennar rétt.


Goðsögnin Ronald Reagan - efnahags- og utanríkisstefna og samskipti við Ísland

Ronald Reagan var forseti Bandaríkjanna frá 1981-1989. Valdatíð hans markaði ákveðin tímamót í bandarískri stjórnmálasögu en hann og Margaret Thatcher, sem ríktu samtímis, komu með nýja nálgun á efnahagsmál, utanríkismál og stjórnmál almennt.

Reagan var repúblikani, en stefna hans markaði svo djúp spor í sögunni að valdatíð hans er kennt við ákveðið tímabil; Reagan tímabilið. Venjulega er stjórnastefna leiðtoga skipt í tvennt, innanríkistefna og -pólitík og utanríkisstefna og -pólitík. Byrjum á innanlandsmálum Bandaríkjanna.

"Reaganomics" og hagkerfið

Það kannast flestir, sem fylgjast með bandarískri stjórnmálum, að Biden þykist vera snillingur í efnahagsmálum en hann kallar efnahagsstefnu sína "Bidenomics" sem er í raun engin stefna og ber öll einkenni stefnuleysi. Svo sem óðaverðbólga, heimatilbúinn orkuskortur (driffjöður alls efnahagskerfis), hyglun ákveðina hópa með fjáraustri og ofur hallarekstur á ríkisfjárlögum. Afleiðing er að ríkið skuldar nú 34 trilljónir Bandaríkjadollara og enginn veit hvernig eða hvort hægt sé að minnka áður en ríkið verður gjaldþrota.

Byggt á hugmyndafræði um framboðshliðar efnahags, innleiddi Reagan forseti efnahagsstefnu sína árið 1981. Fjórar stoðir stefnunnar voru að:

  1. Lækka jaðarskatta á tekjur af vinnu og fjármagni.
  2. Draga úr reglugerðar fargani.
  3. Herða á stjórn og minnka peningamagn til að draga úr verðbólgu.
  4. Draga úr vexti ríkisútgjalda.


Með því að draga úr eða útrýma áratuga löngum félagslegum áætlanum, en á sama tíma lækka skatta og jaðarskattahlutföll, markaði nálgun forsetans til að takast á við efnahagslífið verulega frávik frá mörgum af keynesískum stefnum forvera hans. Milton Friedman, peningamálahagfræðingurinn, sem var vitsmunalegur arkitekt frjálsra markaðastefnunnar, hafði aðaláhrif á Reagan.

Þegar Reagan tók við völdum stóð landið frammi fyrir mestu verðbólgu síðan 1947 (meðalhraði á ári 13,5% árið 1980) og vextir allt að 13% (vextir Fed funds í desember 1980). Þetta voru álitin helstu efnahagsvandamál þjóðarinnar og voru öll talin hluti af „stöðnun“.

Reagan reyndi að örva hagkerfið með miklum, almennum skattalækkunum. Þensluhvetjandi ríkisfjármálastefna varð fljótlega þekkt sem "Reaganomics" og var af sumum talin alvarlegasta tilraunin til að breyta stefnu bandarískrar efnahagsstefnu nokkurrar ríkisstjórnar síðan New Deal á fjórða áratugnum. Róttækar skattaumbætur hans, ásamt því að draga úr innlendum félagslegum útgjöldum, harkalegum aðhaldsaðgerðum sem seðlabankastjórnin undir stjórn Paul Volcker beitti á peningamagn þjóðarinnar (hætta peninga prentun sem engin innistæða var fyrir) og miklar lántökur ríkisins sem þurfti til að fjármagna fjárlaga- og viðskiptahalla, auknum hernaðarútgjöldum, olli verulegri efnahagsþenslu og dró úr verðbólgu. Verðbólga minnkaði um meira en tíu prósentustig og náði lægst 1,9% árlegri meðalverðbólgu árið 1986.

Ein af aðferðum Reagan-stjórnarinnar til að draga úr ríkisútgjöldum var einkavæðing ríkisstofnana, að borga verktökum fyrir vinnu sem ríkisstofnanir höfðu áður unnið en í ljós kom að einkaaðilar unnið verkin skilvirkari og á ódýrari hátt en ríkisstarfsmenn. Er enginn í Sjálfstæðisflokknum sem man eftir góðæristíð Ronalds Reagans eða Margaret Thatchers?

