Hvernig Evrópa sigraði heiminn

Ég horfði á þátt um daginn sem ber heitið "How Europe stole the world". Titillinn er mjög gildishlaðinn og beinlínis rangur. Og í raun er titill minn líka rangur, því að það var ekki sameinuð Evrópa sem sigraði heiminn, heldur einstök ríki innan Evrópu. Ísland hefur t.a.m. aldrei verið nýlenduríki. Það er ekki fyrr en eftir seinni heimsstyrjöld sem Evrópa tókst að sameinast, ekki með stríði, heldur samvinnu. 

Þessi sameinaða Evrópa undir merkjum EFTA og ESB hefur reynst vera friðsöm en á sama tíma verið að grafa undir sjálfa sig menningarlega vegna pólitíska stefnu sinnar. Það er önnur saga og samtímasaga.

En það er staðreynd að þegar þjóðríkin tóku að myndast í Evrópu á árnýöld, fór vegur Evrópu í heild sinni að vaxa.  Engin ein meginskýring er á velgengni Evrópubúa, en benda má á legu Evrópu sem er lítil álfa en með langar strandlengjur og hafnir (sbr. vesturströnd Afríku sem hefur fáar náttúrulegar hafnir).

Þegar austurhluti Miðjarðarhafs lokaðist vegna uppgangs Ottomana veldisins, urðu Evrópumenn að finna nýjar leiðir inn á Asíu markaðinn og þar kom landkönnuðaleiðangranir til sögu og menn eins og Ferdinand Magellan, James Cook og Kristófer Kólumbus birtust á sjónarsviðið og opnuðu heiminn fyrir Evrópu.

En það krefst mikillar tækniþekkingu til að leggja í úthafið og sú tækni kom fyrst fram með víkingunum en áttavitinn og aðrar tækninýjungar hjálpuðu einnig til við útrás Evrópubúa. Tækninýjungar, ekki bara á siglingasviðinu, heldur almenn þekking sem skapaðist með stofnun háskóla í Evrópu og Endureisnin með endurnýjaða þekkingu fornaldar, ýtti Evrópumenn af stað í vegferð sem ekki sér fyrir endann á.

Segja má að krossferðirnar hafi komið Evrópumenn á bragðið og verið ein ástæða fyrir útrás þeirra og ásókn í krydd og góðvöru sem var að finna í Miðausturlöndum sem á móti tengdust Asíu.  Og þegar Ottomannar lokuðu leiðinni....

Það er ekki hægt að fullyrða að samsæri hafi verið í gangi um að Evrópumenn sigruðu heiminn, enda gerðu þeir það ekki, heldur einstaka þjóðir, svo sem stórveldin Frakkland, Holland og Bretland. Það er engin tilviljun að eftir að Bretlandseyjar voru sameinaðar 1707, hafi Bretar lagt í útrás og stofnað heimsveldi. Aðrar þjóðir, eins og Danir reyndu sig líka á heimsviðinu.

Eins og ég sagði, þá er fullyrðingi um að Evrópa hafi sigrað heiminn ofureinföldun á sögulegum atburðum. Réttara er að segja að evrópsk stórveldi hafi gegnt mikilvægu hlutverki á tímum landkönnunar, landnáms og heimsvaldastefnu sem átti sér stað frá 15. til 20. öld. Á þessu tímabili stofnuðu Evrópuþjóðir nýlendur og höfðu áhrif yfir stóra hluta heimsins.

Hér eru nokkrir lykilþættir sem áttu þátt í alþjóðlegri útrás Evrópu:

Tækniframfarir: Evrópa upplifði ýmsar tækniframfarir á endurreisnartímanum og uppgötvunaröld, svo sem bætta siglingatækni, skipasmíði, kortagerð og vopnagerð. Þessar framfarir, þar á meðal þróun áttavitans og stjörnufræði, gerðu evrópskum landkönnuðum kleift að fara inn á óþekkt svæði.

Efnahagsþættir: Evrópa var á hagvaxtarskeiði og leitaði nýrra viðskiptaleiða til að komast framhjá einokuninni sem múslimskir og ítalskir kaupmenn stofnuðu. Þráin eftir aðgangi að verðmætum varningi, svo sem kryddi, silki og góðmálmum, hvatti landkönnuði til að leita nýrra sjóleiða til Asíu.

Nýlendustefna og verslunarstefna: Evrópuþjóðir sóttust eftir nýlendufyrirtækjum sem leið til að tryggja auðlindir, koma á fót viðskiptastöðvum og búa til fangamarkaði fyrir framleiðsluvörur sínar. Þeir stofnuðu nýlendur í Ameríku, Afríku, Asíu og Kyrrahafi, sem gerði þeim kleift að nýta náttúruauðlindir, eignast auð og koma á efnahagslegum yfirráðum.

Herveldi: Evrópuþjóðir höfðu þróað ógnvekjandi herafla, þar á meðal vel þjálfaða her, háþróaða flota og yfirburða skotgetu. Þessir hernaðarlegir kostir hjálpuðu þeim að ná yfirráðum yfir frumbyggjum, standa gegn samkeppnisríkjum Evrópu og verja nýlendur sínar.

Landfræðilegir þættir: Nálægð Evrópu við Atlantshafið og hagstæðir vindar þess leyfðu greiðari aðgang að Ameríku. Tilvist siglingaára og náttúrulegra hafna auðveldaði enn frekar könnun, viðskipti og landnám.

Pólitísk samkeppni: Evrópuþjóðir kepptu í harðri samkeppni um auð, auðlindir og landhelgi. Þessi samkeppni leiddi til stofnunar nýlendna sem leið til að auka áhrif, sýna völd og ná forskoti á samkeppnisþjóðir.

Hér hafa verið taldar upp sex meginástæður fyrir velgegni Evrópumanna á heimssviðinu. Svo mikil hefur velgengni verið að á tímapunkti réðu Evrópumenn og afkomendur þeirra yfir 85% af landsvæði heimssins. Evrópsk menning byggð á grískri heimspeki og kristnidóm hefur enn fram á daginn í dag tröllriðið heiminn. Evrópsk tækni, tungmál, stjórnmálakerfi og ótal margt annað mótar enn nánast allar þjóðir í dag.

Sterk menning eins og sjá má í Japan, hefur orðið fyrir gífurlegum miklum áhrifum frá vestrænni menningu. Þar með er ekki sagt að Japanir eða aðrar þjóðir hafi ekki tekist að varðveita eigin menningu, en hún er eins og hellenisminn, samblanda af vestrænni og austrænni menningu.

Vinstri sinnaðir fræðimenn, undir áhrifum ný-marxismans, hafa keppst við að níða niður afrek Evrópumanna og bent sérstaklega á Afríku sem orrustuvöll þar sem heimamenn hafa legið á vellinum.

En er það satt? Hófst þrælaverslun í Afríku með tilkomu Evrópumanna til Afríku?  Nei, það er ekki satt.  Arabískir kaupmenn höfðu margar aldir áður staðið í þrælaverslun í Afríku og sú saga er jafnvel ljótari en ameríska þrælaverslunin sem evrópskir kaupmenn stóðu fyrir.

Afríkumenn sunnan Sahara voru mestmegnið sjálfir ættbálkamenn og stunduðu þá aðferð að fara í smástríð, hertaka fanga og setja í þrældóm.  Norður-Afríkumenn rændu Evrópufólk, alla leið til Færeyja og Íslands og seldu í þrældóm í Barbaríið, sumir segja allt að ein milljón manna.

Enn er mansal í gangi í heiminum, án þátttöku Evrópumanna og sjá má í þrældóm lágstétta Indlands o.s.frv.

Evrópskt landnám Afríku hafði bæði jákvæð og neikvæð áhrif. Hér eru nokkur hugsanleg ávinningur sem Evrópubúar færðu til Afríku á nýlendutímanum:

Innviðaþróun álfurnar stórbættist en jafnvel enn í dag eru innviðir Afríku af skornum skammti sbr áform að leggja lestarlínu frá Vestur-Afríku til Austur-Afríku. Evrópskt stórveldi lögðu í innviðaverkefni eins og vegi, járnbrautir, hafnir og lögðu símalínur í Afríku. Þessi þróun miðar að því að auðvelda vinnslu og útflutning auðlinda, en hún hafði einnig nokkur jákvæð áhrif með tilliti til bættra samgangna og samgangna innan ákveðinna svæða. Svo má benda á besta lestakerfi heims í Indlandi sem Bretar komu á, á 19. öld.

Menntun og heilbrigðisþjónusta hefur stórbatnað og enn eru Evrópumenn með þróunaraðstoð sína að hjálpa Afríkumönnum. Evrópskir nýlenduherrar innleiddu formlegt menntakerfi og stofnuðu skóla og háskóla í Afríku. Þó að menntun hafi fyrst og fremst verið hönnuð til að þjóna hagsmunum nýlenduherranna, gaf það fáum Afríkubúum tækifæri til að öðlast læsi og þekkingu og þetta fólk varð leiðtogum nýstofnaðra ríkja eftir nýlendutíma Evrópu í Afríku. Að sama skapi kynntu Evrópubúar nútíma heilbrigðiskerfi sem leiddi til eftirlits með ákveðnum sjúkdómum og endurbóta á heilsugæslustöðvum.

