Sagnfræði og sagnfræðingar (Fernand Braudel (1980))

Fernand Braudel talar um tíma í sögunni. Hann segir að sagnfræðingar hafi elst við rannsóknir fræðimanna í öðrum greinum, s.s. mannfræðinga, félagsfræðinga, tölfræðinga, hagfræðinga o.s.frv., því að þeir hafa haldið að þannig sé hægt að sjá söguna í nýju ljósi. Hann spyr sig hvort að sagnfræðingar hafi ekki eitthvað annað að bjóða á móti.

Fernand Braudel segir að undanförnu, hafi þróast meðvitað eða ómeðvitað, skýr hugmynd um fjölbreytileika tímans, og einstakt gildi langtímabila rannsókna. Það er hin síðarnefnda hugmynd, sem jafnvel meira en sagan sjálf – saga hundruði hliða - sem eigi erindi til félagsvísinda.

Öll söguleg verk eru upptekin við að brjóta niður tíma fortíðarinnar og nota til þess tímaviðmiðunarveruleika.

Hefðbundin sagnfræði, leggur áherslu á stutt tímaskeið, er varða einstaklinga og atburði. Hin nýja hag- og félagssaga setur hringrásarhreyfingu í forgrunn sinna rannsókna og festir sig við slík tímaskeið (hringrás upprisu og falls verðlags) sem eru oftast stutt. Hins vegar er hægt að mæla söguna eftir öldum, atburðir sem spanna mjög löng tímabil.

Félagsvísindin virðast vera lítið upptekin af löngum tímabilum eða fjarlægum tímum, þó svo að sagan sé ekki alltaf langt undan.

Hagfræðingar hafa t.d. verið of bundnir samtímanum í rannsóknum sínum, segir Fernand Braudel, og hafa varla farið aftur fyrir 1945 í leit að eldri efnahagskerfum eða spáð fram í tímann lengra en nokkra mánuði, í mesta lagi nokkur ár, og hafa þannig misst af kjörnu rannsóknartækifæri, án þess þó að neita gildi þess. Þeir eru fallið í þann vana að setja sig einungis inn í samtímaviðburði og segja að rannsóknir á efnahagsskeiðum mannkynssögunnar eigi sagnfræðingar að eiga við.

Staða þjóðfræðinga og upprunafræðinga (e. ethnologists) er ekki svona jafn skýr. Sumir þeirra hafa lagt það á sig að benda á að sé vonlaust eða gagnlaust að styðjast við sagnfræði innan fræðigreinar sinnar, nokkuð sem Fernand Braudel finnst vera fáranlegt, því t.d. hvers vegna í ósköpunum ætti mannfræði ekki að hafa áhuga á sögu? Það er ekkert samfélag, hversu frumstætt það er, sem ber ekki einhver ,,ör” sögu eða sokkið svo algjörlega að ekki nokkur spora sjást lengur. Hann er hins vegar fúlli út í félagsfræðina.

Félagsfræðilegar rannsóknir virðast fara út um hvippinn og hvappinn, segir hann, frá félagfræði til sálfræði og til hagfræði og eru bundnar í tími núinu. Hvers vegna ættu þeir að snúa sér aftur til sögulegs tíma, þar sem fátæktin, einfaldleikinn – ónýtt vegna þagnar- og endurgera fortíðina? Er endurgerð svo raunverulega dauð eins og þeir vilja láta okkur halda, spyr Fernand Braudel? Endurgerð (e. reconstruction) er svo mikilvægt að hans mati.

Philippe Ariés hefur lagt mikla áherslu á mikilvægi hið óþekkta í sögulegri útskýringu – hinu óvænta - og tekur sem dæmi mann sem er að rannsaka 16. öldina og rekst á eitthvað furðulegt frá sjónarhóli 20. aldar manns. Hvers vegna þessi munur?

Hann spyr hversu gagnleg sú félagsfræðileg rannsókn sé, sem setji sig ekki í sögulegt samhengi, til dæmis rannsókn á bæjum. Er ekki sagan á sinn hátt útskýring á samfélagi í öllum sínum veruleika? Verðum við ekki að hugsa lengra en í stuttum tímabilum til að skilja það? Í raun og veru getur sagnfræðingurinn ekki sloppið frá spurningunni um tíma í sögunni, því að fyrir sagnfræðinn byrjar allt og endar með tímanum og tímaskilningur félagsfræðinga getur ekki verið sami tímaskilningur og sagnfræðinga, því að tími sagnfræðinga er mælanlegur líkt og tímaskilningurinn hjá hagfræðingum.

Var morðið á John F Kennedy samsæri? Helstu (samsæris)kenningar

Athyglisverðar eru nýjar upplýsingar sem hafa borist um morðið á Kennedy. Leyniskjöl hafa verið birt og ný tækni komið fram.

Alltaf hefur verið talað um að Kennedy hafi kannski verið skotinn frá grasbalanum fyrir ofan veginn, þ.e.a.s. ef Oswald hafi ekki kálað honum.

Oswald átti að hafa 7 sekúndur til að drepa hann með þremur skotum, skotið úr fjarlægð og ofan frá, sem er einstakt afrek og næsta ómögulegt.

Samkvæmt einni kenningu var hann skotinn úr ræsi sem er enn til. Op er á ræsinu og er eins í laginu og skotgat. Byssumaður gat staðið uppréttur og náð góðri skotstöðu. Auðvelt er fyrir laumumorðingja að flýja óséður þaðan, enda neðanjarðar, og komið upp í fjarlægð og tekur það um 45 mínútur neðanjarðar.

Þetta passar við höfuðskotið, sem splundraði helminginn af höfðinu en útgöngugatið kom út um hnakkann eftir að hafa farið skáhalt í ennið framanverðu (ekki í gegnum hnakkann ofan frá!). Athugið að vitnin sem voru fyrir framan grasbalann fræga og hinum megin við götuna, sögu öll að skotið hafi verið þaðan og sést hafi til eins eða tveggja manna. Hópur fólk hljóp þangað til að reyna góma tilræðismanninn /-mennina.

Líklega hafi hálsskotið komið annars staðar frá, samt ekki frá byggingunni sem Oswald var í, því að þá hefði skotið þurft að fara 360 gráður til að hitta hann. Menn skilja ekki af hverju kúlugatið á framrúðunni hafi aldrei verið rannsakað til fullnustu og olli hálssárinu en það kom á undan höfuðskotinu.

Sjá má Kennedy fá kúlu í gegnum hálsinn, því að hann grípur um hálsinn og svo aðra kúlu í gegnum ennið eða gagnaugað en sjá má blóðið þyrlast upp og höfuð hans snúa í hægri sveig (sem er eðlilegt ef kúlan kemur að framan og neðan frá ræsið). Sum vitni segja að 11 kúlum hafi verið skotið. Líklegt að skotið hafi verið 3 kúlur á 7 sekúndum úr riffli sem er einskota og þarf að hlaða? Nei, held ekki. Annað skot kom frá grasbalanum en skotið fór framhjá og í grasið fyrir aftan forsetabílinn. Sjá má menn taka upp kúluna þar á myndum.

Svo fékk einn maður steinflísar úr vegkanti á sama tíma. Sem sé: ein skot í gegnum hálsinn, annað í gegnum vinstra herðarblað þegar hann féll við hálsskotið og lokaskotið í gegnum gagnaugað og út um baksvæði hauskúpunnar en þar má sjá að hauskúpan hafði splundrast. Sjá má á mynd að höfuð forsetans kippist vinstri og upp við síðasta skotið og bendir það til skotið hafi komið frá annarri átt en frá bókasafninu.

Kenningin segir að 8 menn hafi staðið að morðinu, tveir af þaki byggingarinnar með einum stjórnanda, sem Oswald var í, einn í byggingunni við hliðar og vitni sá standa í glugganum með riffill í hendi, einn í ræsinu og einn á grasbalanum fyrir framan forsetabílinn. Aðrir stóðu í mannfjöldanum. Af 90 manns sem spurðir voru hvar þeir héldu að skotin hefðu komið frá, sögðu 57 að þau kæmu frá grassvæðinu þar sem girðingin er.

Sjá slóð: https://www.youtube.com/watch?v=4f3mlbrwXjg

Vitni eða fólk sem sagt hefur haft upplýsingar, týndi lífið margt hvert á voðfengalegan hátt eða hátt í 60 manns. Svo verður að líta á að lífvörðurinn sem átti að standa á bíl Kennedys, fékk ekki að standa á bílnum á flugvellinum (sem sést á myndum að hann mótmælir á flugvellinum) og þar með opnaðist skotfæri úr öllum áttum að skjóta forsetann!

Aðrir bílar í bílalestinni höfðu leyniþjónustumenn standandi á bílunum. Sjá má bremsuljósin á myndbandinu þegar fyrsta skotið hafði hitt Kennedy! Bíllinn var nánast stopp fyrir dauðaskotið.

