Critical race theory (CRT eða ,,gagnrýnin kynþáttakenning")

Byrjum á skilgreiningunni á þessari kenningu

Critical race theory (CRT eða ,,gagnrýnin kynþáttakenning) er fræðileg hreyfing borgaralegra fræðimanna og aðgerðasinna í Bandaríkjunum sem leitast við að skoða lögin á gagnrýninn hátt þar sem þau (að þeirra mati) skerast við málefni kynþáttar og ögra almennum frjálslyndum nálgunum til kynþáttaréttar. Gagnrýnin kynþáttakenning skoðar félagsleg, menningarleg og lögfræðileg mál eins og þau tengjast kynþætti og kynþáttafordómum.

Gagnrýnin kynþáttakenning er upprunnin um miðjan áttunda áratuginn í skrifum nokkurra bandarískra lögfræðinga, þar á meðal Derrick Bell, Alan Freeman, Kimberlé Crenshaw, Richard Delgado, Cheryl Harris, Charles R. Lawrence III, Mari Matsuda og Patricia J. Williams. Það kom fram sem hreyfing á níunda áratugnum og vann að kenningum gagnrýninnar laganáms (CLS) með meiri áherslu á kynþátt.

Bæði gagnrýnin kynþáttakenning og gagnrýnin lögfræðileg rannsókn á rætur sínar að rekja til gagnrýninnar kenningar, sem halda því fram að félagsleg vandamál séu undir áhrifum og skapist meira af samfélagsgerð og menningarlegum forsendum en af ​​einstökum og sálfræðilegum þáttum.

Gagnrýnin kynþáttakenning er sameinuð lauslega með tveimur sameiginlegum þemum: í fyrsta lagi að ,,hvít kynþáttahyggja“ og ,,kerfisbundnir kynþáttafordómar“ eru og viðhaldið í gegnum lögin; og í öðru lagi að umbreyta sambandi laga og kynþátta, og einnig að ná kynþáttafrelsi og víkjandi víðara, er mögulegt.

Gagnrýnin kynþáttakenning hefur verið kennd um skeið í háskólum í Bandaríkjunum. Hugmyndirnar, blandaðar ný-marxismanum, hófust í Frankfurt skólanum í Þýskalandi rétt fyrir heimsstyrjöldina 2. Hugmyndin vildi framlengja hugmyndir ný-marxismans umfram hagfræði til skynjaðra valdamannvirkja sem áttu sér stað í samfélaginu. Jafnvel þá voru þeir sem höfðu haldið að gyðingar hefðu þessi forréttindi. Og að til væru þessi gerðir og þessi stéttarkerfi hvert á móti öðru.

Gagnrýni á ,,gagnrýninnar kynþáttakenningar“

Ein af hættulegum hugmyndum gagnrýninnar kynþáttakenningar er afneitun hlutlægrar þekkingar. Ef þú værir að vinna gegn einni af fullyrðingum þeirra með, til dæmis, tölfræði eða greiningu eða annarri gegn persónulegri reynslu, munu þeir líklegast hunsa þig af því þeir segja að þú getir ekki haft hlutlæga þekkingu. Auðvitað gætirðu spurt þá, ja, hvernig veistu að við getum ekki haft hlutlæga þekkingu? Er það hlutlægt eða er það bara huglæg skoðun þín?

Gagnrýnendur gagnrýninnar kynþáttakenningar halda því fram að hún reiði sig á félagslega byggingarhyggju, lyfti sagnagerð fram yfir sönnunargögn og skynsemi, hafni hugtökunum sannleika og verðleika og sé á móti frjálshyggju.

Það sé einnig undarlegt að halda þessu fram nú, þegar sömu lög gilda fyrir alla í landinu og umfangsmikil mannréttindalöggjöf  Lyndon B. Johnson Bandaríkjaforseta á sjötta áratugnum markaði tímamót í sögu landsins og gerði í raun alla jafn réttháa gagnvart stjórnvöldum og lögum.