Talandi um tækniframfarir í Evrópu sem smituðust til annarra heimsálfa. Evrópskir nýlenduherrar kynntu nýja tækni til Afríku, þar á meðal nútíma búskapartækni, vélar og iðnaðarinnviði. Þessar framfarir miðuðu að því að auka framleiðni og efnahagslega framleiðslu, þó að þær hafi oft gagnast nýlenduherrunum meira en heimamönnum á meðan þeir voru en gagnast enn fyrir þá síðarnefndu.

Aðgangur að alþjóðlegum mörkuðum opnaðist. Evrópskt yfirráð yfir afrískum svæðum gaf tækifæri fyrir afrískar auðlindir, svo sem steinefni, landbúnaðarvörur og hráefni, til að versla á heimsmarkaði. Þessi auknu viðskipti og útsetning fyrir alþjóðlegum mörkuðum hafði tilhneigingu til að skila efnahagslegum ávinningi, þó að hagnaðurinn hafi venjulega verið dreginn út af evrópskum fyrirtækjum og gagnaðist ekki Afríkubúum beint. Nú sækja Kínverjar í að leysa Evrópu af á þessu sviði og hafa fjárfest mikið í innviðaverkefni í álfunni, grafið eftir góðmálmum og sumir segja að þeir séu hálfgerðist nýlenduherrar sjálfir í framkomu sína gagnvart heimafólki.

Réttarkerfi og stjórnarhættir er byggt á evróskum grunni. Evrópskir nýlenduherrar kynntu vestræn réttarkerfi og stjórnkerfi fyrir Afríku. Þótt þessi kerfi þjónuðu oft hagsmunum nýlenduherranna og viðvarandi arðráni komu þau einnig með nokkra þætti nútímastjórnar, eins og réttarríki og skrifræði, sem lagði grunninn að réttarkerfum eftir nýlendutímann. 

Allt er þetta arfur evróskrar stjórnar í Afríku og heimamenn byggja á. Þeir hafa ekki kosið að fara í fyrra stjórnarfar og menningarhætti, heldur reynt að þróa sig áfram í nútímaheiminum. Þegar afdankaðir fræðimenn hrópa og segja að ástandið í dag sé nýlenduveldunum að kenna, þá er nokkuð langt aðsótt.  Flest Afríkuríkin hafa verið frjáls ríki í meira en hálfa öld, eða svipaðan tíma og Ísland; þau búa yfir gífurlegum náttúruauðlindum (olíu, sjaldgæfum málmum, landbúnaðarvörum o.s.frv.). Örlög Afríkumanna er í þeirra eigin höndum.

En saga Evrópumanna í Afríku er þrátt fyrir ofangreind orð mín engin hallejúja saga. Mikil grimmd Belgíukonungs í Kóngó er ljótur blettur í mannkynssögunni svo eitthvað sé nefnt og grimmd Spánverja og Portúgala í nýja heiminum hryllileg. Og nýlenduherrarnir notuðu reglustiku til að afmarka lönd án tillits til þjóðernis og menningu. Þetta hefur leitt til viðvarandi stríðsástands í Afríku allar götur síðan.

Framtíð Afríku verður björt þegar innviðirnir eru komnir í lag, ættbálkamenningin horfin en hún er á undanhaldi, og menntun kvenna eykst. Margir góðir hlutir eru þegar að gerast.

Hvernig sagan þróast er ótrúlegt sjónarsvið. Erfitt og eiginlega ómögulegt er að dæma fyrri tíða fólk eftir nútíma stöðlum.  Sagan þróast í smáskrefum og oft vita menn ekki hvað næsta skref hefur í för með sér. Ef til vill eru við nútímamennirnir að gera eitthvað neikvætt sem ekki er séð fyrir í dag. Eða jákvætt sem er gott fyrir mannkynið.....það á eftir að koma í ljós.....

 

 

 

 

Ameríski draumurinn endar í Kaliforníu

Íslenskur almenningur veit almennt lítið um Bandaríkin. Landið er stórt, ríkin eru 50 talsins og öll mjög ólík innbyrðis. En ríkin eru misjafnlega vel stjórnuð.  Tilhneygingin hefur verið að ríki sem eru stjórnuð af Demókrötum, eru verr stjórnuð og bestu dæmin um það eru ríkin Kalifornía, New York og Washington. Þessi ríki hafa verið meira eða minna undir stjórn Demókrata síðastliðna áratugi.

Kíkjum á ástandið í Kaliforníu, sem var táknmynd um ameríska drauminn en hefur breyst í martröð. Demókratinn og ríkistjóri Kaliforníu, Gavin Newcom, er táknmynd misheppnaðra stefnu Demókrata í Bandaríkjunum. Hann er frjálslyndur í skoðunum og eyðslusamur á skattfé almennings.  Það er margt sem bjátar á þarna í sólskinsríkinu.

Versti vandinn er heimilisleysi - Nýjustu gögn sýna að Kalifornía er heimili þeirra heimilislausu í Bandaríkjunum. Þrátt fyrir að hafa eytt meira en 20 milljörðum dollara af fé skattgreiðenda undir forystu Newsom eykst fjöldi heimilislausra. Heimilislausakreppan heldur áfram að fara úr böndunum og stórborgirnar eru fullar af tjaldbúðum heimilislausra með meðfylgjandi glæpavanda.

Þurrkar - Kalifornía er að sligast af rigninga stormum en samt skortir vatnsgeymslur til að fanga vatnið. Newsom hefur ekki skilað einum auka dropa af vatni til bænda og bænda í fylkinu þar sem uppskera í Kaliforníu er í rúst vegna þurrka.

Hátt bensínverð - vegna grænu stefnu stjórnvalda, er jarðeldneyti skattlagt upp í rjáfur og sérstakir grænir skattar lagðir á til stuðnings grænnar orku. Dæmi um þetta "vindfallshagnaðarskatt" á bensíniðnað ríkisins í nafni lækkunar orkuverðs. Hátt orkuverð ásamt verðbólgu er að sliga almenning í Kaliforníu.

Snemmlausn dæmdra glæpamanna – Með framkvæmdatilskipun gerði leiðréttingar- og endurhæfingardeild ríkisstjórans í Kaliforníu það auðveldara fyrir t.d. þúsundir dæmdra glæpamanna til að vera gjaldgengir fyrir snemmlausn með litlu gagnsæi og eftirfylgni. Glæpamennirnir halda áfram að fremja glæpi eftir lausn úr fangelsi.

Réttarkerfið er stillt þannig að glæpamennirnir njóta sérstakrar verndar en fórnarlömbin ekki. Saksóknara saksækja ekki auðljósa glæpi. Búðarrán, íkveikjur verslanna, nauðganir, eiturlyfjaneyðsla, morð og alls kyns glæpir er látið óáreitt að mestu með þeim afleiðingum að fjöldaflótti fyrirtækja og einstaklinga á sér nú stað í ríkinu. Fólk og fyrirtæki gefast upp á lögleysinu. Í staðinn koma allslausir innflytjendur úr suðri sem auka enn álagið á velferðakerfi ríkisins.

Mistök í menntakerfinu - Samkvæmt prófum sem gefin voru út af menntamálaráðuneyti Kaliforníu, náðu 2/3 nemenda í Kaliforníu ekki stærðfræðistaðla og meira en helmingur nemenda í Kaliforníu uppfyllti ekki ensku staðla ríkisins. Það er ekki skrýtið miðað við innstreymi ólöglegra innflytjenda til ríkisins, sem er svo mikið að milljónir hafa streymt inn í tíð ríkisstjórnar Joe Bidens. Ástandið er stjórnlaust og yfirvöld hafa ekki undan við að gera innflytjenduna að nýjum Bandaríkjamönnum og kenna þeim ensku. Kalifornía er tvítyngd ríki. Spænska og enska eru tungumál Kaliforníu.

Fyrirtæki á flótta frá Kaliforníu – rannsókn Stanford University Hoover Institution Study leiðir í ljós að fyrirtæki eru að yfirgefa ríkið tvöfalt hraðar en árin áður. Fyrirtæki sem eru neydd til að flýja taka tekjur, störf og tækifæri með sér.

EDD - Newsom skipaði fyrirtækjum í Kaliforníu að leggja niður starfsemi og skildu hundruð þúsunda Kaliforníubúa eftir atvinnulausa. Í óskipulagðri baráttu um að fá út atvinnuleysisbætur sendi atvinnuþróunardeild Newsom út 33 milljarða dala í atvinnuleysissvik.

Franska veitingarhúsahneykslið/NFL Luxury Suite hneyksli - Meðan á covid faraldurinn stóð yfir, sótti Newsom glæsilegan kvöldverð í dýra franska veitingarhús  jafnvel þó að hann hafi sett takmörk á ferðafrelsi Kaliforníubúa og almenna grímuskyldu.