Afrakstur efnahagsstefnu Ronalds Reagans

Afraksturinn var auðljós, einn mesti efnahagsuppgangur í sögu Bandaríkjanna fór nú í hönd. Allir muna eftir uppnefninu uppar en það vísar í kaupsýslumenn sem nutu velgengni í valdatíð Reagans.

Á átta árum náði Reagan-stjórnin eftirfarandi árangri:

20 milljónir nýrra starfa urðu til.

Samblanda skattalækkana og afnám hafta var hvati fyrir hagvöxt og atvinnuuppbyggingu. Nokkrar atvinnugreinar upplifðu stækkun - þennslu, þar á meðal fjármálageirinn, tæknigeirinn og framleiðslufyrirtæki. Meðan á þessari þenslu stóð höfðu fyrirtæki meira fjármagn og sveigjanleika, sem leiddi til atvinnusköpunar.

Verðbólga lækkaði úr 13,5% árið 1980 í 4,1% árið 1988.

Í stjórnartíð Reagan varð veruleg lækkun á verðbólgu, en verðbólgan lækkaði úr 13,5% árið 1980 í 4,1% árið 1988. Þessi lækkun verðbólgu var mikilvægur árangur fyrir stjórnina og var rakin til ýmissa þátta og stefnumarkandi ákvarðana stjórnar Reagans.

Áhersla stjórnarinnar á aðhaldi í ríkisfjármálum og lækkun ríkisútgjalda, ásamt skattaumbótum, losun hafta og hagvöxtur sem af því fylgdi, virkuðu allt saman til að ná niður verðbólgu. Þessi lækkun verðbólgu skapaði stöðugra efnahagsumhverfi, sem stuðlaði að auknu trausti fyrirtækja og fjárfestingu.

Atvinnuleysi minnkaði úr 7,6% í 5,5%.

Þegar stefna Reagans forseta var hrint í framkvæmd fór hagvöxtur að taka við sér. Þetta hagstæða efnahagsumhverfi gerði fyrirtækjum kleift að dafna og stækka og skapa þannig fleiri störf og minnka atvinnuleysi.

Hrein eign fjölskyldna sem þéna á milli $20.000 og $50.000 árlega jókst um 27%.

Efnahagsþensla, skattalækkanir og atvinnuaukning voru aðal drifkraftar þess að auka eignir fjölskyldna sem þéna á milli $ 20.000 og $ 50.000. Það sem stuðlaði að þessum vexti var aukning eigna og verðbólgu í hófi á þessu tímabili.

Raunveruleg landsframleiðsla hækkaði um 26%.

Þegar efnahagsstefna Reagans byrjaði að taka af skarið leiddi þetta á endanum til verulegrar hækkunar á vergri þjóðarframleiðslu (GNP), sem endurspeglaði aukna framleiðni, útrás fyrirtækja og fjárfestingar.


Aðalvextir voru lækkaðir í 10% í ágúst 1988.

Ríkisstjórn Reagan lækkaði aðalvextina um meira en helming, úr áður óþekktu vaxtastigi 21,5% í janúar 1981 í 10% í ágúst 1988. Þetta afrek stafaði af breyttri peningastefnu stjórnvalda sem miðar að því að halda verðbólgu í skefjum og örva hagvöxt.

Í hnotskurn: þjóðarkakan stækkaði undir stjórn Reagans og miklar efnahagsframfarir áttu sér stað í Bandaríkjunum.

Enginn forseti Bandaríkjanna hefur farið þessa leið síðan, nema Donald Trump en í hans stjórnartíð var líka góðsend tíð. En það er önnur saga. Tvíburasystir Reagans, Margaret Thatcher, beitti sömu aðferðum í Bretlandi og með sama glæsta árangri.

