Ríkti lögleysa á Íslandi á landnámsöld?

Mynd: af Vísindavefnum

Ég hef lengi velt fyrir mér landnámsöldina á Íslandi, sem er nokkurn veginn tímabilið 870-930 og markast af landnámi Ingólfs Arnarssonar og stofnun Alþingis á Íslandi 930 og tilkoma allsherjarlaga yfir allt landið.

Ljóst er að landsnámsmennirnir komu víðsvegar af; frá Noregi, Svíþjóð, Danmerkur, Suðureyjum, Orkneyjum, Hjaltlandi, Skotlandi, Írlandi, Englandi, Færeyjum en eflaust hef ég gleymt einhverjum stöðum í upptalningu minni. Allt eru þetta norrænir menn eða afkomendur þeirra (sem sumir höfðu blandast blóði við Kelta og aðra frumbyggja Bretlandseyja).

Stóra spurningin er hvernig var hér umhorfs á þessu tímabili? Hér var enginn lögregla, sýslumenn, jarlar eða konungar né aðrir valdsmenn sem fóru eftir ákveðnum landslögum til að skera út um deilumál. Hvernig fóru menn að t.d. gera út um mál er varðar skógarhögg, landamerki (landamæri), hvalreka, eignarrétt á ám og vötnum og svo framvegis? Ætla má að menn hafi barist um hvalrekann og önnur hlunnindi, til dæmis í ám. Tveir svokallaðir landnámsmenn settust í landnám Ingólfs Arnarssonar og virtust bara hafa tekið landið með valdi eða án leyfis.

Það má halda að það hafi verið nokkuð fyrirtæki að koma mannskapnum hingað til lands og til þess þurfti rándýr úthafsskip sem voru einungis á færi ríkismanna að útvega og gera út. Það hafa því verið efnamenn sem fóru fyrir mannskapinu sem fyrst byggði landið og það voru þeir sem stýrðu landnáminu. Þeir úthlutuðu landi til fylgismanna sinna fyrir fylgisspekt og í staðinn létu fylgjarnir í té þjónustu sínu og undirgefni og þátttöku í að halda uppi reglu. Þessi svæði voru undanfarar goðorðanna sem síðar urðu ákveðnar stjórnsýslueiningar og ,,sóknir“ í trúarlegum skilningi.

Samkvæmt hefðbundinni söguskoðun hefst saga Íslands með komu fóstbræðranna Ingólfs Arnarsonar og Hjörleifs Hróðmarssonar um 870 en þá hefst jafnframt skipulagt landnám Íslands. Áður höfðu þó nokkrir komið hingað og getur Landnáma um þá Naddodd víking, Garðar Svavarsson og Hrafna-Flóka Vilgerðarson, allt öflugir (víkinga)höfðingjar. Á næstu árum eftir landnám Ingólfs fjölgaði landnámsmönnum hratt en talið er að þeir hafi verið á bilinu 10-20 þúsund á fyrstu áratugunum eftir komu fóstbræðranna. Samkvæmt samantekt Jóns Steffensens eru 383 landnámsmenn og 54 landnámskonur nefndar í Landnámabók.

Til eru sögur af því hvernig marka átti sér land og samkvæmt einni þeirra mátti eignað sér land sem því svæði nemur að maður hafi komist um með logandi eldi á einum degi. Landnámsvæðin voru þó mjög misstór. Þeir sem fyrstir voru á ferð og komu að ónumdu landi gátu slegið eign sinni á mjög stór svæði og gefið eða selt svo öðrum hluta af því en landnámsmenn sem seinna komu urðu að láta sér nægja mun minna landrými og oft útkjálka eða afdali.

Um það bil fjórðungur þeirra landnámsmanna sem taldir eru í Landnámabók virðist hafa fengið land hjá þeim sem á undan komu. Ísland byggðist til fulls á rúmri hálfri öld og tók þá þegar að gæta þrengsla. En ég er nokkuð viss um að þegar leið á landnámsöldina, þegar skerðast fór um land til landnáms, hafi öflugari menn, við getum kallað þá höfðingja, ýtt þá minni máttar sífellt lengra inn í landið. Það var betra að vera nær sjó og gæðum hans en fjær og í hálendi, lengra og upp á heiðar þar sem erfitt var að búa. Þetta var gert í krafti valds, vopnavalds og á spjótsoddi stundum.

Gott dæmi um þetta er Náttfari, ef hann var þá til en hvort sem hann var til eða ekki, þá ætla að svona hafi þetta verið, að hann hraktist inn í land fyrir ofríki. Sjá má þetta í Íslendingasögunum, t.d. Grettissögu, þegar bersekir óðu um og heimtuðu kerlur og lönd og ef neitað var um, þá var skorað á hólm - hólmsáskorun, í einvígi upp á líf og dauða. Ef sá sem var í andsvari, var gamall eða lasburða og hafði engan sér til verndar, þá var ekkert annað að gera en að láta af hendi það sem krafist var.

Ættin sem hefur þá væntanlega sest að í nábýli, t.d. einhvern tiltekinn dal, hefur látið í té ákveðna vernd fyrir einstaklinginn í ættinni. En eins og í dag, verða menn ölvaðir, eru ofstopafullir og láta hnefaréttinn ráða og hafa því stundum drepið ef reiðir hafa orðið.

Auðvelt var að fara bara í næsta dal eftir morðið og engin lög eða reglur (a.m.k. ekki sömu lög/reglur og í hinum dalnum) ríkti þar. Lengi vel frameftir öldum, þegar menn brutu af sér, þá leituðu þeir til afskekkta staði og virðust hafa fengið að vera í friði fyrir yfirvaldinu. Vinsælt var að fara á Strandir, sem voru jafn afskekktar þá og er í dag. Menn skiptu um nafn og fóru í annan landsfjórðung, það var nóg til að hverfa.

Þetta ófremdarástand hafa menn séð að gengi ekki til lengdar og landnámsmennirnir komu nú einu sinni frá löndum þar sem lög gildu.

Undirbúningur að stofnun þingsins var talinn hafa verið á árunum 920 til 930 en m.a. var maður að nafni Úlfljótur, landnámsmaður á Austurlandi, sendur til Noregs til að nema lög en fyrstu lögin eru einmitt nefnd Úlfljótslög eftir honum. Lögin í Hörðalandi í Noregi voru höfð sem fyrirmynd íslenskra laga. Talið er að Alþingi hafi verið valinn staður á Þingvelli vegna þess að það var tiltölulega miðsvæðis og því aðgengilegt flestum.