Forvarnir gegn skógareldum - Rannsókn frá CapRadio og NPR. komst að því að ríkisstjórinn misreiknaði, um ótrúlega 690%, fjölda hektara sem voru meðhöndlaðir með eldsneytisbrotum og ávísuðum bruna. Newsom hélt því fram að 35 „forgangsverkefni“ hafi verið unnin vegna framkvæmdaskipunar hans sem leiddi til þess að 90.000 hektarar voru meðhöndlaðir. En eigin gögn ríkisins sýna að raunverulegur fjöldi var aðeins 11,399 hektarar. Afleiðingin er að skógarbrunar eru viðvarandi vandi í ríkinu.

Háhraðalest - Í fyrstu ummælum Newcom um ríkið árið 2019, lýsti Newsom yfir áformum sínum um að draga úr sambandi við hina miklu opinberu framkvæmdabilun sem kallast háhraðalestin. Síðan þá hefur hann flippað og verið að ausa milljörðum skattgreiðenda í þessa peningagryfju og enn er háhraðalestinn stopp.

Kannski er mesti vandi Kaliforníu fjöldaflótti einstaklinga og fyrirtækja frá ríkinu.

Kaliforníuflóttinn hefur ekki sýnt nein merki um að hægja á sér þar sem íbúum ríkisins fækkaði um meira en 500.000 manns á milli apríl 2020 og júlí 2022, þar sem fjöldi íbúa fór yfir þá sem fluttu inn um næstum 700.000.

Fólksfækkunin var næst á eftir New York, sem einnig er undir stjórn Demókrata, sem missti um 15.000 fleiri en Kaliforníu, samkvæmt manntalsgögnum.

Í Kaliforníu hefur íbúum fækkað í mörg ár, þar sem COVID-19 heimsfaraldurinn hefur ýtt enn fleiri til að flytja til annarra hluta landsins, segja sérfræðingar. Aðalástæða fólksflóttans er hár húsnæðiskostnaður ríkisins, en aðrar ástæður eru langar vegalengdir til vinnu og of mikill mannfjöldi, glæpir og mengun í stærri þéttbýliskjörnunum. Aukin geta til að vinna í fjarvinnu - og að þurfa ekki að búa nálægt stórborg - hefur einnig verið þáttur.

Manntalsgögnin sýna að þróunin hefur haldið áfram og benda til þeirra ríkja sem hafa séð íbúafjölgun jafnvel þar sem Kaliforníu hefur dregist saman.

Hreinir fólksflutningar frá Kaliforníu voru umfram 143.000 manns í næsthæsta fylki, New York. Nálæg ríki eins og Utah hafa varað Kaliforníubúa sem gætu hugsað sér að flytja að koma ekki. Svipuð saga er að gerast í Nevada, þar sem innflytjendur í Kaliforníu eru að reyna að endurskapa lífsstíl sinn.

Það er engin náttúruleg ástæða fyrir vanda Kaliforníu, Illinoise eða New York. Þetta er manngerður vandi. Vandi þessara ríkja er stjórn Demókrata sem hafa í raun farið frá því að vera miðjuflokkur samkvæmt evrópskum stöðlum yfir í hreinan ný-marxískan flokk. Dagskipanin er fjáraustur í gæluverkefni, ofurskattlagning á fyrirtæki, woke menning, árásir á hefðbundin gildi, stjórnlaus innflutningur ólöglegra innflytjenda og niðurbrot réttarkerfisins. Allt þetta hefur leitt til að millistéttin er að hverfa, öreigum að fjölga sem og hinum ofurríku.

Þrátt fyrir þetta er Kalifornía enn stærsta ríkið í Bandaríkjunum hvað varðar íbúafjölda, en 39 milljónir manna búa þarna, svo vitað sé. Ef Kalifornía væri land, væri það strax alþjóðlegt afl sem hægt væri að gera ráð fyrir. Það er ekkert leyndarmál að Kalifornía er stærsta og afkastamesta ríki Bandaríkjanna. Hátæknisvæðið Silicon Valley, Hollywood, landbúnaðinn og ferðaþjónustu er enn öflugt þrátt fyrir stjórn Demókrata en gæti verið betri.

Landsframleiðsla Kaliforníu árið 2022 var $3,6T, sem samsvarar 14,3% af heildarhagkerfi Bandaríkjanna. Ef Kalifornía væri land væri það 5. stærsta hagkerfi í heimi og afkastameira en Indland og Bretland.  En leiðin stefnir niður á veg í sólskinslandinu Kaliforníu. Ameríski draumurinn er að deyja þarna hægt og rólega.  Nú spá sumir sérfræðingar að Joe Biden hellist úr lestinni í baráttunni um forsetaembættið 2024 og líklegasti frambjóðandinn og hugsanlegi næsti forseti Bandaríkjanna verði Gavin Newcom. Guð blessi Bandaríkin þá! Gleðilegan 4. júlí Bandaríkjamenn!

https://fb.watch/ly_FA2t8e7/

Fjörbrot fjölmenningarríkisins

Það kemur sífellt betur í ljós hve stefna Vestur-Evrópuríkja í innflytjendamálum hefur misheppnast.  Upp eru komin jaðarsamfélög í stórríkjunum, svo sem Frakklandi og Svíþjóð, og þessi samfélög eru í úthverfum stórborganna.

Vegna þess hversu fjölmennir þessir jaðarhópar eru, sjá þeir enga eða litla ástæðu til að samsinna sig við ríkjandi menningu og þeir halda fast í siði sína og tungu enda hvattir til þess í nafni fjölmenningar.  Reiði þessara íbúa vegna jaðarsetningar brýst fram við og við eins og sjá má nú í Frakklandi.

Evrópubúar hafa reynt síðan þjóðernisstefnan varð til að búa til þjóðríki, þar sem íbúarnir eru sameinaðir undir hatt eins ríkis í nafni tungumálsins og stundum trúarbrögð og menningu.

Núverandi Frakkland, Þýskaland, Ítalía, Bretland og fleiri ríki eru ung ríki í raun og urði til í núverandi formi á 19. öld. Þessi tilraun til myndunnar þjóðríkis heppnaðist og heppnaðist ekki.  Út brutust tvær heimsstyrjaldir á grunni þjóðríkisins en einnig friður í formi Evrópusamvinnu og -sambands.

Stundum er reynt að þvinga íbúanna saman, samanber Júgóslavíu, Sovétríkin, Tékkóslavíu en um leið og límið fer, brýst út borgarastyrjöld eða íbúarnir kjósa í kosningum að aðskila sig frá hinum þjóðernishópnum. Dæmi um ríki sem hangir saman, rétt svo, er Belgía.  Þar mun ástandið haldast óbreytt eða þar til næsta krísa steðjar að og þá verður fjandinn kannski laus.

Grundvöllur þjóðríkisins er brostinn í ríkjum eins og Frakklandi og Svíþjóð, sérstaklega ef menn ætla að halda fjölmenningar hugmyndinni uppi áfram. 

Hvað er þá til ráða?  Horfa má á ríki eins og Bandaríkin og Kanada en bæði ríkin láta alla nýja borgara sama sig við ríkjandi menningu og lýsa yfir hollustueið við nýja landið. Þetta hefur tekist stórkostlega vel, til dæmis eru engir minnihluta hópar Þjóðverja (afkomendur þeirra eru um 50 milljónir í Bandaríkjunum), Japana eða Rússa  til í Bandaríkjunum, allir eru þessir nýju borgarar Bandaríkjamenn. Það er reyndar komnir brestir í þetta, sérstaklega í Kaliforníu en þar eru stórir hópar spænskumælandi vegna þess að hóparnir sem setjast þar að eru svo fjölmennir að ríkisstjórn Kaliforníu hefur ekki undan að samlaga þá að bandarískri menningu.

Sama hugsunarleysið er í gangi á Íslandi, ekki er rýnt í söguna og reynt að læra af reynslu annarra þjóða.  Hér eru opin landamæri og streymi útlendinga hingað stjórnlaust. Til er að verða tvær þjóðir á Íslandi, Íslendingar og svo hinir sem eru ekki mæltir á íslensku og búa í iðnaðarhverfunum, jaðarsettir. Hinn venjulegi Íslendingur þarf að vera tvítyngdur, kunna íslensku og ensku til að komast í gegnum daginn. Og við erum kvött til að aðlaga okkur að fjölmenningunni en útlendingarnir ekki að íslenskri menningu.

Væri ekki skynsamlega að halla aðeins landamærahliðinu, hafa stjórn á innflutninginum og gera vel við þá sem hingað vilja búa og lifa? Velja þá úr sem líklegir eru til að vilja samlagast en vísa hina á braut. Kenna þeim íslensku og gera þá að Íslendingum en ekki gera þá að annarri þjóð sem deilir sama land og Íslendingar.

Ef útlendingunum er leyft að halda í sína menningu og tungu í nafni fjölmenningar (hvað er annars fjölmenning? Íslensk menning og hvaða aðrar menningar?), verða þeir alltaf utangarðsmenn og ekki hluti af íslenskri menningu.  Þá gætum við kannski átt von á ástandi eins og er í Frakklandi, óeirðir og ósamstöðu sem gæti jafnvel brotist út í borgarastyrjöld.

