Um krúnuna

"Varðandi krúnuna" er frægasta réttar málflutningur hins merka aþenska stjórnmálamanns og ræðumanns, Demosþenes, flutt árið 330 f.Kr.

Sögulegur bakgrunnur

Þrátt fyrir árangurslausar mótmæli gegn Filippusi II frá Makedóníu og Alexander mikla, virti og dáði aþenska þjóðin enn Demosþenes, jafnvel meira en stjórnmálamenn hliðhollir Makedóníu, sérstaklega Demades og Phocion, sem réðu borginni á þessu tímabili. Árið 336 f.Kr. lagði ræðumaðurinn Ctesiphon til að Aþena heiðraði Demosþenes fyrir þjónustu hans við borgina með því að afhenda honum, samkvæmt venju, gullkórónu. Þessi tillaga varð pólitískt mál árið 330 f.Kr., og Aeschines kærði Ctesiphon fyrir að hafa brotið lög á þremur atriðum:

• Fyrir að koma með rangar ásakanir í ríkisskjali.
• Fyrir að veita embættismanni ríkisins (Demosthenes) kórónu með ólögmætum hætti sem ekki hafði enn skilað skýrslu um embættistímabil sitt.
• Fyrir að hafa ólöglega boðið krúnuna í Dionysia.

Innihald ræðunnar

Í Um krúnuna, sem er talin ein glæsilegasta pólitíska bón eða ræða sem skrifuð hefur verið, varði Demosthenes ekki aðeins Ctesiphon heldur réðst hann einnig harkalega á þá sem hefðu kosið frið við Makedóníu.

Í þessum réttarhöldum var allur pólitískur ferill Demosthenesar til umræðu, en ræðumaðurinn hafnaði engu því sem hann hafði gert. Hann byrjar á almennri sýn á ástand Grikklands þegar hann fór í stjórnmál og lýsir stigum baráttu hans gegn Filippusi. Hann fjallar síðan um frið Fílókratesar og kennir Aeschines um hlutverk sitt í samningaviðræðum og fullgildingu sáttmálans. Hann gerir líka persónulega árás á Aeschines, sem hann hæðast að þar sem hann var fæddur af lágum og illræmdum foreldrum. Við þetta bætir hann ásökunum um spillingu og landráð og rekur hörmung Chaeronea til framkomu pólitísks andstæðings síns, þegar hann var fulltrúi Aþenu í deildarráði Amfictyonic. Hann undirstrikar að hann einn hafi staðið upp til að stuðla að bandalagi við Þebu. Ræðumaðurinn fullyrðir að þótt Aþena hafi verið sigruð, þá væri betra að vera sigraður í glæsilegri sjálfstæðisbaráttu en að gefa upp arfleifð frelsisins.

Demosthenes sigraði Aeschines að lokum með yfirgnæfandi meirihluta atkvæða. Fyrir vikið var Ctesiphon sýknaður og Aeschines sektaður og neyddur í útlegð.

Margir fræðimenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að ræða Aeschines hafi sett fram mjög trúverðugt, þó ekki óumdeilanlegt, lagalegt mál.

Hér kemur fyrsti hluti ræðunnar. Þar sem hún er geysi löng, sé ég mér ekki fært að þýða hana alla. Hún hlýtur að vera til einhvers staðar á íslensku.  En það er alltaf gaman að fá a.m.k. glefsu úr ræðu, til að fá nasasjónir af mælskulist viðkomandi…