Menn tóku sér því lög frá Noregi sér til fyrirmyndar sem landslög fyrir Ísland á alþingi Íslendinga 930. Ég myndi því frekar segja að landið hafi fyrst þá orðið að ríki eða landið byggst samkvæmt lögum og við ættum að miða allar okkar hátíðir við þessi tímamót en til dæmis 874. Það er endalaust hægt að rífast um hvort Hrafna-Flóki, Svavar Garðarson eða aðrir óþekktir menn hafi fyrst fundið og eða byggt landið og aldrei hætt að komast að öruggri niðurstöðu.

Alþingisstofnun á Þingvöllum er mörkuð í tíma og rúmi og því best að hafa það sem upphafspunkt þótt undanfarinn hafi verið nokkrir áratugir. Eftir sem áður voru leikreglur hefndar og fæðardeilna í fullu gildi á Íslandi enda ekkert framkvæmdarvald til að fylgja eftir dómum á Alþingi. Bara ættingjar og vandamenn sem komu til hjálpar gegn ofbeldismönnum. Ég skrifaði B.A. – ritgerð minni einmitt um hefndar- og fæðardeilur á 14. öld, tími einmitt mætti ætla að konungsvaldið sæi til að lög og réttur héldist hér á landi.

Mynd: Af vísindavefnum

Að lokum má velta fyrir sér hvort að sjálfsmynd Íslendinga hafi þá verið tekið að myndast, það er að segja, að með stofnun Alþings á Þingvöllum hafi eyjaskeggjum verið það ljóst að þeir hafi myndað sérstöðu að því leitinu til að þeir bjuggu á afskekktri eyju og hagsmundir landsfólks fór saman. Að þeir hafi orðið að mynda nýtt og sameiginlegt samfélag ef þeir hafi ætlað að búa saman á þessari eyju. Annað hafi verið uppspretta víga og átaka. Mörlandinn var þarna í mótun. Með lögum skal land byggja.

 

Hver stjórnar fyrirtækin - eigendurnir eða ríkið?

Enginn umræða hefur átt sér stað um afskipti ríkisins af innri starfsemi fyrirtækja.  Hvers vegna er ríkið að skipta sér af stjórnarsetu í fyrirtækjum landsins? Spurningar vakna, hefur ríkið einhvern rétt að skipta sér af einkarekstri sem fyrirtækjarekstur óneitanlega er? Hvar liggja mörkin?

Hægri menn myndu segja að ríkisvaldið beri einungis að setja almennar reglur fyrir fyrirtækin að starfa eftir og skapa sanngjarnar reglur fyrir markaðshagkerfið. 

Vinstri menn myndu segja að einhverjir séu fórnarlömb og verði undir og því beri að rétta þeirra hlut með ,,jákvæðri mismunun".  Ég hef margoft komið inn á þetta varðandi ,,jákvæða mismunum", að hún sé í raun misrétti og mismunum. Mismunun er eins og orðið segir sjálft mismunun. Einhver þarf að víkja fyrir einhver.

Ríkisvaldið er að reyna að hafa áhrif á stjórn fyrirtækja með lagasetningu um að ákveðin fjöldi stjórnarmanna sé af ákveðnu kyni (gæti alveg verið af ákveðinni hæð, lit eða lögun!).  En hefur ríkisvaldið nokkurn rétt til þess? Ekki á það fyrirtækið né kemur að rekstri þess.

Ef fyrirtækið þarf að ráða einstaklinga af x stærð, þá er hætt við að hæfileikaríkt fólk sem er af y stærð, komist ekki til valda innan fyrirtækisins. Hagsmunum fyrirtækisins er fyrir borð borið og hætt er á gjaldþroti. 

Sjá má þetta í rekstri ríkisfyrirtækja og sérstaklega hjá kommúnistaríkjunum fyrrverandi, þar sem flokksgæðingar, margir óhæfir, ráku þau með tapi en aldrei fóru þau á hausinn, enda ekki leyft af ríkisvaldinu.  Kommúnistaríkin gerðu sig gjaldþrota með ríkisafskiptum af fyrirtækjum landanna en þetta tók tíma vegna þess að ríkisvaldið gat beitt þvingunum.

Þá er það spurningin um ríkisfyrirtækin, gilda sömu lögmál um þau og einkafyrirtækin - á að ráða hæfasta fólkið eða ,,rétta" fólkið?

Auðvitað gildir það sama um bæði fyrirbrigðin, annað er misnotkun á skattfé borgaranna. Og stjórnmálamenn eiga að halda sig í mílu fjarlægð frá rekstri ríkisfyrirtækja.

En helst á ríkisvaldið ekki að koma nálægt neinum fyrirtækjarekstri ef það er mögulegt. Áfengis- og tóbakssala kemur fyrst upp í hugann um rekstur sem ríkið kemur ekkert við.

Eftir gífurlegar tæknibreytingar og bylting í samfélagsmiðlun, þá kemur sífellt betur í ljós hversu mikið nátttröll RÚV er. Skelfing er nauðungarsköttun borgara (og fyrirtækja) með nefskattinum sem á að standa undir hítinu á Efstaleiti. Þar að auki virðast einkareknu sjónvarps- og útvarpsstöðvarnar koma með prýðilegt sjónvarpsefni - íslenskt. Hugsið ykkur - ríkisfréttir! Ríkið sem á að vera hlutlaust er með fréttaflutning og í höndum harðskeyttra stjórnvalda, gæti þetta verið áróðurstæki eins og mýmörg dæmi eru um víða um heim.

Leyfa á einkareknum sjúkrahúsum að starfa samhliða þeim ríkisreknu, það skapar samkeppni og hagkvæmni í heilbrigðisþjónustu og ef til vill vilja fleiri leggja fyrir sig lækna og hjúkrunarnám.

Ef ríkið er í samkeppnisrekstri á annað borð, ætti það að lúta sömu reglum og annar fyrirtækjarekstur.