Lærum til dæmis af Rússum, sem er sambandsríki, þar búa íbúar af ýmsum þjóðernisuppruna en allir eru þeir samt Rússar með rússnesku sem megið tungumálið og rússnesk menningu er grundvöllur ríkisins. 

Hætt er við að út brjótist borgarastyrjaldir víðsvegar um Evrópu ef ekkert er að gert. Landamæri Evrópu eru tilbúin og eins og púsluspil sem er sífellt að breytast. Friðartímabilið er á enda, 78 ár frá lokum seinni heimsstyrjaldar og stríð geisar í Úkraníu.

Kenningar um stríð og frið í alþjóðakerfinu

Ég ætla hér  að ræða kenningar um stríð og frið í alþjóðakerfinu, með  sérstaka tilvísun í kenningar um mótunarhyggju (constructivism),  (ný-) raunsæishyggju ((neo-)realism) og að lokum ,,gagnrýnum öryggisfræðum" (critical security  studies).

 ,,Primus motor” alþjóðlegra samskipta hefur  í gegnum tíðina verið m.a. stríð og samkeppni milli ríkja.  En staðan í dag virðist hafa breyst að því leytinu til að milli forysturíkja heims, Bandaríkjanna, Evrópu og Japan, sem  eru jafnframt þróuðustu ríkin, er stríð nú talið óhugsandi.  Slíkt form ríkja kýs Karl Deutsch að kalla  ,,security community” sem útleggst lauslega á íslensku öryggissamfélag.  Samkvæmt kenningu hans er tilhugsunin um stríð óhugsandi meðal almennings,  stjórnmálamanna og herja þeirra ríkja sem tilheyra þessu samfélagi ríkja.

Margir fræðimenn hafa velta því fyrir sér hvers vegna svo er, að forysturíki heims sem jafnframt eru hefðbundnir keppinautar útkjá mál sín nú friðsamlega en áður hafi þau iðulega kosið að jafna um erfiðustu ágreiningsmál sín með vopnavaldi. Fræðimenn hafa komið með mismunandi skýringar á þessu, allt eftir því  hvaða hugmyndastefnu þeir aðhyllast.

Mótunarhyggjumenn (constructivists) hafa útskýrt þetta með breyttum hugmyndum og sjálfsmynd og leggja þar með áherslu á breyttu hugarfari einstaklingsins.   Þeir benda á ríkjandi norm um ofbeldisleysi í þessum samfélögum og sameiginlega sjálfsmynd sem leiði til þess að þróuð lýðræðisríki sjá fyrir og skilja hlutverk hvers annars í gegnum samspil hegðunar og væntinga.  Þetta komi í veg fyrir misskilning og þar með stríð. Áhersla er lögð á sjálfstyrkjandi feril, eins konar hringrás hegðunar, trúar (eða vonar) og væntinga  sem hafi leitt til þessara afstöðu fyrrgreindra landa til hverra annarra.

Hugmyndir raunsæismanna, með Hans J. Morgenthau fremstan í flokki, eru aðrar.  Það er  þrennt sem einkennir klassíska raunsæisstefnu með tilliti til alþjóðastjórnmál  og stríð og frið í alþjóðasamfélaginu.

Raunsæismenn segja í fyrsta lagi að  mannlegt eðli hafi ekki breyst frá örófi alda og  það sé í eðli sínu sjálfhverft og starfi í  eigin þágu. Yfirfæra megi þetta yfir á alþjóðastjórnmál, en þar eru ríkisstjórnir í aðalhlutverki og þær eru í eðli sínu sjálfhverfar og starfi í þágu eiginhagsmuna.  Í öðru lagi leggja þeir áherslu á stjórnleysi (anarkí) í alþjóðasamskiptum. Vegna þess að alheimsstjórn skorti, þá ríki áfram lögmál frumskógarins í alþjóðasamskiptum.  Í þriðja lagi tvinnist egóisminn eða  sjálfhverfan (anarkíið) saman við stjórnleysið og mótar alla þætti á pólitísku sviði valda- og öryggismála. Hans J. Morgenthau orðað þetta best en hann segir: ,,all states pursue their national interest defined in terms of power”.  Það er að ríki ráði ferðinni í alþjóðastjórnmálum, m.ö.o. eru í aðalhlutverki og þau framfylgi þjóðarhagsmuni  sína út frá valdabaráttu (til verndar eigin hagsmunum).

Vald er þannig lykilhugtak í klassískri raunsæisstefnu. Önnur lykilhugtök hjá þeim eru svo, þjóðarhagsmunir, valdajafnvægi og öryggi og að markmið ríkja sé að leitin að öryggi og að komast af. Þá kemur að spurningunni um ný-raunsæisstefnu og fyrir hvað hún stendur.  Þeir sem aðhyllast ný-raunsæisstefna ((neo-)realism) hafa  útfært þetta nánar eftir mikla gagnrýni á klassísku stefnunni, en þeir leggja  mikla áherslu á efnahagslega þætti í máli sínu. Það sem aðskilur þá frá klassískri raunsæisstefnu er að þeir líta svo á,  að þjóðarhagsmunir ríkja (fyrir utan það markmið að verja fullveldi og landsvæðislega heildir) markist ekki einungis af huglægum þáttum (eigin mats ríkisins) heldur einnig  af utanaðkomandi þáttum.

Í dag benda Raunhyggjumenn (realists) á hlutverk kjarnorkuvopna og forræði Bandaríkjanna sem meginskýringuna á friðsamleg samskipti ríkja innan öryggissamfélagsins.  Þeir segja að forræði Bandaríkjanna, sérstaklega á sviði hernaðar, hafi skapað öryggissamfélagið. Hins vegar munu yfirburðir þeirra dvína fyrr eða síðar en svo þarf ekki að vera, að tilkoma annaðs heimsveldis leiði til styrjalda samkvæmt hefðbundinni kenningaskýringu um forræði stórvelda og átök þeirra milli.   Það gæti einnig leitast við að viðhalda valdajafnvæginu í heiminum.

Varðandi fælingarmátt kjarnorkuvopna,þá er hann ekki algjör, því að kjarnorkuveldi hafa háð mörg takmörkuð stríð án beitinga slíkra vopna.  Þar er með eru þau ekki undirstöður öryggissamfélagsins en þau hafa áhrif með öðrum þáttum. 

Gagnrýn  öryggisfræði (critical security studies) nálgast hugtakið öryggi  á nýjan hátt.  Hún er í víðasta skilningi, samansafn af nálgunum eða rannsóknaraðferðum þeirra fræðimanna sem hafa verið óánægðir með svo kallaðar hefðbundnar öryggisfræðirannsóknir.  Hún leitast við að setja spurningamerki við þann grundvöll sem ríkjandi hugmyndir um ríkismiðhyggja (state-centrism) og  hernaðarmiðhyggja (military-centrism) eru byggðar á.

Gagnrýnin öryggisfræði er því safn ýmissa hugmynda sem tengjast fræðigreininni öryggisfræði á margvíslegan hátt. Þær  geta verið allt frá útþynntum hugmyndum mótunarhyggjumanna, hugmyndafræði Kaupmannahafnarskólans (Copenhagen School) og til meira ,,poststructural perspectives”.  Ein nálgun á öryggismálum, sem er að hluta til hluti af gagnrýnni öryggisfræði,  er afstaða og nálgun feminista á öryggishugtakinu en þær hafa véfengt niðurstöður  raunsæismanna og nýraunsæismanna á nýstárlegan hátt.

Þeir sem aðhyllast hugmyndir gagnrýna  öryggisfræði vilja skora á hefðbundnar öryggisfræðirannsóknir með því að bæta við sjónarmiðum síðraunhyggjumanna (postpositivist)  við; sjónarmiðum eins og lesa má í hinni  gagnrýnu kenningu (critical theory) og síðstrúktúrisma (poststructuralism).  Þeir vilja taka með inn í umræðuna hugmyndir um hina svokölluðu félagslega samsetningu öryggisins og leggja áherslu á að breytingar  eru möguleikar vegna þess að þjóðfélagið er byggt á félagslegri  samsetningu.

Gagnrýnir öryggissinnar leggja höfuðáherslu á útskýringu öryggishugtaksins út frá einstaklingsgrundvelli – mannlegs öryggis (human security). Og þeir vilja líta á aðra þætti en einungis hinn hernaðarlega, sem hluti af öryggismálum heimsins.  Þeir vilja taka með þætti eins og umhverfismál, fátækt og atvinnuleysi sem hluti af kennisetningum öryggisfræðinnar; sem eru þættir sem skapa raunverulega hættu fyrir heimsfriðinn. Með öðrum orðum vilja þeir nota öryggishugtakið sem hugtak sem snertir hvers konar mál sem ógnar tilveru einstaklingsins.  Fyrrgreind mál, s.s. umhverfismál, eru þættir sem geta ógnað friði og skapað stríð í alþjóðasamfélaginu.

Heimildir:

Robert Jervis:American Political Science Review (2002).

Political Science in History,   bls. 191-94 (1995).

B  Buzan, Ole Wæver og Jaap de WildeSecurity: A New Framework forAnalysis, bls. 34-35. (1998).