Varðandi krúnuna

Leyfðu mér að byrja, menn í Aþenu, á því að biðja alla himnavalda um að við þessa réttarhöld megi ég finna í hjörtum Aþenu slíka velvild í minn garð en ég hef alltaf þótt vænt um borgina og íbúa Aþenu. Næsta bæn mín er fyrir ykkur, og fyrir samvisku ykkar og heiður. Megi guðirnir hvetja ykkur svo til að skapið sem þið hlustið á orð mín verði stýrt, ekki af andstæðingi mínum - það væri að sönnu voðalegt! - heldur af lögum og dómstólaeiðnum, sem þið ert meðal annarra skuldbindinga, sóru að veita báðum aðilum hlutlausa yfirheyrslu. Tilgangur þess eiðs er, ekki aðeins að þið skulið hafna öllum fordómum, ekki aðeins að þið skulið sýna jafnan velþóknun, heldur einnig að þið skalt leyfa hverjum málsaðila að ráðstafa og raða málefnum sínum til varnar eftir eigin geðþótta og mati.

Meðal margra kosta, sem Aeschines hefur yfir mér í þessari deilu, eru tveir, menn frá Aþenu, af mikilli stundu. Í fyrsta lagi á ég stærri hlut í málinu; því að missir velþóknunar yðar er mér miklu alvarlegra en missir dóms yðar til hans. Fyrir mig, reyndar — en ég leyfi mér að segja ekkert óheillavænlegt í upphafi ræðu minnar: Ég ætla aðeins að segja að hann sakar mig um yfirburði. Í öðru lagi er það hin eðlilega tilhneiging mannkyns að hlusta fúslega á orðagjálfur og svívirðingar og angrað sjálfslof. Honum hefur verið falin sú viðunandi skylda; sá hluti sem er næstum alltaf móðgandi eftir sem áður fyrir mig. Ef ég forðast tengsl við eigin afrek, sem vörn gegn slíku broti, mun ég virðast ekki geta hrekjað ásakanir sem mér eru meintar á hendur mér, eða staðfesta tilkall mitt til opinberrar aðgreiningar. Samt, ef ég beini sjálfum mér að því sem ég hef gert, og til þess þáttar sem ég hef tekið í stjórnmálum, verð ég oft neyddur til að tala um sjálfan mig. Jæja, ég mun leitast við að gera það af öllum mögulegum hógværð; og lát manninn, sem hefur frumkvæði að þessari deilu, bera sökina á sjálfhverfu sem skilyrðin þvinga upp á mig.

Þið hljótið allir að vera sammála, Aþenumenn, að í þessum málaferlum er mér varðar jafnt um Ctesiphon, og að þær krefjist ekki síður alvarlegrar athugunar. Allt tjón, sérstaklega ef það er valdið af fjandskap einkaaðila, er erfitt að bera; en að missa velvild yður og góðvild er sársaukafullast af öllu tapi, enda er það besta af öllum kaupum að öðlast það. Þar sem málið er í húfi, bið ég ykkur öll að hlusta á vörn mína gegn ásökunum sem lagðar eru fram, í anda réttlætis. Þannig að lögin mæla fyrir um - lögin sem Solon, sem fyrst setti þau fram, góður lýðræðismaður og vinur fólksins, taldi rétt að staðfesta ekki aðeins með setningu þeirra heldur með eið kviðdóms, ekki að vantreysta þér, ef ég skil hann rétt, heldur skynja að enginn sakborningur geti sigrað þær sakargiftir og ávirðingar sem saksóknari kýs með ávinningi af fyrri ræðu, nema sérhver dómari taki með velvilja ákalli seinni ræðumannsins, sem trúrækniskyldu. þeim guðum, sem hann hefir svarið af, og myndar enga endanlega niðurstöðu um málið allt, fyrr en hann hefur veitt báða aðila sanngjarna og hlutlausa málflutning.

Svo virðist sem ég þurfi í dag að gera grein fyrir öllu einkalífi mínu sem og opinberum viðskiptum mínum. Ég verð því að endurnýja ákall mitt til guðanna; og í návist yðar bið ég þá, fyrst að ég megi finna í hjörtum yðar slíka velvild í minn garð eins og ég hef nokkurn tíma þótt vænt um Aþenu, og í öðru lagi að þeir muni leiðbeina yður til slíks dóms yfir þessari ákæru, sem endurspeglar góðan orðstír dómnefndar og góðri samvisku hvers og eins dómnefndarmanna.