 

 

 

 

 

 

Rómverskir koparpeningar á Íslandi

Ég sé á minningasíðu Facebook að ég hef skrifað um fund rómverskra koparpeninga. Man ekki hvort ég hafi deilt því hér, en hér er minningin: 

Varðandi koparpeningana rómversku sem fundist hafa víðsvegar um land og fjallað er um í þáttaröðinni Landnemarnir, þá eru skiptar skoðanir um uppruna þeirra, hvort þeir hafi komið með Rómverjum á 4. öld (eða Bretum undir stjórn þeirra) e. Kr. til Íslands eða með víkingunum sjálfum.

Athyglisvert er sú staðreynd að Íslendingar sigldu á seinni öldum til Býsant ríkisins eða Austrómverska ríkisins. Þar gengum víkingar í þjónustu keisara, gerðust væringjar og fengu laun í staðinn og það að sjálfsögðu í peningum. Þannig hefur örugglega borist mynt hingað til lands sem og silfur sem var algengur gjaldmiðill.

Annað sem styður það að Íslendingar hafi sjálfir komið með peningana er að koparpeningar hafa fundist í rústum skála og það bentir til íslensks uppruna. Enn annað er að rómversku peningarnir, ef borist hafa með Rómverjum, ættu að finnast með öðrum rómverskum fornleifum en engar slíkar hafa fundist.

Hvorki húsarústir né munir. Samkvæmt Vísindavefnum þá er ,,... elsti peningur sem fundist hefur á Íslandi – svo ekki verði brigður bornar á – er rómverskur koparpeningur sem sleginn var í borginni Cyzicus í Litlu-Asíu á árunum 270-75 e. Kr. Hann fannst í húsarústum á Bragðavöllum í Hamarsfirði árið 1933 en 1905 hafði fundist þar annar rómverskur peningur, lítillega yngri, frá 276-82 e. Kr., sem sleginn var í Róm.

Í hvorugt skiptið var gerð nein fornleifarannsókn á staðnum þannig að erfitt er að segja mikið um af hverju þessir peningar lágu þarna. Af öðrum gripum sem fundust á Bragðavöllum má þó ætla að rústirnar séu miklu yngri en peningarnir, frá víkingaöld eða síðar."

Nefndin

Franska byltingin er stórmerkilegt fyrirbrigði.  Mikinn lærdóm er hægt að draga af framgangi byltinguna og mistökin sem gerð voru af hálfu byltingamanna. Ég sé t.d. núna hliðstæðu í bandarísku stjórnmálum samtímans, hvað demókratar eru að reyna að gera og hvaða mistök öfgafyllstu byltingamennirnir gerðu.

Demókratar eru í dag að reyna að skapa dyggðarsamfélag og fara lengst til vinstri til þess. Hugmyndafræði Demókrataflokksins um nútíma frjálshyggju blandar saman hugmyndum um borgaralegt frelsi og félagslegan jöfnuð og stuðning við blandað hagkerfi. Á þingi er flokkurinn stórt tjaldbandalag með áhrifamiklum miðlægum, framsæknum og íhaldssömum vængjum. Þeir leggja áherslu á að alríkisstjórnin fái meiri völd á kostnað ríkjanna fimmtíu en þar liggur hnífurinn í kúnni, því að bandaríska stjórnarskráin byggist á valddreifingu milli ríkja.

Á tímum frönsku byltingarinnar var talað um samfélag sem byggt væri á „frelsi“, „jafnrétti“ og „bræðralag“ og urðu þessi hugtök eða slagorð útbreiddari á tímum upplýsingarinnar. Á tímum frönsku byltingarinnar var "Frelsi, jafnrétti, bræðralag" eitt af mörgum kjörorðum sem voru í notkun.  Ekki svo ólík markmið milli frönsku byltingamanna og demókrata en hvernig var framkvæmdin? 

Demókratar vilja byggja upp dyggðarsamfélag en er það raunhæft? Kíkjum á stjórn byltingamanna og hvernig fór fyrir þeim er þeir reynda að byggja upp sitt dyggðarsamfélag.  Maximilien Robespierre var eldheitur hugsjónarmaður en andstæðingur hans George Dalton var maður hagnýtra pólitíkur – (real politic).

Byltingarmenn stjórnuðu í gegnum nefndir en fáeinir forystumenn réðu ferðinni, þar á meðal Dalton og Robespierre.  Öflugasta nefndin og valdamesta var  Almannavarnanefndin eða Almannaöryggisnefndinni (e. Committee of Public Safety) og þar var M. Robespierre forystumaðurinn.

En til að koma á paradísaríki eða dyggðarsamfélag, töldu sumir byltingamanna og (demókratar í dag) að beita verði hörku og þá er stutt í harðstjórnina.

Maximilien Robespierre kom til að ráða yfir almannaöryggisnefndinni á valdatíma ógnarstjórnarinnar. ... Meðan á hryðjuverkunum stóð, fór nefndin með sýndar einræðisstjórn yfir frönskum stjórnvöldum. Það beitti og kerfisbundið aflífuðum óvinum byltingarinnar. Sjá má þetta hjá kommúnistaríkjum 20. aldar, alls staðar fóru byltingamenn út í ofbeldi í nafni þess að stofna ætti paradís á jörðu en sköpuðu þess í stað helvíti á jörðu. 

Þá kemur grundvallarspurningin sem á við ennþá dag í dag: 

Er hægt að þröngva dyggð á samfélög að ofan? Hvert er hlutverk ríkisins? Hver er betri fyrirmynd fyrir nútíma samfélög, Aþena eða Sparta? Er staður fyrir hugsjónahyggju í stjórnmálum?

Vandamál hugsjóna og raunsæis í stjórnmálum er hægt að rannsaka og hreinasta mynd þess er hægt að greina með því að greina frönsku byltinguna. Átökin milli Robespierre og Danton eru hugmyndabarátta, birtingarmynd árekstra hugsjónahyggju og raunsæis sem tók á sig mynd morðæðis. Það leiddi báðar söguhetjurnar til dauða á palli fallaxarinnar.

Maximilien Robespierre efaðist ekki um að ekkert væri eftirsóknarverðara en dyggðugt samfélag.

Robespierre var innblásinn af Jean-Jacques Rousseau sem í Samfélagsáttmálanum afhjúpaði sýndarveruleikanum fyrir samstillt samfélag þar sem allar mögulegar dyggðir eru iðkaðar. Robespierre er Rousseauvian par excellence.

Hægt er að halda því fram að fyrsti áfangi byltingarinnar hafi verið holdgervingur hugmynda Montesquieu, afhjúpaður í De l’esprit des lois, á meðan annað stigið var holdgervingur samfélagssáttmálans Rousseaus.