Critical Security Studies: Concepts and Cases.<p>K. Krause og M. Williams (1997).  

On  Security. R. Lipschutz. (1995).

Náum Trump!

Stanslausar árásir hafa verið á persónuna Donald Trump síðan hann hóf beina þátttöku í stjórnmálum 2015. Fyrst var hann kallaður trúður og hlegið að honum en þegar hann sýndi pólitíska hæfileika til að knésetja andstæðinga sína og bar sigur, urðu djúpríkið og Washington elítan hrædd og hófu markvissar árásir á hann, fjölskyldu hans, fyrirtækjaveldi hans og stjórn hans.

Þessar árásir hafa staðið stanslaust yfir allar götur síðan og halda áfram vegna þess að hann er ekki hættur í stjórnmálum og á góðan möguleika á að verða frambjóðandi Repúblikanaflokksins í næstu forsetakosningunum.

Með síðustu árásum á Trump á þessu ári, hafa vinsældir hans rokið upp, því að fólk sér hvað er á bakvið. Það sér að djúpríkið (embættismannakerfið sem stýrir ríkið á bakvið tjöldin) og Washington elítan (stjórnmálamennirnir og stuðningsmenn þeirra) vill óbreytt ástand í Washington og getað stjórnað landinu í friði fyrir afskiptum almennings ásamt loppíistum (hagsmunagæslumenn er rétta hugtakið). Traust á meginfjölmiðlum hefur borið varanlega hnekki og nú er traustið á einni virtustu löggæslustofnun í heimi, FBI, einnig að hverfa vegna tangarhaldi Demókrata á æðstu yfirstjórn stofnunnar.

Andstæðingar Trumps halda að þeir séu að varpa rýr og skít á Trump en athuga ekki að þeir eru um leið að eyðileggja réttarkerfið, löggæsluna og trú á frjálsa fjölmiðlun um leið, allt grunnþættir trúverðugt lýðræðisríkis.

Hér er listi yfir meginárásir á Trump sem Demókratar, fjölmiðlar, embættismenn hliðhollir Demókrötum og saksóknarar einnig hliðhollir Demókrötum hafa soðið saman:

Embættisbrota ákæran (2019):

Fyrsta ákærna (desember 2019 - febrúar 2020): Donald Trump var ákærður af fulltrúadeild Bandaríkjaþings (Demókrötum) vegna ákæru um misbeitingu valds og hindrun á þinginu. Ákærurnar sprottnar af ásökunum um að hann hafi leitað erlendra afskipta af forsetakosningunum 2020 með því að þrýsta á Úkraínu að rannsaka pólitískan keppinaut sinn, Joe Biden. Trump birti samskiptin sín sem sýndi fram á eðlilegan framgang hans. Hann var sýknaður af öldungadeildinni í febrúar 2020 og sat áfram í embætti.

Mueller rannsóknin (2017-2019):

Robert Mueller, sérstakur saksóknari, var skipaður til að rannsaka afskipti Rússa af forsetakosningunum í Bandaríkjunum árið 2016 og hugsanlega hindrun Trumps eða félaga hans á framgangi réttvísinnar. Rannsókninni lauk í mars 2019 og Mueller skýrslan var birt almenningi. Skýrslan sannaði að ekkert glæpsamlegt samsæri var á milli Trump-framboðsins og Rússlands, aðeins ýjað að hann hindra rannsóknina að litlu leyti.

Annað ákærumálið gegn Donald Trump fór fram snemma árs 2021. Hér eru helstu atriðin:

Seinni embættisbrotaákæran (janúar 2021):

Þann 13. janúar 2021 ákærði fulltrúadeild Bandaríkjaþings Donald Trump í annað sinn (Demókratar eingöngu). Hann var ákærður fyrir að „hvetja til uppreisnar“ í tengslum við atburðina sem gerðust 6. janúar 2021, þegar hópur stuðningsmanna hans fór inn í þinghúsið í Bandaríkjunum.

Í ákærugreininni var Trump sakaður um að hafa haldið fram rangar fullyrðingar um útbreidd kosningasvik og í kjölfarið hvatt stuðningsmenn sína til að ganga í þinghúsið, sem leiddi til þess að byggingin var brotin og röskun á staðfestingu kosningaúrslita.

Ákæruvaldið gekk hratt fyrir sig og atkvæðagreiðsla fór fram aðeins viku eftir áhlaupip á þinghúsið. Ákærugreinin fór í gegnum fulltrúadeild þingsins með stuðningi tveggja flokka (tveir Repúblikanar gengu í lið með Demókrata), sem gerði Trump að fyrsta forseta Bandaríkjanna sem tvisvar var ákærður.

Ákærumálið var síðan flutt til öldungadeildarinnar til réttarhalda.

Réttarhöldin í öldungadeildinni (febrúar 2021):

Réttarhöld í öldungadeildinni hófust 9. febrúar 2021. Öldungadeildarþingmenn störfuðu sem kviðdómendur og réttarhöldin voru undir forustu yfirdómara Bandaríkjanna, John Roberts.

Verjandinn hélt því fram að öldungadeildin skorti lögsögu til að rétta yfir fyrrverandi forseta þar sem kjörtímabili Trumps væri lokið. Öldungadeildin kaus hins vegar að halda áfram með réttarhöldin og hafnaði lögsögumótmælunum.

Réttarhöldin innihéldu kynningar frá stjórnendum fulltrúadeildarinnar sem störfuðu sem saksóknarar, sem og varnarteymi Trumps. Báðir aðilar lögðu fram rök og sönnunargögn.

Þann 13. febrúar 2021 greiddi öldungadeildin atkvæði um ákærugreinina. Tveir þriðju hlutar atkvæða (67 atkvæði) þurfti til sakfellingar. Atkvæðagreiðslan féll hins vegar ekki, en 57 öldungadeildarþingmenn greiddu atkvæði með sakfellingu og 43 greiddu atkvæði með sýknu.

Fyrir vikið var Trump sýknaður í annað sinn og var ekki vikið úr embætti þar sem hann hafði þegar yfirgefið forsetaembættið 20. janúar 2021, eftir að Joe Biden var settur í embætti. Lögmæti þessara réttarhalda er enn á huldu og ef Trump hefði tapað, hefði málinu verið skotið til Hæstaréttar Bandaríkjanna.

Stormy Daniels málið:

Stormy Daniels, klámkvikmyndaleikkona, hélt því fram að hún hefði átt í ástarsambandi við Donald Trump árið 2006 og hafi verið greidd þöggunar peninga skömmu fyrir kosningarnar 2016 til að þegja yfir því. Málið snerist um málefni eins og brot á fjármögnun framboðs og hugsanleg brot á lögum um alríkiskosningarherferð. Fyrrverandi lögmaður Trumps, Michael Cohen, játaði brot á fjármögnun kosningabaráttu í tengslum við greiðslurnar. Trump hefur hins vegar neitað aðkomu að málinu. Trump stendur nú í málaferlum við lögfræðinginn fyrir brot á trúnaðarskyldu.

Durham rannsóknin:

Durham rannsóknin, undir forystu bandaríska sérstakts saksóknara John Durham, var sett af stað árið 2019 af þáverandi dómsmálaráðherra William Barr. Áhersla hennar var að kanna uppruna rannsóknar FBI á afskiptum Rússa af forsetakosningunum í Bandaríkjunum árið 2016 og hugsanlega ósæmilegu í tengslum við þá rannsókn. Nánar tiltekið var Durham falið að kanna framferði lögreglu- og leyniþjónustumanna á fyrstu stigum rannsóknarinnar varði meint tengsl forsetaframboðs Donalds Trump við Rússa.

Rannsóknin var að sögn víðtæk að umfangi og fól í sér að skoða margvísleg atriði, þar á meðal notkun Steele-skjalsins, eftirlitsheimildir sem aflað var með lögum um eftirlit með erlendum leyniþjónustum (FISA) og meðferð rannsóknarinnar sjálfrar. Durham var veitt heimild til að skipa stóra kviðdóm og gefa út stefnu, sem bendir til hugsanlegrar alvarlegrar rannsóknar.

Niðurstaðan var skýr, aðilar innan FBI brutu starfsreglur við rannsókn málsins og sýnt var fram á að æðstu yfirmenn FBI unnu markvisst gegn stjórn Trumps og með Demókrötum.

Rannsóknir í New York fylki:

Embætti héraðssaksóknara í Manhattan: Eins og ég þekki best til málsins hefur borgarsaksóknari í Manhattan staðið fyrir rannsókn á hugsanlegum fjármála- og skattatengdum glæpum framdir af Trump-samtökunum. Rannsóknin fól í sér að kanna þöggunnar-peningagreiðslur, fasteignamat og önnur fjárhagsleg viðskipti.

Embætti ríkissaksóknara í New York: Embætti ríkissaksóknara í New York hefur rannsakað viðskiptahætti Trumps, þar á meðal málefni sem tengjast skattmati, lánsumsóknum og eignamati.

Bæði málin eru enn í gangi og báðir saksóknarar eru beintengdir Demókrötum sem margir telja að standi beint á bakvið rannsóknirnar á meintum brotum. Málið er enn opið.

