Eru Pírata stjórnleysingjar (e. anarkistar)?

Maður hefur lengi velt fyrir sér fyrirbærið Pírataflokkurinn. Upp koma spurningar eins og 1) hver er stefna flokksins; 2) hvar á litrófi stjórnmálanna eru þeir og 3) hverjir kjósa svona flokk?

Ég leitaði beint í smiðju flokksins eftir svörum, fór á vefsetur þeirra, sjá eftirfarandi slóð:  Grunnstefna | Píratar (piratar.is)

Þar tala þeir um grunnstefnu en svo virðist stefna þeirra vera fljótandi frá ári til árs (vinsamlegast leiðrétti mig ef ég hef rangt fyrir mér). Því að þeir telja upp stefnur eftir árum sem verða að vera í samræmi við grunnstefnuna.

En grunnstefnan er ansi þunnur grautur. Hún er í sex megin köflum, hver með undirgreinar. Ekkert er minnst á veigamikinn þátt, sem er stefna flokksins í utanríkismálum. Oft má greina hvar flokkurinn stendur, bara með því að líta á stefnuskrá flokksins út frá utanríkisstefnu. T.d. segjast VG vera á móti veru Íslands í hernaðarbandalagi (í blóra við vilja kjósendur þeirra), Viðreisn vill komast í Evrópusambandi en halda í borgarleg gildi sem og Samfylkingin.

En það sem fær mig til að halda að flokkurinn er í raun anarkistaflokkur/stjórnleysingjaflokkur, er hin beina árás á þjóðríkið. Jú, þingmenn flokksins héldu svo kallaða útlendingafrumvarp í gíslingu á dögunum og héldu því fram að þeir væru að verja borgaraleg réttindi, sem væri þá í samræmi við kafla 2. í grunnstefnu þeirra. Sjá ofangreinda slóð.

2. Borgararéttindi

2.1. Píratar beita sér fyrir eflingu og verndun borgararéttinda.

2.2. Útvíkkun borgararéttinda skal miða að styrkingu annarra réttinda.

2.3. Standa þarf vörð um núverandi réttindi og gæta þess að þau séu ekki skert.

2.4. Píratar telja að borgararéttindi tilheyri einstaklingum, og að réttur hvers og eins sé jafn sterkur.

Gott og blessað, alltaf gott að verja borgarréttindi en í raun eru þeir að verja "borgararéttindi" annarra ríkisborgara frá öðrum löndum með því að viðhafa stefnuna "opin landamæri". Þetta sýnist mér fara í berhöggi við 1. meginkaflann um gagnrýna hugsun og upplýsta stefnu. En hún er eftirfarandi:

"1.2. Í þessu felst að Píratar móti stefnu sína í ljósi gagna og þekkingar sem er aflað óháð því hvort tillaga virðist í fyrstu æskileg eða ekki."

Nú hefur meiri hluti Alþingis sannarlega fært rök fyrir málflutingi sínum og rökstutt svokallaða útlendingafrumvarp en þingmenn Pírata beita ekki gagnrýna hugsun í andsvari sínu en svara eins og hundingjarnir (kýnikar) forðum í Grikklandi undir forystu Antisþenas (höfnun á félagslegum gildum og rík tihneiging til að hneyksla fólk) og virða ekki lýðræðislega niðurstöðu.

Rökvillan er að halda að borgaraleg réttindi sem þeir þykjast vera að verja, nái til útlendinga sem hingað koma til lands. Ef svo væri, ætti 8 milljarða manna rétt á að koma hingað og sækja um pólitískt hæli (eða efnahagslagslegt) og fá efnismeðferð. Það bara gengur ekki upp, þjóðríkið Ísland, yrði strax gjaldþrota og í raun ekki til sem eining.  Landamæri Íslands, sem væru opin, eru þar með ekki landamæri lengur, heldur opið hlið fyrir alla sem hingað vilja koma.

Af hverju þurfa þjóðríki landamæri? Án landamæra myndu mörkin milli Íslendinga (eða annarra þjóða) og útlendinga hverfa og ef þau hverfa, hverfur munurinn á borgaranum og búsetanum (ég kalla útlendinga sem búa í landinu a.m.k. búseta, enda búsettir á landinu). Aðeins borgarinn ber þannig skyldur (og réttindi) sem fylgja borgararéttindum. Þar með sú skylda að borga skatta og aðrar skyldur (t.d. að halda uppi lögum og rétti sem eru í landinu) sem viðhalda þjóðríkinu. Meira segja Evrópusambandið getur ekki komið í stað þjóðríkisins í þessu sambandi.

Opin landamæri er anarkismi í framkvæmd en íslenska hugtakið stjórnleysisstefna lýsir þessu ansi vel. Anarkisminn hefur aldrei vegna vel í veraldarsögunni, enda ekki í sambandi við raunveruleikann. Annars er anarkismi víðtækt hugtak. Til dæmis er munur á stjórnleysis einstaklingshyggju og stjórnleysis félagshyggju (munurinn liggur í afstöðunni til hins frjálsa markað). 

En það sem sameinar alla stjórnleysingja og einkennir er fyrst og fremst andstaða við hvers konar yfirvald og höfnun á réttmæti þess. Fylgismenn stefnunnar stefna að samfélagi byggðu á sjálfviljugri samvinnu einstaklinga með einstaklingsfrelsið að sjónarmiði. En hvernær hefur það tekist? Hvar í heiminum er samfélag (ríki) stjórnleysingja sem býr frjálst og óháð öðrum? Þar sem einstaklingarnir semja sjálfviljugir um skiptingu eigna og réttindi án þátttöku stjórnvalda og lögreglu? Eignarhald borgarans er grundvöllur ríkisins og skattar byggðir á því. 

Ef til vill aðhyllast Píratar róttækt lýðræði (e. ratical democratcy). sem er nokkurs konar múgræði (e. mob ruling). Nútíma lýðræði er byggt á lýðræði borgríkisins Aþenu sem stóð frá 507 f.Kr. til 332 f.Kr. Aþeningar viðurkenndu að þeir hefðu ekki getu til að veita réttindi til allra og alltaf og þeir vissu af annmörku lýðræðisins en þeir aðhylltust ekki (nema sérlundaðir heimspekingar) róttækt lýðræði. Jakobínar komust næst þessu en byltingin át þá á endanum. Anarkimsinn er afurð 19.aldar sem náði aldrei flugi.

Ég væri þakklátur ef einhver getur bent mér á landsvæði þar sem anarkistar ríkja án utanaðkomandi ríkisvald. Og ef það er ekki til, hvernig á ríkisvaldið að starfa án skatttekna, laga og landamæri? Ég held að allt skynsamt fólk sjá þetta í hendi sér en samt eru Píratar ekki látnir sæta ábyrgð orða sinna.

Ríki er lögsagnardæmi skattheimtu. Án skatta er ríkinu ekki viðhaldið. Og það eru mæri á skattheimtunnar sem kallast landamæri þjóðríkis.

Svo að ég endi á jákvæðum nótum, þá vil ég samt segja að ýmislegt gott er að finna í stefnu Pírata sem sjá má af titlum grunnstefnu þeirra. Sem eru: Gagnrýnin hugsun og upplýst stefna; borgararéttindi; Gagnsæi og ábyrgð; upplýsinga og tjáningarfrelsi; beint lýðræði og sjálfsákvörðunarréttur.

Undir alla þessa stefnu má taka undir en rökvillan er að láta réttindi borgarans (án skyldna) ná til alls heimsins! Hugtakið borgari varð í Forn-Grikklandi og náði upphaflega til íbúa borgríkja sem höfðu borgararéttindi. Allir aðrir í augum Grikkja, voru utangarðsmenn, þar á meðal útlendingar sem voru barbarar og ekki hluti af samfélaginu.

Það má líklega svara spurningu nr. 3 hjá mér með að segja að kjósendur Pírata eru líklega (að ég tel) réttindasinnað fólk, ungt og uppreisnargjarnt og menntað. Leiðréttið mig ef ég hef rangt fyrir mér.

Þannig að ef reynt er að setja flokkinn á litróf stjórnmálanna, þá má flokka hann lengst til vinstri og í raun utan litrófskvarðann, sbr. anarkískri tilhneygingu í utanríkismálum.

P.S. Kannski er ég að misskilja Pírata, þeir eru ef til vill eftir allt saman ekki anarkistar/stjórnleysingjar, heldur Kýnikar/hundingjar?

Reykjavíkurflugvöll á Löngusker - úr lögsögu Reykjavíkurborgar

Ruglið um staðsetningu Reykjavíkur hefur farið út í hraun. Eldgos á Reykjanes hefur sannfært  skynsamt fólk um að flugvöllur í Hvassahraun er afleidd hugmynd, nema hjá harðlínufólki sem tekur engum rökum. 

Reykjavík hefur verið stýrð af vinstrisinnuðu fólki meira eða minna síðan um aldarmót. Það hefur af hugmyndafræðilegum ástæðum, ekki rökrænum ástæðum, ákveðið að taka afstöðu gegn vélknúinni umferð, hvort sem er um flug- eða bílaumferð er að ræða. 

Er þá ekki bara málið að koma Reykjavíkurflugvöll úr lögsögu Reykjavíkurborgar, þar sem flugvélahatarar (og bílahatarar) hafa ráðið ríkjum síðastliðna áratugi? Fara með hann út á Löngusker, "sem er einskins manna land" og með landfyllingu er hægt að búa til alþjóðaflugvöll þar. Hann yrði þar með í lögsögu ríkisins. Ég trúi ekki að lögsaga Reykjavíkur nái í sjó út.

Þau sveitarfélög sem liggja að skerunum, eru Kópavogur, Garðabær (Álftanes) og Reykjavík. Það kostar sitt að nota landfyllingu en efnið gæti komið úr Vatnsmýrinni þegar Dagur B. fær þar með langþráða íbúabyggð sína þar. Minna ónæði yrði af flugvelli á Lönguskerjum en er í Vatnsmýrinni. Vegur tengdur við Suðurgötu tryggir að sjúklingar með sjúkraflugi komist auðveldlega á Landspítalann.

Á Wikipedia: Löngusker eru allstór sker vestarlega í Skerjafirði í Reykjavík, eða beint fyrir norðan Álftanes. Skerin eru áberandi þegar lágsjávað er en hverfa nær alveg í stórstraumsflóðum. Í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga árið 2006 var eitt af stefnumálum lista Framsóknarmanna að ná þjóðarsátt um að Reykjavíkurflugvelli yrði fundinn endanlegur samastaður á landfyllingu á Lönguskerjum.

Ég hef ekkert á móti staðsetningu flugvallarins í núverandi mynd. Það er bara núverandi borgarstjórn sem er á móti honum. Og ég er sammála Ómari Ragnarsyni að færa mætti neyðarbrautina (sem er búið að loka) út í sjó (og rífa nokkur hús í leiðinni). 

En til að fá varanlegan frið fyrir græna og rauða liðinu í borgarstjórn, sem hatast svo við flugvöllinn, sé ég ekki annan kost en að fara með hann úr lögsögu Reykjavíkur. Þetta þýðir líka að hægt er að stækka hann og hafa hann eins stóran og við viljum, einnig fyrir alþjóðaflug. 

Valkostir utan Vatnsmýrar

Hér eru hugmyndir um flugvöll á Bessastaðanesi: Eftir 82 ára leit og ótal skýrslur og fjárútlát er engin pólitísk lausn í sjónmáli

Grípum aðeins niður í greinina: 

"Vatnsmýrin eða Bessastaðanes

Íslenska ríkið á flugvöllinn í Vatns­mýrinni í Reykjavík sem mætti stækka fyrir stærri þotur en þar geta lent í dag þannig að hann nýttist sem varavöllur fyrir Keflavíkurvöll. Vandinn við slíka lausn er óeining um flugvallarstæðið vegna ásælni borgaryfirvalda í landið í Vatnsmýrinni fyrir byggingar.

Vegna þessara átaka hafa menn bent á ýmsar aðrar lausnir, eins og Hólmsheiði, Löngusker, Hvassahraun og fleiri, sem flestar hafa reynst vera flugtæknilega óhagstæðari, nema ein, en það er flugvöllur á Álftanesi, eða öllu heldur á Bessastaðanesi. Sá möguleiki gæti þó farið að hverfa úr myndinni fljótlega vegna aukinnar ásóknar í byggingarland á svæðinu en er þó enn tæknilega vel framkvæmanlegur.  Hins vegar má segja að Hannibal Valdimarsson hafi stigið afdrifaríkt spor gegn slíkri hugmynd á pólitískum vettvangi árið 1973 sem hefur síðan haft áhrif á allar slíkar vangaveltur. Þá var reyndar verið að tala um hugmyndir um flugvallagerð á Álftanesinu öllu en ekki eingöngu á Bessastaðanesinu næst Skerjafirði. Söguleg og tilfinningaleg rök eru þó vissulega enn til staðar gegn slíkum áformum og eiga fullan rétt á sér, en þetta svæði er samt utan friðunarmarka.