Byltingin hefði getað stöðvast á fyrsta stigi með því að Frakkland yrði stjórnskipulegt (þingbundið) konungsríki. Montesquieu var raunsæismaður sem hafði fyrst og fremst áhuga á að koma jafnvægi á hagsmuni ýmissa þjóðfélagshópa. Hann taldi að slíku jafnvægi væri hægt að ná með aðskilnaði löggjafarvalds, framkvæmdarvalds og dómsvalds.

Rousseau hafði allt aðra sýn á samfélagið. Hann talaði fyrir algjöru fullveldi ríkisins sem hvers tæki var útsprengi vilja fólksins. Almennur vilji var einn og óskiptanlegur. Þegar rétt var viðurkennt var engin þörf á eftirliti og jafnvægi í stjórnkerfinu vegna þess að framkvæmd hins almenna vilja myndi leiða til allsherjar hamingju fólksins sem býr í samræmdu samfélagi.

Munurinn á Rousseau og Montesquieu: Rousseau var fyrst og fremst siðferðismaður og það sem einkenndi siðtrúarmenn hans var krossferðaáhugi sem leit út eins og ofstæki í augum hinna óbreyttu … hann talaði náttúrulega fyrir lýðveldisgerð samfélags andstæðu því sem Montesquieu hafði talið viðeigandi fyrir konungsveldið. Allt ætti að vera þannig skipulagt að það eykur skilvirkni siðferðisvilja samfélagsins í heild …. hans ríki var einvaldslýðræði.

Robespierre var pólitískur hámarksmaður, knúinn áfram af löngun til að móta samfélagið í samræmi við meginreglur Rousseau. Markmiðið var Lýðveldið dyggðarinnar og það var engin fórn nógu stór til að beina Robespierre af þessari braut. Fyrir hann voru hugmyndir á undan veruleika sem mótaður var af hugsjónamönnum með mikinn vilja. Robespierre var hugsjónaríkur stjórnmálamaður - maníkamaður og þúsundþjalasmiður. Þeir sem ekki deildu skoðunum hans voru óvinir lýðveldisins og þurfti að útrýma þeim líkamlega. Á tímum byltingarinnar varð guillotínan tæki pólitískrar uppeldisfræði.

Robespierre var garðyrkjumaður. Garðurinn hans var franskt samfélag, hugmyndir hans voru fræ sem þurfti að frjóvga með blóði og dauðar greinar höfðu verið skornar af svo þær eitruðu líkamann stjórnmálanna. Aðeins þá myndi lýðveldið dyggðanna blómgast. Byltingarkennt ofbeldi var aðferðafræðilegt, markvisst og ópersónulegt. Örlög einstaklinga skiptu aðeins eins miklu máli og þeir hegðuðu sér samkvæmt Zeitgeist. Því stærra sem markmið byltingarinnar er, því meiri viðurkenning á þeim leiðum sem leiða til hennar. Þess vegna var grimmd og róttækni byltingarinnar til. Sjá má þetta í ofstæki rússnesku byltingamannanna.

Robespierre var furðu opinskár um notkun skelfingarinnar til að stofna dyggðalýðveldið.

Að mati Robespierre var styrkur alþýðustjórnar á friðartímum dyggð, en í byltingu er styrkur alþýðustjórnar bæði dyggð og skelfing; skelfing án dyggðar er hörmuleg, dyggð án skelfingar er máttlaus. Hryðjuverk eru ekkert annað en skjótt, alvarlegt og ósveigjanlegt réttlæti; það er því útstreymi dyggða.

Armur byltingamanna undir Robespierre var róttækur og segja má að sósíalistar undir leiðsögn Marx hafi tekið upp þessa hugmyndafræði, að koma á fót fyrirmyndaríki sem væri dyggðum prýtt en beita verði ógnir – skelfingu til að koma því á í byltingarástandi.

Í útþynntri útgáfu sósíalistaarms demókrataflokk Bandaríkjamanna má sjá þetta. Forræðishyggjan birtist í skyldukvöð borgaranna að bera grímur vegna covids á almannafæri og skyldubólusetning. Að þeirra mati eigi ríkið skiptir sér af hugmyndafræði kennslunnar í skólum landsins og koma þannig inn  „réttu dyggðunum“ með „jákvæðri mismunun“, t.a.m. að minnihlutahópar fái forgangsmeðferð við covid umfram hvíta sem bera þá erfðasynd að forfeður þeirra voru þrælaeigendur.  Koma á jafnrétti með ójafnrétti! Þetta kallast á þeirra máli „jákvæð mismunun“ og sjá má hér á landi í formi þess að íslenska ríkið skiptir sér af stjórnarsetu í einkafyrirtækjum með að skylda eigi að ákveðið hlutfall stjórnarmanna séu af ákveðnu kyni. Vandinn við þetta að þá verður einhver útundan og ef til vill gegn hagsmunum fyrirtækisins.  Þessari spurningu hefur aldrei verið svarað, hvort fyrirtæki eigi ekki að eiga fullan yfirráðarétt yfir eignum sínum og ráði sínum mannauð, enda leggja eigendurnir allt sitt undir í reksturinn.

Enn einn anginn af þessu er krafan um afnám málþófs - filibuster (og ríkur meirihluti sé fyrir lagafrumvörpum og báðir flokkar styði þau) í öldungadeild Bandaríkjaþings.

Að mínu mati hefur dyggðarsamfélagið aldrei verið til og verður aldrei til. Til þess eru mennirnir of beiskir. Ég er meira á línu Dantons og Helmut Smiths Þýskalands kanslara, að styðjast við raunsæispólitík við lausn daglegra vandamála ríkisins. Við getum stuðst við trúarbrögðin ef við viljum sækjast í dyggðir, enda kannski meira hlutverk þeirra að búa til gott fólk.

 

Helsta heimild: Robespierre and Danton | Ideas (wordpress.com)

Hvað er filibuster eða aukinn meirihluti í Öldungadeild Bandaríkjanna?

Demókratar eru um þessar mundar að reyna að leggja niður aldarlanga hefð innan Öldungadeildar Bandaríkjanna að nota svo kallað filibuster sem ég finn ekkert íslenskt orð fyrir.  Kannski er besta hugtakið málþóf? En hvað er málþóf - filibuster - í raun?