Nýjasta nýtt í atlögu CNN að Donald Trump

Donald Trump, fyrrverandi forseti, mælti gegn útgáfu CNN á hljóðupptöku sem það fékkst af honum þegar hann talaði við félaga í Bedminster golfklúbbnum sínum í júlí 2021 um herskjal sem varðar Íran og segir skýrsluna sýkna hann í alríkisákæru sem hann stendur frammi fyrir í tengslum við trúnaðarskjöl. skjöl sem geymd eru í Mar-a-Lago búi hans í Flórída.

„Hinn ruglaði sérstakur saksóknari, Jack Smith, sem starfaði í samstarfi við DOJ og FBI, lekur ólöglega og „spunna“ spólu og afriti af mér sem er í raun friðhelgi, frekar en það sem þeir vilja láta þig trúa,“ sagði Trump á sínum tíma. Truth Social síða mánudagskvöld eftir að hljóðið var sýnt á CNN „Anderson Cooper 36".  Þessa sögusögn CNN lepur RÚV upp hrátt og athugasemdalaust. Nú vitum við hverjir eru heimildarmenn RÚV um fréttaefni frá Bandaríkjunum.

 

Lögspekingurinn og Demókratinn Alan Dershowitz skrifaði bók um ofsóknirnar gegn Trump sem heitir og lýsir vel hugarfari andstæðinga hans: "Get Trump: The Threat to Civil Liberties, Due Process, and Our Constitutional Rule of Law."

 

Þótt Dershowwitz sé Demókrati, þá er hann fyrst og fremst lögfræðingur. Árið 1995 starfaði Dershowitz sem áfrýjunarráðgjafi í morðréttarhöldunum yfir O. J. Simpson, var hluti af lögfræðilegu „draumateyminu“. Hann var meðlimur í varnarteymi Harvey Weinstein árið 2018 og í varnarteymi Donald Trump forseta í fyrstu réttarhöldunum yfir ákæru gegn honum árið 2020.  Hann ver pólitíska andstæðinga sína eins og Trump vegna þess að hann segist vilja verja réttarkerfið.

 

Lokaorð

Öll þessi mál hafa ekki vakið traust á Bandaríkin sem lýðræðisríki.  Ofsóknir Demókrata á hendur Donalds Trump hafa afhjúpað spillinguna innan stjórnkerfis Bandaríkjanna. Þegar var orðspor ríkisins laskað eftir skuggaaðgerðir CIA erlendis síðan stofnunin var stofnuð.

Djúpríkið hefur verið dregið fram í dagsljósið; samkrull og spilling Washington elítunnar (báðir flokkar) og sýnt hefur verið fram á að meginfjölmiðlarnir, sem Trump kallar falsfjölmiðla, hafa verið afhjúpaðir sem málpípur Demókrata. Reyndar hefur CIA stjórnað þeim á bakvið tjöldin með óbeinum hætti.

Áður en Trump dró fram skuggaverur og -stofnanir, voru bara samsæriskennismiðir sem héldu fram að eitthvað væri rotið í Danaveldi. Nú geta allir séð það, þeir sem vilja.  

Hvað gerðist í Rússlandi? Valdaránstilraun eða sviðsetning?

Menn klóra sig í kollinum eftir atburðarás gærdagsins. Hvað gerðist í raun? Við vitum ekki svarið ennþá. Til þess þurfum við að vita hver örlög kokksins verða.

Þegar ég skrifaði grein mín um kl. 13 í gærdag, ákvað ég að taka atburðarásina eins og ég sá hana, sleppti samsæriskenningum um sviðsetningu.

Það getur vel verið að þetta hafi allt verið sviðsett til að styrkja völd Pútín; svæla út "rotturnar", gefa forsetanum meiri völd (kannski herlög) og þjappa þjóðina saman. Til þess er lítil og nett uppreisn vel til fallin fyrir slíkt plott. Ég veit ekkert um það.

En svo getur þetta verið í raun eins og við sáum þetta, Yevgeny Prigozhin, hafi tekið brjálæðiskast, verið reiður vegna mikils mannfalls meðal Wagnerliða og hann sagði sjálfur að rússneski herinn hafi ekki skeytt um menn sína og kastað sprengjum þar sem þeir voru staðsettir. Varnarmálaráðherrans Sergei Shoigu kunn vera lítill vinur Prigozhin og þeir rifist opinberlega um gang stríðsins í Úkraníu.

Atburðarásin fór eins og ég spáði, líkt og í Tyrklandi 2016, en hún var hraðari en ég bjóst við. Nú keppast menn við að segja að nú sé valdatíð Pútíns á enda. Þeir hafa reyndar sagt það alveg frá byrjun stríðsins, hann er með banvænan sjúkdóm, fólkið gerir uppreisn o.s.frv. en ekkert hefur reynst vera satt.

Eftir lélega frammistöðu í upphafi stríðsins, hefur rússneska hernum gengið betur en hernaðarsérfræðingar hafa spáð. Það má sjá af því að Vesturlönd hafa "tæmt" vopnabúr sín, send besta vopnabúnað sem völ er á í heiminum á vígvöllinn en samt stendur rússneski herinn uppi keikur og sókn Úkraníumanna virðist vera að renna út í sandinn.

Rússar þurfa bara að þreyja þorrann, stunda staðbundið og takmarkað stríð næstu tvö árin eða þar til forsetaskipti verða í Bandaríkjunum. Joe spillti Biden verður ekki forseti næsta kjörtímabil. Án aðstoðar Bandaríkjanna hefðu Úkraníumenn aldrei getað staðið í hár Rússa. Um leið og fjármagnið hættir að streyma þangað, er staðgengilsstríðinu lokið.

Hver staða Pútín er eftir þessa atburðarás er erfitt að segja. Ég held að hún hafi styrkst eins og gerðist hjá Erdogan í Tyrklandi. Sá síðarnefndi notaði tækifærið og hreinsaði til innan hersins, henti þúsundir manna í fangelsi og styrkti forsetavaldið.  En hann þurfti ekki að eiga við einkaher eins og Pútín.  Nú er hættulegur leiðtogi og andstæðingur úr sögunni sem og einkaher hans og hann getur tekið Wagnerliðið inn í rússneska herinn, líkt og Hitler gerði með SA liðið. Wagnerliðið var eina raunverulega hættan sem steðjað gat að völdum Pútíns.

Líkur eru á margir lendi í fangelsi, nú veit hann hverjir hershöfðingja hans eru hliðhollir honum og hverjir ekki. Hreinsanir innan hersins og þaggað niður í pólitískum andstæðingum verður niðurstaðan. Ríkið herðir tökin á almenningi og fjölmiðlum (ef það er yfir höfuð hægt, svo er hert að almenningi). Skilaboð hafa verið send til allra sem vilja nota stríðið og brjótast út úr rússneska ríkjasambandinu, ekki reyna....

Nú er spurning hvort að kokkurinn fái matareitrun síðar meir. Trotsky fékk íssting í hausinn í Mexíkó, Stalín gleymdi aldrei né fyrirgaf.  Sama held ég um Pútín. Hann er með sama þankagang og Stalín.

Uppreisn - ekki borgarastyrjöld

Menn fara á límingunum við lestur af fyrstu fréttum af innanlandsátökunum innan Rússland og byrja strax að tala um borgarastyrjöld.  Menn rugla saman hugtökum og kalla þetta borgarastyrjöld. Þetta er enn ekki orðið að borgarastyrjöld og verður hugsanlega aldrei.  Lykilhugtök eru í þessu samhengi:

1) Uppreisn.  Ákveðinn hópur gerir uppreisn, getur verið óskipulögð uppreisn almennings, sjálfsprottið, eða vopnaðir hópar standi á bakvið.  Athuga verður að það er alltaf einhver kjarnahópur sem stýrir á bakvið. Það er eins og skrúfað sé af krana og  vatnið (uppreisn almennings) streymir áfram.

2) Valdarán. Skipulögð vopnuð valdaránstilraun herseiningar eins og sjá mátti í Tyrklandi 2016, þegar reynt var að steypa Tyrklandsforseta af stóli, Recep Tayyip Erdogan. Hann fór á taugum og reyni í fyrstu að flýja land en uppreisnarmennirnir sem komu úr rana tyrkneska hersins, voru ekki nógu fjölmennir og skipulagðir og vopnin snérust í höndum þeirra.

3) Borgarastyrjöld. Vopnaðir uppreisnarmenn, oftast hluti úr herafla landsins eru nógu öflugir til að heyja langvinna innanlandsstyrjöld við opinber yfirvöld.

Af fyrstu fréttum að dæma er Yev­geny V. Prigoz­hin, leið­togi Wagner mála­liða­hópsins, að reyna að vernda eigið lið og eigið líf með þessari uppreisn. Ekki er að sjá að hér sé um skipulagða vandaránstilraun, þar sem er reynt að skipta um leiðtoga landsins, Vladimir Pútín. Hann segist eiga sökótt við ákveðna aðila innan rússneska hersins og reiði sín beinist að þeim.

En þegar snjóboltinn byrjar að renna er erfitt að stöðva hann. Prigozhin verður að halda áfram, því að hann veit að ef hann stoppar núna, verður hann handtekinn, leiddur fyrir dómstóll og dæmdur fyrir landráð.

Mér sýnist þessi uppreisn muni renna út í sandinn.  Til að borgarastyrjöld bresti almennilega á, þurfa margir hlutir að renna saman í einn graut.

Sá grautur er: Íbúarnir skiptast í tvo andstæða hópa með ósættanlegan ágreining (upphafið að bandarísku borgarastyrjöldinni); tap hersins á vígvelli (1917 í Rússlandi og í Þýskalandi 1918); langvinn óánægða almennings með leiðtoga landsins, en Pútín hefur verið vinsæll lengi vel, þótt þær vinsældir hafa dvínað eitthvað; efnahagsþrengingar og hungursneyð sem er ekki fyrir að fara í Rússlandi og stór hluti hersins, sem hefur flesta valdaþræðina innan hersins í höndum sér, ákveður að gera uppreisn. Valdaránstilraun hers.

Mér sýnist þessi uppreisn Wagnerliða (sveitirnar að miklu leiti skipaðar af fangelsislýð) vera knúin áfram af örvæntingu, vera óskiplögð, gerð í nauðvörn og rússneski herinn styðji ekki uppreisnina (skv. því sem ég best veit). Það fer því fyrir henni eins og valdaránstilrauninni í Tyrklandi 2016, hún rennur í sandinn ef Pútín heldur haus (KGB haus sínum) sem ég efast ekki um að hann gerir. En þetta gæti flýtt fyrir endalokum stríðsins í Úkraníu.

Ekki láta stríðsletur fjölmiðla blekkja ykkur, þeir eru að selja fréttir. Málið skýrist á nokkrum dögum.  Það fer því fyrir Wagnerliði Pútíns og SA lið Hitlers (Sturm Abteilung), þessi hernaðararmur verður upprætur. Endalok Wagnerssveita er framundan.

Ástæðan fyrir að Wagnerliðið yfirhöfuð geti gert svona upphlaup, er að liðið er einkaher, að mestu skipaður af glæpamönnum. Málaliðaherinn er ekki gamall og skortir styrk til að stýra valdaránstilraun. Tíminn vinnur aldrei með valdaráns- eða uppreisnarliði. Valdarán verður að koma á óvart og standa stutt yfir, ef það á að heppnast.

Hver kyns stríðsátök virka alltaf ruglingsleg og alltaf erfitt að átta sig á hvað er að gerast í orrahríð dagsins. En á meðan rússneski herinn er á bakvið Pútín, þarf hann ekkert að óttast.

 

Diplómatar efast um ákvörðun Þórdísar um að loka á samskipti við Rússa

Þeir eru ekki einir um það, heldur heyrast raddir víðsvegar um samfélagið um vanhugsaða aðgerð Þórdísar. Taka skal fram að enginn er þar með að réttlæta innrásarstríð Rússa, síður en svo, heldur að lokað sé á tal milli þjóða.

Var það rétt af Þórdísi að loka á Rússa? – Ónefndir dipómatar með efasemdir

Rétt er að geta að Íslendingar áttu í samskiptum við einræðisherranna og fjöldamorðingjanna Stalín og Maó, án þess að fara á límingunum. Ekki loka Íslendingar á samskipti við Kínverja vegna meintra mannréttindabrota þar í landi í dag. Þetta er einkastríð Þórdísar gegn Rússum með lófaklappi kaldastríðs hauka.

Svo er það annað mál og handleggur að ræða um stríðið sjálft sem er hörmungar saga og efni í aðra grein. 

 

 

Lærdómurinn af frönsku byltingunni

Nútímamaðurinn heldur að allt gamalt sé þar með úrelt. Það töldu frönsku byltingarmennirnir og tóku upp nýtt tímatal og árið núll. En fortíðin verður ekki umflúin og það sem gerðist í gær, hefur áhrif á daginn í dag.

Lítum á frönsku byltinguna og áhrifa hennar sem gætir mjög svo enn í dag. En taka skal fram, áður en ég fer í afleiðingarnar, þá ber þess að geta að í Frakklandi 1789 bjuggu 29 milljónir manna, landið var ríkt, miklar framfarir í vísindum, hugsun, framkvæmdum og o.s.frv. höfðu átt sér stað og landið var á réttri leið.

Ríkið var stórveldi en nokkrir veikleikar leiddu til byltingarinnar. Svo sem misskipting auðæva og félagslegur mismunur og ríkið var stórskuldugt vegna 7 ára stríðið sem var fyrsta heimsstríðið í sögunni. Það þurfti ekki annað en vindblástur frá Íslandi, með móðurharðindunum, til að feykja gamla samfélaginu um koll með uppskerubrestri. Landið var í breytingaferli en örlögin gripu í taumanna....

Franska byltingin, sem átti sér stað frá 1789 til 1799, var flókið og umbreytandi tímabil í frönsku sögunni. Hún hafði mikil áhrif ekki aðeins á Frakkland heldur einnig á þróun nútíma stjórnmála-, félags- og heimspekilegra hugmynda. Nokkra lærdóma má draga af frönsku byltingunni:

Krafa um jafnrétti og réttindi: Byltingin lagði áherslu á alhliða þrá eftir jafnrétti og grundvallarmannréttindum. Franska þjóðin, innblásin af hugsjónum upplýsingatímans, reyndi að kollvarpa lénskerfinu og koma á jafnréttissamara samfélagi. Þessi áhersla á jafnrétti og einstaklingsréttindi hafði áhrif á síðari stjórnmálahreyfingar um allan heim.

Hætturnar af félagslegum ójöfnuði: Mikill félagslegur og efnahagslegur ójöfnuður í Frakklandi fyrir byltinguna átti stóran þátt í að kveikja byltinguna. Hið mikla bil á milli forréttinda aðalsins og fátæks fjöldans leiddi til víðtækrar óánægju og stuðlaði að lokum til þess að byltingin braust út. Þetta er áminning um hugsanlegar afleiðingar þess að vanrækja félagslegt réttlæti og efnahagslegt misræmi.

Kraftur sameiginlegra aðgerða: Franska byltingin sýndi fram á kraft sameiginlegra aðgerða og getu almennra borgara til að framkalla verulegar félagslegar og pólitískar breytingar. Byltingin var knúin áfram af almennum uppreisnum, fjöldamótmælum og skipulagningu ýmissa byltingarhópa. Það undirstrikar mikilvægi þess að virkja og virkja borgara í mótun þjóðar.

Mikilvægi pólitísks stöðugleika: Franska byltingin var stormasöm og ofbeldisfullt tímabil sem einkenndist af tíðum stjórnarskiptum og pólitískum óstöðugleika. Byltingin gekk í gegnum mismunandi stig, allt frá því að konungsveldinu var steypt af stóli til ógnarstjórnar og að lokum uppgangs Napóleons Bonaparte sem einvald. Þessi óstöðugleiki undirstrikar nauðsyn þess að jafnvægi sé á milli byltingarkenndra breytinga og stofnunar stöðugra stjórnmálastofnana til að tryggja langtímaframfarir og forðast glundroða.

Lærdómur í hófsemi og öfgum: Frönsku byltingin varð vitni að bæði hófsamum og róttækum fylkingum, sem hvor um sig talsmenn fyrir mismunandi sýn á nýja þjóðfélagið. Byltingin hófst með hóflegum kröfum um stjórnarskrárumbætur en komst að lokum yfir í tímabil róttækni, sem dæmi um ógnarstjórnina. Þessi breyting þjónar sem varúðarsaga um hættuna af óheftri öfga og mikilvægi hófsemi til að ná varanlegum breytingum.

Áhrif á þjóðernishyggju og lýðveldisstefnu: Franska byltingin hafði mikil áhrif á útbreiðslu þjóðernishyggju og lýðveldishugsjóna um Evrópu. Byltingarkenndar hugmyndir um frelsi, jafnrétti og bræðralag urðu þjóðernishreyfingar innblástur og leiddu til myndun þjóðríkja. Arfleifð frönsku byltingarinnar við að kynna hugtökin þjóðerni og lýðveldisstefnu má sjá í síðari pólitísku þróun á 19. og 20. öld.

Það er mikilvægt að hafa í huga að lærdómurinn af frönsku byltingunni er margþættur og háður túlkun. Mismunandi sjónarhorn eru á orsökum, afleiðingum og almennri þýðingu byltingarinnar. Engu að síður getur rannsókn á þessum sögulega atburði veitt dýrmæta innsýn í gangverki samfélagsbreytinga, pólitískra umbreytinga og leit að grundvallarréttindum og frelsi. Svo á einnig við um Ísland og Íslendinga. Það þarf ekki annað en á líta á sögu Jörundar Hundadagakonungs 1809 til marks um það en það er önnur saga að segja frá.