En það er augljóst að það voru margir sem stóðu að morðinu. Núverandi og opinber útgáfan stenst ekki. En hvort að CIA og mafían eða/og Kúbverjar hafi staðið á bakvið, veit ég ekki. --- Það ætti að grafa lík Kennedy upp og skoða aftur höfuðkúpuna og gera DNA. Eitt er ljóst og það er CIA klúðraði vernd Kennedy 100%. Maðurinn er án lífvarða á bílnum (á meðan hinir bílarnir eru stútfullir af CIA mönnum) sem meira segja krakkar í byssó myndu fatta að væri ekki í lagi; hann látinn fara inn í dauðagildrusvæði þar sem hægt er að salla hann niður í rólegheitum vegna lítils hraða og engar skyttur frá CIA eða fulltrúar sem pössuðu upp á nærliggjandi byggingar. Ef þetta er ekki gildra, þá veit ekki ég hvað.

En hver stóð að morðinu? Lyndon B Johnson er grunaður en Allen Dulles, yfirmaður CIA, hataði hann fyrir brottreksturinn og J.E. Hoover, stofnandi og forstjóri FBI þoldi heldur ekki afskipti þeirra bræða. Veit ekki hvort stjórnkerfið hafi snúist gegn þeim og drepið þá bræður.

Sumir segja að menn úr CIA og mafían hafi unnið saman og leigumorðingjarnir hafi verið 8 talsins. Að minnsta kosti hafði Robert Kennedy sett saman sveit CIA sem á móti notaði sama mannskap og mafían en hún átti að ráða F. Castro af dögum. Þessi sveit var sem sé til staðar og svo fengu þeir JFK beint upp í hendurnar þegar hann flaug beint í gin óvinarins í Dallas en þar átti hann marga andstæðinga, sem gátu ekki fyrirgefið honum Svínaflóainnrásina sem misheppnaðist og það að hann vildi ekki gera aðra tilraun. Menn innan CIA hötuðu hann fyrir það, einnig hershöfðingjar og stjórnmálamenn. Svo var það líka það að hann hafði hótað í ræðu að afhjúpa hið ,,leyndarsamfélag” sem græfi undan lýðræðinu og stjórnkerfinu.

Kúbverjar vissu af fyrirhuguð drápi en gerðu ekkert. Rússar voru lemstraðir eftir næstu því kjarnorkustyrjöld við Bandaríkin en höfðu náð sátt við BNA í eldflaugadeilunni og höfðu því enga ástæðu til að drepa hann. En mafían hafði ástæðu til að drepa hann, því að hún hafði misst spón úr aski þegar Castro komst til valda og misst þar með spilavítin sín sem hann hafði gerð upptæk.

Þegar JFK gerði ekkert sem rétti hlut hennar (samkvæmt samkomulagi Joseph Kennedy við mafíuna) og stóð jafnvel í veginum, er ekki að spyrja að leikslokum auk sem hann og Robert voru að þjarma að mafíunni....

Eftir stendur mafían sem Robert Kennedy var þá að þjarma að og og samtök kúbverskrar útlaga sem hötuðu JFK fyrir meint svik vegna Svínaflóa árásarinnar. Óbeinar sannanir hafa tengt bæði mafíuna og kúbverskrar útlaga við morðið en meira við þá síðarnefndu og Oswald var sannarlega að vinna fyrir þá með dreifingu bæklinga.

Benda má á að CIA notaði mafíuna til launmorða innanlands og getur verið að einhver þar hafi staðið á bakvið, háttsettur einstaklingur eða deild innan CIA sem starfaði sjálfstætt.

Valdarán og aftökur erlendra stjórnmálaleiðtoga hafa verið einkennismerki CIA frá stofnun þess. Leyniþjónustustofnunin hefur framið ótal valdarán og aftökur á erlendum stjórnmálamönnum frá stofnun.

Hópur Kúbverja og mafíumanna hafi framkvæmt drápið að beiðni einhvers háttsettan embættismann. Samsæri væri því nærri lagi sem skilgreiningin á morðinu. Ef skotið var úr mörgum áttum, þá má kalla þetta launmorð aftöku! Sem eftirmáli má benda á að minnsta kosti 54 manneskjur, sem tengdust morðinu á einhvern hátt, hafa dáið á dularfullan hátt.

Að Oswald hafi verið drepinn í beinni útsendingu (hann hafði staðfastlega sagt að hann væri fórnarlamb eða blóraböggull) er ótrúlegur verknaður. Jack Ruby var sjálfur tengdur mafíuna og virðist hann hafa átt að reddi málum á síðustu stundu og drepa hann en verknaðurinn virðist vera gerður í flýti og af örvæntingu. Hann var illa skipulagður ef nokkuð.

Samkvæmt nýlegum upplýsingum, þá sagði Jack Ruby, næturklúbbseigandinn sem myrti Lee Harvey Oswald, uppljóstrara alríkislögreglunnar FBI að „fylgjast með flugeldunum“ nokkrum klukkutímum áður en John F. Kennedy Bandaríkjaforseti var ráðinn af dögum í Dallas þann 22. nóvember 1963. Ruby var svo sjálfur á torginu þar sem morðið átti sér stað. Þarf frekari vitnana við?

Nýjustu upplýsingar um dráp JFK 1963 komu fram fyrir skömmu en Donald Trump leyfði birtingu 50 þúsund skjala í forsetatíð sinni. Þau virðast staðfesta samsæri um morðið. LBJ er líklega heilinn á bakvið en hann átti hættu á að lenda í fangelsi vegna 3 hneykslismála. Dullas, sem JFK rak úr stóli forstjóra CIA, skipulagði aftökuna og notaði sveit CIA og mafíu morðingja. Mafían var þá illa stödd vegna handtöku 700 meðlima sinna og Robert Kennedy stóð fyrir. Morðið var í raun valdarán æðstu ráðamanna Bandaríkjanna samkvæmt kenningunni.

Ef þetta virkar ótrúlegt, þá þarf ekki annað að sjá aðförina að Trump. Nema núna er reynt, í stað þess að drepa hann, að velta hann úr sæti, með samsæriskenningu. En núna eru það æðstu valdamenn FBI, James Comey og fleiri, sem reyna ljúga upp á hann sakir. Það mistókst en ætla má að reynt verði að ráða hann af dögum næst. Reynt hefur verið ráða nánast alla Bandaríkjaforseta af dögum síðan Lincoln var drepinn en sjaldan hefur það heppnast. 

Morðtilraunir og samsæri gegn forseta Bandaríkjanna hafa verið margar, allt frá því snemma á 19. öld og fram til 2010. Meira en 30 tilraunir til að drepa sitjandi eða fyrrverandi forseta eða kjörinn forseta hafa verið gerðar síðan snemma á 19. öld.

Fjórir sitjandi forsetar hafa verið drepnir, allir með byssuskot: Abraham Lincoln (1865), James A. Garfield (1881), William McKinley (1901) og John F. Kennedy (1963).

Að auki hafa tveir forsetar særst í morðtilraunum, einnig með byssuskoti: Theodore Roosevelt (1912; fyrrverandi forseti á þeim tíma) og Ronald Reagan (1981). Reynt var einu sinni að ráðast á Trump er hann var í forsetaframboði en viðkomandi var snúinn niður.

Hér koma athyglisverðar slóðir: 

Ruby talar um flugeldasýningu

Hér er góður hlekkur en bendi á að ég er ekki sammála öllu: Nýtt sjónarhorn á morðmálinu

eða

Athyglisverður vinkill

Hér svo slóð sem sýnir tengsl Jack Ruby og mafíuna við CIA en hún notaði glæpasamtökin við skítverkin, að drepa andstæðinga:

Jack Ruby, mafían og CIA

Hér er CIA maður að viðurkenna þátttöku sína: Vitnisburður útsendara CIA

Mörg gögn um morðið hafa horfið á dularfullan hátt: Sönnunnargögn hverfa

Nýlegt myndband: Vitni hverfa

Mafíutengsl Kennedys (sem hjálpuðu hann til valda en urðu brjálaðir út í hann vegna þess að hann vildi ekki taka Kúbu með valdi en hún var leiksvæði þeirra. CIA hafði notað mafíuna til að reyna að drepa Castro.

Mafían virðist sjá almennt um launmorð CIA enda vanir að drepa andstæðinga sína í glæpaheiminum:

Myrkraverk mafíunnar

Vissir þú...

...að íslenskir menn börðust í her Ólafs digra Haraldssonar á Stiklastöðum 1030? Og að....

1. ...að Íslendingar börðust í landinu helga á miðöldum (krossferðir)?

2. ...að Íslendingar börðust á Bretlandseyjum á miðöldum?

3. ...að njósnir voru stundaðar á Sturlungaöld? 

4. að Þórður kakali er einn besti herforingi sem Íslendingar hafa átt?

5. ...að Skúli jarl dró saman her til að herja á Ísland 1218-19?

6. ...að krossbogar voru tískuvopn á Íslandi á 15. öld?

7. ...að fyrsti skjalfesti byssubardagi á Íslandi átti sér stað árið 1483?

8. ...að fallbyssa á Íslandi á 16. öld kostaði 16 kýrverð og fékkst í næsta kaupstað?