Hefð öldungadeildarinnar um ótakmarkaða umræðu hefur leyft notkun á málþólfi, lauslega skilgreint hugtak fyrir aðgerðir sem ætlað er að lengja umræður og tefja eða koma í veg fyrir atkvæðagreiðslu um frumvarp, ályktun, breytingartillögu eða aðra umdeilanlega spurningu. Fyrir 1917 gerðu reglur öldungadeildarinnar ekki ráð fyrir leið til að binda enda á umræður og knýja fram atkvæðagreiðslu um ráðstöfun. Það ár samþykkti öldungadeildin reglu um að heimila tveimur þriðju hluta atkvæða til að binda enda á þræði, málsmeðferð sem kallast „klæðing“. Árið 1975 fækkaði öldungadeildin atkvæðum sem þarf til klæðaburðar úr tveimur þriðju hlutum öldungadeildarþingmanna sem greiddu atkvæði í þrjá fimmtu hluta allra öldungadeildarþingmanna sem voru rétt valdir og svarnir, eða 60 af 100 manna öldungadeildinni.

Hvort sem hann er lofaður sem verndari pólitískra minnihlutahópa gegn harðstjórn meirihlutans, eða ráðist á hann sem tæki til að hindra flokksmenn, þá hefur rétturinn til ótakmarkaðrar umræðu í öldungadeildinni, þar með talið þræðinum, verið lykilþáttur í einstöku hlutverki öldungadeildarinnar í Bandaríkjunum.

Sú aðferð að nota langar ræður til að seinka aðgerðum í lagasetningu birtist á fyrsta fundi öldungadeildarinnar. Þann 22. september 1789 skrifaði öldungadeildarþingmaðurinn William Maclay í Pennsylvaníu í dagbók sína að „hönnun Virginíubúa . . . var að tala burt tímann, svo að við gætum ekki fengið frumvarpið samþykkt.“ Þar sem fjöldi þráða jókst á 19. öld hafði öldungadeildin ekkert formlegt ferli til að leyfa meirihluta að binda enda á umræður og knýja fram atkvæðagreiðslu um lög eða tilnefningar.

Þó að það væru tiltölulega fá dæmi um framkvæmdina fyrir 1830, þá var stefnan að „tala frumvarp til dauða“ nógu algeng um miðja öldina til að fá litríkan merki - filibuster. Hugtakið er dregið af hollensku orði fyrir „freebooter“ og spænska „filibusteros“ – til að lýsa sjóræningjum sem þá réðust inn á eyjar í Karíbahafi – hugtakið byrjaði að birtast í bandarískum löggjafarumræðum á 1850. „Ég sá vin minn standa hinum megin við húsið að þvælast fyrir,“ sagði Albert Brown frá Mississippi þann 3. janúar 1853. Mánuði síðar kvartaði George Badger öldungadeildarþingmaður Norður-Karólínu undan „þrjótandi ræðum“ og hugtakið varð fastur hluti af pólitíska orðasafni.

Fyrstu þreifingar leiddu einnig til fyrstu krafnanna um það sem nú er kallað að „klæða“, aðferð til að binda enda á umræður og koma máli til atkvæðagreiðslu. Árið 1841 reyndi lýðræðislegi minnihlutinn að keyra út klukkuna með frumvarpi um stofnun landsbanka. Svekktur, hótaði öldungadeildarþingmaður Whig, Henry Clay, að breyta reglum öldungadeildarinnar til að takmarka umræður. Tillaga Clay fékk aðra til að vara við enn lengri þráðum til að koma í veg fyrir breytingar á reglunum. „Ég segi öldungadeildarþingmanninum,“ sagði Vilhjálmur konungur í Alabama, „hann getur gert ráðstafanir sínar á gistiheimilinu sínu [allan] veturinn. Þó að sumum öldungadeildarþingmönnum hafi fundist þræðir vera andstyggilegir, upphefdu aðrir réttinn til ótakmarkaðrar umræðu sem lykilhefð öldungadeildarinnar, nauðsynleg til að milda vald pólitísks meirihluta.

Filibusters urðu tíðari seint á 19. og snemma á 20. öld, sem leiddi til alvarlegrar umræðu um að breyta reglum öldungadeildarinnar til að draga úr framkvæmdinni. Á þeim tímapunkti hafði öldungadeildin stækkað og stækkað og mikil vinna sem átti að vinna á hverju þingi þýddi að öldungadeildarþingmaður gæti truflað framgang deildarinnar og fengið ívilnanir frá öldungadeildarþingmönnum sem vildu fá frumvörp sín samþykkt.

Árið 1917, með gremju vaxandi og að áeggjan Woodrow Wilson forseta, samþykktu öldungadeildarþingmenn reglu (öldungadeildarregla 22) sem gerði öldungadeildinni kleift að beita sér fyrir því og takmarka umræður með tveimur þriðju hluta atkvæða. Þessi regla var fyrst sett á og reynd árið 1919, þegar öldungadeildin kallaði á klæðningu (e. Cloture) til að binda enda á þvæluumræðu gegn Versalasáttmálanum. Jafnvel með nýju klæðareglunni voru filibusters áfram áhrifarík leið til að koma í veg fyrir löggjöf, þar sem erfitt var að fá tvo þriðju atkvæða.

Á næstu fjórum áratugum tókst öldungadeildinni aðeins fimm sinnum að kalla fram klæðnað. Filibusters reyndust sérstaklega gagnlegar fyrir öldungadeildarþingmenn í Suðurríkjunum sem reyndu að koma í veg fyrir borgaraleg réttindi, þar á meðal frumvörp gegn hengingar (lynching). Ekki fyrr en árið 1964 tókst öldungadeildinni að sigrast á víti til að samþykkja stórt frumvarp um borgararéttindi.

Engu að síður, stækkandi hópur öldungadeildarþingmanna hélt áfram að vera svekktir með málþófshefðina og þrýst á um að breyta þröskuldinum. Árið 1975 fækkaði öldungadeildin fjölda atkvæða sem krafist er fyrir klæðnað úr tveimur þriðju hlutum öldungadeildarþingmanna sem greiddu atkvæði í þrjá fimmtu allra öldungadeildarþingmanna sem voru rétt valdir og svarnir, eða 60 af núverandi 100 öldungadeildarþingmönnum. Í dag eru málþófin áfram hluti af öldungadeild, þó aðeins um löggjöf. Öldungadeildin samþykkti ný fordæmi á 2010 til að leyfa einföldum meirihluta að binda enda á umræður um tilnefningar.