Ef þá Aeschines hefði einskorðað ákærur sínar við þau atriði sem meint voru í ákæruvaldinu, hefði ég strax átt að beina vörn minni að ályktun ráðsins; en þar sem hann hefur eyðslusamlega helgað megninu af ræðu sinni óviðkomandi efni, aðallega röngum ásökunum, finnst mér það vera bæði sanngjarnt og nauðsynlegt, menn í Aþenu, að segja fyrst nokkur orð um þau mál, svo að enginn yðar verði afvegaleiddur. með óviðeigandi rökum, ætti að hlusta með virðingu á rökstuðning minn varðandi ákæruna.

Við móðgandi gagnrýrni hans á einkalífi mínu hef ég, sem þið munu sjá, heiðarlegt og beinskeytt svar. Ég hef aldrei búið annars staðar nema mitt á meðal ykkar. Ef þið haldið að persónu mína er eins og hann heldur fram, þá þolið ekki rödd mína, jafnvel þótt öll opinber hegðun mín hafi verið ofar lofi, en rís upp og fordæmdið mig óhemjulega. En ef ég er, að  ykkar mati og að ykkar viti, betri maður og betur fæddur en Aeschines, ef þið vitið að ég og fjölskylda mín eru, svo ekki sé sagt móðgandi, jafn góð og meðaltal virðulegra manna, þá neitið  allar fullyrðingar hans, því að þær eru greinilega allar skáldaðar, og komið fram við mig í dag með sama velvilja og þið hafið sýnt mér í gegnum lífið í mörgum fyrri deilum. Eins illgjarn og þú ert, Aeschines, varstu undarlega saklaus þegar þú ímyndaðir þér að ég ætti að snúa mér frá umræðunni um opinber viðskipti til að svara ásökunum þínum. Ég ætla ekki gera neitt slíkt: Ég er ekki svo hrifinn. Ég mun skoða rangar og svívirðilegar ásakanir þínar gegn pólitísku lífi mínu; en síðar, ef dómnefndin vill heyra í mér, mun ég snúa aftur til svívirðilegs ribbaldahátt þíns.

Glæpirnir sem hann hefur ákært mig fyrir eru margir og sumum þeirra hefur lögin úthlutað þungum og jafnvel dauðarefsingum. En tilgangur þessarar ákæru gengur lengra: hún felur í sér persónulega illgirni og ofbeldi, handrið og meiðyrði og þess háttar; og þó fyrir enga af þessum ásökunum, ef þær eru lagðar fram, er nokkurt vald í ríkinu til að beita fullnægjandi refsingu eða neitt slíkt. Það er ekki rétt að meina manni aðgang að þinginu og réttlátri málflutningi, enn síður að gera það af illsku og öfundsýki. Nei, við himnaríki sjálft, menn í Aþenu, það er hvorki réttlátt, né stjórnarskrárbundið, né heiðarlegt! Ef hann hafi einhvern tíma séð mig fremja glæpi gegn samfélaginu, sérstaklega slíkum skelfilegum glæpum eins og hann lýsti einmitt núna með svo stórkostlegum hætti, þá væri skylda hans að nýta sér lögfræðilegar refsingar um leið og þær voru framdar, ákæra mig og setja mig fyrir réttarhöld. frammi fyrir fólkinu, ef syndir mínar verðskulduðu ákæru, eða ákæra mig fyrir stjórnarskrárbrot, ef ég hefði lagt til ólöglegar ráðstafanir. Því auðvitað, ef hann kærir Ctesiphon núna fyrir mína hönd, þá er það útilokað að hann hefði ekki ákært mig, með vissri von um sannfæringu! En ef hann uppgötvaði mig í einhverju af þeim athöfnum sem hann hefur sagt mér til fordóma, eða í öðrum misgjörðum, þá eru til samþykktir sem fjalla um þessi brot, refsingar, réttarfar, réttarhöld sem fela í sér þungar refsingar og háar sektir; og eitthvað af þessum málum sem hann gæti hafa tekið. Hefði hann hagað sér þannig, hefði hann á þann hátt beitt þeim aðferðum sem gilda um mál mitt, þá hefðu fordæmingar hans verið í samræmi við framferði hans; en í rauninni hefur hann yfirgefið braut réttarins og réttlætisins, hann hefur hrökklast undan sönnuninni um nýlega sekt, og síðan, eftir langt hlé, greiðir hann kjaftshögg af ásökunum og þvættingi og skrumskælingu, og stendur á fölskum forsendum og fordæmir mig, en ákærir Ctesiphon. Hann setur á oddinn í deilunni einkadeilu sína við mig, þar sem hann hefur aldrei staðið gegn mér persónulega af sanngirni; samt er hann ólýjandi að reyna að svipta einhvern annan slíkt. Það eru mörg önnur rök, menn frá Aþenu, sem ber að færa fyrir hönd Ctesiphons, en þetta er vissulega fullkomlega sanngjarnt, að heiðarlega leiðin hafi verið að berjast út úr okkar eigin deilum einir, ekki að hverfa frá andstöðu okkar og reyna að finna einhverja aðra að ákæra. Það er að bera misgjörðir of langt!