9. ...að sverð kostaði 30 fiska á 16. öld?

10. ...að 29 virki eða hernaðarmannvirki voru byggð á Íslandi á miðöldum?

11. ...að Danakonungur sendi hingað herskipaflota til að berjast við Jón Arason og herlið hans?

12. ...að Vestmannaeyingar stofnuð herfylkingu á 19 öld?

13. ...að Íslendingar börðust á Norðurlöndum á miðöldum?

14. ...ráðgert var að stofna íslenskan her árið 1785?

15. ...að fjölmennasti bardagi á Íslandi var Örlygsstaðarbardagi þar sem 2700 manns börðust!

16. ...að buklari var tískuvopn á hámiðöldum!

17. ...að hringabrynjur voru bestu verjurnar í átökum!

18. ...að Snorri Sturluson var með allt að 900 manna herlið!

19. ...að Íslenskir höfðingjar voru með norska hermenn í liðum sínum!

20. ...að Jón Biskup Arason var með allt að 1000 manna herlið!

21. ...Svínafylking var algeng bardagaaðferð á miðöldum!

Lærdómurinn sem draga má af Víetnamstríðinu - 10 lexíur

1. Ekki skipta þér af vandamálum annarra

Eftir að franska hernámsliðið yfirgaf landið, var Víetnam skipt í tvo hluta, Norður-Víetnam undir forystu Ho Chi Minh og stjórn kommúnista og Suður-Víetnam studd af Vesturveldum. Fljótlega eftir að Frakkar fóru frá, stigmagnaðist átökin yfir í borgarastyrjöld milli Norður- og Suður-Víetnam.

Bandaríkjamenn héldu að það væri siðferðileg skylda þeirra að grípa inn í innri borgarastyrjöld í landi sem þeir áttu ekki viðskipti við. Allt vegna þess að sumir æðri menn í bandarískum stjórnvöldum héldu að ef Víetnam yrði kommúnistaríki, yrði það eftir var af Suðaustur-Asía einnig verða kommúnistastýrð lönd.

2. Það er ekki bara þú sem hefur rétt fyrir þér

Þegar Víetnamstríðið átti sér stað héldu flestir bandarísku hermennirnir að þeir væru frelsandi englar og NVA (Norður-víetnamski herinn) eða Víetkong væru andskotinn sjálfur og þeir reyndu að réttlæta hvað sem aðgerðirnar leiddu þá með því að segja að þeir væru góðu kallarnir og þeir gátu ekki séð stríðið frá stjórnarandstöðunni eða frá sjónarhóli óbreyttum borgurum í Víetnam, hver var meginástæðan fyrir því að þeir töpuðu í Víetnam.

Ekki nóg með það, í Bandaríkjunum voru tvær andstæðingar fylkingar, með stríði og gegn stríði, og báðir hóparnir héldu að þeir væru hinu raunverulegu ættjarðarvinir lands síns.

3. Lærðu af mistökum þínum

Fyrstu meiriháttar átök milli NVA og bandaríska fótgönguliðsins, undir forystu hershöfðingjann Hal Moore, áttu sér stað í la Drang dalnum. Um það bil 400 bandarískir hermenn voru sendir til la Drang dalsins til að finna óvininn og draga hann fram í dagsljósið. Þar lentu þeir á móti bardagavönu herliði Norður-Víetnams, um 4.000 manna herdeild. Moore og menn hans náðu að sigra andstæðing sinn með hjálp byssuþyrlna, sprengiflugvéla og mikilli stórskotahríð.

Jafnvel þótt bardagahert herlið NVA tapaði bardaganum, lærðu þeir dýrmæta lexíu af þeim bardaga sem er; ef þú vilt sigra Bandaríkjamenn verður þú að grípa í belti þeirra og drepa þá í návígi. Sem þýðir að NVA og Víetkong ættu að berjast við bandarísku hermennina í svo miklu návígi að stuðningur úr lofti yrði gagnlaus.

Eftir fyrstu vel heppnuðu aðgerðina hóf bandaríski herinn nokkur áhlaup eins og í Ia Drang dalnum sem enduðu öll með ömurlegum mistökum vegna lærdómsins sem NVA lærði í Ia Drang dalnum. Eins og þeir segja í lífinu snýst þetta ekki um hversu höggþungur þú ert, heldur hversu mörg högg þú getur tekið en samt haldið áfram.

4. Að berjast með lævíslegum hætti

Í stríðinu höfðu Bandaríkjamenn á að skipa hálfa milljón hermanna að staðaldri, háþróuðustu skriðdreka sem völ var á, APC (brynvarðir herliðsflutningabíla) flutnings- og árásarþyrlur, árása- og sprengjuþotur og ósigrandi sjóher sem var umtalsvert meira herlið en NVA og Víetkong höfðu á að skipa. En NVA var þolinmótt, þeir völdu bardaga sem þeir vilja berjast, þeir biðu eftir að óvinurinn dreifði sér of þunnt áður en þeir hófu árásir sem þeir grófu í fjöllum mánuðum áður og styrktu varnir sínar og biðu þolinmóðir þar til Bandaríkjamenn komu þangað sem var raunin í báðum bardögum á Hæð (Hill) 1388 og hæð 818.

Það er mikilvægt að skilja styrk þinn og veikleika og áætlunina í samræmi við það að ná sigri. Víetnamar völdu orrustuvöllinn gaumgæfilega hverju sinni. Þeir grófu út fjöll mánuðum áður og styrktu varnir sínar og biðu þolinmóðir þangað til Bandaríkjamenn komu sem var raunin í báðum bardögunum á Hæð 1388 og Hæð 818.

Það er mikilvægt að skilja styrk sinn og veikleika og áætla í samræmi við það til að ná sigri.

5. Lærðu allt um sögu og menningu óvinarins áður en hernaðarátök hefjast

Bandaríkjamenn skildu ekki menningu fólksins né höfðu fyrir því að læra sögu þess, sem þeir þóttust vera aðstoða. Þeir skildu heldur ekki landfræðilegar aðstæður og voru nokkuð lengi að læra inn á hernað sem fer fram í ógreiðfærum frumskógum og er í raun skæruhernaður í skóglendi. Það var líka svo, að þeir Bandaríkjamenn sem tóku þátt í aðgerðum í Víetnam lentu oft á villigötum enda skildu þeir ekki hugfar fólksins í landinu.

6. Til að sigra verður viljinn til sigurs að vera fyrir hendi af öllum mætti

Mesti munurinn á herliðum Bandaríkjanna og Víetnam, var viljinn til að vinna og viljinn til að fórna. Fyrir herlið NVA og Víetkong var það móðurlandið sem það var að verja, og þeir voru reiðubúnir að fórna hverju einasta lífi til sigurs á síðari tímum stríðsins. Flestir bandarísku hermennirnir sáu ekki tilgang með því að vera þarna, bara til að vernda einhverja pólitíska sjálfsmynd.

Tíðarandi var líka þannig að eiturlyf og friðarstefna hafði áhrif alla leið inn í herafla Bandaríkjanna og hafði áhrif á herkvadda hermenn. Bandaríkjamenn lærðu að treysta ekki á herskyldaða hermenn og hafa allar götur síðan lagt áherslu á þjálfað atvinnuherlið.

Flestar hernaðaraðgerðir Bandaríkjahers í dag byggja á aðgerðum þrautþjálfaða sérsveita áður en til meirihátta aðgerða kemur.

7. Skera verður á aðflutningsleiðir óvinarins

Í stríðinu notaði NVA þrönga stíga á landamærunum til að flytja hermenn og hergagnaflutninga í suðurátt og koma hinum særðu aftur til norðurs og notuðu meðal annars svæði nágrannaríkisins, sem var þekkt sem Ho-Chin-min slóðin sem var stöðugt sprengd af bandaríska flughernum til að stöðva hermennina og flutningsflæði.

En norður-víetnamska þjóðin var staðráðin í því eftir loftárás að þeir myndu gera við veginn strax til að halda umferðinni á hreyfingu, þeir lagfærðu veginn aftur og aftur og aftur, sem var nauðsynlegt fyrir stríðsreksturinn, án þess hefði hefði herrekstur Norður-Víetnama fallið fljótlega. Engin herafli, hvort sem það er hefðbundin her eða skæruliðahreyfing, getur heygð stríð nema með her- og birgðaöflun.

8. Dómíókenningin á ekki alltaf við og kommúnisminn er ekki alls staðar eins

Ein meginástæðan fyrir að Bandaríkjamenn töpuð var að þeir skildu ekki að kommúnisminn var ekki alls staðar eins. Kommúnismi í sambland við þjóðernishyggju, eins og sjá mátti í Júgóslavíu og Norður-Víetnam var öðru vísi en sá sem sjá mátti í Sovétríkjunum sem var ríkjasamband 15 ríkja. Áherslan á þjóðernisstefnu var gjörólík eftir kommúnistaríkjum. Víetnamar börðust því við Bandaríkjamenn af þjóðernisástæðum, ekki bara vegna hugmyndafræði.