Sú tegund þráða sem Bandaríkjamenn þekkja best er maraþonræða fámenns hóps öldungadeildarþingmanna, eða jafnvel eins öldungadeildarþingmanns, eins og þráðlausa öldungadeildarþingmannsins Jefferson Smith í kvikmynd Frank Capra frá 1939, Mr. Smith Goes to Washington. Það hafa líka verið nokkrir frægir filibusters í öldungadeildinni í raunveruleikanum. Árið 1917 notaði Robert La Follette öldungadeildarþingmaður Wisconsin til dæmis þráðinn til að krefjast tjáningarfrelsis á stríðstímum. Á 3. áratugnum notaði öldungadeildarþingmaðurinn Huey P. Long í raun þráðinn gegn seðlum sem hann taldi að þjónaði ríku frekar en fátækum. Á fimmta áratug síðustu aldar notaði Wayne Morse öldungadeildarþingmaðurinn frá Oregon þráðinn til að fræða almenning um málefni sem hann taldi vera þjóðarhagsmuni. Metið í lengstu einstöku ræðunni fær Strom Thurmond frá Suður-Karólínu, sem sló í gegn í með 24 klukkustundir og 18 mínútur langa ræðu gegn borgaralegum lögum frá 1957.

En af hverju vilja Demókratar leggja málþófið af? Jú, þeir hafa veikan meirihluta í fulltrúadeildinni og aðeins 50 af 100 sætum í öldungadeildinni. Þeir sjá fram á stórfellt tap í næstu midterm kosningum á þessu ári og vilja hvað þeir geta til að koma sínum stefnumálum áfram áður en þeir tapa völdunum til næstu ára. Hægri menn segja að þetta sé tilraun til valdatöku en vinstri menn að verið sé að afleggja gamla hefð.

Heimild: U.S. Senate: About Filibusters and Cloture | Historical Overview

James Garfield

James Garfield var bandarískur forseti sem drepinn var innan árs frá valdatöku 1881. Merkilegur maður á margan hátt, svipður og JFK.

Klúður í kringum dauða hans en hann lá banalegu í mánuð. Læknir hans drap hann að lokum með sóðaskap en hann var sí og æ að leita að byssukúlu sem hann fann aldrei en hann var stöðugt með skítugar krummlur í líkama hans sem leiddi til sýkingar. Annað klúður var að hann hafði enga lífverði en Garfield var annar forsetinn sem var drepinn, á eftir Lincoln.

Menn hreinlega trúðu að morðið á Lincoln hafi verið einstakt og bundið við borgarastyrjöldina.Í dag er um 100 manna sérsveit sem fylgir forsetanum og getur farið í langan bardaga við heila hersveit.

Allir forsetar Bandaríkjanna 20. og 21. aldar hafa sætt morðtilraununum. Ronald Reagan slapp særður frá einni morðtilrauninni eins og frægt er.

Njósnir á Íslandi

Það er athyglisverð frétt í dag um njósnir erlendra ríkja í Danmörku, og ekki bara þar, heldur einnig í Færeyjum og á Grænlandi.  Helstu sökudólgar eru sagðir Rússar, Kinverjar og Íranir. Eflaust njósna vinveittar þjóðir líka, svo sem Bandaríkjamenn og aðrir.

"Markmið hinna erlendu ríkja er aðallega að styrkja eigin pólitíska, hernaðarlega og efnahagslega stöðu. Annað hvort með því að verða sér úti um mikilvægar upplýsingar eða með því að hafa áhrif á stjórnmálamenn og almenning." segir í frétt DV.

Þetta gerist á sama tíma og fyrrverandi yfirmaður dönsku leyniþjónustunnar hefur setið í fangelsi síðan í desember sakaður um að leka trúnaðarupplýsingum, að því er fram kom í vikunni. Veit ekki hvort að samhengi er þarna á milli en spurningin sem ég velti fyrir mér, um hvað eru erlendu leyniþjónusturnar að njósna í Færeyjum og Grænlandi?

Stórþjóðirnar Bandaríkin, Rússland, Kina og Indland hafa öll stór sendiráð hérlendis.  Eflaus fylgjast þessar þjóðir grant með innalandsmálum Íslands og halda úti njósnastarfsemi í einhverju formi. Það er eðlilegt, því að slík starfsemi felst fyrst og fremst í upplýsingaöflun um hreinlega allt.

Áhugavert væri að vita hvort iðnaðarnjósnir og tækniþjófnaður eigi sér stað hérlendis. Íslendingar eru á mörgum sviðum brautryðjendur í tækniþróun og margur vildi gjarnan fá aðgang að slíkum upplýsingum. Glæpamenn brjótast inn í tölvukerfi fyrirtækja og heimta lausnargjald.

En hvað um  njósnastarfsemi íslenska ríkisins? Það væri alveg galið að hafa ekki greiningadeild sem rannsakar aðsteðjandi hættur að ríkinu. 

Eftir að hin íslenska leyniþjónusta var aflögð, sem var svo leynileg að fáir vissu af henni, ákváðu íslensk stjórnvöld stofna þann 1. janúar 2007 greiningardeild ríkislögreglustjóra.

Á vefsetri lögreglunnar segir: "Hlutverki og markmiðum greiningardeildar er lýst í reglugerð nr. 404/2007. Þar segir að ríkislögreglustjóri starfræki greiningardeild „sem rannsakar landráð og brot gegn stjórnskipan ríkisins og æðstu stjórnvöldum þess og leggur mat á hættu á hryðjuverkum og skipulagðri glæpastarfsemi.“

Starfssvæði greiningardeildar ríkislögreglustjóra nær til alls landsins. Deildin ræður ekki yfir rannsóknarheimildum umfram almennu lögregluna.

Stefnumiðaðar greiningar og fyrirbyggjandi verkefni eru stór þáttur í starfsemi deildarinnar. Sú skýrslugerð lýtur einkum að skipulagðri glæpastarfsemi á Íslandi og innra öryggi ríkisins.

Greiningardeild kemur einnig að margvíslegri annarri skýrslugerð og verkefnum fyrir yfirstjórn lögreglunnar og stjórnvöld.