Það er sanngjörn ályktun að allar ásakanir hans séu jafn óheiðarlegar og ósanngjarnar. Ég vil hins vegar skoða þær hverra af annarri, og sérstaklega ósannindin sem hann sagði mér til vanvirðingar um friðinn og sendiráðið, þar sem hann eignaði mér það sem raunverulega var gert af honum sjálfum með aðstoð Fílókratesar. Það er nauðsynlegt, Aþenumenn, og ekki óviðeigandi, að minna ykkur á stöðu mála í þá daga, svo að þið getið íhugað hverja viðskipti með viðeigandi tilliti til þess.

Þegar fókíska stríðið hófst - ekki mér að kenna, því ég var enn utan stjórnmálanna - varstu í fyrstu tilbúin til að vona að Fókíkar myndu sleppa við glötun, þó að þið vissuð að þeir höfðu rangt fyrir sér, og að fagna yfir hvers kyns ógæfu sem gæti lendir á Þebönum, sem þið voruð með réttu og sæmilega reiði vegna þeirrar óhóflegu notkunar sem þeir höfðu nýtt sér það forskot sem þeir náðu í Leuctra. Pelópsskaga var skipt. Óvinir Lacedaemoníumanna voru ekki nógu sterkir til að eyða þeim; og aðalsmennirnir sem Lacedaemoníumenn höfðu komið til valda höfðu misst stjórn á hinum ýmsu ríkjum.