Dómínókenningin á kannski við sum staðar en þessi kenning er ekki algild. Hún gengur út á ef eitt ríki ,,smitast af kommúnisma”, munu önnur ríki í kring einnig gera það. Taka verður meira tillit til aðstæður og ólík menning.

9. Stjórnvöld sem hjálpað er, verða að vera lögmæt í augum fólksins

Sjá má þetta í samanburði Kórerustríðsins og Víetnamsstríðsins. Í Suður- Kóreu trúði fólk á lögmæti eigin stjórnvalda og það leiddi til að skæruliðahreyfing eins og Vietkong í Víetnam náði sér ekki á strik. Í Víetnam þurftu Bandaríkjamenn og Suður-Víetnamar að stríða við tvo andstæðinga í einu, Norður-Víetnam og Víetkong skæruliðahreyfinguna. Stjórnvöld í Suður-Víetnam voru gerspillt, þau höfðu unnið með hernámsliði Frakka og Japana í seinni heimsstyrjöld, sem leiddi til vantrú almennings á þau, enda féll allt eins og spilaborg tveimur árum eftir að Kaninn dró sig úr stríðinu 1973, árið 1975.

Í Kóreustríðinu var lögmæti stríðsins algjört, enda nutu Bandaríkjamenn ásamt fjölþjóðlegum bandamönnum stuðning Sameinuðu þjóðanna. Svo var ekki fyrir að fara í Víetnamstríðinu, þótt nokkrar þjóðir hafi tekið þátt í hernaði Bandaríkjamanna, svo sem Ástralíumenn.

10. Læra skal af lexíum hernaðarsögunnar

Árangur frægra herforingja eins og Napóleons Bonapartes og George S. Pattons, byggist á að þeir lærðu af reynslu annarra hershöfðingja. Báðir t.a.m. leituðu í smiðju fornra herleiðtoga eins og Alexanders og Sesars, þótt annar hafi verið uppi á 19. öld en hinn á 20. öld.

Eina sem breytist með tímanum er hertækin (t.d. loftskeyti í stað spjóts)en hugsunarhátturinn er svipaður. Að stjórna her er eins og að tefla skák, hugsa verður marga leiki fram í tímann og gera ráð fyrir óvæntum mótleik. Það sem talið er ómögulegt að gera, reyndir andstæðingurinn einmitt við!

 

 

Robert William Fogel (1983)

Hin nýja gerð af vísindasagnfræði, sem Robert William Fogel kallar ,,cliometrics”, varð til sem undirgrein sagnfræðinnar um 1950.

Þeir sem skrifa vísndasagnfræði, hafa verið flokkaðir undir ,,skóla”, en Fogel segir að það hugtak sé villandi, því að aðferðafræði, sjónarhorn og viðfangsefni þeirra er mjög misjafnt.

Sameiginlegt einkenni ,,cliometricians” er að þeir styðjast við mælieiningaaðferðir og hegðunarmódel (e. behavioral models) félagsvísinda til þess að rannsaka sögu. Hin klíómetríska nálgunin var fyrst kerfisbundið þróað í hagsögu, en breiddist fljótt út til mismunandi sviða, svo sem mannfjölda- og fjölskyldusögu, þéttbýlissögu, þingsögu, kostningasögu og upprunasögu (e. ethnic history).

Clíómetrinn (e. cliometrician) rannsakar sögu til að leggja grundvöll að módel fyrir mannlega hegðun. Þeir trúa því að sagnfræðingurinn hafi ekkert um það að segja, hvort hann noti hegðunarmódel eða ekki, því að allar tilraunir til að útskýra sögulega hegðun, innihaldi einhverja gerð af módeli. Spurningin sé bara hvort að módelið sé rétt unnið. Þessi nálgun leiðir Clíómetrann stundum til þess að kynna sögulega hegðun með stærðfræðilegar jöfnur og leita að sönnunum, venjulega mælanlegar, með getu til að staðfesta þessar jöfnur eða fella þær. Yfirleitt eru þessar jöfnur einfaldar í gerð en hafa reynst öflugar við að varpa nýju ljósi á fortíðina, mun frekar en hefðbundin frásagnaraðferð. Þetta hefur leitt til þess að túlkun á sumum sögulegum viðburðum hefur verið breitt umtalsvert.

Mestur hluti verks Clíómetrans hefur hingað til verið að gera þessi módel betri úr garði gerð, sem skort í hefðbundinni frásagnaraðferð og halda fram með reynslunni gildi þessara módela.

Í öðru lagi, hefur stærðfræðileg einkenni hjálpað til við bera kennsl á hlaupabreytum í hinnar sögulegu frásagnaraðferð. Vegna ófullkomleika gagna sem oft stuðst er við, hefur það leitt til þess að sagnfræðingar hafa mismunandi skoðun á gildi þessara talna sem koma inn í greiningu þeirra. Það er hins vegar frekar lýsing en greining sem einkennir starf Clíómetrans, þar sem áhersla hefur verið lögð á að komast að því hvað gerðist í raun og veru.

Hugtakið Clíómetri stendur fyrir fræðimann, sem þó nota tölur eða stærðfræðilegar hugmyndir, byggja eftir sem áður rannsóknir sínar á skýrum félagsvísindalegum módelum. Vísindalegur sagnfræðingur lítur venjulega á söguna sem svið sem styðst við félagsvísindi, og halda því fram að greiningarlegar og tölfræðilegar aðferðafræði þessara sviða sem jafn viðeigandi viðfangsefni við rannsókn á fortíðinni og rannsóknir á vandamálum samtíðarinnar.

Hefðbundnir sagnfræðingar eru oft ekki sammála þessu mati. T.d. halda þeir Handlin, Hexter og Elton ásamt fleirum því fram, að sagnfræðin innihaldi sérstaka gerð af hugsunarhætti sem mjög frábrugðið því sem viðgengur í öðrum fræðigreinum.

Margir hefðbundnir sagnfræðingar hættir til að einbeita sér að tiltekinni persónu, stofnun, hugmynd og óendurtekningarlegum atburðum; þeir sem reyna að rannsaka samhangandi fyrirbrigði, styðjast takmarkað við hegðunarmódel og treysta venjulega á bókleg sönnunargögn.

Clíómetrinn hefur hins vegar tilhneigingu til að einbeita sér að samansafn einstaklinga, flokka stofnanna og viðburði sem hægt er að endurtaka; útskýringar þeirra fela oftast í sér nákvæmt tiltekin hegðunarmódel og þeir treysta mjög á mælanleg sönnunargögn. Að sjálfsögðu eru þessar nálganir ekki ósamtvinnanlegar eða svo gagnstæðar að þær fari ekki saman.

Til dæmis myndi hefðbundinn sagnfræðingur vilja vita hvers vegna John Keats dó á þessum tíma, á þessum stað og þessar sérstöku aðstæður sem hann dó undir. Hins vegar myndi félags-vísindalegi sagnfræðingurinn reyna að útskýra orsök dauða meðal Englendinga og hvers vegna dauði sem orsakast af ,,tuberculois” var svo tíður á fyrri helmingi 19. aldar.

Clíómetrinn er öðruvísi en félags-vísindalega hefðarsinnar (e. social-scientific traditionalists) að því leitinu til, að hann styðst við félagsvísindalegar kenningar, þó svo að hinir síðarnefndu styðjist við kenningar en hann aftur á móti prófar kenningar sínar vísindalega. Margir halda því fram að formleg próf á kenningum eigi ekki erindi í sagnfræði og neita því að mikilvægar spurningar geti verið svarað með mælanlegum prófum sem eru algeng í clíómetrískum verkum. Í þessu eina atriði, þessi prófun, skilur klíómetrann frá hefðbundnum sagnfræðingi. Aðferðir við staðfestingu sannanna greinir þessa hópa að. Hefðbundnir sagnfræðingar styðjast við aðferðir sem snúa að sérstökum atburðum með sérstökum einstaklingum, heldur en endurtekning atburða sem feli í sér þátttöku stóra hópa af einstaklingum.

Robert William Fogel segir að lokum, að hin klíómetríska nálgun geti verið áhugaverð, jafnvel þótt rétt staðfesti það sem þegar hafi verið uppgötvað með hefðbundinni sögulegri aðferðafræði og beint ljósi að áður huldum hlutum.

Sagnfræði og sagnfræðingar (Emmanuel Le Roy Ladurie (1979))

Sérfræðingar í franskri efnahagssögu hafa ávallt unnið með tölur en síðan um 1930, hefur kerfisbundin notkun mælieiningaráðið ferðinni í þessum fræðum en samt ekki eins mikið og hjá bandarískum ,,econometricians” og ,,historio-metricians”.

Þessi nýja hagsaga virðist hafa snúist um nokkur lykilhugtök tengdum verðbreytingum. Síðar var þetta tengt við efnahagsvaxtargreiningu með tilliti til eftirspurnar og framboðs-fólksfjölgun, framleiðslu og innkomu.

Faðir þessarar efnahagssögu var Franqois Simiand sem hafði áhrif á heila kynslóð sagnfræðinga sem rannsakaði langtímaáhrif verðhreyfinga. Hann kom með verðmódel sem margir sagnfræðingar notuðu við rannsóknir á miðöldum og nýöld.