Greiningardeild hefur umsjón með gagnagrunni og annast öryggisathuganir og útgáfu öryggisvottana.  Greiningardeild annast einnig öryggisathuganir vegna þeirra sem þátt taka í alþjóðlegu samstarfi af hálfu stjórnvalda.

Greiningardeild annast alþjóðlegt samstarf við erlendar öryggisstofnanir og lögreglulið. Mikilvægur liður í því samstarfi er viðleitni til að hefta umsvif skipulagðra glæpahópa hér á landi."

Þannig er nú það og Íslendingar greinilega engir eftirbátar annarra þjóða í njósnastarfsemi, a.m.k. innanlands.

 

 

 

 

 

Lognmolla í íslenskri pólitík

Þegar horft er á landslagið í íslenskri pólitík, þá vekur það undrun að enginn hugmyndafræðilegur ágreiningur er í gangi.  Flokkar sem spanna allt litrófið eða mælikvarða stjórnmála, vinstri flokkur, miðju flokkur og hægri flokkur, stjórna landinu i sameiningu.

Þetta er annað kjörtímabilið sem þessir flokkar vinna saman og stað þess að fara eftir úrslit kosninga og refsa VG með því að skipa flokkinn út vegna slæms gengi í kosningum, er hann verðlaunaður með sama fjölda ráðuneyta en hinir tveir fá fleiri ráðuneyti á kostnað skattgreiðenda. 

Ringulreið ríkir innan ráðuneytanna vegna þess. Einn maður sem ég þekki segir farir sínar ekki sléttar en honum er vísað frá Pontusi til Pílusar með erindi sitt, frá einu ráðuneyti til annars vegna þess að verkaskiptingin er ekki á hreinu!

Svo er það hugmyndafræðin, hún er ekki velkjast fyrir samvinnu flokka og allir virðast vera sammála. Formaður Sjálfstæðisflokksins er í dag að finna út betri leiðir til auka skatta á bifreiðaeigendur. Ég hef reyndar aldrei séð hægri stefnu í gangi í stjórnartíð þessa manns. Hann virkar á mig sem sannur búrókrati, væri frábær ráðuneytistjóri sem er hagnýttur í störfum og passar vel upp á hagsmuni ráðuneyti sitt. 

Sjálfstæðismenn er snjallir að vera prófkúruhafar ríkisvaldsins og vita sem er, að sá sem stjórnar peningamálum landsins, stjórnar í raun ríkisstjórninni. Forsætisráðherra er frontur stjórnarinnar og tekur skellinn ef hann kemur.

Íslensk stjórnmál endurspegla t.a.m. ekki bandarísk stjórnmál, en þar er bullandi ágreiningur og skiptingin í hægri og vinstri stefnu aldrei verið eins áberandi og nú og þarf að leita allt til tímbabils Víetnamsstríðsins, til að sjá annan eins klofning þjóðarinnar.  Hverju sætir? Er allt í góðu á Íslandi? Allir sammála um allt? Einhvern veginn hljómar það eins og það sé andstætt raunveruleikanum. 

Nóg er til af ágreiningsmálum ef grannt er skoðað. Á til dæmis að einkavæða heilbrigðisþjónustuna meira? Skapa samkeppni?  Hvaða leiðir eigum við að fara í orkumálum? Skipting kvótans, af hverju fá byggðalögin ekki meiri strandveiðikvóta undir stjórn VG sem hafa málaflokkinn á sinni könnu? Hvað með framsal kvótans sem er hneyksli frá upphafi til enda.  Hvað með samskiptin við útlönd? Hvað með útlendingamálin? Mikið ágreiningsmál á hinum Norðurlöndum og deilur um Schengen. Á Ísland að vera áfram með opin landamæri? Hvað með íslenska menningu, á að hlúa að henni og íslenskuna? Svona er hægt að spyrja lengi og spyrja sig um leið, hvar er umræðan og ágreiningurinn í ofangreindum málum? 

Mér sýnist það vera algjör lognmolla í íslenskum stjórnmálum í dag, sem er leiðinlegt.

 

 

 

 

 

 

Efnahagskreppa framundan í Bandaríkjunum á árinu

Það stefnir í mikla verðbólgu framundan í Bandaríkjunum, og segja bandarísk stjórnvöld hún verði 7,1% en raunverðbólga verður um 15%. Vextir eru of lágir, verða um 1-2%. Verðbólgan er í raun auka skattar og þeir sem eiga bara ,,pappírs peninga", ekki raunverulegar eignir, eru í vondum málum.

Þetta er að sjálfsögðu heimagerður vandi en arfavitlaus ríkisstjórn Bidens hefur prentað út peninga eins og það sé enginn morgundagurinn. Heildarskuldir ríkisins eru 29 trilljónir Bandaríkjadala.

 

Viðtal við efnahagssérfræðing

Að taka í sundur goðsagnir um sósíalistaparadísina

Róttækir og framsæknir kennismiðir eru að reyna að sannfæra Banda-ríkjamenn, sérstaklega unga Bandaríkjamenn, um að sósíalismi sé lausnin á félagslegum og efnahagslegum vandamálum Banda-ríkjanna. Þeir byggja á fáfræði aldamótakynslóðinnar um síendurtekna mistök sósíalismans og sannaðan hæfileika frjálsra fyrirtækja og markaðshagkerfis til að skapa tækifæri og velmegun fyrir sem flesta.

Til að fela tilgang sinn, tala framsæknir um „lýðræðislegan“ sósíalisma. Þeir lofa friðsældar ríki með sameiginlegt eignarhald og jafna dreifingu. En í öllum tilvikum, í meira en heila öld, hefur sósíalíska „paradísin“ reynst vera miðstýrt ríki sem stjórnað er af pólitískum yfirstéttum.

Til að fá raunhæfan skilning á sósíalisma, verða menn fyrst að taka í sundur grófustu mýturnar um þetta skaðlega kerfi.

Mýta #1: Karl Marx, stofnandi sósíalismans, var einn af helstu hugsuðum 19. aldar.

Í sannleika sagt hafði Marx rangt fyrir sér um næstum allt. Tæpum 200 árum eftir að „Kommúnistaávarpið“ var gefið út hefur þjóðríkið ekki visnað og kapítalisminn ræður mestu um heimshagkerfið. Verkamenn hafa frekar kosið að breytast í frumkvöðla en byltingarmenn, sér til mikillar hagsbóta. Einkaeign er hornsteinn hvers velmegandi landa (þar á meðal Norðurlandanna). Eins og hinn virti hagfræðingur Paul Samuelson hefur skrifað: „Vísindasósíalismi“ Marx er „gífurlega gagnslaus“.