Í þessum ríkjum og alls staðar annars staðar var óviðjafnanleg deilur og rugl. Filippus, sem fylgdist með þessum aðstæðum, sem voru nógu áberandi, eyddi peningum frjálslega í að múta svikulum einstaklingum í öllum borgum og reyndi að ýta undir flækjur og óreiðu. Hann byggði ráðagerð sinni á villum og heimsku annarra og vöxtur valds hans var okkur öllum hættulegur. Þegar ljóst var að Þebanar, sem nú eru fallnir úr leik vegna hroka og til hörmunga, og mjög í neyð vegna framlengingar stríðsins, myndu neyðast til að leita verndar Aþenu, bauð Filippus frið til að koma í veg fyrir slíka ákall og bandalag, þeim til hjálpar. Nú, það sem stuðlaði að velgengni hans, þegar hann fann ykkur tilbúnna að falla í gildru hans næstum ákaft, var lágkúra, eða ef þið viljð orðalagið, heimska, eða hvort tveggja, í hinum grísku ríkjunum. Þið urðu að berjast í langan og stanslausan ófrið fyrir tilgangi, sem þeir áttu allir við, eins og atburðurinn hefur sannað, og þó hjálpuðu þeir ykkur hvorki með peningum né mönnum né öðru; og svo, í réttlátri og eðlilegri reiði ykkar, samþykktið þið tillögu Filippusar fúslega. Sá friður, sem honum var veittur á þeim tíma, stafaði af þeim orsökum, sem ég hef nefnt, en ekki, eins og Aeschines fullyrðir  af illgirni mér; og misgjörðir og spilling Aeschines og flokks hans meðan á þeim friði stóð munu vera sanna orsök vandræða okkar í dag, við hverja heiðarlega fyrirspurn. Þessar aðgreiningar og útskýringar býð ég upp eingöngu vegna nákvæmni; því ef þið skylduð ætla, að það hafi verið einhver sekt, eða alltaf svo mikil sekt, í þeim friðarviðskiptum, þá kemur mér sá grunur ekki við. Fyrsti maðurinn sem varpaði fram spurningunni um frið í ræðu var Aristodemus, leikarinn, og maðurinn sem tók til máls, flutti ályktunina og gerðist með Aeschines ráðinn umboðsmaður Filippusar, var Philocrates of Hagnus - bandalagsríkin þín, Aeschines, ekki mitt, þó þið ljúgið þangað til þið eruð svartir í framan. Stuðningsmenn þeirra í kappræðunum voru Eubúlus og Sefísófón — um hvers vegna ég hef ekkert að segja eins og er. Ég talaði aldrei fyrir friði.

 

Og þó að staðreyndirnar séu slíkar og sýnt fram á að þær séu slíkar, þá hefur hann þá ótrúlegu frekju að segja þér að ég eigi sök á friðarskilmálum og að ég hafi stöðvað borgina frá því að skipuleggja skilmálana í tengslum við þing grísku þjóðarríkin. Hvers vegna, þið, þið — en ég get ekki fundið nógu slæmt orðbragð fyrir ykkur — var eitthvert tilvik þar sem þið, eftir að hafa horft á mig í návist ykkar reyna að ræna ríkið samningaviðræðum og bandalagi sem þið hefur nýlega lýst sem mikilvægasta, annaðhvort mótmælt eða reis upp til að gefa fólkinu einhverjar upplýsingar um það mál sem þið fordæmið núna? En ef ég hefði raunverulega haft áhuga á Filippusi til að stöðva panhellenska bandalagið, þá var það ykkar mál að þegja ekki, heldur að gráta upphátt, mótmæla, upplýsa fólkið. Þið gerðið ekkert slíkt. Enginn heyrði þessa góðu rödd ykkar. Auðvitað ekki; því að á þeim tíma var ekkert sendiráð að heimsækja nein grísk ríki, en öll fylki voru fyrir löngu hljóðuð, og er ekki heiðarlegt orð í allri sögu hans.

Þar að auki eru lygar hans versta rógburðurinn yfir Aþenu. Ef þið væruð í einu og sama tíma að bjóða Grikkjum í stríð og sendir sendimenn til Filippusar til að semja um frið, þá voruð þið að gegna hlutverki sem verðugur var Eurybatusi svikaranum, ekki stórborgar eða heiðarlegra manna. En það er rangt; það er rangt! Í hvaða tilgangi hafðið þið getað kallað þá í þá kreppu? Fyrir frið? Þau nutu öll friðar. Fyrir stríð? Þið voruð þegar að ræða friðarskilmála. Þess vegna er ljóst að ég ýtti ekki undir, og bar á engan hátt ábyrgð á, upprunalega friðinum, og að allar aðrar ásakanir hans eru jafn rangar.