Síðan um 1960 hefur hin magnbundna sagnfræði (talnasagnfræði) hlotið nýtt líf með nýjum kenningum um efnahagsvöxt.

Hagsögufræðingar (e. economic historians) og hagfræðingar (e. historical economists) eru oft ekki á sama máli um sama fyrirbrigði. Höfundur tínir til mörg dæmi hvernig tölur hafa verið notaðar í sagnfræðirannsóknum og aðferðafræði sem tengist þessu.

Emmanuel Le Roy Ladurie segist í þessari grein hafa bundið sig við efnahagsögu, þar sem magnbundnar rannsóknir eru bæði undirstöðuatriði, og nú á dögum, viðurkenndar sem slíkar. Tölfræðisaga eða ,,raðsaga” (e. serial history) er þetta stundum kallað, hefur breyst út til annarra sviða og spurninga. Til dæmis við trúarbragðasögu og viðhorfasögu (e. history of attitudes). En sérstök rannsóknarsvið, hafa hingað til ekki stuðst við talnasagnfræði, eins og til dæmis söguleg sálfræði en þeir sem skrifa slíka fræði eru reyndar enn að finna rétta aðferðafræði fyrir rannsóknir sínar.

Emmanuel Le Roy Ladurie segir að vissar varúðarráðstafanir verði að gera þegar tölur eru annars vegar, því annars er hægt við að útkoman verði fáranleg. En hann segir að jafnvel í sagnfræði sem hingað til hafi sleppt talnafræði, þá komi að því að sagnfræðingurinn verði skrá hjá sér tíðni, mikilvægar endurtekningar eða prósentuhlutfall. Slíkur útreikningur gæti reynst vera mikilvægur og varpað nýju ljósi á rannsóknir sem hingað til virðast ekki gefa mikið nýtt af sér.

Að lokum segir Emmanuel Le Roy Ladurie, að í sinni grófustu mynd, megi segja að saga sem sé ekki mælanleg, geti ekki kallast vísindaleg.

Ákæra vegna embættisbrota Bandaríkjaforseta - Impeachment

Donald Trump var ásakaður tvisvar sinnum um afglöp í starfi Bandaríkjaforseta, eða rétta sagt glæpi í starfi.

Lítum á fyrri ákæruna. Í fyrri ákærunni var hann er sakaður um valdníðslu (abuse of power) og að hindra fulltrúadeildina í störfum (obstruction of Congress) en ekki vegna glæpsamlega háttsemi sem er grundvöllur ákæru vegna embættisbrota í forsetaembætti.

Stjórnarskráin heimilar ákæru og brottvísun forseta vegna þessara þátta: 1) Landráðs, 2) múturgreiðslna eða 3) Stórglæpi og ranglæti, en skilgreinir ekki skilmálana með skýrum hætti.

Seinni ákæruliðurinn ,,obstruction of Congress” er langsóttur en hann gengur út á að Trump hafi neitað að leyfa embættismönnum sínum að bera vitni fyrir nefnd í fulltrúadeildinni.

Þess ber að geta að forsetinn hefur ,,executive privilegde”, á íslensku útleggst þetta sem ,,réttindi framkvæmdavalds”, sem kveður á um að nánir samstarfsmenn hans geti neitað eða hann neitað að þeir beri vitni. Þetta ákvæði er til þess að framkvæmdarvaldið geti starfið án þess að óttast að persónulegar samræður eða umræður sem öryggismál verði opinber. Ef ekkert traust eða hætta er á að umræður leki, verður fátt um verk eða trúnað út frá samræðum þessara aðila.

Það er skemmst frá því að segja (eftir u.þ.b. þriggja ára rannsókn og réttarhöld) að Donald Trump var dæmdur saklaus.

Vald Bandaríkjaforseta er mikið, enda er hann yfirmaður Bandaríkjahers og æðsti handhafi framkvæmdarvaldsins. Harry S. Truman beitti kjarnorkusprengju á Japan með hundruð þúsunda manna mannfalli en ekki var hann dreginn fyrir stríðsdómstóla vegna stríðsglæpa. Bandaríkjaforsetarnir sem háðu Víetnamsstríðið báru ábyrgð á 3-5 milljóna dauða bæði borgara og hermanna með stríðsrekstri sínum. Aldrei var talað um að draga þá fyrir rétt. Það er því heldur langsótt að draga þá fyrir dóm eftir að þeir láti af völdum en það var reynt í seinni ákærunni.

Ástæðan fyrir því að þeir( Demókratar) gátu elt Trump, eftir að hann lét af embætti, og kært hann, var að Fulltrúardeildin hafði sent ákæruna til Öldunardeildarinnar áður en hann lét af völdum. Þegar Demókratar voru komnir með meirihlutann (50 + varaforseta) gátu þeir haldið málið áfram eftir forsetakosningar, þótt stjórnarskráin segi að aðeins sé hægt að ákæra forseta á meðan hann situr við völd og eina refsingin er að hann er dæmdur úr embætti en þá hafði Trump þegar látið af embætti.

Þetta var pólitískur skrípaleikur og lýðræðinu í Bandaríkjunum til vansa enda sögðu Repúblikanar að þetta væri ólöglegt og opnaði leiðina í framtíðina fyrir þá að beita sama leik, þá t.d. gegn Joe Biden núverandi Bandaríkjaforseta.

Fyrri ákæran - atburðarrásin

Rannsóknarferlið vegna ákæru á hendur Trumps stóð yfir frá september til nóvember 2019 í kjölfar kvörtunar uppljóstrarans Vindman í ágúst þar sem hann fullyrti að Trump misnotaði vald sitt. Í október sendu þrjár þingnefndir (leyniþjónustu, eftirlit og utanríkismála) vitni. Í nóvember hélt leyniþjónustunefndin fjölda opinberra yfirheyrslna þar sem vitni báru vitni opinberlega; þann 3. desember greiddi nefndin atkvæði með 13–9 eftir flokkslínum til að samþykkja lokaskýrslu. Hópur ákæruliða fyrir dómstólanefnd þingsins hófst 4. desember; og 13. desember greiddi hún atkvæði 23–17 eftir flokkslínum til að mæla með tveimur greinum um ákæru, vegna valdníðslu og hindrunar á störfum þingsins.

Nefndin sendi frá sér langa skýrslu um greinargerðirnar um ákærulið 16. desember. Tveimur dögum síðar samþykkti fulltrúadeildin báðar greinarnar í atkvæðagreiðslu að mestu eftir flokkslínum, þar sem allir repúblikanar voru á móti og þrír demókratar. Þetta gerði Trump að þriðja forseta Bandaríkjanna í sögunni sem var ákærður og markaði fyrsta fullskipaða ákæruna þar sem forseti Bandaríkjanna var ákærður án stuðnings við ákæruna frá eigin flokki forsetans. 

Ákærugreinarnar voru lagðar fyrir öldungadeildina 16. janúar 2020 og hófust réttarhöldin. Réttarhöldin urðu til þess að hvorki var stefnt fyrir vitni né skjöl þar sem öldungadeildarþingmenn repúblikana höfnuðu tilraunum til að koma á stefnu. 5. febrúar var Trump í öldungadeildinni sýknaður af báðum liðum þar sem hvorugur talningin fékk 67 atkvæði til sakfellingar. Um I. grein, misbeitingu valds, voru atkvæðin 48 fyrir sakfellingu, 52 fyrir sýknu. Um II. Grein, hindrun á þinginu, var atkvæði 47 fyrir sakfellingu, 53 fyrir sýknu. Repúblikaninn Mitt Romney, eini öldungadeildarþingmaðurinn sem fór útaf flokkslínur, varð fyrsti bandaríski öldungadeildarþingmaðurinn sem kaus til að sakfella forseta eigin flokks í ákærurétti, þar sem hann greiddi atkvæði um sakfellingu vegna valdníðslu.

Seinni ákæran - atburðarásin

Önnur embættisákæra gegn Donald Trump, 45. forseta Bandaríkjanna, átti sér stað 13. janúar 2021, viku áður en kjörtímabil hans rann út. Þetta var fjórða ákæra gegn forseta Bandaríkjanna og sú seinni fyrir Trump eftir fyrstu ákæru á hendur honum í desember 2019. Tíu fulltrúadeildarþingmenn repúblikana kusu með seinni ákæruna. Þetta var jafnframt fyrsta ákæra á hendur forsetans þar sem allir þingmenn meirihlutans- demókrata - greiddu atkvæði samhljóða fyrir ákæruna.

Fulltrúadeild 117. Bandaríkjaþings samþykkti eina ákærugrein á hendur Trump vegna „hvatningar til uppreisnar“, þar sem því er haldið fram að Trump hafi hvatt til storm árásarinnar þann 6. janúar á Capital hill - húsnæði eða byggingu Bandaríkjaþings.

