Bandaríska öldin í sögu Íslands

Ég held að fæstir geri sér grein fyrir að síðastliðin 82 ár höfum við Íslendingar verið á áhrifasvæði Bandaríkjanna. Sú saga byrjaði rétt áður en Bandaríkin drógust inn í seinni heimsstyrjöldina þegar Íslendingar "báðu" Bandaríkjaher um að taka við þeim breska en raun var sú að það voru Bretar sem grátbáðu Kanann að taka við af sér, því þeir voru svo uppteknir sjálfir í stríði við Þjóðverja.

Allar götur síðan höfum við verið á áhrifasvæði Bandaríkjanna og þeir í raun ráðið utanríkisstefnu okkar, a.m.k. að hluta til. Þeir eru ástæðan fyrir því að við erum í NATÓ.

Áður vorum við á áhrifasvæði breska heimsveldisins, síðan í Napóleonstyrjöldunum þegar ljóst var að Danir réðu engu um yfirráðin yfir norðurhöfin. Bresk áhrif voru úr sögunni 1941 þegar Kaninn tók við. Það liðu ekki mörg ár þar til breska heimsveldið var liðið undir lok.

En við þurftum að sparka "herverndarliðin" tvö, Breta og Bandaríkjamenn úr landinu eftir stríð (strangir samningalotur) og síðustu hermennirnir hurfu ekki fyrir en 1947 af Reykjavíkurflugvelli. Við tóku bandarískir, "borgaralegir" starfsmenn á Keflavíkurflugvelli sem störfuðu þar til Bandaríkjaher steig aftur á íslenska grundu í skjóli nætur 1951.

Herseta Bandaríkjahers stóð samfleytt í 55 ár eða þar til þeir sögðu bless, kvöttu hvorki kóng né prest, þrátt fyrir að íslenskir ráðamenn hefðu farið á hnéin. Áður þóttumst við hafa ráð Bandaríkjamanna í hendi okkar, þar sem Ísland væri svo mikilvægt fyrir varnir Bandaríkjanna í kalda stríðinu (en ekkert var hugsað út í íslenska hagsmuni). Bara gefið svo að Ísland yrði sjálfkrafa varið.

Sagnfræðingar hafa verið duglegir að skoða heilu tímabilin og gefa þeim heiti. Sumt hafa staðist tímans tönn, önnur ekki. Til dæmis var tímabilið eftir íslenska þjóðveldið gefið heitið "norska öldin", en öld getur þýtt tímabil frekar en hundrað ár. Svo var einnig farið með 15. öldina og sú öld kölluð enska öldin í sögu Íslands. Íslenskir sagnaritarar þessa tíma kölluðu þetta tímabil sveinaöld. Næsta tímabil þýska öld o.s.frv.

En það er ekki fjarri sanni að kalla tímabilið eftir 1941 "bandarísku öldina" og hún er ekki enn liðin. Við lifum á henni enda enn undir hernaðarhæl Bandaríkjanna sem og efnahagslegum. Kannski nær Monroe kenningin líka yfir Ísland?

En heimveldi koma og fara. Svo er einnig farið með þjóðríki. Það er ekki einu sinni öruggt að landið Ísland haldist undir einni stjórn (sjá Írland). Gæta verður hagsmuni Íslands frá degi til dags og síðan en ekki síst að horfa á stóru myndina, horfa aftur í tímann og reyna að rýna í framtíðina. Tíminn stendur ekki í stað.