Athugið nú hvaða stefnu við tókum upp hver fyrir sig eftir friðargerð. Þið munið þar með ganga úr skugga um hver gegndi starfi sínu sem umboðsmaður Filippusar og hver þjónaði hagsmunum þínum og leitaði vel í borginni. Ég lagði til í ráðinu, að sendiherrarnir skyldu sigla án tafar til hvers staðar, þar sem þeir kynnu að vita, að Filippus væri að finna, og fá þar af honum fullgildingareiðinn; en þrátt fyrir ályktun mína neituðu þeir að fara. Hver var ástæða þessarar synjunar? Ég mun segja ykkur það. Það hentaði tilgangi Filippusar að bilið væri eins langt og okkar að það væri sem stutt; því að þið hafið stöðvað allan undirbúning ykkar til stríðs, ekki aðeins frá fullgildingardegi, heldur frá þeim degi sem þið byrjuðu fyrst að búast við friði. Það var bara það sem Filippus var að búa til allan tímann, og bjóst við því með góðri ástæðu að hann myndi halda öruggum eignum frá Aþenu sem hann gæti náð fyrir fullgildingu, þar sem enginn myndi brjóta friðinn til að endurheimta þær. Þar sem ég sá fyrir þá niðurstöðu og gerði mér grein fyrir mikilvægi hennar, bað ég að sendiráðið ætti að gera við staðinn þar sem þeir myndu finna Filippus og sverja hann tafarlaust, til þess að eiðurinn yrði sverður á meðan bandamenn þínir Þrakíumenn héldu stöðum um svo Aeschines var svo kaldhæðinn um - Serrium, Myrtenum og Ergisce - og að Filippus gæti ekki náð tökum á Þrakíu með því að grípa til forskotsstöðu og útvega sjálfum sér ríkulega menn og peninga til að efla útlitshönnun sína. Sú skipun Aeschines hvorki vitnar í né les; þó að hann minnist á það til óvirðingar að ég hafi lagt til í ráðinu að makedónsku sendiherrarnir yrðu kynntir. Hvað hefði ég átt að gera? Mótmæltu þið kynningu á mönnum sem höfðu beinlínis komið til að ræða við ykkur? Skipaði leigutakanum að gefa þeim ekki frátekin sæti í leikhúsinu? En þeir hefðu getað setið í þriggja eyri sætunum, ef ég hefði ekki flutt ályktun mína. Eða var það mitt mál að sjá um almenningspeninginn og setja ríkið á sölu, eins og Aeschines og vinir hans? Svo sannarlega ekki. Vinsamlegast takið og lesið þessa tilskipun, sem saksóknari sleppti, þó hann viti það vel.

[Í forsætisráði Mnesiphilusar, á þrítugasta degi Hecatombaeon, lagði ættkvísl Pandionis, sem þá gegndi formennsku, Demosthenes, sonur Demosthenesar, frá Paeania, til að þar sem Filippus hefði sent sendiherra og samþykkt friðarákvæði, þá yrði það leyst. af ráðinu og fólkinu í Aþenu, með það fyrir augum að fullgilda friðinn eins og hann var samþykktur með atkvæðum fyrsta þingsins, að velja í einu fimm sendiherra úr öllum borgurunum; og að þeir sem þannig eru útvaldir gera tafarlaust við hvar sem þeir ganga úr skugga um að Filippus sé og sverja og veita honum eiðana með allri sendingu samkvæmt þeim greinum sem samið var um milli hans og Aþenubúa, þar á meðal bandamenn hvorum megin. Sendiherrarnir sem voru valdir voru Eubulus frá Anaphlystus, Aeschines frá Cothocidae, Cephisophon frá Rhamnus, demókratar frá Phlya, Cleon frá Cothocidae.]“

Lengra ætla ég ekki að fara og ekki býst ég við nokkur hafi lesið þetta nema ég!

 

Demosthenes with an English translation by C. A. Vince, M. A. and J. H. Vince, M.A. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1926.

Sjá alla ræðuna – í fullri lengd á þessari slóð: Demosthenes, On the Crown, section 1 (tufts.edu)