 

Stefna utanríkisráðherra í andstöðu við söguleg diplómatísk samskipti Íslands og Rússlands

Mér sýnist viðbrögð flestra við þessar fréttir af hálfgerðum sambandsslitum við Rússland vera vonbrigði. Enda er um stórt skref að ræða. Í ljósi sögunnar virðist það vera mistök.  Viðbrögð rússneskra yfirvalda verða auðljós, þau hefna sín með einhverjum hætti.

Þeir hörðustu, stríðshaukarnir, sem enn eru fastir í hugarheimi kalda stríðsins, líta enn á Rússa sem óvini og fagna lokun á samræðum/diplómatsíu.  Og þeir vara við njósnastarfsemi rússneska sendiráðsins. Eru það einhverjar fréttir??? 

Öll stórveldi (ég skrifaði grein um það hér á blogginu) stunda njósnir, líka bandamenn eins og Bandaríkjamenn. Frægt var þegar í ljós kom að Kaninn njósnaði um Angelu Merkel og fóru þýðversku í fýlu um stund vegna þess.

Allir njósna um alla, Kínverjar, Bandaríkjamenn, Bretar, Frakkar, Rússar og nú hafa Indverjar bæst í hópinn sem geta njósnað um íslenskt samfélag. Verstar eru iðnaðarnjósnir og hernaðarnjósnir, en "saklausastar" eru þær sem fylgjast með stjórnmálum.

Einn bloggarinn hér setur frumhlaup utanríkisráðherra í samhengi við að fellt var niður áframhaldandi tollfrjálsan innflutning á kjúklingakjöti til Íslands frá Úkraníu. Hún hafi orðið að sýnast hörð og röksöm í starfi þess vegna.  Það getur vel verið. 

En gallinn við starfsfólk utanríkisráðuneytisins, sem er allt hið vænasta fólk, er að það er að meirihluta samsett af lögfræðingum. Hvað ætli séu margir starfandi sagnfræðingar þar innan dyra? Fáir eða engir.  Ef einhver þar hefði smá þekkingu á sögu og hefði veitt ráðherra, sem kom inn um hringhurð og fer út um hana aftur eftir fjögurra ára viðveru, smá kennslu í sögu, þá hefði ef til vill mátt koma í veg fyrir þessi mistök.

Kíkjum aðeins á sögu diplómatískra samskipta Sovétríkjanna/Rússlands við Ísland síðan 1943.

Diplómatísk samskipti Íslands við Rússland síðan 1943

Diplómatísk tengsl Íslands og Rússlands (áður Sovétríkjanna) hafa verið til staðar síðan 1943. Hér er yfirlit yfir diplómatísk samskipti landanna tveggja á mismunandi tímabilum:

Seinni heimsstyrjöldin: Í maí 1940 var Ísland hernumið af breskum hersveitum sem stefnumótandi ráðstöfun til að koma í veg fyrir hugsanlega þýska innrás. Árið 1943 var komið á diplómatískum samskiptum Íslands og Sovétríkjanna (USSR), sem voru bandamenn Breta í seinni heimsstyrjöldinni. Sovétríkin viðurkenndu sjálfstæði Íslands og löndin héldu uppi diplómatískum samskiptum í stríðinu.

Tímabil kalda stríðsins: Eftir seinni heimsstyrjöldina varð Ísland stofnaðili að NATO árið 1949, á meðan Sovétríkin komu fram sem keppinautur vestræna bandalagsins. Á tímum kalda stríðsins hélt Ísland nánu bandalagi við Bandaríkin vegna hernaðarlegrar veru þeirra í landinu, sem fól í sér stofnun Keflavíkurflugvallar og uppsetningu herstöðvar þar 1951. Þetta ástand skapaði spennu milli Íslands og Sovétríkjanna.  Ísland hélt sig hins vegar til hlés þrátt fyrir innrás Sovétríkjanna í Ungverjalands og Tekkóslóvakíu.

Eftir kalda stríðið: Með upplausn Sovétríkjanna árið 1991 héldu diplómatísk samskipti Íslands og Rússlands áfram. Hins vegar hefur sambandið almennt verið takmarkað hvað varðar pólitíska þátttöku og efnahagslega samvinnu.

Efnahagssamvinna: Undanfarin ár hafa verið nokkur efnahagsskipti milli Íslands og Rússlands. Íslensk fyrirtæki hafa komið að atvinnugreinum eins og sjávarútvegi, endurnýjanlegri orku og ferðaþjónustu í Rússlandi. Að auki hafa verið nokkur tvíhliða viðskipti milli landanna tveggja, þó í tiltölulega litlum mæli.

Diplómatísk samskipti Íslands við Rússland á tímum þorskastríðanna

Í þorskastríðunum milli Íslands og Bretlands á fimmta og áttunda áratugnum spiluðu diplómatísk tengsl Íslands og Rússlands (Sovétríkjanna á þeim tíma) inn í, en þau voru ekki aðalþáttur í átökunum. Hér er yfirlit:

Fyrsta þorskastríðið (1958-1961): Á þessu tímabili áttu Ísland og Bretland í deilum um veiðiheimildir á hafsvæðinu umhverfis Ísland. Sovétríkin studdu afstöðu Íslands til málsins. Sovétríkin, ásamt öðrum austantjaldsríkjum, veittu Íslandi efnahagslega og diplómatíska aðstoð með því að kaupa íslenskan fisk og bjóða fram pólitískan stuðning á alþjóðlegum vettvangi. Samt sem áður var þátttaka Sovétríkjanna ekki afgerandi þáttur í átökunum.

Annað þorskastríð (1972-1973): Sömuleiðis lýstu Sovétríkin á þessu tímabili yfir stuðningi við afstöðu Íslands til fiskveiðiréttinda. Sovétríkin sendu fiskiskip á Íslandsmið og undirrituðu samninga við Ísland um sameiginlegar veiðar. Þetta þótti sýna samstöðu með Íslandi gegn fiskveiðum Bretlands. Hins vegar hafði þátttaka Sovétríkjanna ekki marktæk áhrif á niðurstöðu átakanna.

Þótt Sovétríkin hafi lýst yfir stuðningi við Ísland í þorskastríðunum er mikilvægt að hafa í huga að helstu deilur og samningaviðræður fóru fyrst og fremst fram milli Íslands og Bretlands. Þátttaka Sovétríkjanna var hluti af víðtækara geopólitísku samhengi kalda stríðsins, þar sem aðlögun og stuðningur byggðist oft á pólitískum sjónarmiðum frekar en beinni þátttöku í átökunum.

Af þessu yfirliti má sjá að ef til vill var stuðningur Sovétmanna sjálfhverfur og hluti af stóru myndinni í heimspólitíkinni, en samt sem áður, á meðan "bandamenn" eins og Bretar og Þjóðverjar stóðu á móti okkur og stunduðu fiskþjófnað á Íslandsmiðum, og Bandaríkjamenn sátu á hliðarlínunni, aðgerðalitlir, komu aðrir(svo kallaðir óvinir) okkur til aðstoðar.

Getur einhver sent sögubók í utanríkisráðuneytið handa utanríkisráðherra að lesa eða útbúið skýrslu?

Lokaorð

Með þessum pistli er ég langt í frá að lýsa yfir stuðningi við innrás Rússa í Úkraníu.  Ég tel að innrásin hafi verið klúður sem fer í sögubækurnar sem slíkt. Stríðið er ein alsherjar mistök.

Eins og ég benti á í annarri blogg grein, þá hefur Pútín ef til vill tekist að stoppa upp í gatið á landamærunum við Úkraníu en hann bjó til um leið aðra víglínu sem liggur við landamæri Finnlands og Svíþjóðar ef þau ganga í NATÓ.  Ef litið er þannig á málið, hefur Pútín tapað stríðinu nú þegar. En sjáum til, enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér....

Og hér á persónulegum nótum: Fólk sem hefur ekki upplifað stríð, veit ekki hvað það er að tala um. Ég er hernaðarsagnfræðingur og ég hef fengið djúpa tilfinningu hvað stríð er hræðilegt í gegnum rannsóknir mínar í áratugi, þó að ég hafi ekki upplifað það sjálfur á eigin skinni.

Fólk deyr í styrjöldum og þetta er ekki skák eins og sumir halda, heldur dauðans alvara. Það er sársauki og angist þegar skriðdreki springur í loft upp, það er fólk innan í honum sem særist eða deyr.

Það er engin tilviljun að við höfum upplifað friðartíma í 80 ár. Um leið og síðasti hermaður seinni heimsstyrjaldarinnar dó gleymdum við hryllingnum og munum endurtaka mistökin aftur.

Ég sá í annað sinn myndina stríðsmyndina Come and See í síðustu viku. Þar má sjá hryllinginn í stríðinu frá sjónarhóli ungs manns. Hann var með skelfingarsvip á andlitinu alla myndina.

Hér er stiklan: Come and see

Ég vil frið í gegnum styrk, ekki veikleika, það er gert með góðum landvörnum, hernaðarbandalagi og íslenskum her, þar eð það verða alltaf slæmir leikarar á alþjóðavettvangi og við alltaf í hættu.

Utanríkisráðherra og ríkisstjórn okkar ættu að huga að eigin garði, áður en vaðið er í garð annarra og þykjast hafa lausnir.