Forsetaframbjóðendurnir 2024

Það fjölgar í hópi forsetaframbjóðenda eins og búast mátti við. Vegna þess að meðmælendahópur hvers frambjóðanda er aðeins 1500 manns, má búast við að tugur þeirra nái tiltekna lágmarki. Svo eru það hinir sem eru þarna upp á jókið eins og sagt er á lélegri íslensku. 

Fasta gestur í forsetaframboði, Ástþór er kominn á sviðið eins og búast mátti við. Samkvæmt stefnuskrá hans er forsetaembættið gjörningur og ætlað öllum heiminum sem friðar embætti. Búast má við að eftirspurning verði eins og áður, engin. 

Svo er það björgunarsveitarmaður sem enginn þekkir deili á og enn vitum við ekki hvaða erindi hann telur sig eiga við þjóðina. 

Sigríður Hrund Pétursdóttir, fjárfestir og fyrrverandi forseti Félags kvenna í atvinnulífinu, hyggst bjóða sig fram til forseta Íslands.  Hún er eflaust þekkt innan ákveðina hópa en varla þjóðþekkt, a.m.k. hefur undirritaður aldrei heyrt á hana minnst. Svo er að sjá hvort hún hafi ferskar hugmyndir og þá útgeislun sem allir forsetar þurfa að hafa. Ætlar hún að vera A forseti (skraut forseti) eða B forseti (virkur forseti)?

RÚV segir að fyrstu frambjóðendurnir séu ekki til stórræða en viðurkennir þó að Kristján Eldjárn hafi verið fyrstur á sínum tíma.  Hvernig RÚV finnur út reglu þegar aðeins sex einstaklingar hafa gengt embættinu, er skondið.

Arnar Þór Jónsson reið fyrstur á vaðið, eins og Kristján Eldjárn. Hann hefur þá þekkingu og reynslu sem mun reyndast dýrmætt í embættinu. Bakgrunnurinn er ákjósanlegur og hann er orðinn nokkuð þekktur meðal Íslendinga. Það vakti athygli þegar hann beitti sömu taktík og Ólafur Ragnar, kynnti sig og sína fjölskyldu á blaðamannafundi.

Arnar Þór stendur enn upp úr og fleiri eiga eftir að bætast við. Stjórnmálaöflin reyna að hafa sín áhrif og ota sínum kandidötum fram við litla hrifningu þjóðar. Hún vill sinn þjóðkjörinn mann á Bessastaði, ekki fulltrúa einhvers stjórnmálaflokks.

Forsætisráðherrann, Katrín Jakobsdóttir er orðuð við embætttið en það er henni óhagstætt hversu ríkisstjórnin er óvinsæl og það að hún situr í embætti. Hún þarf meiri fjarlægð eins og Ólafur Ragnar hafði. 

Trump og NATÓ...og Ísland

Ætla mætti að bloggritari væri n.k. stuðningsmaður Trumps miðað við þær greinar sem hér hafa verið skrifaðar. Það er langt í frá og er undirritaður ekki stuðningsmaður eins eða neins. Bara málefna, réttlætis eða sanninda.

Það er nú þannig að stjórnmálaástandið í Bandaríkjunum er "abnormal", þar sem vegið er að grunnstoðum lýðræðis frá öllum hliðum. Sá sem stendur upp og ver þær fær stuðninginn og í þessum tilfellum er það Trump sem þrátt fyrir alla sína persónulegu galla reyndist vera ágætur forseti. Það verður alltaf að aðskilja einka persónuna frá hinni opinberu en sú síðarnefndu er sú sem skiptir máli. Trump er stundar fyrirbrigði eins og allir leiðtogar eru. Því verða menn að gæta þess að rífa ekki niður kerfið, bara til að taka einn mann niður.  Slíkt getur leitt til búmerang áhrifa, andstæðingar beiti sömu brögðum.

En aftur að Trump. En ekki voru allar hans ákvarðanir viturlegar né stefna hans. Það fór ekki framhjá bloggritara neikvæðni Trumps gagnvart NATÓ.  Ætla mætti að hótanir hans gagnvart því um árið er hann sagðist ekki ætla að verja það ef aðildarþjóðirnar hækkuðu ekki framlög sín til bandalagsins hafi verið þvingun til að borga meira. Ekki raunveruleg hætta á að Bandaríkin drægu sig úr samstarfinu. Eða hvað?

Í íslenskum fjölmiðlum er fjallað um hótun hans gagnvart Ursulu von der Leyen, for­seta fram­kvæmda­stjórn­ar Evr­ópu­sam­bands­ins á  efna­hags­ráðstefn­unni í Dav­os í Sviss árið 2020. Sjá slóð:

Trump: Ef Evrópa sætir árás munum við ekki hjálpa

Þar á hann að hafa hótað að verja ekki Evrópu ef til stríðs kæmi.  Var þetta blekking eða þvingun til þess að láta Evrópuþjóðirnar bera meiri ábyrgð eða raunverulegur ásettningur? Það er erfitt að segja, því hann gerir út á að þykkjast vera óútreiknanlegur.

En sjá má út frá stjórnarstefnu hans í valdatíð hans, að hann var í raun einangrunarsinni.  "America first" eða "Make America great again" (MAGA). Og kaupsýslumaðurinn Trump réði för forsetans Trumps. Hann hikaði ekki að fara í viðskiptastríð við Kína og þvingaði Kanada og Mexíkó í nýjan viðskiptasamning eða -samvinnu. New Yorker-inn Trump beitti kjaftinum til ná sínu fram.

En Trump sýndi Íslandi óvenjulegan hlýjan hug (veit hvar það er á landakortinu) er Mike Pence var sendur til Íslands 2019 til að ræða viðskiptasamvinnu landanna. Íslendingar sýndu Pence dónaskap þegar gesturinn kom færandi hendi og líkur voru á fríverslunarsamning milli landanna, Íslandi í hag.  Sjá slóð: U.S.-Icelandic Business Round Table on the Occasion of the Visit of Vice President Mike Pence to Iceland

Góðmennska Bandaríkjamanna snérust í raun um halda í herstöðina á Keflavíkurflugvelli, ekki svo mikið um viðskipti. Þá erum við komin aftur að NATÓ. Var Trump alvara með orðum sínum?

Það verður að teljast ólíklegt, eiginlega óhugsandi. Herstöðvar Bandaríkjahers í Evrópu er margar. Bara í Þýskalandi eru þær 40 talsins. Bandaríkjaher er með yfir 100 þúsund hermenn stadda í Evrópu. Jafnvel þótt Trump vilji ekki verja Evrópu, verður hann að gera það, vegna heraflans þar.