Gagnrýnendur segja líka að þetta sé skref aftur á bak og í raun sundri fólk og afmarki í ákveðna hópa byggða á kynþáttum og það sé hinir raunverulegu kynþáttafordómar. Þetta kennikerfi segi í raun að allir hvítir menn séu í raun fæddir kynþáttahatarar.

Gagnrýnendur segja líka að ,,gagnrýnin kynþáttakenning“ sé nálægt félagslegri tvöföldun. Það setur þig í [einn af] tveimur hópum - kúgara og kúgaða. Hvort sem þú ert hluti af kúgarahópnum eða kúguðum fer eftir flokkum eins og kynþætti þínum, kyni þínu, kynhneigð, trúarbrögðum þínum. Eitt af þeim hugtökum sem gagnrýnin kenning heldur [er] að ef þú ert hluti af kúgarahópnum, þá ertu alltaf að kúga kúgaða hópinn.

Það sem er gert lítið úr eru hlutir eins og einstaklingshyggja og að einstaklingurinn vill ef til vill frekar vera metinn af eigin verðleikum en út frá hópi sem hann fræðilega séð tilheyrir.

Kúgarar kúga hinu kúguðu!

En hver er að kúga hvern? Jú hinir venjuleg grunuðu, hvítir karlar, helst kristnir. Kúgunarhópurinn, hvítt fólk er alltaf að kúga kúgaða hópinn - litað fólk - í gegnum rasisma.

Ef litið er á töflu sem kenningin fer eftir má sjá að að ríkjandi kúgunarhópur karla kúgar markhóp kvenna í gegnum kynjamisrétti. Kúgunarhópur gagnkynhneigðra í gegnum gagnkynhneigðhyggju, kúgar homma, lesbíur, tvíkynhneigða. Kúgarahópur kristinna kúgar múslima, búddista, gyðinga, hindúa og þá sem eru ekki kristnir.

Fljótfærnar alhæfingar

Annað dæmið, önnur villan sem ég sé svo oft eru fljótfær alhæfingar. Fljótleg alhæfing mun hafa ályktun sem fylgir ekki rökrétt frá forsendum. Oft er þetta kallað ofurmyndun eða ofuralhæfingar.

Erfðafræðilega villan

Þriðja villan sem leitað er að er erfðavilla. Erfðafræðileg rökvilla segir að fullyrðing þín, jafnvel þó hún sé sönn, skipti engu máli miðað við stöðu þína, uppruna þinn, kynhneigð þína, kyn þitt, þessa tegund af hlutum.

Segjum að  getu barnsins til að finna fyrir sársauka, einstakt DNA, hjarta sem slær - öllu vísindalegu gögnum yrði vísað frá vegna þessarar kenningar. Af hverju? Ætli það sé vegna þess að rökin voru röng? Nei. Þeir sem aðhyllast þessa kenningu myndu hafna því út frá kyni mannsins, í þessu tilfelli hvítur karlmaður, segi það, sem hvítur karlmaður og þar með er þessi rannsókn ekki marktæk.

Tökum þrjú önnur dæmi.

 

„Þú ættir ekki að gera siðferðilegar athugasemdir varðandi málefni kynþátta nema þú sért í minnihluta!“

„Þú getur ekki talað um íslam nema þú sért múslimi!“

„Þú getur ekki fellt dóma um hjónabönd samkynhneigðra vegna þess að þú ert gagnkynhneigður!“

Er þetta hjálplegt við samfélagumræðuna? Hvað finnst Íslendingum um slíka hugmyndafræði.  Ég er nokkuð viss um að þetta kennikerfi er kennt í Háskóla Íslands í félagsvísindadeildinni þar en ætli eigi sér stað nokkur gagnrýni á kenninga? Eða er hún kennt án gagnrýnis og nemendur verði gera og svo vel að læra hana vel, ef viðkomandi ætlar sér að standast próf.