Þarna verður einfaldlega að vega og meta afkomuhagsmuni þjóðarinnar í heild á móti mögulegum sögulegum og huglægum rökum." 

Nota bene, Færeyingar, örþjóðin, ætla að byggja nýjan alþjóðaflugvöll í stað þess sem er í Vágar, og það á landsfyllingu. Sjá hér frétt um málið: Nýr Flugvöllur í Færeyjum

Grípum aðeins niður í fréttina sem er frá 2014: "Hug­mynd­in er að við flug­völl­inn verði enn­frem­ur stór­skipa­höfn þar sem stór farþega­skip geti lagst að bryggju. Sömu­leiðis er hug­mynd­in að hægt verði að landa fiskafla í höfn­inni og koma hon­um beint í flutn­inga­flug­vél­ar. Afl­inn væri þannig kom­inn á markaði um all­an heim á sem skemmst­um tíma. Þeim mögu­leika er enn­frem­ur haldið opn­um að höfn­in gæti orðið að um­skip­un­ar­höfn. Nýja eyj­an yrði síðan tengd landi með neðanj­arðargöng­um.

Reiknað er með að fram­kvæmd­in kosti sam­tals 5,6 millj­arða danskra króna eða sem nem­ur um 115,6 millj­örðum ís­lenskra króna. Verk­inu yrði skipt niður í þrjá áfanga. Fyrst yrði lengri flug­braut­in lögð og minni flug­stöðin af tveim­ur upp á 5 þúsund fer­metra reist. Sömu­leiðis bíla­stæðahús í tengsl­um við hana og teng­ing­in við göng­in auk brim­varn­argarða. Kostnaður­inn við fyrsta áfang­ann er áætlaður 2,4 millj­arðar danskra króna."

Ef Færeyingar geta þetta, af hverju ekki við? Þarna er verið að tjalda til framtíðar.  Annar valkostur er Álftanes, landsvæðið neðan við Bessastaði og austan við Bessastaðatjörn.

Og kannski gæti Skerjaflugvöllinn íslenski einnig orðið stórskipahöfn? Og þannig réttlætt landfyllingu í miðjum Skerjafirði.

Hinn deyjandi borgari - Hvernig ættbálkastefna og hnattvæðing eru að eyðileggja hugmyndina um Bandaríkin

Bókarýni: The Dying Citizen eftir Victor Davis Hanson – Hvernig ættbálkastefna og hnattvæðing eru að eyðileggja hugmyndina um Bandaríkin?

Ég hef alltaf haft áhuga á borgararéttinum og borgaralegum gildum. Einn af bestu sagnfræðingum samtímans, Victor D. Hanson kafar ekki bara í fornöldina, heldur er hann samtíma gagnrýnandi. Bók hans, The Dying Citizen (2021), kannar með hvaða hætti nútíma bandarískt lýðræði er að veikjast. Hún snertir málefni eins og hnattvæðingu og sjálfsmyndapólitík og fjallar um hvernig vinstrisinnaðir „framfarasinnar“ eru að skaða grundvöll Bandaríkjanna.

Eftirfarandi efni  - bókarýni - er tekið af vefsetrinu  Paminy og er þýðing mín.  

https://paminy.com/book-summary-dying-citizen-victor-davis-hanson-tribalism-globalization-destroying-idea-america/

Hvers vegna er spurningar Victor Davis Hanson svona mikilvægar?

Hefurðu einhvern tíma á tilfinningunni að vestrænt samfélag hafi stigið skref aftur á bak? Stjórnmálamenn halda áfram að segja að við þurfum að ná meiri framförum í öllu, frá kynþáttafordómum til loftslagsbreytinga, og samt líður þér eins og eitthvað stærra sé að gleymast. Að eitthvað sé að lýðræðinu?

Í þessum samantektum muntu uppgötva hvernig svokallaðir framfarasinnar stofna samfélagsgerð Bandaríkjanna í hættu - og koma verkamönnum, efnahagslífinu og lýðræðisferlinu  öllu í hættu. Frá sjálfsmyndapólitík til bandarísku stjórnarskrárinnar, það sem raunverulega er að gerast er sett fram hér.

Í þessum samantektum muntu læra:

• hvers vegna sumir Bandaríkjamenn vilja rífa niður stjórnarskrána;
• hvernig djúpríkið virkar í raun; og
• hvað hnattvæðingin er að gera Vesturlöndum.

Eyðilegging miðstéttarinnar veldur hörmungum fyrir lýðræðið

Þú gætir vitað að rætur vestræns lýðræðis liggja í Grikklandi til forna. En hefurðu einhvern tíma hugsað um hvaða Forn-Grikkjum við eigum að þakka fyrir stjórnmálakerfið okkar?

Í Grikklandi til forna var samfélaginu skipt í þrjá efnahagshópa: mjög ríka, mjög fátæka og fólkið í miðjunni. Heimspekingar þess tíma töldu að einungis væri hægt að treysta millistéttinni til að halda uppi lýðræðislegum hugmyndum um lagalegt jafnrétti, eignarrétt og sanngjarna pólitíska framsetningu. Aftur á móti höfðu hinir ríku tilhneigingu til að vera aðgerðalausir og höfðu aðeins áhyggjur af því að afla sér meiri auðs. Aftur á móti voru mjög fátækir svo svangir að pólitískir ofstækismenn létu auðveldlega stjórna þeim - sem sögðu þeim að hata hina ríku.

Þú gætir vitað að rætur vestræns lýðræðis liggja í fornöld. Hvers vegna fannst stjórnmálaheimspekingum Grikklands til forna að millistéttin væri áreiðanleg? Jæja, í fyrsta lagi var ekki auðvelt að stjórna slíku fólki; þeir höfðu tilhneigingu til að vera sjálfbjarga landeigendur sem framleiddu ólívur og vín í gnægð og höfðu því fjármagn að eigin vali. Þeir voru lausir úr erfiði daglegs amsturs og höfðu meiri tíma til að eyða í pólitíska hugsun. Ólíkt hinum ríku hafði miðstéttin þó ekki efni á að vera aðgerðalaus. Þess í stað fóru þessir landeigendur í að bæta laga- og stjórnmálakerfin í kringum sig, þannig að þeir gætu látið börn sín af hendi land sitt í arf. Í meginatriðum var millistéttin eini hópurinn sem sameinaði vinnusemi, sjálfstæða hugsun og áhuga á pólitískum stöðugleika.

Vestræn miðstétt nútímans heldur enn þessum dýrmætu einkennum

En það er áhyggjuefni að Bandaríkin verða vitni að því að miðstéttin er holuð út – og að stétt sem á meira sameiginlegt með miðaldabændastétt Evrópu er að rísa upp á ný. Þetta eru fátækir Bandaríkjamenn sem eiga ekki sitt eigið heimili, sem eru alltaf einni launaseðill frá örbirgð og eru arðrændir fjárhagslega af auðmönnum. Þessir nútíma bandarísku bændur eru nú um 46 prósent íbúanna.

Þessi hnignun millistéttarinnar skilur okkur eftir með skarpri tvískiptingu milli ríkra og fátækra. Til að lýsa þessu skaltu íhuga fallega háskólasvæði Stanford háskólans. Þú finnur Mercedes-Benz og BMW bíla auðugra nemenda á bílastæði háskólans. En ef þú yfirgefur háskólasvæðið og lítur á nálægar götur, muntu sjá hundruð manna búa í tengivögnum sem lagt er við kantsteininn. Þetta er vandamál fyrir okkur öll, því samfélag án millistéttar er ekki til þess fallið að virka lýðræði.

Tilfinning Bandaríkjanna um sameiginlega sjálfsmynd er nú í hættu

Bandaríkin hefur alltaf verið þjóð innflytjenda. Á nítjándu öld streymdi mikill fjöldi fólks til þessa risastóra, stjábýla lands. Þeir komu í leit að meira frelsi og tækifærum en þeir höfðu haft heima. Í lok aldarinnar höfðu innflytjendur frá öllum hornum Evrópu, svo og Suður-Ameríku og Asíu, lagt af stað til Ameríku.

Í þessum kafla munum við skoða hvernig öllum þessum ólíku þjóðernum tókst að breyta sér í sameinað fólk.

Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna og stjórnarskrá Bandaríkjanna segja bæði að allir menn séu skapaðir jafnir. Á nítjándu öld – þegar fólk af ólíkum trúarbrögðum, þjóðerni og þjóðerni var að koma til Ameríku – ruddi þessi einfalda en róttæka yfirlýsing brautina fyrir sameinað fólk. Það þýddi að þrátt fyrir ágreining þeirra gátu nýir innflytjendur allir búist við því að vera meðhöndlaðir sem jafningjar í hinum mikla menningar- og þjóðernisbræðslupotti Bandaríkjanna.

Til að flýta fyrir þessu aðlögunarferli var gert ráð fyrir að nýir Bandaríkjamenn færu ákveðnar fórnir í staðinn fyrir bandarískan ríkisborgararétt. Í fyrsta lagi var gert ráð fyrir að þeir myndu taka upp ensku sem móðurmál. Innan fárra kynslóða var hefðbundnum háttum og siðum heimalanda þeirra einnig skipt út fyrir nýjar bandarískar hefðir.

Þó að þetta gæti hljómað óþolandi, höfðu stofnendur Bandaríkjanna góða ástæðu til að hvetja borgara sína til að verða einsleitt fólk með sameiginlegt tungumál. Þeir voru nefnilega hræddir um að ef þeir leyfðu mismunandi innflytjendahópum að þróa aðskilda menningu innan mismunandi ríkja, þá myndi stríð brjótast út. Þeir höfðu lært af stöðugum trúar-, þjóðernis- og borgaralegum átökum meðal evrópskra þjóða hvað gæti gerst ef þeir leyfðu bandarískum ríkisborgurum að sækjast eftir mismunandi menningarlegum sérkennum.

Hins vegar, á tuttugustu og fyrstu öld, er bandarískri hugsjón um ríkisborgararétt í hættu. Í stað skipulegs ferlis löglegra innflytjenda er nú gríðarlegt magn af óheftum innflutningi ólöglegra innflytjenda. Frá árinu 1986 hefur fjöldi ólöglegra hælisleitenda í Bandaríkjunum farið úr 5 milljónum í tæpar 20 milljónir.

Þetta er ógn við bandaríska lífshætti. Í stað þess að verða ríkisborgarar og tileinka sér bandarísk gildi, tungumál og hefðir, halda þessir innflytjendur annaðhvort ólöglegri stöðu sinni eða uppfæra hana í hið þokukennda hugtak um búsetu. Þetta þýðir að það er engin skylda á nýbúum að aðlagast eða verða fullgildir borgarar.

Djúpa ríkið hefur tök á bandarísku stjórnmálalífi

Í lýðræðisþjóð eins og Bandaríkjunum gætirðu gert ráð fyrir að það séu borgararnir sem ákveða hver fer með pólitískt vald. Þegar öllu er á botninn hvolft eru það kjósendur sem kjósa fulltrúa sína og það eru þessir fulltrúar sem að lokum stjórna tækjum ríkisins, ekki satt? Jæja, það er ekki nákvæmlega öll sagan.

Reyndar er margt fólk í Bandaríkjunum sem hefur gífurlega mikið pólitískt vald - en var samt aldrei kosið. Við erum að tala um djúpa ríkið.

Andstætt því sem þú gætir hafa heyrt, er djúpa ríkið ekki leynilegt samsæri. Reyndar er vald djúpa ríkisins á fullum skriði og það gerir engar tilraunir til að leyna sjálfum sér.

Hið djúpa ríki samanstendur af flóknum vef tengsla meðal leyniþjónustustofnana þjóðarinnar, hersins og æðstu stétta embættismannaþjónustunnar - auk úrvalsháskóla, New York og Washington fjölmiðla og helstu fjármálamanna á Wall Street.

Djúpa ríkið hefur áhrif á það sem kennt er í æðri háskólum og hvað lesendur lesa um í ákveðnum dagblöðum. Djúpa ríkið fer einnig með völd í gegnum her sinn ókosinna embættismanna. Þessir embættismenn vinna oft í eftirlitsstofnunum ríkisins, þar sem þeir geta beint stjórnað því hvað einstaklingar og stofnanir mega - og mega ekki - gera.