Reaganomics: Economic Policy and the Reagan Revolution

Utanríkisstefna Ronalds Regans

Bandarísk utanríkisstefna í forsetatíð Ronalds Reagans beindist mjög að kalda stríðinu sem var að magnast ört. Bandarísk stjórnvöld fylgdu stefnu um innilokun og afturköllun að því er varðar kommúnistastjórnir. Reagan kenningin virkaði þessi markmið þar sem Bandaríkin buðu upp á fjárhagslegan, skipulagslegan, þjálfunar- og herbúnað til andkommúnista andstæðinga í Afganistan, Angóla og Níkaragva. Hann jók stuðning við and-kommúnistahreyfingar í Mið- og Austur-Evrópu.

Með utanríkisstefna Reagans varð einnig miklar breytingar með tilliti til Miðausturlanda. Íhlutun Bandaríkjamanna af borgarastyrjöldinni í Líbanon var stöðvuð þar sem Reagan fyrirskipaði að hermenn yrðu fluttir á brott í kjölfar árásar á landgönguliðið árið 1983. Gíslakreppan í Íran í Teheran 1979 olli spennu í samskiptum við Íran og í Íran-Írakstríðinu studdi stjórnin Írak opinberlega og seldi Saddam Hussein vopn.

And-kommúnismi var í forgangi í utanríkisstefnu Reagans í Rómönsku Ameríku og Bandaríkin studdu sveitir sem böðust gegn uppreisnarmönnum eða ríkisstjórnum kommúnista. Eftir því sem leið á stjórn hans fór andstaða við áframhaldandi aðstoð Bandaríkjanna við þessa hópa að aukast á Bandaríkjaþingi. Að lokum bannaði þingið hvers kyns fjárhags- eða efnisaðstoð Bandaríkjanna til ákveðinna and-kommúnistahópa, þar á meðal Contras skæruliða í Níkaragva. Til að bregðast við þessu, aðstoðaði Reagan-stjórnin leynilegri vopnasölu til Írans og notaði ágóðann til að fjármagna rómönsku-ameríska andkommúnista. Afleiðingin af Íran-Contra-málinu yfirgnæfði önnur mál á öðru kjörtímabili Reagans í embætti.

Stefna hans er talin hafa hjálpað til við að veikja Sovétríkin og yfirráð þeirra yfir löndum Varsjárbandalagsins. Árið 1989, eftir að Reagan lét af embætti, urðu byltingar 1989 til þess að Austur-Evrópuríki steyptu kommúnistastjórnir sínar. Eftir upplausn Sovétríkjanna árið 1991 komu Bandaríkin fram sem eina stórveldi heimsins og eftirmaður Reagans, George H.W. Bush reyndi að bæta samskiptin við fyrrverandi kommúnistastjórnir í Rússlandi og Austur-Evrópu.

Helsta heimild: Foreign policy of the Ronald Reagan administration

Ronald Reagan og Ísland

Allir muna eftir leiðtogafundi Reagan og Gorbasjov 1986 í Höfða, Reykjavík, sem markaði fyrsta skrefið að endalokum kalda stríðsins. Þannig að Íslendingar voru beinir þáttakendur í lokum kalda stríðsins. Eitthvað sem nútíma íslenskir stjórnmálamenn geta lært af, að vera sáttamiðlarar, ekki þátttakendur í stríðátökum sem nú geisa.

Í neðangreindu myndbandi má sjá Vigdísi Finnbogadóttur í opinberri heimsókn í Hvíta húsið, 8. september 1982.

Hér má sjá hina frægu göngu Ronalds Reagans með Vigdísi Finnbogadóttur, við íslenska "Hvíta húsið" á Bessastöðum. 9-10. október 1986.

og að lokum, frá sjálfum leiðtogafundinum í Höfða, Reykjavík.

 

 

Ronald Reagan kom Íslandi á heimskortið.

 


Sigur fyrir lýðræðið í Bandaríkjunum

Hæstiréttur Bandaríkjanna færði í dag Donald Trump  einróma niðurstöðu í forval forsetakosninga árið 2024 og hafnaði tilraunum Colorado og fleiri ríkja undir stjórn demókrata til að draga fyrrverandi forseta repúblikana ábyrgan fyrir árásinni á þinghús Bandaríkjanna 6. janúar. Athugið að þrír af dómendum er settir í embætti af forseta demókrata.