Það eru margar ástæður fyrir viðvarandi herstöðvar Bandaríkjahers í Evrópu. Í fyrsta lagi er Evrópa notuð sem vígvallalína og orrustuvöllur gagnvart Rússlandi ef til stríðs kemur. Evrópa er bráðnauðsynleg til að flytja herafla til hernaðarátaka í Asíu og særða hermenn af vígvellinum. Ef Vestur-Evrópa félli í óvinahendur, væri aðeins Atlandshafið á milli Bandaríkjanna og hennar og það er of nálægt að mati Bandaríkjamanna. Viðbragðstíminn of lítill.

Þegar Austin varnarmálaráðherra BNA lá á spítala um daginn, og enginn vissi af, var talað um þjóðaröryggishættu vegna þess. Bandaríkjamenn segjast bara hafa 15 mínútur til að bregðast við hættur úr austri. Mun minni tími en ef árásin kæmi úr vestri, yfir Kyrrahafið sem er gríðar stórt.

NATÓ samstarfið er því ekki í hættu. Allra síðst í núverandi ástandi heimsmála. Bandaríkin eru einangruð og vinum þeirra fer fækkandi. Bandaríkjadollarinn er í hættu og þar með kverkatak þeirra á heimsviðskiptunum. Nei, Bandaríkin vantar tryggja vini og bestu vinir þeirra eru Evrópuþjóðirnar.

Að lokum, enginn stuðningur er í Bandaríkjunum við að hætta við samstarf BNA við Evrópu. Allir, stjórnmálamenn og hershöfðingjar, vilja áframhaldandi samstarf.

Klækjarefurinn Trump hefur þarna enn einu sinni tekist að æsa fjölmiðla upp (kannski vilja þeir það til að geta komið höggi á hann?) og hræða grunnhyggna stjórnmálamenn ESB, það er ekki erfitt.  En gagnvart okkur Íslendinga er þetta þörf áminning um að engum er treystandi í þessum heimi og ekki ber að treysta á Bandaríkin til að koma til varnar. Þau annað hvort geta það kannski ekki á ögurstundu eða vilja það ekki. Hvar eru þá Íslendingar staddir?

 

Háskólar Íslands í ruslflokki?

Nýverið var forseti Havard háskólans rekinn úr starfi.  Ástæðan var ritstuldur og það að hún, Claudine Gay, gat ekki eða vildi ekki fordæma árásir á nemendur skólans af gyðinga uppruna.

Menningarstríðið sem nú er háð á Vesturlöndum rís hæst í Bandaríkjunum. Það hófst fyrir rúmum fimmtíu árum en þar hefur ný-marxisminn graserað og kom upp á yfirborðið um aldarmótin. Helsta birtingamynd nýrrar heimsmyndar er wokisminn, þar sem öllum viðteknum sannindum er snúið á hvolf. Hægri menn hafa snúist til varnar, enda ráðist á málfrelsið um leið.

Minni virðing er borin fyrir háskólanámi en áður

Háskólarnir hafa útungað heilu farmana af nemendum með þessa ný-marxísku hugmyndafræði og nú er svo komið það þetta fólk boðar kenninguna opinberlega og hefur yfirhöndina í umræðunni. En andstæðingarnir hafa tekið slaginn. Styrktaraðilar hafa dregið að sér höndina og þegar peningar hætta að streyma inn, fara stjórnendur háskólanna loks að ranka úr rotinu.

Hugmyndaheimur þessi smitast úr virtustu háskólunum yfir aðra og þar á meðal þeirra íslensku. Þær deildir sem kalla má húmanískar, með faggreinar félagsfræði, mannfræði, sagnfræði, heimspeki og menntunarfræði, eru nú undirlagðar af þessari hugmyndafræði. Aðrar deildir, svo sem lögfræði eða verkfræði, halda áfram að vera það sem þær eru og eiga að kenna, faggreinadeildir.

Verðbólgan í einkunnargjöf hefur leitt til metfjölda nemenda í háskólum landsins.  Skólarnir eru ekki lengur bara akademískir, heldur prófgráðu skólar. Hvað er átt við með því? Jú, kennt er á háskólastigi til einkunna en án rannsóknarþáttarins. Það að háskólar séu virtir og í raun háskólar, fer eftir því hversu miklar rannsóknir eru stundaðar í skólunum. Háskólar eru ekki bara menntastofnanir, heldur einnig rannsóknastofnanir.

Þegar bara er horft á rannsóknarþáttinn og heildareinkunargjöf skora íslenskir háskólar lágt.  Ef litið er á einkunnargjöf Times Higer Education stigalistann er Háskóli Íslands í 505 sæti og á milli 601-700 á Shanghai Ranking.  Háskóli Íslands segist vilja vera meðal 100 bestu háskóla heimsins, en það er greinilega langt í land.

HÍ er ekkert einsdæmi. Háskólinn í Reykjavík montar sig af árangri sínum þrátt fyrir lélegt gengi.  Á vefsíðu hans segir:

"Á nýjum lista Times Higher Education (THE) yfir bestu háskóla heims fyrir árið 2023 er Háskólinn í Reykjavík áfram efstur íslenskra háskóla og heldur stöðu sinni í sæti 301-350. Þá er HR enn meðal allra efstu skóla er kemur að mati á hlutfallslegum áhrifum rannsókna, fjórða árið í röð í sjöunda sæti tæplega 1800 háskóla. Áhrif rannsókna eru metin út frá fjölda tilvitnana í vísindagreinar, það er, hversu oft aðrir vísindamenn vitna í niðurstöður fræðimanna háskólans í ritrýndum vísindagreinum."

Menn hafa verið að fárast yfir niðurstöður PISA og lélegan námsárangur nemenda en þessa nemendur fá framhaldsskólarnir og háskólarnir í sínar hendur. Ekki bara það að háskólarnir eru lélegar rannsóknarstofnanir, heldur eru nemendurnir margir hverjir ekki nægilega vel undirbúnir undir háskólanám. Ekki bætir úr skák að fjögurra ára nám er nú orðið að þriggja ára námi.

Hvað er til ráða? Í fyrsta lagi að gera ekki allar faggreinar að háskólanámsgreinar. Ekki er allt sem kennt er, þess eiginleika að þurfa að vera á háskólastigi. Ef menn vilja lyfta einhverju fagi yfir á háskólastig, þá þarf rannsóknarþátturinn að fylgja með. 

Í öðru lagi að menn fái löggildi í sínu fagi á BA/BS stigi en þurfi ekki að fara yfir á meistaranámsstig. Ef menn vilja fimm ára háskólanám, t.d. til að geta kennt, þá mætti námið sem nú er á meistarastigi vera starfsnám. Svo á við margar aðrar faggreinar.  Ein helsta gengisfelling háskólagráða eða -náms er einmitt að venjulegir nemendur eru látnir læra á meistarastigi án þess að rannsóknarþátturinn fylgi með. Og til hvers þarf t.d. kennaraneminn að stunda akademískar rannsóknir þegar hann er í raun í starfsþjálfun??? Og þessar "rannsóknir" eru í skötulíki?

Í þriðja lagi að efla háskólann sem rannsóknarstofnun. Það má gera með betri tengingu við atvinnulífið en mörg fyrirtæki á Íslandi eru framúrskarandi og leiðandi á tækni og vísindasviði. Þessi samvinna á rannsóknarsviðinu mun leiða til betri einkunargjafar háskólana.

En það verður erfitt fyrir íslensk stjórnvöld að bakka frá "verðbólgu" kröfur á námi háskólanema. Líklegt að enginn þori að taka af skarið. Kannski að gervigreindin breyti myndinni?

Í blálokin: Kannski er hér of mikil svartsýni. Það er kannski nokkuð gott að vera meðal 500 bestu háskólum heimsins. Erfitt er að slá tölu á fjölda háskóla í heiminum, talan 25 þúsund kemur upp. En í vestrænu samhengi eru íslenskir háskólar langt frá því að teljast meðal þeirra bestu.

 

 

Forsetaræði í stað flokksræði?

Hér hefur margoft verið komið inn á hversu göllu valdskiptingin er á Íslandi. Framkvæmdarvaldið situr á Alþingi og greiðir atkvæði um lög og leggur fram lagafrumvörp. Ríkisstjórnin situr því beggja megin borðs. Formenn stjórnarflokkanna (sem skipta í ríkisstjórn) ráða því öllu í krafti flokksformennsku.

Nú er skoðanakönnun á Útvarpi sögu þar sem spurt er: "Telur þú að það þurfi að auka völd forseta Íslands?" Svarið hlýtur að vera að annað hvort minnka það eða auka. Núverandi fyrirkomulag vekur upp of margar spurningar og vafa. Svo hreinlega má leggja það af og kalla forsætisráðherrann forseta. Slíkt fyrirkomulag heitir forsetaræði.

Kíkjum á skilgreiningu Wikipedia á forsetaræði og athugum hvort annar möguleiki er fyrir hendi.

"Forsetaræði er stjórnarfar þar sem þjóðhöfðingi með titilinn "forseti" er jafnframt stjórnarleiðtogi. Forsetinn fer þannig með framkvæmdavaldið. Forsetaræði getur verið af ýmsum toga en oftast er slíkur forseti kosinn í almennum kosningum, takmarkanir gilda um það hversu lengi hann má sitja, hann skipar sjálfur ráðherra í ríkisstjórn sína og hann fer með neitunarvald gagnvart löggjafarvaldinu. Forseti getur einnig náðað dæmda sakamenn og veitt þeim uppreist æru. Dæmi um lönd þar sem er forsetaræði eru Bandaríkin, Mexíkó og flest lönd Rómönsku Ameríku, Indónesía, Filippseyjar, Angóla og mörg lönd í Afríku."

Svo kemur annað tilbrigði við forsetaræðið en það er forsetaþingræði þar sem forseti deilir ábyrgð á stjórnarathöfnum með forsætisráðherra. Dæmi um lönd þar sem er forsetaþingræði eru Rússland og Frakkland.

Það er eins og stjórnarskráin bjóði upp á valmöguleika á forsetaþingræði, miðað við hversu valdamikill forsetinn er í henni. En samt segir í 11. gr. hennar að "Forseti lýðveldisins er ábyrgðarlaus á stjórnarathöfnum...." Og "14. gr.: Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum."

Þegar stjórnarskráin verður endurskoðun, sem hún verður á endanum, má skoða betur hlutverk forseta Íslands og þrískiptingu valdsins. Sérstaklega mætti kanna forsetaþingræðið. Núverandi kerfi er meingallað eða eru menn almennt ánægðir með það?

Forsetinn og popúlismi

Ummæli fyrrverandi stjórnmála prófessors um forsetaframbjóðanda vekja undrun. Þar kemur hann með fullyrðingu sem hann styður ekki. Hún er eftirfarandi: "Arnar Þór Jónsson er popúlisti af sama skóla og Guðmundur Franklín, segir Ólafur Þ. Harðarson, fyrrverandi prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands." Á hverju hann metur frambjóðandann á þann hátt fylgir ekki sögunni. Á meðan fullyrðing er ekki bökkuð upp af staðreynd (sönnun), er þetta bara skoðun stjórnmála prófessorins.

Sjá slóð: Fyrsti forseti sjálfstæðismanna var fyrrum leiðtogi vinstri sósíalista – Arnar Þór popúlisti eins og Guðmundur Franklín

Prófessorinn þýðir réttilega hugtakið popúlistar sem lýðhyggjumenn. En hvað er lýðhyggja? Hér kemur skilgreining Wikipediu:

"Lýðhyggja vísar til enska orðsins „populism“ ...Lýðhyggja er talin tefla saman hinum almenna eða venjulega einstaklingi gegn því sem kallað er „elíta“ eða yfirstétt í gefnu samfélagi. Lýðhyggja getur birst í stefnum og hugmyndum bæði stjórnmálamanna og stjórnmálaflokka."

Og ennfremur: "Enska orðið „populism“ hefur stundum verið þýtt sem „lýðskrum“ á íslensku. Stundum er orðið „hentistefna“ einnig notað í sambandi við lýðhyggju. Ef betur er að gáð kemur þó í ljós að hvorugt þeirra er rétt þýðing á hugtakinu lýðhyggja." Populistar geta verið bæði til hægri eða vinstri.

Spurning hvort prófessorinn vilji varpa skugga á frambjóðandann með slíkum stimpli? En hvernig geta Guðmundur Franklín eða Arnar Þór verið popúlistar? Þurfa þeir þá ekki að njóta fjöldastuðing almennings til að geta talist vera slíkir?  Frægasti popúlisti í heimi er sjálfur Donald Trump. Hann stýrir grasrótarhreyfingu hægri manna sem kallast MAGA. Hann breytti repúblikannaflokknum í eigin flokk en þess má geta að hann mætti gífurlegri mótspyrnu flokkseiganda elítunnar í flokknum er hann bauð sig fyrst fram.

Guðmundur hlaut 8% fylgi (ekki 7% eins og prófessorinn heldur fram) er hann bauð sig fram. Hann er því ekki popúlisti, þótt hann hafi kannski vilja vera það. Guðni myndi frekar teljast vera populisti vegna fjöldafylgi hans. En Arnar Þór hefur ekkert sagt til um hvað hann er, annað en hann vilji sækja stuðnings sinn til þjóðarinnar.

Þannig á það að vera um alla forsetaframbjóðendur, þeir eiga að leita stuðnings til massans - þjóðarinnar, enda um persónukjör að ræða.

Ólafur segir Guðna hafa sent skýr hugmyndafræðilega skilaboð frjálslyndis og umhyggju í ræðum sínum! Túlka má frekar stefnu Guðna sem óákveðni, vilja til að þóknast öllum og engum. Allir forsetar Íslands tala fyrir hönd þeirra sem minna mega sína. En aðalatriði er, sendir forsetinn skýr skilaboð er varðar stóru samfélagsmálin? Styður hann t.d. íslenska menningu og tungu? Og íslenska nátttúru eins og Vigdís gerði?  Stendur hann vörð um íslenska hagsmuni gagnvart alþjóðavaldinu eins og Ólafur Ragnar gerði? Og hefur hann þema??? Hvað er átt við með þema?

Vigdís: Verndun íslensk menningararfs, tungu og lands (skógrækt). 

Ólafur Ragnar: Málsvari íslensks almennings gegn yfirþjóðlegu valdi sem birtist í Icesave en einnig verndun norðurslóða.

Guðni....Being there.....ekkert. Ólafur talaði um að Guðni standi fyrir "frjálslynd viðhorf, umburðarlyndi gagnvart t.d. útlendingum og samúð með þeim sem minna mega sín." En það er bara hluti af starfi forsetans að gera það, ekki skýr stefna. Guðni talaði aldrei um verndun íslenskrar menningar og tungu eða lands, það var ekki stefna hans. Né að verja þjóðina gegn ólögum frá t.d. WHO eða EES sem Alþingi Íslands finnst í lagi að innleiða. Hins vegar ef hann myndi skjóta til dæmis bókun 35 til þjóðarinnar, það er skýr stefna. Guðni tók aldrei af skarið í neinu máli, en það telst vera stefna.

Megi næsti forseti Íslands vera popúlisti, það er maður fólksins.

Í blálokin koma spakmæli: Auðvelt er að komast hjá gagnrýni með því að segja ekkert, gera ekkert og vera ekkert.

Lágmarksfjöldi meðmælenda til forsetakjörs

Ljóst er að lágmarksfjöldi meðmælenda til forseta kosninga er of lágur. Talað er um að miða ætti við 2,5% kjósenda sem meðmælendur sem lágmark. Sem er um rúm 6000 manns. En er það ekki svolítið hár þröskuldur? Væri 2% ekki nóg?

Þrátt fyrir fjölgun á landinu, er stór hluti þessa fólks sem býr hér ekki íslenskir ríkisborgarar. Geta þar af leiðandi ekki kosið. Það gæti reynst mörgum frambærilegum frambjóðenda erfiður þröskuldur að yfirstíga 2,5% markið, sérstaklega ef hann hefur ekkert bakland.

Ef lágmarksfjöldinn er of hár, getur það orðið þannig að elítuhópur velji sér frambjóðanda, því að það þarf fjármagn, sagt er um 15 milljónir að lágmarki, til að geta háð kosningabaráttu. Í Bandaríkjunum eru það einungis milljarðamæringar eða flokksgæðingar sem geta boðið sig fram til forseta. Málið snýst nefnilega um peninga, eins og á Íslandi.

Svo er það hin hliðin, sem 2,5% markið á að útiloka, en það eru lukkuriddarnir, sem njóta engan stuðning en bjóða sig samt fram.  22 frambjóðendur þegar Guðni var kosinn forseti, aðeins 9 náðu að safna nægilegum fjölda undirskrifta. Svo ætti að kjósa milli tveggja efstu frambjóðenda ef meirihluti næst ekki eftir kosningar. Viljum við forseta með 20% fylgi?

Guðni fékk sterka bakhjarla, svo sterka að hann var nánast "neyddur" í embættið. Fræðimaðurinn með þekkingu á forsetaembættið, skipti um stól og varð viðfangsefnið. Árangurinn má sjá nú, hann endist ekki nema tvö kjörtímabil en sagðist ætla að taka þrjú. Tilfinning bloggritara er að hann hafi aldrei fundið sig í starfinu, og hann ekki rétti maðurinn til að vera oddviti á ögurstundu eins og forsetinn á að vera. Jú, eftir allt, er þetta ekki bara punt embætti.

 

Afstæðiskenningin og skammtakenningin greina á um veruleika alheimsins

Meginvandi vísindamanna 21. aldar er að í kennilegri eðlisfræði höfum við því sem stendur ekki eina kenningu um náttúruna heldur tvær: afstæðiskenninguna og skammtafræðina og þær eru reistar á tveimur ólíkum hugmyndum um tíma. Höfuðvandi kennilegrar eðlisfræði um þessar mundir er að sameina almennu afstæðis­kenninguna og skammtafræðina í eina kenningu um náttúruna sem geti endanlega leyst af hólmi kenningu Newtons sem var kollvarpað í upphafi þessarar aldar.

Um langt skeið hafa verið deilur um hvort að alheimurinn sé í grundvallaatriðum efnisheimur (efniseiningar eða orkueiningar háðar tíma og rúmi) eða lífsheild (e.k. vitund í sínu innsta eðli). Tvær sýnir eða stefnur eðlisfræðinga tókust harkalega á í byrjun 20. aldar um þessi álitamál. Annars vegar Afstæðiskenning Alberts Einsteins sem margir líta á sem hina sígilda heimsmynd og svo skammtakenningin. Ég hef verið á báðum áttum hvorri ég eiga að trúa en nú hef ég komist að niðurstöðu; ég segi kannski endanlegri enda væri það rangt, því að heimurinn og þekkingin er í sífelldri breytingu. En hvað um það, þessum kenningum ber ekki saman í grundvallaratriðum. Deilt var um grundvallareðli efnisins. Ákveðið var að ráðstefna færi fram um málið í Brussel 1927 til að leysa deilumálið.

Einstein mætti sjálfur til að verja sína kenning en Niels Bohr og Wernir Heisenberg voru talsmenn skammtakenningarinnar. Sem sagt, deilt var um og það sem Einstein sætti sig ekki við, er að aðskildir hlutir kerfis væru tengdir þannig, að tenging þeirra væri hvorki háð tíma né rúmi. Stöldrum aðeins við hér: TÍMA OG RÚMI, sem sagt utan veruleikans. Að eitthvað gæti gerst án staðbundinnar orsaka. Að A leiði til B..... Talsmenn skammtakenningarinnar sýndu hins vegar fram á að sumar breytingar gerðust án staðbundinnar orsakar. Á móti hafnaði Niels Bohr gömu efnafræðilegu heimsmynd þar sem öll starfsemi alheimsins var álitin gerast í tíma og rúmi. Eftir ráðstefnuna reyndi Einstein ásamt félögunum Podolski og Rosen (EPR) standslaust í 8 ár að afsanna skammtakenninguna en ekkert gekk. Tækni til að skera út um þetta var ekki til á þessum tíma. Loks gerðist það 1982 að Alain Aspect gerðu tilraunir sem átti að gera út um málið og tæknilega var hægt að sannreyna niðurstöðuna. Eftir margítrekaðar tilraunir sem sýndu ávallt það sama; Einstein og co. höfðu rangt fyrir sér og að ,,grundvallareiginleikar veruleikans“ voru ekki sjálfgefnir.

Tilraun sem gerði út málið var rannsókn á hegðun ljóseinda. Samkvæmt Einstein var allt efni til úr geislun eða árekstra ljóseinda og þær væru grundvallarefni efnisins. Aspect tilraunin sýndi að þegar rafeind rekst á andefni sitt, geta myndast tvær ljóseindir.

Í tilrauninni eru tvær ljóseindir skotnar í sitthvoru áttina samtímis í gagnstæða átt frá sama stað. Það virðist háð tilviljun hvet þær fara og hver braut þeirra verður. Svo lendir önnur þeirra á fyrirstöðu og þá fær hún fyrst fastan ,,tilgang“, fasta braut og ákveðna eiginleika. En hér kemur það allra mikilvægasta: á nákvæmlega sama tíma og breytingin varð á þeirri sem varð fyrir mótstöðu varð einnig breyting á hinni síðarnefndri sem einnig fékk sína ákveðnu eiginleika, fasta braut og ákveðinn stað í tilverunni. Þær urðu m.ö.o. algjör spegilmynd af hvorri annari. Breyting á annarri ljóseindinni leiddi til breytingu á hinni án þess að hreyft væri við hina og gerist þetta samtímis óháð fjarlægðum (rúmi) og þess vegna einnig óháð tíma. Kenning Einsteins var afsönnuð.

Hvað þýðir þetta? Efnishyggjan var afsönnuð og sumir þykjast sjá samhengi milli heimsmyndar trúmannsins og nútíma efnafræðinga sem sýnt hafa fram á hið TÍMALAUSA og hið RÚMLAUSA eðli ljóssins og innsta eðli efnisins, þ.e.a.s. að grundvöllur veruleikans er ekki efnislegur í venjulegri merkingu þess orðs. Það sem tengir alheiminn saman er ekki hægt að skilgreina á efnafræðilegum grundvelli en einnig að skammtakenningin sýnir veruleikann sem heildarmynd en ekki hið einstaka og einangraða fyrirbrigði. Í hinni nýju heimsmynd, sem flestir efnafræðingar í dag aðhyllast, eru hlutirnir ekki afmarkaðir staðir né stundir. Það sem mótar heildina er eitthvað sem hvorki er háð tíma né rúmi og sem skapar efni, rúm og tíma og gefur öllu ákveðið frelsi innan lögmálsins.

Hér koma viðbætur sem varpa frekari ljósi á tilurð alheimsins og þar með efnisins:

Sú fyrri kemur frá Gunnar Jóhannessyni fyrrverandi sóknarpresti. Siðmennt gerði könnun um trúarlíf Íslendinga á dögunum. Samkvæmt niðurstöðu hennar kom Guð hvergi nálægt sköpun alheimsins. Gunnar Jóhannesson fv. sóknarprestur kom með andsvar í Fréttablaðinu í helgarblaði þann 16. janúar 2016. Hann segir að: ,,Af þessu mætti ætla að kenningin um Miklahvell og trúin á Guð sem skapara alheimsins séu andstæður. Svo virðist sem gengið sé út frá því í könnuninni og rýrir það mjög gildi hennar. Það er umhugsunarvert og vekur upp ýmsar spurningar. Miklihvellur er sú viðtekna kenning að alheimurinn eigi sér upphaf. Samkvæmt henni er alheimurinn ekki eilífur heldur varð hann til á tilgreindu augnabliki í fortíðinni. Með öðrum orðum er hugtakið Miklihvellur notað um þann atburð sem markaði upphaf tíma og rúms, efnis og orku. Samkvæmt því var alheimurinn ekki til fyrir Miklahvell. Miklahvellskenningin hefur verið svo ríkulega staðfest að „í dag trúa nánast allir að alheimurinn varð til í Miklahvelli“, svo vitnað sé til eðlisfræðingsins Stephen Hawking.En útilokar það trúna á Guð sem skapara alheimsins?" spyr Gunnar?

En hans niðurstaða er að ,,...hvað sem því líður er hér engin mótsögn á ferð! Í stað þess að grafa undan biblíulegri sköpunartrú skýtur kenningin um Miklahvell mjög svo sterkum stoðum undir þá skynsamlegu sannfæringu kristins fólks frá öndverðu að „Í upphafi skapaði Guð himinn og jörð [alheiminn]“. Ég held að Gunnar Dal heimspekingur hafi komist að sömu niðurstöðu en eftir öðrum leiðum. Hann telur að skammtakenningin styðji kenninguna um sköpun alheimsins og þar með skapara sem lagði hönd á plóg. Að minnsta kosti styðja engir eða fáir kenninguna um eilífðan alheim sem á sér ekkert upphaf.

Hér er ég að vísa í bók Gunnars Dals ,,Einn heimur og fimm heimsmyndir" Kenningarnar um upphaf og endir alheimsins eru þrjár. Þær eru: 1) Kyrrstæðan, eilífðan og í aðalatriðum óumbreytanlegan alheim sem einkennist af varanlegu ástandi og líkir þessu við stórfljót sem er á sífelli hreyfingu en er samt kyrrstætt í farvegi sínum. 2) Alheimur sem þenst út endalaust. Sá heimur líður undir lok á löngum tíma. 3) Þriðja kenningin er um heim sem þenst út og dregst saman til skiptis. Fyrsta kenningin stenst ekki af þeiri einföldu ástæðu að stjörnurnar eru að fjarlægast okkur. Alheimurinn er því ekki kyrrstæður. Kenning tvö um stórahvell og alheim sem þenst út endalaust stenst ekki. Af hverju? Hreinlega vegna efnismagnið í heiminum. Ef það er undir ákveðnu marki hafa vetrarbrautirnar ekki nægjanlegt aðdráttarafl hver á aðra til að hægja á sér og útþenslan verður endalaus. Ef efnismagnið fer yfir þetta ákveðna magn, þá ætti útþenslan að hægja á sér með tímanum og dragast saman að lokum. Árið 1974 komu vísindamenn með niðurstöðu útreikninga og rannsókna sem sögðu að efnismagnið í alheiminum væri undir mörkunum sem styddi þá kenningu að alheimurinn væri í eilífri útþenslu. Samkvæmt nýjustu rannsóknum er efnismagnið meira og það þýðir samdrátt að lokum og alheim sem er lokaður með útþenslu og samdrætti.

Afstæðiskenning Einsteins gengur aðeins upp að hluta til. Vegna þess að alheimurinn er sístækkandi, þ.e.a.s þenst út sífellt hraðar, og tími og rúm hverfur að lokum (a.m.k. mun rúmið hverfa en óvíst með tíma) þá gengur afstæðiskenningin ekki upp. Hún er góð og gild sem slík og er formúla fyrir gangverki alheimsins eins og við þekkjum hann en vísindamenn 21. aldar hallast frekar að skammtaþyngdarafli sem útskýringu. Þetta þarfnast frekari skýringa sem koma síðar meir.

Skammtafræðin sem var upphaflega mótuð til að skýra eiginleika frumeinda og sameinda, leysti hugmynd Newtons um algildan fullkominn tíma algerlega af hólmi. Frumherjar skammtafræðinnar (N Bohr o.fl.) sýndu fram á að tvíeðlið (þ.e. annarsvegar bylgjueiginleikar en hinsvegar eindaeiginleikar) útilokuðu hvor annan. Við mælikringumstæður sem framkalla bylgjuhliðina hverfur eindahliðin og öfugt. Þannig er ekki nein innri mótsögn. Ef við skoðum pappírsblað sem er blautt öðrum megin, en rautt hinum megin má segja að pappírinn sé hvorki blautur né rauður í heild. Ef við skoðum aðra hliðina á útilokum við jafnframt skoðun hinnar hliðarinnar. Kannski má segja að pappírinn sé blauður, skoðaður sem heild.

Nýlega uppgötvuðu vísindamenn þyngdaraflsbylgjur frá tveimum svartholum. Þær eru n.k. gárur í efninu sem samanstendur af rúmi og tíma. Þetta er rúmtíminn sem undið hefur verið upp á. ,,Þetta er í fyrsta sinn sem bein rannsókn á þyngdarsviðsbylgjur leiðir eitthvað í ljós. Þar með er þetta staðfesting á almenna afstæðiskenningu Alfreðs Einsteins vegna þess að eiginleikar þessara tveggja svarthola fellur nákvæmlega við það sem Einstein spáði næstum nákvæmlega 100 árum síðan."

Miklu meiri vandi er að koma saman skammtakenninguna og tímann saman. Ljóst er að vandinn er fólginn í því að koma hugmynd Leibniz um afstæðan tíma inn í skammtakenninguna, nema maður vilji fara aftur á bak og grundvalla þessa sameiningu á hinu gamla tímahugtaki Newtons. Vandinn er sá að skammta­fræðin leyfir margar ólíkar og að því er virðist gagnstæðar aðstæður samtímis, svo framarlega sem þær eru til í eins konar skuggaveruleika eða mögulegum veruleika. Sem sagt, ef til væri skammtakenning um tíma yrði hún ekki aðeins að fjalla um frelsi til að velja ólíkar efnislegar klukkur til að mæla tíma, heldur um samtímis tilvist margra, að minnsta kosti mögulega ólíkra klukkna. Hvernig á að gera hið fyrra höfum við lært af Einstein; hið síðara hefur, enn sem komið er, verið ímyndunarafli okkar ofviða. Ráðgáta tímans hefur því ekki enn verið leyst. En vandamálið er alvarlegra en þetta vegna þess að afstæðiskenningin virðist þarfnast þess að aðrar breytingar séu gerðar á tímahugtakinu. Ein þeirra snertir spurninguna hvort tíminn geti byrjað eða endað, eða hvort hann streymi endalaust. Því afstæðiskenningin er kenning þar sem tíminn getur vissulega byrjað og endað.

Svarthol er enn ráðgáta. Þegar efnismikil stjarna fellur saman, tekur það alla stjörnuna aðeins stuttan tíma að þjappast saman að því marki sem hún hefur óendanlegan efnisþéttleika og óendanlegt þyngdarsvið. Talið er að þá stöðvist tíminn inni í sérhverju svartholi. Vegna þess að um leið og stjarnan kemst í það ástand að verða óendanlega þétt og þyngdarsvið hennar verður óendanlegt þá geta engar frekari breytingar átt sér stað og ekkert efnisferli getur haldið áfram sem mundi gefa tímanum merkingu. Þess vegna heldur kenningin því einfaldlega fram að tíminn stöðvist. Sumir halda reyndar fram að margir alheimar séu til samtímis og svartholin séu göng á milli.

Vandamálið er reyndar enn alvarlegra en þetta því að almenna afstæðiskenningin gerir ráð fyrir að heimurinn allur falli saman líkt og svarthol, og ef það gerist stöðvast tíminn alls staðar en afstæðiskenningin gerði ráð fyrir að tíminn hefðjist með miklahvelli en getur hann þá stöðvast í svartholi?

 

Andstæð hlutverk forseta Íslands

Glöggir menn taka eftir tilvistakreppu forseta embættisins. Í raun gegnir forsetinn tvö gagnstæð hlutverk sem fara illa saman.

Í annarri blogg grein var rakið hvernig forseta embættið sjálft skilgreinir hlutverk forsetans. En fer það saman við hlutverkið eins og það er skýrt í stjórnarskránni? Lítum aftur á vefsetur forseta embættisins þar sem hlutverk forsetans er skilgreint og nokkur atriði tínt úr sem hér varða málið:

• Forseti er oft í hlutverki talsmanns þjóðarinnar, svo sem þegar hann veitir fjölmiðlum viðtöl, ekki síst erlendum....
• Forseti kemur fram sem talsmaður þjóðarinnar þegar hann á viðræður við erlenda þjóðhöfðingja eða aðra forsvarsmenn þjóða....
• Forseti kemur fram sem leiðtogi þjóðarinnar þegar erlendir þjóðhöfingjar koma í opinbera heimsókn til Íslands....
• Forseti vinnur að innri samheldni Íslendinga meðal annars með því að fara í opinberar heimsóknir innanlands, heimsækja vinnustaði og kynna sér málefni líðandi stundar á fundum með þeim sem til hans leita....
• Forseti er yfirmaður embættis forseta Íslands með líkum hætti og ráðherra sem stjórnar ráðuneyti sínu auk þess sem forseti fer með húsbóndavald á jörðinni Bessastöðum....
• Forseti á fundi með stjórnmálaleiðtogum í því skyni að fylgjast með þjóðmálum og stjórn landsins og getur í því hlutverki veitt góð ráð og aðhald eftir atvikum....

Hér hlutverkið skilgreint í stjórnarskránni og þær greina sem hér eiga við tíndar úr:

2. gr.
Alþingi og forseti Íslands fara saman með löggjafarvaldið. Forseti og önnur stjórnarvöld samkvæmt stjórnarskrá þessari og öðrum landslögum fara með framkvæmdarvaldið. Dómendur fara með dómsvaldið.

II.
3. gr.
Forseti Íslands skal vera þjóðkjörinn.

11. gr.
Forseti lýðveldisins er ábyrgðarlaus á stjórnarathöfnum. Svo er og um þá, er störfum hans gegna.
Forseti verður ekki sóttur til refsingar, nema með samþykki Alþingis.
13. gr.
Forsetinn lætur ráðherra framkvæma vald sitt.
14. gr.
Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra. Landsdómur dæmir þau mál.
15. gr.
Forsetinn skipar ráðherra og veitir þeim lausn. Hann ákveður tölu þeirra og skiptir störfum með þeim.
16. gr.
Forseti lýðveldisins og ráðherrar skipa ríkisráð, og hefur forseti þar forsæti.
Lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir skal bera upp fyrir forseta í ríkisráði.
17. gr.
Ráðherrafundi skal halda um nýmæli í lögum og um mikilvæg stjórnarmálefni. Svo skal og ráðherrafund halda, ef einhver ráðherra óskar að bera þar upp mál. Fundunum stjórnar sá ráðherra, er forseti lýðveldisins hefur kvatt til forsætis, og nefnist hann forsætisráðherra.
18. gr.
Sá ráðherra, sem mál hefur undirritað, ber það að jafnaði upp fyrir forseta.
19. gr.
Undirskrift forseta lýðveldisins undir löggjafarmál eða stjórnarerindi veitir þeim gildi, er ráðherra ritar undir þau með honum.

23. gr.
Forseti lýðveldisins getur frestað fundum Alþingis tiltekinn tíma, þó ekki lengur en tvær vikur og ekki nema einu sinni á ári. Alþingi getur þó veitt forseta samþykki til afbrigða frá þessum ákvæðum....

24. gr.
Forseti lýðveldisins getur rofið Alþingi, og skal þá stofnað til nýrra kosninga, [áður en 45 dagar eru liðnir frá því er gert var kunnugt um þingrofið], ¹⁾ enda komi Alþingi saman eigi síðar en [tíu vikum] ¹⁾ eftir, að það var rofið....
25. gr.
Forseti lýðveldisins getur látið leggja fyrir Alþingi frumvörp til laga og annarra samþykkta.
26. gr.
Ef Alþingi hefur samþykkt lagafrumvarp, skal það lagt fyrir forseta lýðveldisins til staðfestingar eigi síðar en tveim vikum eftir að það var samþykkt, og veitir staðfestingin því lagagildi. Nú synjar forseti lagafrumvarpi staðfestingar, og fær það þó engu að síður lagagildi, en leggja skal það þá svo fljótt sem kostur er undir atkvæði allra kosningarbærra manna í landinu til samþykktar eða synjunar með leynilegri atkvæðagreiðslu. Lögin falla úr gildi, ef samþykkis er synjað, en ella halda þau gildi sínu.
28. gr.
Þegar brýna nauðsyn ber til, getur forsetinn gefið út bráðabirgðalög [er Alþingi er ekki að störfum]. ¹⁾ Ekki mega þau þó ríða í bág við stjórnarskrána. Ætíð skulu þau lögð [fyrir Alþingi þegar er það er saman komið á ný]. ¹⁾
[Samþykki Alþingi ekki bráðabirgðalög, eða ljúki ekki afgreiðslu þeirra innan sex vikna frá því að þingið kom saman, falla þau úr gildi.] ¹⁾
Bráðabirgðafjárlög má ekki gefa út, ef Alþingi hefur samþykkt fjárlög fyrir fjárhagstímabilið.
 
Stjórnarskráin leggur meiri áherslu á stjórnskipunar hlutverkið en vefsíða forseta embættið sem lýsir embættinu sem e.k. "Sendiherra starfi".  

Sjá má að forsetinn er talsmaður og verndari þjóðarinnar gagnvart stjórnvöldum, enda þjóðkjörinn til þess. En þetta skapar vanda, því að hann þarf á sama tíma að starfa með viðkomandi ríkisstjórn í ríkisráði, skipa ríkisstjórnir o.s.frv. Og að geta neitað að skrifa undir ólög. Hann getur líka komið með lagafrumvörp sbr 25. grein!

Eins og túlka má stjórnarskránna er forsetinn fyrst og fremst fulltrúi þjóðarinnar gagnvart fulltrúavaldinu - Alþingi og ber að veita því aðhald. Það er ekki allir einstaklingar sem veljast í forsetaembættis sem valda þessari póla skiptingu forsetavaldsins og þora að fara í löggjafavaldið (og þar með framkvæmdarvaldið sem í raun stjórnar öllu).

Núverandi forseti lenti í tilvistarkreppu vegna þess að hann þorði ekki að taka af skarið. Var að eltast við meintar vinsældir. Það gerði hins vegar forsetinn á undan honum og virkjaði dauða lagabókstafi til lífsins. Gömul lög eru nefnilega ekki alltaf úreld, þótt gömul sé. Það verður að "aflaga" þau til þess að þau verði óvirk. 

Spurningin er, skilur almenningur þetta? Mun hann einblína á "punt" hlutverk forsetans eða stjórnskipunarlegt hlutverk hans? Tilfinning bloggritara er að almenningu velur forseta eftir tilfinningu, ekki rökhyggju og mun velja sér "punt" forseta.

Bloggið Samfélag og saga verið í loftinu síðan 20.11.2020

Blogg ritari fór að velta fyrir sér blogg skrif sín í gærdag og leit yfir farinn veg. Tilefnið eru áramótin en einnig áhugavert símtal við einn lesanda Samfélags og sögu sem hringdi í gærkvöldi. Viðkomandi er ekki sá fyrsti sem hringir og þakkar fyrir vönduð blogg skrif og afkasta getu bloggsíðuhafa!

En hann spurði nokkrar spurningar sem erfitt var að svara. T.d. hvers vegna þessi bloggsíða væri ekki á topp tíu listanum, þar sem hún fengi mun meiri lestur. Það er Moggabloggsins að svara fyrir það.

Í spurt og svarað er það svarað svona:

"Hvernig eru þeir bloggarar valdir sem eru í Umræðunni? (topp tíu listann)

Við metum blogg til þátttöku í Umræðunni eftir ýmsum atriðum; hversu málefnalega er bloggað, hve langar eru bloggfærslurnar, er aðallega verið að blogga um fréttir og svo má telja. Skoðanir bloggara skipta engu í því sambandi enda er á listanum fólk úr öllum áttum."

Þannig að valið er pólitískt - ritstjórnarlega séð. Skiptir engu máli hversu margar greinar viðkomandi bloggari skrifar, né hversu margar greinar birtast á viku né hversu mikla lesningu ákveðnar greinar hafa fengið. 

Förum í tölfræðina. Á rúmum þremur árum hafa verið skrifaðar 840 blogggreinar. Það gerir sirka 300 greinar á ári. Bloggsíðan Samfélag og saga er á listanum milli 15-20 vinsælustu bloggin miðað við vikuinnlit. Mest lesna blogg greinin fékk um 1400 innlit og yfir 2000 skroll einn daginn.

En hér er ekki verið að kvarta, bara að benda á staðreyndir.

Tilgangurinn með þessum bloggskrifum er eins og ég sagði í upphafi: "Ég er að skrifa mig til skilnings". Bloggsíðu hafinn skrifaði fyrst einungis á Facebook (fyrir sjálfan sig) í svo kölluðum glósum. Þar var hægt að skrifa heilu ritgerðirnar og var það gert. En svo lokaði Fésið á þann möguleika að leyfa langt mál. Þá var skipt yfir í Moggabloggið. 

Það, Moggabloggið, má eiga heiður skilið fyrir að leyfa opna umræðu, með sannkallað umræðutorgi þar sem allir fá að tjá sig.

Sagnfræðingurinn í mér hvetur mig til að fylgjast með samfélagsumræðunni og vegna áratuga reynslu af sagnfræðiskrifum um íslenskt samfélag, telur bloggsíðuhafi sig hafa einhverja þekkingu sem er hægt að miðla en einnig til að auka sjálfskilning á hvað er að gerast í heiminum í dag.  Það er nefnilega þannig að þegar fólk er í hringiðju atburða, er ekki vitað um endirinn og þá sér fólk ekki sögulegt samhengi samtíma viðburða. Atburður í dag verður saga morgundagsins.

Hér á þessari bloggsíðu hefur verið farið vítt yfir sviðið. Eiginlega allt á milli himins og jarðar krufið til mergjar.

Að lokum

Svo má benda á að blogg grein lifir aðeins af í einn eða nokkra daga á blogginu. Þá er hún horfin sjónum. Eða hvað? Nei, blogg greinar lifa um aldur og ævi á netinu. Blogghafi hefur fengið beiðni um útvarpsviðtal vegna tveggja ára gamallar blogg greinar, sem hann var búinn að gleyma að hann hafði skrifað. Blaðamaðurinn hafði aldrei lesið þetta blogg en fundið umrædda grein á netinu.

Bloggsíðuhafi mun halda áfram á sömu braut, skrifa greinar sem ekki eru ætlaðar til vinsælda né almenns lesturs, enda ekki tilgangurinn. Þessi síða er ekki til vinsældar ætlað.

Ef einhverjum finnst gaman að lesa það sem hér er ritað, þá er það velkomið og takk fyrir innlitin þið sem lesið! Það er nefnilega harðkjarna hópur, þótt lítill sé, sem les Samfélag og sögu! Hann er sannkallaður eðalhópur!

Púðurtunnan 2024

Stríðsæsingarmenn víða um heim eru að hugsa sér til hreyfings. Nú hafa Norður-Kóreu menn breytt um stjórnarstefnu sem gerir þeim tilliástæðu til að hefja stríð án fyrirvara.  Sjá má þá stefnu strax í dag en fréttir berast af eldflauga "árásum" þeirra yfir suður-kóreskt landsvæði í dag.

Nú fer að vera síðustu forvöð fyrir Kínverja að fara af stað til að taka Tævan, því fyrirséð er að Joe Biden fer frá völdum í lok árs. Þar með lokast glufan þar sem veikur Bandaríkjaforseti er við völdin. Annars hafa þeir sagt að þeir miði við 2027 sem hertöku ár en það gæti verið blekking (annað ártal er 2049).

Líklegt er að Norður-Kóreumenn samræmi hernaðaraðgerðir sínar við hernaðaraðgerðir Kínverja. Það er því líkleg hætta á Asíustyrjöld og Miðausturlönd þar með talin.

Einhver er að egna Íran til beinna heraðarátaka með sprengjuárás í vikunni.  Líkur á allsherjar styrjöld í Miðausturlöndum eru miklar. Íranir opnuðu Pandóru boxið með því að hleypa meðreiðasveina sína á Ísrael. Enginn bjóst við svona "góðum" árangri Hamas liða í Ísrael og Ísrael her ekki heldur. Hætta er á að ráðist verði á Jemen ef Hútar halda áfram að ógna siglingaleiðir framhjá landinu.

Það hyllir hins vegar undir stríðslok í Úkraníu á árinu, það verður vopnahlé, ekki friðarsamningar, líkt og í Kóreustyrjöldinni. Fjármagnið til stríðsrekstur klárast á árinu fyrir Úkraínumenn. Repúblikanar eru búnir að missa áhugan á stríðinu og þeir halda um budduna í Fulltrúardeild Bandaríkjaþings. Ef Donald Trump tekur við völdin, eru líkur á að friðvænlegra verði í heiminum en það væri ekki fyrr en í upphafi árs 2025 en það er of seint.

Hætta er á smáátökum á Balkansskaga. Serbar gætu farið af stað með Kósóvó í ljósi sigurs Rússa í Úkraínustríðinu.  Bosnía og Herzegóvína er ennþá púðurtunna.

Þetta gerist þegar valdajafnvægið raskast í heiminum þegar eitt hernaðarveldið veikist pólitískt. Bandaríkin eru ennþá hernaðarveldi og verða það næstu áratugi. Bandaríska öldin er því ekki á enda, þótt pólitískt og efnahagslegt vægi þeirra í heiminum minnkar. Eina sem getur fellt þau er borgarastyrjöld.