Á undan þessum atburðum voru fjölmargar misheppnaðar tilraunir Trumps til að hnekkja forsetakosningunum árið 2020, auk þess sem hann er talinn hafa ýtt undir samsæriskenningar um kjósendasvindls á samskiptarásum hans á samfélagsmiðlum fyrir, meðan og eftir kosningar.

Ein ákærugrein var lögð fyrir sem ákærði Trump fyrir „hvatningu til uppreisnar“ gegn bandarískum stjórnvöldum og „löglausum aðgerðum við Capitol“ og var kynnt fyrir fulltrúadeildinni 11. janúar 2021. Greinin var lögð fyrir með meira en 200 stuðningsaðilum. Sama dag gaf forseti hússins, Nancy Pelosi, varaforsetanum, Mike Pence, úrslitakosti til að beita 4. kafla 25. breytingartillögunnar til að taka að sér að gegna starfi forseta innan 24 klukkustunda, ella myndi húsið fara í ákærumeðferð.

Mike Pence lýsti því yfir að hann myndi ekki gera það í bréfi til Pelosi daginn eftir og hélt því fram að það væri ekki „í þágu þjóðar okkar eða í samræmi við stjórnarskrá okkar“. Engu að síður samþykkti meirihluti þingsins, þar á meðal einn repúblikani, ályktun þar sem hann hvatti Pence til að beita 25. breytingagreina.

25 greinin - skýring

Tuttugasta og fimmta breytingin á stjórnarskrá Bandaríkjanna fjallar um forsetaskipti og fötlun sem getur valdið að forsetinn er ekki fær að gegna embætti. Þó að breytingin hingað til hafi verið notuð í læknisfræðilegum aðstæðum er í 4. kafla kveðið á um að varaforsetinn ásamt meirihluta ríkisstjórnarinnar geti lýst því yfir að forsetinn geti ekki sinnt störfum sínum, en að því loknu tekur varaforsetinn við störfum forseti.

Ef 4. hluti 25. aðgerðanna hefði verið framkvæmdur, hefði það gert Pence að starfandi forseta og gert ráð fyrir hann valdi „vald og skyldum embættisins“ forsetans. Trump hefði verið forseti það sem eftir lifði kjörtímabilsins, þó sviptur öllu valdi. 4. hluti 25. breytingarinnar hefur ekki verið kallaður fram áður. Pence, sem hefði verið krafist að hefja málsmeðferð, lýsti því yfir að hann myndi ekki ákalla 25. breytinguna gegn Trump. breytingin var þó upphaflega búin til vegna máls ef forsetinn væri óvinnufær.

Sóknarstjórar (framkvæmdarstjórar) hússins (fulltrúardeildarinnar) hrundu þá formlega af stað upphaf réttarhaldana þann 25. janúar með því að afhenda öldungadeildinni ákæruna á hendur Trump.

Stjórnendurnir níu gengu inn í öldungadeildina undir forystu leiðtoga framkvæmdastjóra ákærunnar, Jamie Raskin, sem las greinina um ákæru.

Réttarhöldin í öldungadeildinni áttu að hefjast 9. febrúar. Yfirdómari Hæstaréttar Bandaríkjanna John Roberts kaus að vera ekki forseti eða dómari réttarhaldana eins og hann hafði gert vegna fyrstu ákærur á hendur Trumps; forseti öldungadeildar öldungadeildarþingmaður Vermont, öldungadeildarþingmaður, Patrick Leahy, var settur í staðinn í það hlutverk. Við réttarhöldin, fyrsta sinnar tegundar fyrir fráfarandi forseta Bandaríkjanna (Andrew Johnson, Bill Clinton og Donald Trump voru sitjandi forsetar í fyrri ákærurétti), þurfti 67 atkvæði eða tvo þriðju meirihluta til að sakfella Trump. Að lokum kusu 57 öldungadeildarþingmenn „sekt“ og 43 öldungadeildarþingmenn kusu „ekki sekt“ sem leiddi til þess að Trump var sýknaður af ákærunni 13. febrúar 2021.

Málatilbúnaður var allur veikur, því að síðar kom í ljós að FBI hafði komist að því að þeir sem réðust á þinghúsið höfðu skipulagt árásina mörgum vikum fyrir en ekki verið hvattir af Trump, sem hélt ræðu rétt fyrir ,,stormárásina“, til að ráðast á þinghúsið. Svo voru leiknar upptökur, þar sem það kom skýrt fram að Trump hafi hvatt til friðsamlegra mótmæla við þinghúsið. Það telst ennþá vera löglegt, fyrir utan það gera einn aðila ábyrgan fyrir aðgerðir annans, hvar liggur ábyrgðin?

Svo er það málið að Trump hafi reynt að hafa áhrif á kosningaúrslit með óeðlilegu símtali við embættismann í Georgíu. The Washington Post sem upphaflega kom með þá frétt að Trump hafi átt óeðlilegt símtal við embættismann í Georgíu hefur nú játað að fréttin var röng. Þeir hjá WP höfðu einn ónefndan heimildamann sem vitnað var í og svo kom allur falsfrétta skarinn og endurtók ranghermið upp eftir þessum sama ónefnda lygara.

Málsóknir á hendur fyrrverandi Bandaríkjaforseta – er hægt að ákæra fyrrverandi forseta fyrir glæpi sem hann framdi meðan hann gegndi embætti?

Spurning er, má ákæra forseta fyrir glæpi eftir að hann yfirgefur embætti fyrir glæpi sem hann framdi meðan hann var í embætti, til dæmis kosningasvindl eða hvetja til uppreisnar? Gæti núverandi forseti átt yfir höfði sér alríkisákæru þegar hann hættir störfum?

Sérfræðingar okkar segja já. Brian Kalt, prófessor í lögum við Michigan State University og Sai Prakash, prófessor í stjórnskipunarrétti við Háskólann í Virginíu hafa fjallað um málið.

Brian Kalt segir: „Öll alvarlegu rökin fyrir því að forsetinn sé ónæmur meðan hann gegnir embætti eru takmarkaðar við meðan hann er í embætti,“ og heldur áfram að útskýra hvers vegna önnur mál í fortíðinni hafa farið eins og þau hafa gert. "Þess vegna þurfti Nixon forseti að vera náðaður af Ford forseta ef hann vildi forðast saksókn eftir að hann lét af embætti. Og það var hann og þess vegna afgreiddi Clinton forseti, degi áður en hann lét af embætti, málið sem sérstakur saksóknari var tilbúinn að höfða gegn honum vegna þess að þegar hann var ekki í embætti, þá hefði hann ekki þá friðhelgi lengur.“ Kalt útskýrir að það verði erfiðara ef einhver reynir að sækja fyrrum forseta til saka fyrir eitthvað sem þeir gerðu í starfi sínu sem forseti.

Sai Prakash, prófessor í stjórnskipunarrétti við Háskólann í Virginíu, tók undir það.„Allir eru sammála um að hægt sé að sækja forseta til saka eftir að hann yfirgefur embættið vegna að minnsta kosti nokkurra athafna sem áttu sér stað áður en hann hætti störfum og augljóslega vegna athafna sem áttu sér stað eftir að hann hætti störfum,“ sagði Prakash. "Vandinn er, er hægt að sækja hann til saka fyrir opinberar athafnir sínar?"

Prakash segir að Hæstiréttur hafi aldrei svarað spurningunni, en sagði<. "Enginn neitar því að hægt sé að sækja hann til saka fyrir einkaverk sín. Ef hann skýtur einhvern í einkalífinu sem forseti, eða ef hann skaut einhvern áður en hann var forseti, geta þeir saksótt hann eftir að hann hættir í embætti.“

Snúum okkur aftur að Donald Trump og hugsanlegar eða núverandi dómsmál á hendur hans nú þegar hann er fyrrverandi forseti.

Ljóst er að hann hefur aðeins verið ákærðum fyrir opinberar embættisfærslur sínar á meðan hann gegndi embætti. Í bæði skiptin sem hann var ákærður, var hann dæmdur saklaus. Það er því ekki hægt að ákæran hann aftur fyrir sömu sakir, þegar hann er nú óbreyttur borgari enda leyfir stjórnarskráin það ekki. Annað væri ef í ljós kæmi að hann hefði nauðgað eða drepið einhvern persónulega fyrir embættistöku, í starf Bandaríkjaforseta eða eftir hann lét af embætti. Það er önnur saga.

Sagnfræði og sagnfræðingar (Alan Bullock ( 1994))

Alan Bullock segir að það hafi farið fram mikil umræða í samtíð sinni hvort að hin hefðbundna sagnfræði; frásagnarsaga, stjórnmálasaga eða ,,saga að ofan” – eigi enn erindi við okkur, skipti máli og hvort það eigi ekki að skipta þessari sagnfræði út fyrir nýju móteli, félags- og efnahagssögu, ,,sögu að neðan” sem sé nýtt mótel tengt félagsvísindum nánum böndum, svo sem hagfræði, félagsfræði og mannfræði. Hann vill snúa þessar spurningu upp í hvort hvers konar sagnfræðirannsóknir eigi sér framtíð og hvort fortíðin skipti lengur eitthverju máli?

Sumir segja að svo sé orðið og nefndar eru til þrjár meginástæður.

Í fyrsta lagi eru það hinu stöðugu og áframhaldandi hröðun breytingar sem hafa átt sér stað í nútímanum sem eigi ekkert fordæmi í sögunni. Samtíðin er orðin gjörólík fortíðinni og því ekki hægt að bera þetta saman.

Í öðru lagi er það vegna þess að hin ótrúlega hröðun breytinga hefur haft í för með sér jafnmiklar dramatíska aukningu í hlutfallslegri stærð. T.d. hefur mannfjöldinn síðan um aldarmótin 1800 (um 750 milljónir) aukist í 6 milljarða en um 1800 bjó mikill meirihluti mannkyns í þorpum en nú í borgum. Þetta er ekki stigvöxun heldur ,,but of kind”.

Í þriðja lagi er ástæðan sú að þeir sem þurfa að sjá fram í tímann og eiga við framtíðarvandamálin, eru orðnir sannfærðir um að þeir verði að reiða sig á hinn einstaka árangur vísinda og verði að bera bækur sínar saman við vísindauppgötvanna og tækniframfara til þess að geta átt við þessi vandamál. Það sé m.ö.o. tímasóun að horfa aftur í tímann í leit að svörum.

Alan Bullock segir að í siðmenningu sem snýr sig sífellt meir að framtíðinni, getur þekking á sögu, meðfram þekkingu á bókmenntum og listum, geta haft gildi í sjálfu sér eða með orðum Francis Bacon, sem skraut í fyrirlestri eða samræðum (að slá um sig einskis nýta þekkingu sem þó sýnir að viðkomandinn sé vel menntaður – líkt og slá um sig með latínukunnáttu) og eigi ekkert erindi við alvöru lífsins.

Málsvari þess að sagan sé mikilvæg (the case for history´s relevance)

Alan Bullock segir að mótstaða þjóða Austur-Evrópu gegn kommúnismanum hafi byggst á sögulegri samsömun eða sögulegri sjálfsímyndunum sem hafi haldið í þeim lífið á meðan þessi stjórnmálastefna ríkti en þessi sjálfsmynd þeirra, eftir að kommúnisminn féll, hefur verið helsta hindrun þeirra á braut framfara og friðar, þar byggt er á valinni sögu. Svo sem einnig farið um Vestur-Evrópu, Miðausturlönd og fleiri landsvæðum, fortíðin hefur stundum verið hindrun í veginum. Hann segist ekki vera að boða sögulega nauðhyggju, langt því frá, framtíðin verði eins og alltaf, óútreiknaleg, saga síðustu ára sýni það.

Alan Bullock segir að fólkið í Suður-Afríku, Ísrael og Palistínu hafi gert tilraun til uppreisnar gegn fortíðinni. En ekki er auðvelt að losna við fortíðina og byrja upp á nýtt. Tvö góð dæmi um það bylting bolsivíka í Rússlandi um 1917 og bylting kommúnista í Kína 1949. Síðan mætti bæta við uppreisn rauðu kneranna í Kambódíu sem vildu byrja á árinu 0 árið 1975 og tilraun Íranskeisara til að nútímavæða Íran sem leiddi til þeirra hörmunga að klerkastjórn komst á og bindingin við fortíðina var enn sterkari.

Allar þessar tilraunir til umbyltinga í þessum samfélögum leiddu til mikilla hörmunga. Þeir vildu frelsa fjöldann og búa til nýja veröld, en í staðinn snérist vopnin í höndum þeirra og niðurstaðan varð andstaða þess sem þeir vildu. Þeir urðu í raun íhaldsamari en allt íhaldssamt og bætu við enn einu lagi af sögu sem gerði markmiðinu, að aðlagast breytingum, mun erfiða en ella. Þeir æltuðu ekki að vinna gegn sögunni en gerðu það (t.d. í Kína).

Samlögun við breytingar (the assimilation of change)

Alan Bullock segist ekki vera boðberi þess að nota söguna sem rök gegn breytingar eða að viðhalda núverandi stöðu (status quo). Þvert á móti, hann segir að breytingar verði að eiga sér stað en við verðum að gera okkur grein fyrir að þær muni mæta mótstöðu og stað þess að vilja til að brjóta þær á bak aftur, að reyna skilja fyrst hvers vegna þetta þurfi að vera svona og síðan að leita leiða til þess að gera þessa samlögun eða aðlögun að breytingum auðveldari. Gott dæmi um þetta er Japan og það sem gerðist þar milli 1868 og 1900. Þarna átti sér stað bylting, landið breyttist úr lénsveldi með lénskipulagi í nútímaríki á nokkrum áratugum en þetta var gert í nafni endurreisnar keisaraveldisins sem átti að koma í stað lénsveldis, en var í raun bylting.

Endurreisnin var skáldskapur en gerði umbótamönnum kleift að koma á breytingar í friði fyrir fortíðinni og samtvinna þær við mikilvægustu hefðirnar sem þeir höfðu erft úr fortíðinni.

Þetta tókst hvorki Kínverjum og Rússum að gera og urðu að byrja upp á nýtt. Spánn er annað dæmi um friðsamlega breytingu í sátt við fortíðina, en þar leið fastistastjórn Franco undir lok á friðsælan hátt, og komið var á konungsstjórn (endurreisn- samhengi við fortíð) sem var undir forystu konungs, sem hafði lært af sögunni og gerði það kleift að komið var á stöðugleiki sem var undanfari þess að komið var á lýðræðissinnuð ríkisstjórn – sem er útkoma sem enginn hefði getað séð fyrir.

Skilningur á öðru vísi (the sense of the otherwise)

Alan Bullock segir að ef maður vilji sjá fram í tímann, verði maður að taka fortíðina með inn í myndina en hafa verður í huga, sem virðist vera ósamtvinnanlegt í sjálfu sér, að framtíðarspár fortíðarinnar hafa hlotið misjöfn örlög og sýnt hefur verið fram á að ekki sé hægt að segja fyrir um framtíðina með vissu. Hann segir því að framtíðin muni halda áfram að byggjast á ósamrýmilegri samblöndu af því þáttum sem hægt er sjá fyrir sem og ófyrirsjáanlegum. Það er þessi samblanda af samhangandi áframhaldi (fyrirsjáanlegum þáttum) og breytingum (ófyrirsjáanlegum þáttum) sem framkallar niðurstöðu sem enginn getur séð fyrir.

Flest höldum við að framtíðin verði beint framhald af nútíðinni eða framlengingu á þróun sem sé þegar sýnileg. Þetta sé langt því frá að vera svo. Minnast verður hvernig nútíðin er orðin samanborið við hvernig menn héldu að hún yrði – þetta er þörf áminning fyrir okkur. Hann segir að skilningur á fortíð geti brotið harðstjórn nútíðarinnar á bak aftur og þar með hjálpað við að skapa ,,skilning á öðru vísi”, hvernig þróunin hefði getað orðið öðru vísi. Þetta getur hjálpað okkur að skynja framtíð sem kann að verða eins ólík og nútíðin er fortíðinni.

Ef framtíðin er eitthvað fyrirbrigði sem ekki á enn eftir að uppgötva, heldur sé hún sköpun, þá verður við að viðurkenna vald slíkrar sögulegra mýtu til þess að hjálpa til við að framkalla mynd af framtíðinni sem mun reisa ákafa eða reiði fjöldans og viðhald yfirstéttarinnar. Carl Becker sagði: fortíðin er sá skjár sem hver kynslóð byggir framtíðarsýn sína á.

Menning og samhangandi áframhald

Alan Bullock segir að sérhver menning sem aðskilur sig frá fortíðinni og hefur einungis þurrann jarðveg nútíðina til að nærast á, muni fljótlega fjara út. Sem betur hefur fortíðin tilhneigingu til að endurskapa ,,samhangandi áframhald”. Dæmi um það er nútímahreyfingin í listum og bókmenntum sem blómastraði um 1890 til 1914. Þessi hreyfing sagði skilið við fortíðina, ólíkt endureisnarhreyfingunni og rómantísku hreyfingunni en hvað gerðist? Nútímahreyfingin varð sjálf hluti af fortíðinni sem menn leita innblástur til! Það sem var litið á sem aðskilnaður við menningahefðir vestrænnar fortíðar, sem ekki væri hægt að lagfæra, er nú litið á sem framlenging og stækkun þessarar hefðar!

Alan Bullock segir að ef menn vilji vita hvað verði framtíð sögunnar, verða menn að rannsaka sögu fortíðar sem horfði til framtíðar (framtíðarsýn fortíðar).

Mæri einstæðunar (the barrier of uniqueness)

Alan Bullock undirstrikar það að menning eða samfélag sem beinir eingöngu sýn sína til fortíðar og neitar að skoða og greina nýja þætti reynslu í framtíðinni, muni fyrst staðna og síðan falla saman eða leysast upp. Hins vegar mun menning eða samfélag sem snýr alfarið baki við fortíðina, falla í menningarlegt og sögulegt minnisleysi sem veikir sjálfsmynd þeirra (missir af nauðsynlegum gildum) en sjálfsmynd okkar sem einstaklingar og samfélög manna er bundin við minningar.

Fyrri kynslóðir hafa einnig átt við einstæðar aðstæður sem eiga sér ekki hliðstæðu í sögunni og að halda að við séu einstæð að þessu leiti, er hroki segir Alan Bullock. Að halda að fyrri gildi hafi ekkert að gefa okkur er rugl segir hann ennfremur. Auðvitað verður að prófa gildi, sem eru byggð á fyrri reynslu, á ný og samræma við nýja reynslu hverrar kynslóðar en að henda þeim alfarið fyrir borð eru mikil mistök.

Í frönsku byltingunni, við lok fyrri heimsstyrjaldar og við ótal mörg dæmi, fannst fólki það verða upplifa nýtt tímabil, að áhrif hið nýja virðist ætla að þurrka út fortíðina sem er ekki alls kostar rétt þegar litið er aftur. Þessir tímar voru samblanda af nýju og gömlu, eins og nú, en þessi samblanda er aldrei alveg eins; sagan endurtekur sig ekki; hið nýja er nýtt. En hið gamla lifir með hinu nýja og með tímanum er hið nýja grætt á hið gamla og áframhaldið með fortíðinni – heldur áfram, ekki nákvæmlega eins, er ekki rofið heldur komið á, á nýju.

Reynsla ótal kynslóða er meiri en einnar kynslóðar segir Alan Bullock. Reynsla fyrri manna, sem áttu við sín vandamál, hvernig þeir leystu þau eða ekki, hefur verið Alan Bullock innblástur við sín vandamál, þannig að ef þeir gátu komist af, þá gæti hann kannski sjálfur komist af og að framtíðin sé alltaf opin, aldrei fyrirsjáanleg og við getum átt þátt í að skapa hana.

Þjóð enn hlekkjuð í hugarfari?

Þessi orð koma upp í hugann þegar rifjað var upp fyrir mér sjónvarpsþáttaröðin Þjóð í hlekkjum hugarfarsins og sænska bíómyndin um Sölku Völku sem ég sá um helgina í boði ríkisins.

Sjónvarpsþáttaröðin sem reyndist á sínum tíma vera umdeild og er kannski ennþá, veit það ekki, tók á landlægri ofbeldismenningu sem eflaust tíðaðist frá landnámi, þar til bændamenningin lét undan á ofanverðri 20. öld og borgaröldin tók við. Hún tók á misbeitinguna gagnvart sveitalýðnum svokallaða, þeim sem voru á framfæri annarra og áttu allt sitt undir þeim, bæði líf og limi. 

Lýsingin var dimmm og óvægin og ekkert dregið undan.  Sjálfsagt má segja að hún hafi verið einhliða, en höfundurinn, Baldur Hermannsson, hafði sögu að segja og ekkert mátti draga undan. Berja þurfti niður mýtu.

Það þarf ekki annað en lesa lýsingar á meðferð afbrotafólks á 17. og 18. öld til að sjá að engin vettlingatök voru tekin á sveitalýðnum ef hann fór út af sporinum að mati yfirstéttarinnar. Oft var þetta aðeins hungrað fólk sem stal sér til matar vegna hungurs. Einstaklingsfrelsið var lítið sem ekkert fyrstu 1000 árin á Íslandi.

Halldór K. Laxness tókst að fanga óréttlætið gagnvart þorpslýðnum sem vann á eyrinni við fiskverkun og sjómennina sem strituðu dag og nótt við fiskveiðar.

Vinnuharkan var mikil og segja má að á köflum hafi þetta verið vinnuþrælkun, langur vinnudagur og lítil laun. Þetta tímabil náði a.m.k. til loka síldveiðatímabilsins og þar til togaraöldin og tæknin sem henni fylgdi sem og tæknivæðing frystihúsa; að þetta tók enda og betri tíð tæki við.

Þriðja tímabilið þar sem lýðnum er þrælkað út, er tími útlendingana sem koma hingað til lands og vinna láglaunastörfin í samfélaginu. Réttarkerfið er sem betur fer orðið gott og stéttarfélögin vernda gegn mestu misbeitingunni en hvar sem vinnuveitendur (bara sumir sem eru óprúttnir) nýta tækifærið til hlunfara starfsfólkið með svartri vinnu og launum undir lágmarkskjörum, þá gera þeir það.

Lífið hefur ávallt verið erfitt á Íslandi, landið er kalt og ekki gjöfult í gegnum tíðina, ef frá er dregið fiskurinn í sjónum sem Íslendingar kunnu ekki að hagnýta sér öldum saman. Fólk var illa búið í klæðnaði og húsakynnum, mataræði einhæft og heilbrigði lágborið. Ekkert sældarlíf að vera Íslendingur, hvað þá að vera kona, barn eða almúgamaður. En nota bene, húsbændur hafa verið eins misjafnir og þeir voru margir. Sumir góðir en aðrir vondir, eins og alltaf hefur verið og verður líklega alltaf.

Í dag telst Ísland hafa margt upp á að bjóða, sérstaklega hvað varðar orku og ferðamennsku, en það er nýr tími og annar. Það er orðið þolanlegt að búa á Íslandi hvað varðar lifnaðarhætti sem loksins eru orðnir sambærilegir við það besta erlendis, en margt er eftir ógert.

P.S. Það er kannski einfalt að tala um að bændaöld hafi ríkt frá 1262-1893 og miða þá við afnám vistabandið. Alræði sveita á kostnað sjávarútvegs var ekki algjört allt tímabilið. Eins og bent var á í þáttaröðinni, reyndu bændur að binda lýðinn 1404 í kjölfar svarta dauðans en það tókst ekki vegna uppgang Englendinga á öldinni og var sjávarútvegur í miklum blóma út öldina og á 16. öld lika. Piningsdómur markar ákveðið upphaf eins og kemur fram. Sjávarútvegur var alltaf atvinnugrein sem rekin var samhliða landbúnaði en fiskimaðurinn var misjafnlega frjáls eftir öldum.

Annað er að það hrikti í stoðum bændasamfélagsins upp úr miðbik 18. aldar þegar reynt var að hefja þilskipaútgerð, koma á iðnað í landinu, stofnun kaupstaða, koma með nýjungar í garðrækt, o.s.frv. og svo þorpsmyndun á 19. öld. Ætla má að sveitarlýðurinn hafið orðið de facto frjáls töluvert fyrr en 1893 og farið annað hvort á eyrina eða vesturheims ef þeim líkaði ekki kjörin.

Lokaorðin eru þessi: Það er rétt að vistarbandið sem samfélagskerfi reyndist vera böl fyrir alþýðuna, þótt í orði kveðnu var kveðið á um réttindi og skyldur húsbænda.

Píningsdómur reyndist líka  vera helsi fyrir framfarir í sjávarútvegi og frelsi sjómannsins. Það er líka rétt að afskiptaleysi konungsvaldsins sem jaðraði við skeytingaleysi á köflum gagnvart hagi landsins jók á böl landsins.

Þá kemur þessi gamla tugga, að við getum ekki dæmt fortíðina í ljósi nútíðarinnar, það er rétt.

Aldafar verður skoða í ljósi aðstæðna, það er rétt, en samanburðurinn á ástandinu á Íslandi og á meginlandinu var skelfilega mikill og einhverjum hefði átt að verða ljóst, að ástandið á landinu var ekki eðlilegt.

Einstaka menn sáu þetta og þorðu að boða breytingar, en til einskins. Meirihluti ráðamanna var annað hvort sama, vissu ekki eða vildu verja hagsmuni sína á kostað almenning. Þeir sem höfðu siglt út og séð hvað var að gerast erlendis, vissu betur.

 

 

 

 

 

 

Nafn á nýju varðskipi mistök

Dómsmálaráðherra er ákveðinn að skýra nýtt varðskip Freyja og er væntanlega nafnið dregið úr goðafræðinni. Hérna eru greinilega mistök á ferð þvi að Freyja er gyðja frjósemi og ástar í norrænni goðafræði.

Það væri nær að skýra skipið Rán en eins og kunnugt er þeim sem lesið hafa goðafræðina, þá er Rán eiginkona Ægis, sjávargoðsins. 

Á wikipedida segir: 

 

"Rán og maðurinn hennar, Jötuninn Ægir, eru persónugervingar hafsins. Rán hefur net sem hún reynir að ginna sæfara í. Hún er ásynja drukknandi manna og er táknar allt það illa og hættulega við hafið en Ægir er guð sædýra og er góði hluti hafsins. Saman eiga þau níu dætur sem eru öldurnar: Bára, Blóðughödda, Bylgja, Dúfa, Hefringa, Himinglæva, Hrönn eða Dröfn, Kólga og Unnu."

Eitt af hlutverkum Landhelgisgæslunnar er einmitt að bjarga drukknandi mönnum úr sjávarháska. 

Ef menn (karlar og konur) eru ekki sáttir við nafnið Rán, þá eru a.m.k. níu önnur heiti sem tengjast hafinu í boði, eins og sjá má hér að ofan.