Hugleiddu aðgerðir ríkisskattstjóra, annars þekkt sem IRS, á milli 2010 og 2013. Á þessum tíma rannsakaði IRS pólitíska tryggð félagasamtaka sem báðu um skattfrelsi. Það er áhyggjuefni að samtök sem lýstu sjálfum sér með því að nota orð eins og „ættjarðarvinir“, „teveisla“ eða jafnvel „stjórnarskrá“ voru sérstaklega tekin fram og í mörgum tilfellum var beiðnum sínum um skattfrelsi hafnað á ósanngjarnan hátt. Þessi hlutdræga áhersla á hægri sinnaða sjálfseignarstofnanir kom forsetabaráttu Barack Obama til góða árið 2012, vegna þess að nokkrir félagasamtök sem hefðu barist gegn honum voru fjárhagslega veikt vegna ákvarðana IRS.

Þrátt fyrir að IRS hafi að lokum verið neydd til að biðjast afsökunar á gjörðum sínum, var enginn dæmdur refsiábyrgur. Reyndar benda allar vísbendingar til þess að vandamál djúpríkisins versni frekar en batnar. Íhugaðu að árið 2019 voru alls 450 alríkisstofnanir, og þessar stofnanir voru með um 2,7 milljón embættismönnum. Það eru milljónir manna sem Bandaríkjamenn kusu ekki sem hafa vald til að framfylgja yfir 175.000 síðum alríkisreglna – reglur sem Bandaríkjamenn kusu ekki um.

Ættarhyggja (frændfylgni) er þröng og hættuleg leið til að skipuleggja samfélagið

Hvaða ættflokki tilheyrir þú? Þar til fyrir nokkrum árum hefðu flestir Bandaríkjamenn svarað því til að þeir tilheyrðu aðeins einum ættbálki: Bandaríkjunum. En þessa dagana er bandarískt samfélag að klofna í mismunandi ættbálka sem skiptast eftir þjóðerni, trúarbrögðum og kynþáttum. Í þessum kafla munum við skoða blóðleita sögu ættbálka og kanna hvers vegna afturhvarf Bandaríkjanna inn í hana er svona truflandi.

Við skulum byrja á því að skoða hvað sagan segir okkur um ættbálka. Áður en þjóðríki voru til voru mismunandi ættbálkar sem kepptu og börðust hver við annan. Reyndar, í gegnum mesta mannkynssöguna, var ættbálkahyggjan viðmið; Ættkvísl þinn samanstóð af fólki sem leit út eins og þú, hljómaði eins og þú og bjó nálægt þér. Hver annar var óvinurinn.

Ein af ástæðunum fyrir því að ættbálkasamfélög voru og eru svo skaðleg er sú að störf og umbun eru ekki úthlutað eftir verðleikum. Í stað þess að besta fólkið rísi á toppinn nær fólk árangri einfaldlega vegna trúar- eða þjóðernistengsla. Með öðrum orðum, þetta snýst ekki um það sem þú veist - það snýst um hvaða ættbálki þú tilheyrir.

En meira en að vera ósanngjarnt, þá er ættbálkahyggjan líka stórhættuleg. Þegar samfélög klofna eftir þjóðerni eða trúarbrögðum er mismunun, stríð og jafnvel þjóðarmorð kannski ekki langt undan. Á fyrri hluta tuttugustu aldar, þegar ríkin í Suður-Ameríku stunduðu kynþáttaættbálka, til dæmis, voru aðskilnaðarlög Jim Crow afleiðingin. Í Þýskalandi nasista var samfélagið líka tvískipt eftir þjóðarbrotum með skelfilegum afleiðingum. Spilað áfram til síðari hluta aldarinnar, og þú munt sjá þjóðarmorð eiga sér stað í Balkanskagaríkjunum - að þessu sinni gegn múslimum - vegna ættbálka.

Það er áhyggjuefni að í Bandaríkjunum í dag er ættbálkahyggjan að koma aftur og margir Bandaríkjamenn eru farnir að hugsa eftir kynþátta- og þjóðernislínum enn og aftur. En að þessu sinni eru það vinstrisinnaðir framfarasinnar sem reka þessa ættbálkastefnu.

Ekki sannfærður?

Íhugaðu síðan þá staðreynd að Bernie Sanders, hinn áberandi vinstrisinnaði stjórnmálamaður, talar nú fyrir kynþáttaaðgreindum háskólaþemahúsum í bandarískum háskólum. Ótrúlegt, Sanders barðist í raun gegn kynþáttaaðskilnaði húsnæði fyrir áratugum síðan. Eða íhugaðu þá staðreynd að Háskólinn í Chicago segir nú útskriftarnema opinskátt að þeir ættu ekki að nenna að sækja um í enskudeild þess nema þeir ætli að læra um svarta höfunda. Spyrðu sjálfan þig: Er þetta virkilega framfarir? Þegar öllu er á botninn hvolft eyddu margir Bandaríkjamenn árum saman í baráttu gegn kynþáttastefnu í fræði og menntun. En þessa dagana virðist sem allt sé að gleymast. Enn og aftur virðist húðliturinn skipta máli og ættbálkahyggjan er að koma aftur.

Stjórnarskráin á undir högg að sækja frá framfarasinnum

Bandaríska stjórnarskráin hefur þjónað Bandaríkjamönnum vel í meira en tvær aldir. En í dag vill vaxandi fjöldi fólks sjá stjórnarskrána rifna í tætlur. Ef þeir ná árangri verður það hörmung fyrir lýðræðið – og fyrir hinn almenna borgara.

Til að skilja hvers vegna sumt fólk er svona illa við stjórnarskrána verðum við að skilja upphaflegan tilgang hennar. Reyndar voru áform stofnenda þegar þeir sömdu stjórnarskrána miklu þrengri en þú gætir gert ráð fyrir. Megintilgangur stjórnarskrárinnar var að festa í sessi persónulegt frelsi og frelsi bandaríska ríkisborgarans, svo og að vernda eignir hans. Það var ekki hannað til að efla jafnréttisgildi, svo sem meira jöfnuð meðal Bandaríkjamanna.

Ákveðnir stjórnmálamenn og aðgerðarsinnar telja að stjórnarskráin leyfi stjórnvöldum ekki nægilegt svigrúm til að auka jöfnuð í bandarísku samfélagi. Auk þess telja þeir að framfarir muni ekki nást í málum eins og hlýnun jarðar, innflytjendamál og tekjuskiptingu fyrr en vald stjórnarskrárinnar er leyst af hólmi fyrir meiri völd sem veitt eru Bandaríkjaforseta.

En þessir framfarasinnar (e. Progressive)  eru með róttækari og umdeildari dagskrá sem leynist undir afstöðu þeirra gegn stjórnarskránni. Þeir telja að, sem löngu látnir hvítir menn, ættu stofnendur landsins ekki lengur að hafa nein áhrif á nútímasamfélag - samfélag sem framfarasinnar lýsa sem fjölþjóðlegu, fjölkynþátta og upplýstu í skoðunum sínum. Raunar, undirliggjandi öllu því sem framfarasinnar hata við stjórnarskrána er brennandi löngun þeirra til að breyta samfélaginu í grundvallaratriðum. Einfaldlega vilja þeir að Bandaríkin breytist úr samfélagi sem býður upp á jöfn tækifæri í samfélag sem býður upp á jafna niðurstöðu.

Mikið af þessari löngun til breytinga er knúið áfram af öfundarpólitík. Í verðleikasamfélagi eins og Bandaríkin eiga margir erfitt með að horfa á samlanda sína fara frá venjulegum Jóa til auðugs, farsæls og valdamikils fólks á örfáum árum. Í stað þess að horfast í augu við þá staðreynd að farsælt fólk rís á toppinn vegna þess að það er hæfileikaríkara og duglegra, er oft auðveldara fyrir misheppnað fólk að kenna sjálfu samfélaginu um.

Þetta er hin raunverulega ástæða fyrir því að svokallaðir framfarasinnar þrýsta nú á um aukið jafnræði í niðurstöðum; þeir geta einfaldlega ekki höndlað þann óþægilega sannleika að sumt fólk er minna hæft en annað, jafnvel þegar þeim er veitt jöfn tækifæri. Fyrir vikið beina þeir gremju sinni að bandarísku stjórnarskránni - og þrýsta á um að skipta henni út fyrir eitthvað miklu róttækara og sósíalískara í eðli sínu.

Hnattvæðingin bitnar á Bandaríkin

Geturðu verið heimsborgari og samt verið ríkisborgari heimalands þíns? Í þessum lokakafla munum við skoða nútíma hnattvæðingu og áhrif hennar á Bandaríkin. Við skulum byrja á því að kanna grundvallarspurningu: Hvað eigum við við þegar við tölum um hnattvæðingu?

Hnattvæðing á sér stað þegar þjóðir fara að hugsa um sig sem hluta af heimssamfélagi. Fyrir vikið byrja leiðtogar að taka hagsmuni þessa samfélags framar hagsmunum eigin þjóða – eða að minnsta kosti taka jafna tillit til þeirra.

Þó að þessi jafna umhyggja fyrir umheiminum gæti virst vera góð, hefur það skaðlegar afleiðingar fyrir þjóðríkið. Hvers vegna? Vegna þess að auðlindum er aðeins hægt að deila svo mikið áður en verðmæti þeirra þynnast út. Eitt þjóðríki, sama hversu öflugt það er, getur ekki haldið uppi heiminum.

Það eru fullt af dæmum um hvernig hnattvæðingin er að þynna út auðlindir Bandaríkjanna. Til dæmis, þó að það gæti verið hagstætt fyrir heimssamfélagið þegar bandarísk fyrirtæki flytja verksmiðjur sínar til annarra landa, kemur þessi flutningur venjulega í óhag fyrir bandaríska starfsmenn og gerir þá veikari. Í öðru lagi, þegar áhrifamiklir bandarískir viðskiptamógúlar fjárfesta milljarða dollara í öðru stórveldi - segjum Kína - gæti það verið gott fyrir Kína, en það eru slæmar fréttir fyrir Bandaríkin. Það er vegna þess að þessar erlendu fjárfestingar gera mógúlana mun ólíklegri til að fordæma forræðishyggju og and-bandaríska hyggju Kína. Að lokum, þegar alþjóðasamfélagið reynir að þvinga loftslagsbreytingastefnu upp á Bandaríkin án þess að þessar stefnur séu samþykktar af bandarísku lýðræðisferli, veikir það stjórnmálastofnanir landsins.

Auðvitað gætirðu haldið að þessir hlutir séu bara það verð sem Bandaríkin verður að borga fyrir meiri alþjóðlega sátt og velmegun. Kannski finnst þér að Bandaríkin ættu að gefa aðeins upp vald sitt í leit að heimsfriði og framförum. En vandamálið er að þessir meintu kostir hnattvæðingarinnar eru aðeins grunnhygðir. Klóraðu aðeins í yfirborðið og þú munt komast að því að hnattvæðingin hefur alls ekki fært heiminn nær saman. Í raun og veru halda lönd um allan heim enn sínum eigin lögum, menningu og hefðum - og á erfiðum tímum verður ljóst hversu þau er á skjön við bandarísk gildi.

Í upphafi COVID-19 heimsfaraldursins, til dæmis, sýndu kínversk stjórnvöld tilhneigingu sína til stalínískra og and-bandarískra gilda, þar sem þau leyndu alvarleika sjúkdómsins fyrir umheiminum og settu harðar ráðstafanir ofan frá og niður á sitt eigið fólk. Sama hversu mörg störf, fyrirtækjadollarar eða umhverfisstefnur Bandaríkin deila með Kína, alþjóðahyggja getur ekki breytt menningu Kína í þessum efnum.

Loka samantekt

Lykilboðin í þessum samantektum:

Bandarískt lýðræði stendur frammi fyrir mörgum ógnum í nútíma heimi. Bandaríkjamenn eru enn einu sinni farnir að skipuleggja sig eftir þjóðernis- og kynþáttalínum og sífellt aukinn fjöldi ólöglegra innflytjenda grefur undan hugmyndum Bandaríkjanna um aðlögun og samlögun. Bandarísku lýðræði er einnig ógnað af hnattvæðingunni, þar sem yfirstéttin í landinu veikir bandarískt launafólk og efnahagslífið með því að senda störf og fjárfestingar til útlanda.

 

Um höfundinn

Victor Davis Hanson  er prófessor emeritus í klassíkum fræðum við California State University, Fresno. Hanson hefur skrifað yfir 20 bækur, þar á meðal The Case for Trump.

 

Saga norska hersins í 1200 ár

Fyrstu norsku varnarsamtökin, leidangen (ísl. leiðangurinn), voru stofnuð meðfram strandlengjunni á 10. öld. Leiðangurinn verndaði norsku ströndina og landið innan „svo langt inn sem laxinn gengur“, að sögn gamalla orða.

Víkingar komu einnig upp línu af vörðum og eldum á stefnumótandi fjallstoppum meðfram ströndinni. Þau voru notuð til að dreifa fréttum, skilaboðum og viðvörunum um allt landið. Skilaboð myndi taka viku að berast frá suðri til norðurs Noregs. Varðakerfið var undanfari háþróaðs stjórnunar- og viðvörunarkerfis nútímans.

Auk leiðangursins var hirðinn einnig mikilvægt herveldi. Í Noregi var hirðinn upphaflega einkaher konungs. Frá víkingaöld og fram á 1500 gerði konungurinn hirðinni kleift að sækja réttindi sín og vald – bæði í Noregi og erlendis.

Stríðið við Svíþjóð

Samband Danmerkur og Noregs var í nánast stöðugri baráttu við nágrannaríki Svíþjóðar frá 16. til 19. öld. Á 17. öld voru hvorki meira né minna en fjögur meiriháttar átök milli landanna. Svíum tókst að lokum að gera tilkall til norskra landa. Stór svæði voru flutt frá Noregi til Svíþjóðar og landamæri Noregs og Svíþjóðar í dag voru meira og minna stofnuð um 1600.

Herinn í Noregi varð smám saman sjálfstæðari frá hernum í Danmörku. Árið 1750 var stofnaður norskur herskóli og fyrsti undirforingjaskólinn var stofnaður árið 1784.

Bandalag við Frakkland og Napóleon

18. öldin var tiltölulega friðsælt tímabil, þrátt fyrir stöðuga samkeppni við Svíþjóð. Dansk-norski sjóherinn stækkaði að stærð og skipulagi, en tók sjaldan þátt í bardögum og styrjöldum. Nærvera sjóhersins var engu að síður mikilvæg, sérstaklega á tímum Napóleonsstyrjaldanna frá 1790 og áfram. Bretar höfðu lengi óttast að danski-norski sjóherinn myndi ganga til liðs við Napóleon. Til að koma í veg fyrir að þetta gerðist réðust Bretland inn í Danmörku árið 1807, þekkt sem orrustan við Kaupmannahöfn. Niðurstaðan var hörmuleg fyrir ríkjasambandið Danmörk-Noreg (og þar með Ísland, Færeyjar og Grænland). Megnið af flota þess eyðilagðist og skipin sem eftir voru voru flutt til Bretlands.

Eftir sprengjuárás Breta gengu Danmörk-Noregur til liðs við Frakkland og Napóleon. Bandalagið við Frakkland þýddi að ríkið var nú í stríði við bæði Bretland og Svíþjóð. Herferð Norðmanna gegn Svíþjóð var farsæl fyrir norska hermenn, en stríðið gegn Bretlandi var langt og erfitt fyrir danska-norska konungsríkið. Bretar settu strangt viðskiptabann. Þetta bitnaði sérstaklega á Noregi þar sem landið var algjörlega háð innflutningi á maís og öðrum matvælum. Viðskiptabannið leiddi til hungurs og hungursneyðar og varð til þess að Norðmenn snérust gegn þegar óvinsælu sambandi við Danmörku.

Samband við Svíþjóð

Napóleon var loksins sigraður árið 1814 og Danmörk–Noregur voru í tapliðinu. Til refsingar var danska-norska konungsríkið leyst upp og Noregur fluttur frá Danmörku til Svíþjóðar. En áður en sambandið við Svíþjóð var formlegt tókst nýstofnuðum norskum yfirvöldum að búa til norska stjórnarskrá. Stjórnarskráin varð mikilvæg í sambandinu við Svíþjóð vegna þess að hún viðurkenndi Noreg formlega sem ríki. Í hernaðarlegu sjónarmiði var mikilvægasti hluti stjórnarskrárinnar grein 109, sem kom á herskyldu fyrir alla menn. En það myndi standa fram undir lok 1800 áður en allir norskir menn voru teknir með sem hermenn.

Friður – og tvær heimsstyrjaldir

Eftir Napóleonsstyrjöldinni lauk var fólk í Evrópu þreytt á stríðum og átökum. Þessi almenna stemning hægði á þróun og vexti norska hersins og sjóhersins. Í lok 19. aldar byggðu yfirvöld upp herinn og sjóherinn, vegna vaxandi sjálfstæðisbaráttu Norðmanna. Sambandið við Svíþjóð var leyst upp með friðsamlegum hætti árið 1905, en norskir stjórnmálamenn töldu eindregið að herinn hefði verið mikilvægur þáttur í að tryggja sjálfstæði Noregs.

Í fyrri heimsstyrjöldinni frá 1914 til 1918 tókst Noregi að vera hlutlaus, en hlutleysi Norðmanna er mjög umdeilt. Norðmenn höfðu samúð með Bretum og meira en 3.500 norskir sjómenn féllu í árásum Þjóðverja. Eftir stríðið var Evrópa enn og aftur þreytt á stríði. Þetta leiddi til sterkra krafna um afvopnun – einnig í Noregi. Norski herinn var skorinn niður og fjárveitingum til hersins var haldið í lágmarki.

Allan 1930 neyddi aukin spenna í Evrópu Norðmenn til að endurreisa herafla sinn. Hins vegar kom endurnýjuð áhersla á hernaðarútgjöld of seint. Þann 9. apríl 1940 réðust nasistar-Þýskaland á Noreg og Þjóðverjar náðu öllu landinu á sitt vald í júní 1940. Um 1.100 norskir hermenn féllu í orrustunum. Eftir ósigurinn hóf norska útlagastjórnin að byggja upp nokkrar herdeildir norska hersins, sjóhersins og flughersins frá Bretlandi.

Um 10.000 manns týndu lífi á norskri grundu í síðari heimsstyrjöldinni, flestir við frelsun Norður-Noregs haustið 1944. Auk þess voru fjölmargir sovéskir og serbneskir stríðsfangar drepnir í þýskum fangabúðum í Noregi. .

Hernámi breytti herstefnu Noregs í grundvallaratriðum. Landið hafði komist að því að krafa um hlutleysi væri engin trygging fyrir því að forðast stríð og hernám. Noregur hætti því hlutleysisreglunni.

Kalda stríðið

Seint á fjórða áratugnum jókst alþjóðleg spenna milli Vesturlanda og Sovétríkjanna. Sem lítið nágrannaríki Sovétríkjanna höfðu norsk stjórnvöld áhyggjur. Norðurlöndunum tókst ekki að stofna norrænt hernaðarbandalag og varð það til þess að Noregur gekk í NATO árið 1949.

NATO-aðildin og reynslan af stríðinu leiddu til fordæmalausrar uppbyggingar norska hersins. Noregur fékk einnig peningalega aðstoð frá Bandaríkjunum og NATO til að kaupa vopn og byggja upp innviði. Árin 1952 og 1953 námu fjárveitingar til varnarmála 30% af fjárlögum ríkisins og 4,7% af vergri landsframleiðslu Noregs.

Gullið tímabil fyrir herskyldu

Lok síðari heimsstyrjaldarinnar markaði upphafið að gullnu tímabili fyrir almenna herskyldu karla í Noregi. Fleiri karlar þurftu að gegna fyrstu herþjónustu og hermenntun og herþjálfun jókst að stærð og fjölda. Á hámarkstímanum voru meira en 350.000 Norðmenn hluti af norska hernum. Frá árinu 1949 hefur Noregur einnig verið mikilvægur þátttakandi í friðargæsluverkefnum SÞ. höfðu meir en 40.000 norskar konur og karlar gegnt herþjónustu .

Jafnvægisstefna

Norski herinn var hvað mestur á fimmta og sjötta áratugnum. Eftir þetta breytti NATO um stefnu og peningalegur stuðningur við Noreg minnkaði. Þetta leiddi til breytinga á norska hernum. Á sama tíma varð norðurskautið smám saman mikilvægara fyrir stórveldin.

Aðild Noregs að NATO var ætlað að koma í veg fyrir að Sovétríkin þrýstu á Noreg og réðust á þær. Á sama tíma vildu Norðmenn ekki ögra risastórum nágranna sínum meira en nauðsynlegt var. Þetta þýddi að Noregur þurfti sveigjanlega og áreiðanlega varnarstefnu. Ein afleiðingin var sú að Noregur leyfði engum erlendum eða bandamönnum að koma upp herstöðvum á norsku yfirráðasvæði – nema ef ráðist yrði á Noreg eða hótað yrði árásum. Norðmenn neituðu einnig samstarfsaðilum sínum að koma fyrir kjarnorkuvopnum í Noregi á friðartímum.

Nútímaleg en smærri stofnun

Upp úr 1970 voru fjármögnun hersins ósamrýmanleg pólitískum markmiðum hersins. Með lok kalda stríðsins á tíunda áratug síðustu aldar var hernum breytt úr svokölluðum innrásarvörnum í þéttara skipulag með meiri gæðum, nútímalegum vopnum, nýjum hergögnum og fleiri faglegum sveitum og einingum. Nýleg þátttaka Noregs í alþjóðlegum aðgerðum eins og Afganistan hefur gefið stofnuninni mikilvæga reynslu og sérfræðiþekkingu.

Á tíunda áratugnum voru gerðar nokkrar stórar breytingar á starfsmannahliðinni. Árið 2015 tók Noregur upp almenna herskyldu. Þetta gaf norskum körlum og konum jöfn réttindi og skyldur þegar kemur að því að vernda Noreg. Árið 2016 kom einnig á laggirnar nýtt starfsmannakerfi fyrir undirforingja, sérfræðisveitina. Sérfræðingarnir fylgja stigi frá OR1 til OR9 – sambærilegt við skipulag NATO. Nýja kerfinu hefur verið lýst sem mestu breytingum í hernum frá stofnun hersins árið 1628.

Nýlegar breytingar á alþjóðlegu öryggisástandi hafa einnig neytt Norðmenn til að endurskipuleggja her sinn. Í október 2019 kynnti varnarmálastjóri ráð sitt um hvernig norski herinn ætti að þróast á næstu áratugum. Hann mælti með auknum fjárfestingum í mannafla og búnaði og endurnýjuð skipulag. Alþingi mun taka ákvörðun um útgjöld og uppbyggingu árið 2020, með að lokum breytingar sem koma til framkvæmda frá og með 2021.

Árið 2020 hafði einnig í för með sér nokkrar stórar breytingar á herbúnaði hersins. Nýr floti F-35 orrustuþotna verður kominn í fullan rekstur árið 2025, en floti P-8 Poseidon Maritime Patrol flugvéla verður starfræktur frá og með 2023. Björgunarþyrlan AW101 SAR Queen og NH90 þyrlurnar verða einnig í fullum rekstri árið 2020 og fimm nýju 212A kafbátarnir verða afhentir til Noregs undir lok áratugarins. Skilaboðin eru skýr, varnir Noregs eru góðar.

Heimild: Norske Forsvaret

Lofthelgi Íslands í höndum norska flughersins í tvo mánuði

Norski flugherinn er með fréttum um þetta og segir að í janúar og febrúar 2023 eru norskar F-35 orrustuflugvélar sendar á vettvang til að halda íslenskri lofthelgi örugga.

Og þeir segja í fréttatilkynningu: "Ísland er ekki með eigin flugher. Til að mæta þörf Íslands fyrir viðbúnað og loftrýmisgæslu á friðartímum, veitir NATO reglubundið viðveru fyrir lofteftirlits- og hlerunargetu. Verkefnið heitir Iceland Air Policing (IAP) og er það á vegum aðildarríkja NATO í þrjár til fjórar vikur í senn. IAP viðheldur öryggi í lofthelgi NATO.

Hvert er hlutverk Noregs?

Norðmenn hafa nú sent fjórar F-35 vélar til Keflavíkurflugvallar á Íslandi, þar af tvær í biðstöðu 24.-7. Norsku orrustuflugvélarnar eru tilbúnar til að „spæna“ á hverjum tíma frá Keflavík. Ef óþekkt flugvél kemur nærri íslenskri lofthelgi, til dæmis, fær flugsveitin skilaboð um að skjóta F-35 vélunum strax á loft til að bera kennsl á óþekkta flugvélar. IAP verkefnið hófst formlega 19. janúar 2023 og stendur í þrjár vikur, til 9. febrúar 2023.

Konunglegi norski flugherinn er mjög fær um þetta viðbúnaðarverkefni, kallað Quick Reaction Alert (QRA). Norskar F-35 vélar sinna svipuðum verkefnum fyrir NATO frá Evenes flugherstöðinni í Noregi, þar sem þær eru tilbúnar til kappflugs 24/7, 365 daga á ári.

Dreifing þessa árs fyrir IAP til Keflavíkur er í þriðja sinn sem Norðmenn eru með nýju F-35 vélarnar erlendis."

Og fréttatilkyninning segir jafnframt: "Við höfum framkvæmt IAP margoft áður með fyrri bardagavélum okkar, F-16. Norska sendinefndin samanstendur af um það bil 100 manns, allt frá flugmönnum, tæknimönnum, flutningastarfsmönnum til annarra stuðningsaðgerða. Þar á meðal eru norskir eftirlits- og tilkynningamenn, sem fylgjast með og framleiða viðurkennda loftmynd (RAP) af íslenskri lofthelgi.

Fluglöggæslan (eins þeir kalla þetta) sjálf stendur yfir í þrjár vikur en sveitin starfar vikum saman bæði fyrir og eftir verkefnið við verkefni sem tengjast undirbúningi, flutningum og endurskipulagningu.

Fluglöggæsla Íslands er mikilvæg fyrir NATO í heild en einnig fyrir Noreg. Í gegnum verkefnið er norski herinn fær um að setja vopnakerfið í ýmsar prófanir og auka getu okkar til að stjórna F-35 vélunum okkar, með nauðsynlegum stuðningsaðgerðum, utan norsks yfirráðasvæðis."

Norðmenn eru með alvöru her sem getur reynst skeinuhættur ef á verður ráðist. Norski herinn var endureistur árið 1628 og hefur allar götur síðan sannað að hann er erfiður viðureignar.

Allsherjarstríð og lýðræðisríki

Ég ræddi um herveldið Bandaríkin í síðustu grein minni. Ég sagði að BNA væri lýðræðisríki (sem er um leið heimsveldi og hagar sér eftir því) sem setur því ákveðin takmörk. Til að mynda geta Bandaríkin átt í erfiðleikum með að heyja allsherjarstríð, með öllu því sem því fylgir. Sjá mátti þetta í Kóreustríðinu og Víetnamstríðinu, hernaðurinn var takmarkaður og reynt var að hlífa almenningi. Bandaríkin unnu aldrei lokasigur, þ.e.a.s. stríðið, þótt þau hafi unnið allar orrustur. Í báðum stríðum var hernaðarlegt jafntefli en pólitískur ósigur.

Almennt séð, eru lýðræðisríki ólíklegri til að hefja stríð en harðstjórnarríki. En á því eru undantekingar ef þau eru heimsveldi, líkt og breska heimsveldið og það bandaríska.

Stríðsrekstur þeirra er þó ólíkari en hjá harðstjórnarríkjunum. Þau berjast oftast með aðra hendina bundna fyrir aftan bak, þ.e.a.s. þau heyja ekki allsherjar gereyðingastríð og þau reyna að hlífa borgurum meira. 

Sjá mátti þetta í seinni heimsstyrjöldinni, þegar Þjóðverjar (nasistar) - harðstjórnarríki, hóf stríð gegn öðru harðstjórnarríki, Sovétríkin. Hugmyndakerfin bæði kröfust algjöran sigur, gengið milli bols og höfuð, og annar yrði undir sem og varð. Aukaleikarnir í stríðinu á meginlandi Evrópu, Bandamenn (Bandaríkjamenn, Bretar, Kanadamenn og aðrir) háðu annars konar stríð við nasistanna. Það var grimmt en ekki eins grimmt og á austurvígstöðvunum. Farið var betur með fanga í vestri samanborið við austri af beggja hálfu og leikreglur meira virtar. Ef til vill vegna þess að nasistarnir voru að berjast á móti lýðræðisríkjum?

Hvað um það. Hér er ætlunin að fjalla um allsherjarstríð sem lýðræðisríkin eiga erfitt með að heyja ef barist er utan landamæra ríkja þeirra en eru meira tilbúin að heyja ef t.d. innrás á sér stað.  Hér verður að fara með alhæfingar, því að það eru alltaf til undantekningar á öllum reglum og sérstaklega í hernaði.

Það er ef til vill akkelishæll Bandaríkjanna að heyja ekki allsherjarstríð líkt og nasistar gerðu. Þeir síðarnefndu hlífðu engum og brutu alla andstöðu niður með harðri hendi. Dæmi um þetta eru örlög andspyrnuhreyfinganna í Evrópu, árangur þeirra var eins og bíflugubit og breytti engu um gang stríðsins. Það þurfti milljóna her Sovétríkjanna til að berja nasistanna niður. Harkan var svo mikill að Júgóslavar, annálaðir fjallahermenn réðu ekki við þýska hersetuliðið (og alls staðar annarstaðar var sama saga). Ef einn þýskur hermaður var drepinn, voru 10 borgarar drepnir, jafnt í Júgóslavakíu, Pólandi eða Frakklandi. Þetta hélt aftur af andspyrnunni og aðgerðir hennar voru takmarkaðar. Sömu taktík beittu Mongólar með góðum árangri í sínum hernaði, sama með Rómverja og aðrar sigursælar herþjóðir (Assýringar voru meðal fyrstu her heimsvelda í heiminum og annálaðir fyrir grimmd).

En ég er alls ekki að mæla allsherjarstríði neina bót, síður en svo,  lýðræðisríkin með "mjúka hernaði" sínum geta unnið stríð á sinn hátt og þau hafa gert það. BNA hafa í raun náð ásættanlegri niðurstöðu í stríðum sínum á 20. öld, haldið aftur af harðstjórnarríkjum, þótt fullur sigur hafi ekki fylgt í kjölfarið. Ég er hér aðeins að tala um stríðsrekstur út frá herfræðilegu sjónarhorni.

Hernaðarsagan segir að besta leiðin til að vinna stríð er allsherjarsigur og andstæðingurinn sé barinn svo á bak aftur, að hann eigi sér ekki viðreisnar von næstu aldir. Sbr. framganga Mongóla í Íran (afleiðingarnar má enn sjá). Berja verður hugmyndafræði andstæðingsins á bak aftur með sigrinum. Það er ekki nóg að vinna á vígvellinum, það verður að vinna friðinn (og afleggja hugmyndafræði andstæðingsins).

Skilgreining - hvað er allsherjarstríð?

Algert stríð er stefna þar sem herir nota allar nauðsynlegar leiðir til að sigra, þar með talið þær sem eru taldar siðferðilega rangar í tengslum við hernað. Markmiðið er ekki aðeins að eyðileggja heldur að sigra óvininn þannig að hann geti ekki haldið áfram að berjast um ófyrirséða framtíð. „Algert stríð“ felur í sér fjóra hluti: Virkjun, neita til málamiðlun, þurrka út hlutverki milli hermanna og óbreyttra borgara og alger stjórn á samfélaginu. Fyrri heimsstyrjöldin var að mörgu leyti algjört stríð. Það hafði aldrei verið stríð sem var jafn hrikalegt.

Bandaríska borgarastyrjöldin hefur verið flokkuð af sumum sagnfræðingum sem "algert stríð." Algjört stríð er skilgreint sem "stríð sem er ótakmarkað hvað varðar vopnin sem notuð eru, landsvæðið eða bardagamenn sem taka þátt eða markmiðin sem stefnt er að." Stríðið var ekki aðeins háð á fjarlægum vígvöllum þar sem hermenn voru staðsettir, heldur einnig meðal borgara í borgum og þeir sjálfir skotmörk.

Nútíma allsherjarstríð (á tímum iðnvæðingar)

Í nútímanum hafa skilgreiningar á stríði og byltingu orðið mjög svipaðar vegna þess að stríð og bylting hafa orðið mjög lík.

Eitt mjög áberandi einkenni samruna stríðs og byltingar er 20. aldar umbreyting á yfirlýstum eða fullyrtum stríðsmarkmiðum úr landhernaðarlegum markmiðum í pólitísk og byltingarkennd markmið samtímans.

Aldir fyrir 20. voru sannanlega „friðsamlegri“. Pitirim Sorokin, í bindi. 3 af Social and Cultural Dynamics, kom með þessa tölfræði sem sýnir hversu ótrúlega „friðsæl“ 19. öldin var =

*1701:1815; Stríðsslys (drepst, slys, sjúkdómur) = 8.829.000
*1815:1914; Stríðsslys (drepst, slys, sjúkdómur) = 2.217.000

Sorokin leitaðist við að búa til vísitölu stríðsátaka fyrir hverja öld. Hann mældi fjölda styrjalda, lengd, stærð herja, fjölda drepinna og særðra, fjölda landa sem tóku þátt og prósent íbúa í einkennisbúningi. Hann setti 15. öldina á vísitöluna "100". Í samanburði við þá vísitölu, 20. öld ALLT AÐ seinni heimsstyjöld (þ.e. frá 1900 til 1938) = "3000". Með öðrum orðum, fyrsti þriðjungur 20. aldar var 30 sinnum stríðsamari en öll 15. öld.

Hér eru tölur Sorokins um meðaltal árlegra dauðsfalla af völdum stríðs á undanförnum öldum =

1600-1699 = 33.000
1700-1799 = 52.000
1800-1899 = 55.000
1900-1936 = 700.000 | NB! 20.-c. tölur náðu aðeins yfir fyrsta 1/3 af 20. öld, fyrir seinni heimsstyrjöld (heimild: https://pages.uoregon.edu/kimball/wrx.total.htm )

Með öðrum orðum, því nær sem dregur okkur í tíma og því iðnvæddara sem samfélagið er, verða drápin og eyðilegging iðnvæddari (á verksmiðju stigi) og stærri í sniðum. Allt samfélagið lagt undir og allir verða fyrir barðinu á stríðinu sem er háð.

Borgarastríðið í Bandaríkjunum var eiginlega fyrsta nútímastríðið, iðnvætt og allsherjarstríð. Evrópsku hershöfðingjarnir lærðu ekki af reynslu þeirra bandarísku og því hófst fyrri heimsstyrjöldin þar sem frá horfði í þeirri bandarísku. Það er einmitt oft þannig að hershöfðingjar heyja nýtt stríð á forsendum hið gamla og gera þar með mikil mistök. Dæmi um þetta eru orrustskipin í seinni heimsstyrjöldinni en flugmóðuskipin voru þau tæki sem notuð voru og virkuðu. Sumir hershöfðingjar lærðu þó, sbr. George Patton, sem sá tækifærin í skriðdrekunum.

Núna

Evrópskir hershöfðingjar halda að frá og með lokum seinni heimsstyrjaldar, sé hægt að heyja takmarkað og "siðrænt" stríð. Líkur á hernaði séu litlar. Það er ekki rétt. Þeir hefðu átt að læra af reynslunni af upplausn Júgóslavíu og grimmilega borgarastríðið þar. Þeir eru nú að læra af harðri reynslu þessa daganna. Stríðið í Úkraníu ber sum einkenni allsherjarstríð, með mikilli grimmd, allt lagt undir þar til niðurstaða verður. Eina sem vantar í dæmið er notkun kjarnorkuvopna, allsherjar herkvaðningu og það er hótað að nota vígvallakjarnavopn.

Það er eins og í þessu stríði og öðrum á undan, birtast framtíðarvopnin í litlu mæli en segja til um hvernig framtíðarstríðið verður háð. Hér er ég að tala um dróna (skriðdrekinn er úreldur) og gervigreinina (gerbylting í hernaði). Sem betur fer verða bryndrekar framtíðarinnar mannlausir, sem og flugfarartæki og sjófaratæki herja. Allt annað hvort fjarstýrt og gervigreindin tekur oftar ákvörðun um líf og dauða, frekar en hermenn.

Stríð eru ljót verk mannanna. Svo virðist vera að hið fornkveðna, fælingarmáttur hervalds og vopnaður friður haldi best aftur af harðstjórum heimsins. Lýðræðisríki heimssins verða því að vera á verði um ófyrirsjáanlega framtíð. Megi friður komast á sem fyrst aftur í Evrópu! 

Sterk staða NATÓ

Já, þið eruð að lesa rétt.Staðan er góð.

Ætla mætti af gangi stríðsins í Úkraníu og fréttaflutningi, að NATÓ sé veikt en svo er ekki. NATÓ er þar óbeinn þátttakandi en ekki beinn. Afskipti bandalagsins af stríðinu ræðst af pólitík, ekki hernaðarlegri getu.

Það er hins vegar rétt að NATÓ ríkin í Evrópu, þar á meðal Ísland, hafa vanrækt varnir sínar og fjármagn varið í hernaðarbandalagið skorið við nögl, eða um 1% af vergri landsframleiðslu hvers ríki. En sama á ekki við um stærsta og sterkasta NATÓ-ríkið, Bandaríkin. Þau eru öflugasta hernaðarveldi sögunnar og þau verja margfald meira í varnarmál en allir helstu keppinautarnir.  Það hefur aldrei verið eins öflugt hernaðarlega og þessa daganna.Þau reka 4 þúsund herstöðvar í Bandaríkjunum og eitt þúsund um allan heim. BNA er bókstaflega heimsveldi hernaðarlega.

Og nóta bene, Bandaríkin hefur verið mesti fjárveitandi til bandalagsins, allt frá upphafi. Þetta vita Evrópuríkin og hafa því reitt sig á að BNA komi til aðstoðar og borgi brúsann af vörnum Evrópu. Donald Trump sagði nei. Hingað og ekki lengra. Þið borgið brúsann með okkur.

Frægt var þegar Donald Trump, heimsótti Evrópu 2019 hitti leiðtoga NATÓ-ríkja og húðskammaði þá.  Það féll að sjálfsögðu illa í kramið hjá vinstrisinnaða fjölmiðla eins og RÚV.  Í frétt um málið segir í fyrirsögn: "Glímt við Trump á afmæli NATO".

Þar segir: "Eins og undanfarin misseri markaðist leiðtogafundur Nató af glímunni við óútreiknanlegan Bandaríkjaforseta, sem skyggir um leið á umræður um framtíð afmælisbarnsins.

Afmæli með ,,heiladauðu“ afmælisbarni

Sjötugsafmæli í skugga þess að einn helsti gesturinn hafði kallað afmælisbarnið ,,heiladautt“ hljómar eins og uppskrift að vandræðalegri afmælisveislu. Þó afmælisbarnið sé stofnun og geti því þannig séð ekki móðgast höfðu ýmsir boðsgestir tekið ummælin óstinnt upp."

En stofnanir, rétt eins og ríki, haga sér eins og einstaklingar, enda samasafn af einstaklingum, og geta móðgast. NATÓ varð móðgast.

Og hver hafði rétt fyrir sér? Donald Trump. Og Evrópuríkin neyddist til að taka til í eiginn ranni skömmustulega. Og fjölmiðlar fóru í sterkakast og kepptust við að skamma karlinn. Sá hlær best, sem síðast hlær.

Skammast íslenskir stjórnmálamenn sig vegna veikleika í vörnum Íslands? Held ekki, ef marka má flugvélamálið hjá LHG. Fjárlög til varnarmála innan NATÓ hafa hækkað hjá öllum ríkjum (veit ekki um Ísland). Finn bara gamlar tölur. En Donald Trump krafðist að Evrópuríkin eyði um 2% af vergri landsframleiðslu til varnamála. Sem er mikið, enda Evrópuríkin rík. Það hefur gengið eftir.

Hér koma ískaldar staðreyndir um NATÓ 2021:

Atlantshafsbandalagið – eða NATO er hernaðarlegt og pólitískt bandalag sem notað er til að tryggja öryggi og frelsi hvers aðildarríkis. Markmið NATO, stofnað eftir síðari heimsstyrjöldina, er að efla lýðræðisleg gildi, vinna saman að varnar- og öryggismálum og byggja upp traust meðal aðildarríkja. Þetta hjálpar aftur á móti að koma í veg fyrir átök. NATO stuðlar einnig að friðsamlegri lausn deilumála. Hins vegar, ef diplómatísk viðleitni skilar ekki árangri, er herbandalagið notað til aðgerða til að stjórna hættuástandi.

Frá og með 2022 eru 30 aðildarríki innan NATÓ. Meðal þessara þjóða eru: Albanía, Belgía, Búlgaría, Kanada, Króatía, Tékkland, Danmörk, Eistland, Frakkland, Þýskaland, Grikkland, Ungverjaland, Ísland (sem hefur engan fastan her), Ítalía, Lettland, Litháen, Lúxemborg, Svartfjallaland, Holland, Norður Makedónía, Noregur, Pólland, Portúgal, Rúmenía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Tyrkland, Bretland og Bandaríkin.

Lágmarkskröfur til NATO-ríkja vegna varnarmála

Á leiðtogafundinum 2014 samþykktu öll aðildarríki NATO að verja að minnsta kosti 2% af vergri landsframleiðslu sinni til varnarmála fyrir árið 2025. Árið 2017 náðu aðeins fjórar þjóðir þröskuldinn: Bandaríkin (3,6%), Grikkland (2,4%), Bretland (2,1%) og Póllandi (2,0%). Hins vegar, árið 2021, voru tíu lönd að ná prósentumarkmiðinu.

Topp 10 NATÓ löndin með hæstu varnarútgjöldin (miðað við % af landsframleiðslu 2021)

     Grikkland - 3,82%
     Bandaríkin — 3,52%
     Króatía - 2,79%
     Bretland — 2,29%
     Eistland - 2,28%
     Lettland - 2,27%
     Pólland - 2,10%
     Litháen - 2,03%
     Rúmenía - 2,02%
     Frakkland - 2,01%

Þegar það er skoðað með heildarfjárhæðum í dollara sem varið er í stað hlutfalls af landsframleiðslu breytist topp 10 listinn aðeins.

Topp 10 NATO löndin með hæstu varnarútgjöldin (samanlagt US$)

     Bandaríkin - 811.140
     Bretland - 72.765
     Þýskaland - 64.785
     Frakkland - 58.729
     Ítalía - 29.763
     Kanada - 26.523
     Spánn — 14.875
     Holland - 14.378
     Pólland - 13.369
     Tyrkland - 13.057

Hér eru 10 lönd með mest útgjöld NATO:

     Bandaríkin - $811.140
     Bretland - $72.765
     Þýskaland - $64.785
     Frakkland - $58.729
     Ítalía - $29.763
     Kanada - $26.523
     Spánn - $14.875
     Holland - $14.378
     Pólland - $13.369
     Tyrkland - $13.057

Kostnaðarhlutdeild fyrir borgaraleg fjárlög, hernaðaráætlun og öryggisfjárfestingaráætlun NATO (2021-2024). Frá 1. janúar 2021 til 31. desember 2024. Ísland: 0,0642. Bandaríkin: 16.3444.

Meira segja ræfillinn og dragbíturinn, Þýskland, efnahagslegi risinn á varnar brauðfótum, er að taka sig á og er að verja óhemju fé til varnarmála. Bandaríkin geta þakkað Pútín fyrir að þjappa saman bandalagsþjóðirnar og fá þau til að eyða fjármagni til varnarmála.

En staðan í dag er eins og í aðdraganda og byrjun seinni heimsstyrjaldarinnar, vestrænu lýðræðisríkin eiga ekki til nóg af vopnum, það er lager úthreinsun þessa daganna, ekki bara hjá Rússum, heldur einnig hjá NATÓ. Gömul og úr sér gengin vopn, líka nýleg, eru tekin út úr geymslum og send á vígvöllinn.

Niðurstaðan er að bandalagið er að uppfærir sig, það fær nýjustu og bestu vopnin í stað gamalla og vopnabúrin stækkuð. Og til samans, þótt Evrópuríkin hafi vanrækt varnarmál sín hvert um sig, er það öflugasta  hernaðarbandalag sögunnar. NATÓ hefur aldrei verið eins öflugt og í dag!

Af vefsetri NATÓ:  Funding NATO

 

 

 

 

 

Stjórnvöld óhæf að reka Landhelgisgæsluna - hvað er þá til ráða?

Úrdráttur: Höfundur leggur til að hlutverk Landhelgisgæslunnar verði endurskilgreint. Hún fái hlutverk sjóhers í samblöndu við landhelgisgæslu. Fyrirmynd: Bandaríska landhelgisgæslan. Fjármögnuð af NATÓ og fjárlögum.

Íslendingar hafa stigið misgáfuleg skref í tryggingu eigin varna. Stundum hafa þeir verið neyddir til ákvörðunartöku, samanber í Napóleon stríðunum og í fyrri og seinni heimsstyrjöld en stundum hafa þeir tekið af skarið. Það gerðu þeir þegar landið gékk í Atlantshafsbandalagið 1949 og gerði tvíhliða varnarsamning við Bandaríkin 1951 sem hefur verið endurnýjaður reglulega.

Íslendingar gengu svo langt að leyfa erlenda hersetu (í merkingunni  boðs Íslendinga) frá 1951-2006 þegar Bandaríkjaher ákvaða að pakka saman einhliða og fara úr landi. Margir misstu spón úr aski og íslenskir ráðamenn lögðust á hné og grátbáðu Bandaríkjamenn, sem vinstri elítan hafði skammað í áratugi (og gerir enn) um að fara ekki úr landi.

Eftir á að hyggja, er það gott mál að Bandaríkjaher fór og í staðinn fáum við flugsveitir samherja í NATÓ reglulega til landsins sem hjálpast að við verja loftrými Íslands. En það vill gleymast að Íslendingar sjá sjálfir um loftrýmisgæslu og við höfum fjórar ratsjárstöðvar af bestu gerð sem halda uppi daglegu eftirliti. Kostað af NATÓ og okkur að hluta til. 

Á vef Landhelgisgæslunnar segir:

„Íslenska loftvarnakerfið er hluti af samþættu loftvarnakerfi Atlantshafsbandalagsins (NATO). NATO hefur kostað uppbyggingu loftvarnakerfisins. Flest mannvirkin eru á eignaskrá Atlantshafsbandalagsins.

Starfsmenn Landhelgisgæslunnar annast rekstur loftvarnakerfisins og mannvirkja Atlantshafsbandalagsins, þ.m.t. ratsjár- og fjarskiptastöðvar hérlendis.   Sá rekstur er eitt veigamesta framlag Íslands til sameiginlegra varna ríkja NATO.“

En loftrýmisgæsla er eins og orðið gefur til kynna loftrýmisgæsla.  Ísland er eyríki, umkring Atlantshafi og er staðsetning landsins hernaðarlega mikilvægt og hefur altaf verið það, sama hvað menn segja. Landið spilaði stóra rullu í orrustunni um Atlantshafið í seinni heimstyrjöldinni og í dag er það hliðið í GIUK varnarkeðjunni en það er hafsvæði milli Íslands og Grænland og Íslands og Skotlands. Sá sem stjórnar þessari varnarlínu stjórnar Norður-Atlantshafinu og í raun einnig Mið-Atlantshafinu. GIUK á að vera varnarkerfi gegn kafbátaárás, væntanlega þá Rússlands, en í tryggir í raun aðflutningsleiðir aðfanga milli Norður-Ameríku og Evrópu, rétt eins og í seinni heimsstyrjöld. Slíkt er ekki hægt að meta til fjár.

Eins og ég hef margoft komið inn á, er Landhelgisgæsla Íslands í fjársvelti og lág punkturinn var þegar við þurftum að senda byssubát okkar og flugvél til Miðjarðarhafssins við landmæraeftirlit Evrópusambandsins vegna þess að íslenska ríkið skar niður fjárframlög til stofnunnar eftir efnahagshrunið 2008. En eftir að Varnarmálastofnun Íslands var lögð niður af vinstri mönnum, hefur Landhelgisgæslan annast varnartengd verkefni, síðan 2011 ef ég man rétt.

En hver eru helstu verkefnin? Kíkjum á vef Landhelgisgæslunnar (LHG):

Helstu verkefni varnamálasviðsins eru: 

1. Rekstur íslenska loftvarnakerfisins, þ.m.t. fjarskiptastöðva og ratsjárstöðva Atlantshafsbandalagsins hérlendis.
2. Þátttaka í samræmdu loftrýmiseftirliti og loftrýmisgæslu Atlantshafsbandalagsins samkvæmt varnarmálalögum og á grundvelli þjóðréttarsamninga sem Ísland er aðili að.
3. Rekstur, umsjón og hagnýting öryggissvæða og mannvirkja þar í eigu íslenska ríkisins og Atlantshafsbandalagsins í samræmi við notendaríkis- og gistiríkishlutverk Íslands.
4. Undirbúningur og umsjón varnaræfinga sem haldnar eru hérlendis. 
5. Úrvinnsla upplýsinga úr upplýsingakerfum Atlantshafsbandalagsins og undirstofnana þess. 
6. Þátttaka í starfi nefnda og undirstofnana Atlantshafsbandalagsins er varðar þau verkefni sem Landhelgisgæslu Íslands eru falin samkvæmt samningi þessum.
7. Verkefni sem varða framkvæmd varnarsamningsins. 
8. Samstarf við önnur stjórnvöld, stofnanir eða opinber hlutafélög sem hafa með höndum verkefni sem tengjast varnarmálum. 
9. Samstarf við alþjóðastofnanir og framkvæmd alþjóðasamþykkta á sviði varnarmála er varðar þau verkefni sem Landhelgisgæslu Íslands eru falin. 

Gistiríkjastuðningur

Landhelgisgæslan annast daglega framkvæmd gistiríkjastuðnings fyrir liðsafla Atlantshafsbandalagsins og Atlantshafsbandalagsþjóðanna hér á landi. Í verkefninu felst m.a. að taka á móti erlendum liðsafla sem til Íslands kemur, til æfinga, loftrýmisgæslu og annarra tengdra verkefna, tryggja hópunum gistiaðstöðu, aðgang að fæði, hreinlæti, afþreyingu og ferðum innan öryggissvæðisins.   

Öryggissvæðin

Öryggissvæðin eru lokuð, afgirt og þau vöktuð. Öryggissvæðin eru á þessum stöðum: 

1. Ratsjár- og fjarskiptastöðvarnar á Miðnesheiði, Stokksnesi, Gunnólfsvíkurfjalli og Bolafjalli.
2. Olíubirgðastöðin í Helguvík
3. Öryggissvæðið við Keflavíkurflugvöll.

Tilvísun endar. Heimild: https://www.lhg.is/varnarmal/loftrymisleit-og-islenska-loftvarnarkerfid

Þannig sé er LHG tæknilega hernaðarstofnun þótt stjórnmálamennirnir þverneita slíku og tala fjálglega um friðsama Ísland (sem er þó meðlimur í hernaðarbandalagi!).

Ísland myndi aldrei hafa neina burði, jafnvel þótt það kæmi sér upp standard her, til að taka þátt í hernaðaraðgerðum NATÓ á meginlandi Evrópu en landið getur þó sjálft passað upp á hliðið GIUK og sjálft sig um leið sem er veikasti hlekkurinn í vörnum bandalagsins í vestri.

Við ætlum því að bjóðast til að sjá um sjóvarnir eða réttara sagt eftirlit á hafsvæðinu í kringum Ísland. LHG, eftir að hlutverk þess hefur verið endurskilgreint í lögum enda er stofnunin í dag fyrst og fremst löggæslustofnun, gæti séð um þetta eftirlit og NATÓ borgar kostnaðinn. Helsti kosturinn yrði að tækjabúnaður LHG myndi stórbatna og hún fengi tól og tæki til þessara verka. Hér má nefna ratsjárflugvél og tundurspillir sem LHG fengi til umráða.

Ef menn lesa örlítið í sögubækur, þá sjá menn út að það er ekki spurning um hvort, heldur hvenær ófriður ber næst að ströndum landsins. Allt frá tímum Napóleon styrjaldanna, hefur sjóhernaður í Atlantshafi haft bein áhrif á landið. Í næstu stórstyrjöld verður Ísland þátttakandi, viljugt eða óviljugt.

Loftvarnir Íslands

Það vill gleymast að Ísland getur státað af nokkuð góðu loftvarnarkerfi með ratsjárstöðvar í öllum landshlutum og loftrýmisgæsla er gætt af bandalagsþjóðum í NATÓ. Landhelgisgæslan tekur einnig þátt í varnartengdum verkefnum (heræfingum á landi með samstarfsþjóðunum í NATÓ). 

Í raun eru landvörnum landsins vel sinnt. En hvað með sjóvarnir? Landhelgisgæslan ver ekki bara landhelgina, heldur gegnir hún varnarhlutverki samkvæmt varnarlögum eins og sjá má af upptalningunni hér að ofan.

Til að sinna varnarhlutverkinu, þá borga Íslendingar í sjóði NATÓ og fá í staðinn fullkomið loftvarnarkerfi sem þjónar einnig borgaralegu hlutverki.

Ísland gegnir lykilhlutverki í kafbátavörnum Atlantshafsbandalagsins í svokölluðu GIUK hliðinu, eins og minnst hefur verið hér á, sem er svæðið á milli Grænlands og Íslands og Íslands og Skotlands. Kafbátaleitaflugvélar eru stöðugt að vakta svæðið.

Endurskilgreing Landhelgisgæslunnar - gerð að samblöndu af sjóher og landhelgisgæslu að bandarískri fyrirmynd

Fyrirmyndina má leita til Bandarísku landhelgisgæslunnar.Ég skrifaði grein um hana hér á blogginu, grípum niður í hana.

Bandaríska landhelgisgæslan (The United States Coast Guard (USCG)) er undirstofnun sem tilheyrir bandaríska heraflanum. Hann aftur á móti samanstendur af fimm herstofnunum og telst hún vera ein af þeim. Landhelgisgæslan er siglinga- og herstofnun sem hefur fjölþætt verkefni að glíma við. Hún er einstök að því leytinu til að hún stundar siglingaverndarverkefni með lögsögu bæði á innlendum og alþjóðlegum hafsvæðum.

Á friðartímum starfar hún undir stjórn Heimavarnarráðuneyti Bandaríkjanna (e. U.S. Department of Homeland Security) en getur verið sett undir stjórn og vald flotamálaráðuneyti Bandaríkjanna (e. U.S. Department of the Navy) með tilskipun forseta Bandaríkjanna eða bandaríska þingsins hvenær sem þurfa þykir á stríðstímum. Þetta hefur gerst tvisvar sinnum í sögunni, árið 1917 þegar Bandaríkin hófu þátttöku í fyrri heimsstyrjöldin og árið 1941 þegar þau drógust inn í átök seinni heimsstyrjaldarinnar.

Undanfari landhelgisgæslunnar, Revenue Marine, var stofnuð af löggjafaþing Bandaríkjanna þann 4. ágúst árið 1790 að beiðni Alexanders Hamiltons, en hann var þá fjármálaráðherra. Hann varð þar með yfirmaður stofnunar sem var n.k. tollheimta og kallaðist Revenue Marine. Þetta er elsta starfandi sjávarmálastofnun Bandaríkjanna og upphaflegt hlutverk hennar að safna tollgjöldum í höfnum landsins. Þessi stofnun skipti um nafn á sjöunda áratug 19. aldar og kallaðist þá U.S. Revenue Cutter Service eða í lauslegri þýðingu "tekjuskattsinnheimtustofnun Bandaríkjanna“.

Landhelgisgæsla nútímans var til með samruna Revenue Cutter Service og Sjóbjörgunarþjónustu Bandaríkjanna (e. U.S. Life Saving Service) þann 15. janúar 1915 undir valdsviði Fjármálaráðuneytis Bandaríkjanna. Þar sem hún tilheyrir hinum fimm vopnuðu herstofnunum landsins, hefur Bandaríska landhelgisgæslan tekið þátt í öllum stríðsátökum frá 1790 til stríðsins í Afganistan í dag.

Árið 2014 voru í landhelgisgæslunni 36 þúsund manns starfandi, 7 þúsund varaliðar og tuttugu og níu þúsund í aðstoðar- eða hjálparsveitir. Um sjö þúsund störfuðu sem borgaralegir starfsmenn og að stærð er hún þar með 12. stærsta flotaeining í heiminum.

Lagaheimild Landhelgisgæslunnar er ólík hinna fjögurra herstofnana ríkisins að því leitinu til að hún starfar samtímis undir margvíslegum laga- og reglugerðum ýmissa stofnana.

Vegna lagaheimildar sinnar getur gæslan stundað hernaðaraðgerðir undir stjórn Varnamálaráðuneytis Bandaríkjanna eða beinum tilskipunum Bandaríkjaforseta.

Varanlegt hlutverk landhelgisgæslunnar er að annast málefni er varðar almenna siglingavernd, sjóöryggismál og sjóhernað. Til þess að sinna þessum hlutverkum þarf hún að hlýta 11 lögbundin verkefni eins og er skilgreint í lagabálknum 6 U.S.C. § 468 sem felur m.a. að framfylgja bandarískum lögum í stærstu efnahagslögsögu heimsins sem er 3,4 milljónir fersjómílur (8.800.000 km2) að stærð. Einkunnarorð Bandarísku landhelgisgæslunnar er á latínu og útleggst sem Semper Paratus (íslenska: Alltaf reiðubúin).

Er þetta eitthvað sem við Íslendingar getum lært af Bandaríkjamönnum? Nýtt Landhelgisgæsluna íslensku til löggæslustarfa á friðartímum en henni breytt í sjóher á stríðstímum? Verður hún hvort sem er ekki skotmark óvinahers? Það er næsta víst að Keflavíkurflugvöllurinn verður skotmark en varnarmannvirkin þar eru í umsjá Landhelgisgæslunnar.

Lokaorð

Hér gæti Ísland tekið að sér þetta varnarhlutverk og Landhelgisgæslunni falið það á hendi. Til þess þyrfti hún skipakost, sem væri þá freigátur og kafbátaleitaflugvélar.

Tvennt þyrfti til að þetta gæti orðið að veruleika. Fá tækjakostinn sem til þarf og þar gæti Atlantshafsbandalagið komið til sögunnar og borgað brúsann. Þessu er hvort sem sinnt, en bara ekki af okkur Íslendingum.

Hins vegar þyrfti að endurskilgreina hlutverk Landhelgisgæslunnar og hún skilgreind bæði sem landhelgisgæsla og herfloti í lögum. Einfalt í framkvæmd, á friðartímum gegnir hún meginhlutverki að vera landhelgisgæsla en á ófriðartímum breytist hún í herflota. Þetta er gert í Bandaríkjunum, þar er US Coast Guard í hlutverki landhelgisgæslu á friðartímum en er tekin og sett undir stjórn bandaríska flotans á ófriðarskeiði.

Eigum við ekki að hætta þessum feluleik og girða í bók og gera það sem þarf að gera? Ísland segist vera herlaust land en er fullvarið af bandalagsþjóðum og það er í hernaðarbandalagi og með tvíhliða varnarsamning við stórveldið Bandaríkin. Þetta er svo augljós staðreynd að  Vinstri grænir nenna ekki einu sinni eða þora ekki að hrófla við stöðu landsins innan NATÓ. Ef þriðja heimstyrjöldin skellur á, þá er Ísland ekki í sömu stöðu og þegar heimsstyrjöldin síðar hófst, hlutlaust land. Það verður ráðist jafnt á Ísland sem og aðrar NATÓ-þjóðir.

 

Lýðræðið vantar í stéttarfélög

Frá launakjörum verkafólks til þingkosninga, höfðu verkalýðsfélög eitt sinn gríðarlega áhrif á vestræn efnahagslíf. Strax eftir síðari heimsstyrjöldina tilheyrði meirihlutinn vinnuaflsins einhverju stéttarfélagi. Hefð er fyrir því að hagfræðingar líta á stéttarfélög, sem einokunarseljendur vinnuafls, sem valda markaðsbresti og draga þar með úr efnahagslegri skilvirkni (Kaufman, 2004).

Stéttarfélög hafa sett mark sitt á efnahagslífið hér á landi og halda áfram að vera mikilvægt afl sem mótar viðskipti og stjórnmál. Stéttarfélög í fjölmörgum atvinnugreinum, allt frá stórframleiðslu til hins opinbera, hjálpa starfsfólki að tryggja hærri laun og betri vinnuaðstæður. Það getur verið erfitt fyrir einstakling að standa einn á móti stjórn stórfyrirtækis þegar hann ætlar að bæta laun og kjör sín, ef ekki ómögulegt.

En það er galli á gjöf Njarðar. Launamaðurinn hefur oft lítið um kjör sín og laun að segja, þar sem hann er búinn að afsala þessi völd í hendur annarra, þ.e.a.s. í hendur stéttarfélags. Launamaðurinn á Íslandi sem á að heita að starfar í frjálsu þjóðfélagi, hefur lítil lýðræðisleg áhrif. Það er nánast ómögulegt fyrir hann að skipta um stéttarfélag eða standa einn.

Í nútíma þjóðfélagi er auðvelt að bæta úr þessu. Í fyrsta lagi, með rafrænum kosningum. Ef við getum greitt reikninga og stundað önnur viðskipti og samskipti við hið opinbera í gegnum símann með rafrænu skírteini, hvers vegna ekki að kjósa um kjarasamninga? Eins er það með kjör í stjórn stéttarfélaga. Í dag er það þannig að kannski fimmtungur kjósi um kjarasamning sem og í stjórn stéttarfélags. Það er ekki lýðræði, heldur fáræði. Kosningaþátttaka, ef rafrænt skilríki er notað, gæti farið upp í 90%.

Svo er það rétturinn til að standa utan stéttarfélaga eða mynda nýtt stéttarfélag. Á vef ASÍ segir:

"Skv. 2. mgr. 74. gr. stjórnarskrár, má engan skylda til aðildar að félagi þó kveða megi á um slíka skyldu ef það er nauðsynlegt til að félag geti sinnt lögmæltu hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra.

Samkvæmt íslenskum lögum er launafólk ekki skyldað til að vera í stéttarfélagi. Hvergi í lögum eru ákvæði um aðildarskyldu að stéttarfélagi og í lögum um stéttarfélög og vinnudeilur nr. 80/1938 er beinlínis gert ráð fyrir að launamenn geti staðið utan stéttarfélaga. Kemur þetta meðal annars fram í 2. mgr. 3. gr. laganna, þar sem fjallað er um úrsögn úr stéttarfélagi og í 45. gr. þar sem segir að ófélagsbundnir aðiljar reki mál sín sjálfir fyrir Félagsdómi. Óski menn þess að standa utan stéttarfélags hafa þeir því almennt rétt til þess hér á landi. Samkvæmt lögum ASÍ má ekkert aðildarfélag sambandsins hafa ákvæði um félagsskyldu í samþykktum sínum. Hafi þau slík ákvæði í samþykktum sínum víkja þau fyrir ákvæðum laga ASÍ og hafa ekkert gildi."

En raunin er samt sú að mikill meirihluti launþega,þegar þeir hefja störf í nýju starfi, eru sjálfkrafa settir í viðeigandi stéttarfélag, án þess að vera beint spurðir. Það þyrfti að kynna fólki betur réttindi sín í þessu sambandi. Það mátti sjá þetta í fyrirhuguðu verkfalli Eflingar að margir spurðu hvort þeir mættu skipta um stéttarfélag (vilja greinilega ekki fara í verkfall) og virðast greinilega ekki vita réttindi sín.

Efling, sem er reið út í sáttasemjara ríkisins um þessar mundir, hefur rangt fyrir sér, þegar hún kvartar yfir framkomu hans en hann vill í raun tala beint við félagsmenn án aðkomu stjórnar og tala beint við aðildarfélög innan hennar. Þar sem félagsmenn eru frjálsir, sbr. orðum hér að ofan, mætti hann jafnvel hafa samband við hvern og einasta meðlim Eflingar án vitundar stéttarfélagsins.

Sama marki má segja um lífeyrissjóðina og réttindi félagsmanna innan þeirra. De facto eru réttindi launafólk jafnvel minni en innan verkalýðshreyfingarinnar. Þeir ráða ekki hver er í stjórn lífeyrissjóðsins (ég hef aldrei vitað það á öllum vinnuferli mínum og aldrei hefur mér verið boðið að taka þátt í kosningu í stjórn eða boðið á fund). Maður fékk stundum fréttabréf með upplýsingar um stöðu framlaga til lífeyrissjóðs, en annars bara þögnin ein. Sum sé, ekkert lýðræði er um ráðstöfun lífeyrisins né hverjir sitja í stjórn.

 

 

 

 

Hvernig á að enda stríð?

Þegar alþjóðleg átök eru hafin, hvernig  enda þau? Almennt lýkur átakahegðun þegar nýtt valdajafnvægi hefur verið ákveðið.

Valdajafnvægið sem við sjáum sem átakahegðun mun ekki taka enda fyrr en jafnvægi er náð; þá lýkur átökum. Nýtt jafnvægi er því nauðsynlegt og fullnægjandi skilyrði fyrir endir.

Nánar tiltekið, hvað felur í sér þetta nýja valdajafnvægi? Í fyrsta lagi er það gagnkvæmt jafnvægi milli hagsmuna aðila sem deila - á milli óska, langana; á milli markmiða og fyrirætlana. Það kann að vera yfir einhverju jafn óhlutbundnu og því sem Guð sem fólk trúir á; eða eins fast í hendi og fáni hvers verður dreginn að húni yfir ákveðn, litla eyju.

Átökin miðla gagnkvæmum hagsmunum hvers aðila og tilgangsstyrk þeirra. Nýtt jafnvægi þýðir þá að báðir aðilar skynji betur gagnkvæma hagsmuni sína sem tóku þátt í átökunum og eru tilbúnir til að lifa með hvaða hagsmunauppfyllingu sem átökin leiða.

Nema þegar um er að ræða heildarsigur annars aðila, enda átök í einhvers konar óbeinni eða skýrri málamiðlun, þar sem ekki er lengur hægt að réttlæta kostnað af viðbótarátökum með þeim hagsmunum sem í hlut eiga.

Þetta þýðir ekki að deiluaðilar séu tölvuvélar sem vega skýran kostnað á móti greindarhagsmunum.

Ekkert svo nákvæmt. Átök milli ríkja eru á milli kerfa ákvarðanataka og skrifræðis stofnana; sálfræðileg svið; og samfélög og menningu þar sem þau koma inn í skynjun og væntingar þeirra sem taka þátt.

Tilfinningar, þjóðernishyggja, hugmyndafræði, fjandskapur og allt, geta komið að einhverju leyti við sögu. Engu að síður er einhver skilgreining á þeim hagsmunum sem eru í gangi, einfaldlega út frá þörf leiðtoga og valdhafa, skrifræðis stofnana og hópa, til að skilgreina ákveðin markmið; og sérstaklega fyrir lýðræðislegri ríki að kröfur innri hópa um kostnað séu réttlætanlegar. Og kostnaður er veginn, ekki endilega eins og fjárfestir sem reiknar ávöxtun í vöxtum, heldur meira sem tilfinning fyrir hlutfallslegum kostnaði miðað við markmiðin.

En hagsmunir eru aðeins einn þáttur í nýju jafnvægi. Annað er hæfni hvorrar aðila til að halda áfram að stunda átökin og ná fram hagsmunum sínum. Mikilvægt er hlutverk átakanna við að mæla þessa hlutfallslegu getu: það sem áður var óljóst, óvíst, er nú skýrara vegna þessarar raunveruleikaprófunar. Nýja valdahlutföllin eru einnig nýtt, gagnkvæmt raunsæi um getu hvers aðila til að ná fram þeim hagsmunum sem í hlut eiga. Stundum nær þetta raunsæi til metins á getu og vilja eins eða annars aðila til að beita berum valdi til að komast framhjá eða sigrast á vilja hins, eins og í innrás Þýskalands, yfirtöku og upptöku á Austurríki árið 1938.

Og í þriðja lagi er hið nýja jafnvægi einnig nýtt, gagnkvæmt mat á vilja hvers annars (fákvæmasta og óljósasta af sálfræðilegum breytum), eða ef um er að ræða valdi, getu og hagsmuni. Ályktun og ákvörðun hvers aðila um að rækja hagsmuni sína og getu til þess hefur nú verið skýrt í átökunum.

Nema í því sjaldgæfa tilviki að beita valdi í alþjóðlegum átökum til að sigrast algjörlega á vilja annars, því er nýtt valdajafnvægi sálfræðilegt jafnvægi í huga þátttakenda. Venjulega er það ekki hlutfallsleg úttekt á herbúnaði og starfsfólki eingöngu, þar sem eitthvað hlutfall samanstendur af jafnvæginu. Nýtt valdajafnvægi er frekar gagnkvæmur vilji til að sætta sig við niðurstöðuna vegna gagnkvæmra hagsmuna, getu og vilja og vegna væntinga um kostnað við frekari átök.

Og í þriðja lagi er hið nýja jafnvægi einnig nýtt, gagnkvæmt mat á vilja hvers annars (fákvæmasta og óljósasta af sálfræðilegum breytum), eða ef um er að ræða valdi, getu og hagsmuni. Ályktun og ákvörðun hvers aðila til að sækjast eftir. Engar aðrar nauðsynlegar eða fullnægjandi orsakir eru til þess að binda enda á hegðun átaka. Við getum hins vegar greint á nokkrum hröðunarskilyrðum sem sönnunargögn eru til fyrir).

Eftirfarandi aðstæður auðvelda og flýta stríðslokum:

1. Innlend stjórnarandstaða,
2. Stöðugar væntingar um niðurstöðuna,
3. Breyting á hervaldi,
4. Hugmyndafræðileg gengisfelling.

Innlend andstaða við stríðsæsing af hálfu forystu hefur ýmsar hliðar. Almenningsálitið getur færst sig frá stuðningi. Hagsmunasamtök geta dregið stuðninginn til baka og beinlínis æst lýðinn gegn stríðinu. Stjórnarandstöðuflokkurinn gæti gert það að flokksvettvangi að binda enda á stríðið. Og í stað forystunnar gæti verið skipt út fyrir þá sem hafa hófsamari viðhorf. Áhrif slíkra ferla á stríðslok komu fram í þátttöku Bandaríkjanna í Kóreu- og Víetnamstríðinu, í Frakklandi í frelsisstríðinu í Alsír og í Stóra-Bretlandi í Súez-stríðinu (1957).

Annar flýtihraði friðar er þróun gagnkvæmra samræmdra væntinga um niðurstöðu stríðsins. Þegar veruleiki bardaga hefur fengið báða aðila til að búast við sama sigurvegara og tapara, eða jafntefli sem hvorugur aðili vill breyta (eins og í Kóreustríðinu), þá ætti endirinn að vera í nánd. Stríð hefjast í hlutlægri óvissu um valdajafnvægi og í huglægri vissu um árangur. Barátta sannar að annar eða báðir aðilar hafa rangt fyrir sér varðandi árangur og setur útlínur nýs valdajafnvægis.

Tengt þessari gagnkvæmu skynjun er þriðji hraðallinn: breyting á hervaldi. Annar aðilinn byrjar augljóslega að drottna “líkamlega“ og hinn aðilinn hefur enga möguleika á að sigrast á þessu ójöfnuði hvorki með eigin aðferðum né með afskiptum þriðja aðila.

Loks er stríðslokum flýtt með hugmyndafræðilegri gengisfellingu þess. Stríð eru stundum prófsteinar á styrk milli pólitískra formúla og trúarbragða - „kommúnisma á móti frjálsum heimi,“ „lýðræði á móti fasisma,“ „kristni á móti íslam,“ „kynþáttafordómar á móti andkynþáttahyggju,“ „nýlendustefna gegn nýlendustefnu“. Hugmyndafræði gefur stríðsþýðingu umfram hið tafalausa, hlutlæga óbreytta ástand. Þetta verður spurning um algildan sannleika og réttlæti. Að minnka þetta innihald stríðs er að auðvelda lausn þess með tilliti til áþreifanlegra óbreyttra mála.

Slík eru þær aðstæður sem hjálpa til við að binda enda á stríð. Hver fyrir sig, eða sameiginlega, munu þær ekki alltaf binda enda á stríð. Þær valda ekki endilega loka. En þær gera það almennt auðveldara fyrir slíkt að eiga sér stað.

Stríð munu enda ef og aðeins ef nýtt valdajafnvægi er ákveðið. Þessari ákvörðun er hjálpað með andstæðum innlendum hagsmunum, gagnkvæmum væntingum um niðurstöður, breytingu á hervaldi og hugmyndafræðilegri gengisfellingu.

Stríð er ferli líkamlegrar og sálrænnar samningaviðræðna í miklu óvissuástandi. Þótt upphaf og stigmögnun stríðs sé af völdum og skilyrt af ýmsum þáttum, er endalok stríðs háð ferlinu sjálfu. Stríði lýkur þegar ferlið sem er valdajafnvægi skýrir, ótvírætt, nýtt valdajafnvægi.

Þannig er uppsafnaður fjöldi orsakaþátta ekki góð vísbending um að stríð sé enda. Lengd stríðs er óháð mannfalli þess.

Þannig eru eiginleikar flokkanna - auður þeirra, völd, stjórnmálamenning - og munur þeirra og líkindi ótengd lengd stríðs, uppgjörsaðferðum sem notuð eru eða tiltekinni niðurstöðu.

Endir stríðs er ástandsbundinn, niðurstaða jafnvægisvalds milli andstæðinga. En sem ferli hefur það sameiginlega hraða sem nefndir hafa verið.

Og endalok þess á sér ástæðu: Ákvörðun um nýtt valdajafnvægi.