Dómararnir úrskurðuðu daginn fyrir prófkjörið á ofurþriðjudegi sem er á morgun að ríki, án aðgerða frá Bandaríkjaþinginu fyrst, geti ekki beitt sér fyrir stjórnarskrárákvæði sem komið var eftir borgarastyrjöldina 1861-65 til að koma í veg fyrir að forsetaframbjóðendur komi fram á kjörseðlum vegna uppreisnar. Ákvæði sem komið var á rétt eftir borgarastyrjöldina til að koma í veg fyrir að uppreisnarmenn Suðurríkjanna kæmust til valda. En Trump hefur aldrei verið ákærður fyrir uppreisn gegn ríkinu.

Málið snýst um hvort að alríkið, þ.e.a.s. Bandaríkjaþing, ráði hvort frambjóðandi sé á atkvæðaseðlum eða einstaka ríki. Allir níu dómarar Hæstaréttar voru sammála um Bandaríkjaþing eitt geti úrskurðað í slíku málum, ekki einstaka ríki. Ef einstaka ríki getur hent frambjóðanda af atkvæðaseðlum, þá yrði fjandinn laus og sum ríkin myndu henda út frambjóðendur repúblikana en önnur demókrata. Niðurstaðan er auðljós, kjósendur ráða hverjir eru í framboði, ekki saksóknarar einstaka ríkja eða pólitískir andstæðingar.

Það er annað mál sem mun fara fyrir Hæstarétt Bandaríkjanna á árinu, en það er spurningin hvort forsetinn njóti friðhelgi í starfi og eftir hann lætur af störfum. Trump segir ef forsetinn njóti ekki friðhelgi, geti hann ekki starfað vegna ótta við lögsóknir. Embættið yrði óstarfhæft.

Það er alveg ótrúleg staða sem er nú í Bandaríkjunum, að einstaka dómstólar og saksóknarar skuli stjórna ferðinni í pólitík og ráðist á forsetaframbjóðanda. Slíkt er hatrið á Trump. Sama hvað fólki finnst um Trump, þá á ekki að rífa niður undirstöður lýðræðis í Bandaríkjunum bara út af einum manni, sem er stundarfyrirbrigði.  Þetta er eitthvað sem við Íslendingar getum lært af sjálfir. Maður sér fyrir sér íslenska Trump-hataranna bölva í hljóði yfir niðurstöðunni, en þeir ættu að horfa á stærri myndina.

Þetta minnir á réttarhöldin yfir Sókrates forðum, en hann var ranglega sakaður um að spilla æskunni með kenningum sínum. Hann var dæmdur sekur og unni dóminum, þótt hann hefði getað farið í útlegð hvenær sem er.

Í kjölfar dómsins hvöttu vinir, fylgjendur og nemendur Sókrates til að flýja Aþenu, aðgerð sem borgararnir bjuggust við; samt, í meginatriðum, neitaði Sókrates að hunsa lögin og komast undan lagalegri ábyrgð sinni gagnvart Aþenu. Vegna þess að hann var  trúr kenningu sinni um borgaralega hlýðni við lögin, framkvæmdi hinn sjötugi Sókrates dauðadóm sinn og drakk hemlockið, eins og hann var dæmdur til að gera í réttarhöldunum.

Sama gerði Hæstiréttur Bandaríkjanna, hann fylgdi eftir 14. viðauka stjórnarskránna á meðan dómstólar á neðri stigum tókum lögin í sínar hendur.

Frá dýpstu löngunum kemur oft banvænasta hatrið sagði Sókrates og þá á sannarlega við um demókrata sem ákváðu að taka lögin í sínar hendur með lögsóknum og vinna í gegnum dómstólakerfið en ekki í gegnum lýðræðislegum kosningum þar sem kjósendur eru endalegir dómendur.

 


Næsta síða »

Höfundur

Birgir Loftsson
Birgir Loftsson

Er áhugamaður um sögu og samfélag Íslendinga í nútíð og þátíð og tengslum Íslands við umheiminn. Móttó: ,Hafa skal það sem sannara kann að reynast."

Mars 2024

S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband