Er stríðið í Úkraníu sambærilegt við Vetrarstríð Finna við Sovétmenn?

Á margan hátt er hægt að líkja þessum stríðum fram. Í báðum kemur fram að Rússar/Sovétmenn voru ekki tilbúnir fyrir stríð og grasserandi spilling og skortur á góðum herforingjum einkenna bæði stríðin. Hernaðarkenningin eða strategían úr sér gengin í báðum tilfellum.

Nú er Úkraníustríðið í fullum gangi en búast má að það verði ekki langvinnt, líkt og var með Vetrarstríðið. Fyrir því eru nokkrar ástæður, m.a. þolir efnahagslíf Rússlands ekki langvinnt stríð, þolmörk almennings gagnvart óvinsælu stríði er takmarkað og geta heraflans til að heyja langvinnt stríð ekki fyrir hendi. Hann er hreinlega ekki nógu stór til að taka yfir svo stórt land eins og Úkraníu er óneitanlega og er á stærð við Afganistan.

Það sem háir rússneska herinn er reynsluleysið (Sýrland var takmarkað stríð og Rússar voru þar sem hjálparlið, sem og stríðin í Téteníu og Geogíu en voru þeir að berjast gegn litlum andstæðingum). Bandaríkjaher er t.a.m. reynslumeiri í beitingu nútímavopna í borgarumhverfi enda stanslaust í stríðum og sigra óvinaheri án þess að fara þá leið að sprengja borgir upp líkt og á tímum seinni heimsstyrjaldar og Rússar virðast fara þá leið í dag.

Hernaðarbarátta Rússa í Úkraínu er farin að líta út eins og blóðugar árásir Sovétríkjanna á minni nágranna í seinni heimsstyrjöldinni. Mikið tap Rússa og hægar framfarir í Úkraínu hafa vakið efasemdir um styrk og hæfni rússneska hersins.

Samkvæmt því sem ég hef lesið í bandarískum fjölmiðlum, áætla bandarískir embættismenn að nokkur þúsund rússneskir hermenn hafi fallið í innrásinni, sem er nú á fimmtu vikunni, og myndbönd af rússneskum skriðdrekum og öðrum farartækjum sem eyðilögðust í árásum Úkraínu eða voru fluttir á brott af Úkraínumönnum hefur gert það að verkum að erfitt er að fela tapið. Fregnir þess efnis að nokkrir háttsettir rússneskir liðsforingjar eða réttara sagt hershöfðingjar hafi verið drepnir í fremstu víglínu eykur á tilfinninguna um óreiðu.

Slæm frammistaða Rússa og furðu mikil mótspyrna Úkraínumanna hafa dregið fram ýmsan samanburð við vetrarstríðið milli Sovétríkjanna og Finnlands á árunum 1939 til 1940.

Í þessu 105 daga stríði, háð í miklum vetrarhörkum í skógum Finnlands, olli finnski hernum miklu mannfalli á stórefldu herliði Rauða hersins.  Hernaðarsérfræðingar Evrópuríkja fylgdust með og slæmt gengi sovéska hersins leiddi til þeirrar trúar að kannski sé sovéski herinn á einhvern hátt bara hræðilega lélegur með fullt af hermönnum og efni en „tiltölulega lítilli“ bardagavirkni. Finnland tapaði því stríði á endanum og viðhorf Þjóðverja um veikleika Sovétríkjanna reyndust hörmulega röng.

Vetrarstríðið

Vetrarstríðið, sem Sovétmenn hófu snemma 30. nóvember 1939 og var tilefni þess að stjórnvöld í Moskvu tókst ekki að fá Finna til að gefa upp landamærasvæði sitt nálægt Leníngrad og leyfa sovéskum hermönnum að hafa bækistöðvar í Finnlandi.

Á pappírnum, líkt og með Úkraníu í dag, hefði þetta ekki átt að vera neitt vandamál að sigra Finnai. Fyrir stríðið taldi allur her Finnlands um 280.000 menn, með aðeins 400 stórskotaliðsbyssur, 32 skriðdrekar og 75 orrustuflugvélar.

Til samanburðar má nefna að í Leníngrad - herumdæmi Sovétríkjanna voru 500.000 menn, 5.700 vettvangsbyssur/stórskotaliðsbyssur, 6.500 skriðdrekar og 3.800 flugvélar.

Jósef Stalín, leiðtogi Sovétríkjanna, var svo öruggur með sjálfan sig að hann hafnaði varkárri áætlun sem Boris Shaposhnikov, þáverandi hershöfðingi Rauða hersins, lagði fram sem kallaði á gríðarlega, einbeittan sókn í gegnum helstu varnarlínu Finnlands.

Stalín valdi þess í stað áætlun sem kallaði á allsherjarárás yfir næstum öll 1200 km löng landamæri Sovétríkjanna og Finnlands - svipað og leifturstríð Þýskalands inn í Pólland. Svipað og rússneski herinn gerði fyrir innrásina í Úkraníu en ráðist var inn í landið úr öllum áttum, af sjó og landi, nema úr vestri. Þessi hernaðaraðferð kallast ,,umslagið“ eða á ensku ,,envelope“.

Sovéskir skipuleggjendurnir töldu að öll aðgerðin myndi standa í um tvær vikur og útbjuggu hermenn sína í samræmi við það. En Finnar héldu sínu striki á fyrstu sex vikum stríðsins.

Rauða hernum mistókst stöðugt að brjótast í gegnum Mannerheim-línu Finnlands á karelsku eyjunni, landsvæði vestur af Leníngrad, á meðan sókn Sovétríkjanna í Mið-Finnlandi var tætt í sundur af finnskum hermönnum með aðferðum skæruliða.

Langar herliðsflutningar línur Rauða hersins sem voru bundnar við fáu vegina sem fyrir voru og framfarir hans í gegnum þétta skóga afhjúpuðu hann á þann hátt að tölulegt forskot hans varð að engu. Sjá má þetta í ,,umsátrinu“ um Kíev í dag, en Rússar hafa aldrei náð að umkringja borgina né vernda herliðsflutnings línur sínar enda eru þeir að hörfa frá borgum í norðurhluta Úkraníu og sérfræðingar telja að annað hvort ætli Pútín sér að endurskipuleggja hernaðinn, stytta birgðaleiðir eða senda liðið til Austur-Úkraníu til að herja á Donbass svæðið.

Stöðug snjókoma og frost í veðri var Finnum í hag, sem réðu yfir skíðasveitir og vetrar felalitaðir herbúninga. Sovéskir herforingjar, fullvissir um skjótan sigur, bjuggu ekki hermenn sína með svipuðum búnaði í upphafi.

Finnar skáru í sundur og umkringdu leiðir Rauða hersins, aðferð sem þeir kölluðu "motti", og tortímdu Sovétmönnum sundurliðað með hrikalegri skilvirkni.

Í orrustunni við Tolvajärvi féllu 5.000 Sovétmenn en um 630 Finnar. Svipuð úrslit urðu í orrustunum við Suomussalmi og vegnum Raate, þar sem sovéskar deildir voru  í raun eyddar í báðum orrustunum.

Í febrúar innleiddi Stalín breytingar. Shaposhnikov fékk yfirstjórn herafla í Finnlandi, Rauði herinn var endurskipulagður og áætlun Sovétríkjanna var endurskipulögð til að einbeita sér að einbeittri þrýstingsárás í gegnum Mannerheimlínuna. Ætli Pútín sé ekki að gera það sama núna í Úkraníu.  Ótrúlegt hvað atburðarrásin er svipuð.

Hin mikil sókn komst loks í gegn í febrúar 1940. Finnar, með færri hermenn og birgðir, stóðu frammi fyrir algjörum ósigri og áttu engan annan kost en að samþykkja samningaviðræður.

Pappírs tígrisdýr

Í Moskvufriðarsáttmálanum, sem undirritaður var 12. mars 1940, afsal Finnland um 10% af yfirráðasvæði sínu til Sovétmanna, þar á meðal alla Karelska eyjuna og norðurhluta Petsamo, og skar Finnland í sundur frá Barentshafi.

Þetta kostaði Sovétmenn skelfilegan fórnarkostnað. Á 105 dögum létu allt að 140.000 hermenn Rauða hersins lífið og meira en 3.500 skriðdrekar og 1.000 flugvélar eyðilögðust. Um 26.000 Finnar fórust en Finnar misstu 30 skriðdreka og 62 flugvélar. Vetrarstríðið hafði miklar afleiðingar í kjölfarið utan Finnlands.

Slæm frammistaða Rauða hersins, ásamt hörmulegum áhrifum herforingjarhreinsana Stalíns og álíka lélegrar frammistöðu í pólsk-sovétstríðinu á árum áður, styrktu þá trú Hitlers að Rauði herinn væri ófær um að berjast gegn mætti Wehrmacht.

Áður en Hitler hóf árás sína á Sovétmenn í júní 1941 sagði Hitler að sögn hershöfðingja sinna að „við verðum bara að sparka í hurðina og allt rotna mannvirkið mun hrynja“.

Sjálftraust Hitlers var á villigötum. Nasistar ollu meira en milljón mannfalli á Sovétmenn á fyrstu stigum innrásar þeirra í Sovétríkin, en Rauði herinn - með mikilli hjálp frá bandamönnum sínum - safnaðist saman, endurskipulagði sig og barðist alla leið baka inn í Berlín.

Aðstoð vestrænna ríkja og lærdómur vetrarstríðsins gerðu Rauða herinn öflugri og hæfari her en hann var 1939, eins og bæði Þjóðverjar og Finnar komust að af eigin raun.

Að dæma getu rússneska hersins út frá frammistöðu hans í Úkraínu gæti verið rangt að gera tel ég og maður vill örugglega ekki lenda þar sem Þýskaland endaði ef maður væri vestræn her í dag. 

Rússar lærðu af stríðinu í Georgíu 2008 og hófu endurskipulaginu hersins sem hefur staðið til dagsins í dag. En það er greinilega ekki nóg.  Landlæg spilling, þar sem hershöfðingjar niður í óbreytta hermenn stela og selja hergögn (margir skriðdrekar Rússa í Úkraníu virka hreinlega ekki vegna þess að þeir hafa verið strippaðir af tækjum) en líka vegna þess að þeir hafa ekki uppfært hernaðaráætlanir sínar til samræmis við nútímahernað. Það gengur ekki, ef ætlunin er að vinna hug og hjörtu Úkraníumanna, að sprengja heilu borgirnar í tætlur.  Það geta Rússar en hafa ekki gert nema að litlu leyti – sjá Mariupol (Suður-Úkraníu þar sem þeir ætla sér sama hvað kostar að tengja Krímskaga við Donbass héruðin).

Svo má ekki gleyma að það verður að selja stríðið. Það var hvorki gert við rússneskan almenning né innan raða rússneska hersins. Mórallinn innan bardagasveita Rússa í Úkraníu er því afar lítill. Enn ein mistökin er að notast við herskyldulið, í stað atvinnuhermanna, líkt og Bandaríkjamenn lærðu af Víetnamsstríðinu og nú er hann vel skipaður atvinnuhermanna. Stríð er ekki fyrir börn (unga stráka) heldur sérfræðinga í hernaði – atvinnuhermenn. Mun Pútín læra af reynslunni?