Mýta #2: Sósíalismi setur völd í hendur fólksins.

Í sannleika sagt framselur sósíalismi völd til ríkisstjórnarinnar og stjórnmálaelítunnar sem stjórna henni. Eftir meira en 60 ár bíður kúbverska þjóðin enn eftir hinum frjálsu og opnu kosningum sem Fidel Castro lofaði. Samkvæmt leiðandi latínó hagfræðingi, voru efnahagsleg hörmungar Venesúela – af völdum tilrauna þess í sósíalisma – til „dvergefnahag“. Sósíalismi hefur lagt þetta einu sinni velmegandi land í rúst og í dag búa 90% Venesúelabúa við fátækt.

Mýta #3: Sósíalismi er að virka í Danmörku og hinum skandinavísku löndunum.

Í sannleika sagt er Danmörk með frjálst markaðshagkerfi - og það er kapítalismi sem gerir dönsku ríkisstjórninni kleift að fjármagna ríkulegt velferðarríki með tekjum einstaklinga og virðisaukaskattssköttum. Svekktur danskur forsætisráðherra sagði hneykslaðum áheyrendum í Washington: "Ég vil taka eitt skýrt fram... Danmörk er markaðshagkerfi." Danmörk (ásamt hinum Norðurlöndunum) hefur tiltölulega fáar viðskiptareglur og engin lágmarkslaun, sem leiðir til þess að einn hagfræðingur sagði: "Danmörk er líklega kapítalískari en Bandaríkin."

Mýta #4: Sósíalismi hefur aldrei brugðist vegna þess að hann hefur aldrei verið sannreyndur.

Reyndar hefur sósíalismi mistekist alls staðar þar sem reynt hefur verið að koma honum á í meira en öld, allt frá byltingunni bolsévika 1917 til nútíma Chavez-Maduro sósíalisma í Venesúela. Hvergi hefur lýðræðislegur sósíalismi verið iðkaður af trúmennsku og síðan hafnað með kröfu almennings en í Ísrael, Indlandi og Bretlandi eftir lok síðari heimsstyrjaldar.

Fyrstu landnemar Ísraels reyndu að skapa hagkerfi þar sem markaðsöflunum var stjórnað öllum til hagsbóta. Sósíalismi virkaði þar til Ísrael varð fyrir fyrstu meiriháttar samdrætti þrátt fyrir umfangsmikið eftirlit stjórnvalda. Ríkisstjórnin sneri stefnunni við og tók upp markaðshagkerfi. Hátæknibylting gekk yfir landið og breytti Ísrael í stóran alþjóðlegan aðila í tækni.

Eftir sjálfstæði árið 1948, fylgdi Indland strangri félagshyggju. En stríð, þurrkar og olíuverðskreppan 1973 skók landið — helmingur íbúanna bjó við fátækt. Ríkisstjórnin yfirgaf sósíalismann og millistétt Indlands stækkaði gríðarlega og varð sú stærsta í hinum frjálsa heimi. Aldrei áður í skráðri sögu, skrifaði indverskur blaðamaður, hafa jafn margir risið upp jafn hratt.

Eftir þriggja áratuga sósíalisma varð félagsleg og efnahagsleg byltingu í Bretlandi á níunda áratugnum með kjöri Margaret Thatcher, forsætisráðherra Íhaldsflokksins. Einkavæðing var kjarni Thatcher-siðbótar. Ríkisstjórnin seldi flugfélög í eigu ríkisins, flugvelli, veitur og síma-, stál- og olíufyrirtæki. Þegar hann sneri sér frá Keynes til Hayek braggaðist hinn einu sinni „sjúki maður Evrópu“ fljótt við og náði sér á sterkri efnahagslegri heilsu.

Hvort sem það var lítið Miðausturlanda ríki, stórt landbúnaðarland með 1,3 milljarða íbúa, eða þjóðin sem kom iðnbyltingunni af stað, þá var kapítalisminn ofan á gagnvart sósíalismanum í hvert skipti.

Þetta er sönn saga sósíalismans, gervitrúarbragða sem þykjast vera gervivísindi og stjórnað af pólitískum yfirstéttum. Það væri aðeins hægt að samþykkja það í Ameríku ef við afneituðum öllum meginreglum stofnunarinnar, afléttum sambandsstefnunni, stjórnuðum 33 milljónum smáfyrirtækja sem framleiða næstum helmingi starfa í Ameríku og legðum þunga skattlagningu á alla, ekki bara efstu 1%, til að borga vegna þess að ríkisstjórnin þarf að reka líf 330 milljóna Bandaríkjamanna frá vöggu til grafar.

Aldamótamenn hafa val: kæfandi faðmlag sósíalismans, þar sem einstaklingsfrelsi og ábyrgð er afsalað sér, eða frelsi lýðræðislegs kapítalisma, þar sem fólk af öllum litum og stéttum getur unnið að því að vera hvað sem það vill vera.

Í ríkisvæddu kerfi ber enginn ábyrgð. Ef enginn ber ábyrgð, þá er engin ráðdeild í meðferð fé.  Sjá má þetta af ríkisfyrirtækjum, enginn ber ábyrgð, jafnvel þótt fyrirtækið sé rekið með bullandi skuldir. Einkafyrirtækið myndi reka forstjórann og ráða annan hæfari.

Ísland

Á Íslandi er kæfandi faðmur íslenska ríkisins alls umliggjandi.  Ísland er meira sósíalistaríki en kapitalíst.  Umfang íslenska ríkisins er of mikið og starfsmenn þess of margir. Ríkið skapar ekki verðmæti, heldur tekur verðmæti sem aðrir skapa til samfélagslegra nota. Það er enginn að segja að ríkið sé ónauðsynlegt og skattar óþarfir, heldur að umfang þess að ekki vera kæfandi.

Ríkið er að væflast í rekstri sem það ætti ekki að koma nálægt. Ein af ástæðum þess hversu lengi Ísland var í viðjum efnahagsvanda eftir seinni heimsstyrjöld voru ríkisafskipti með skömmtunarkerfi sitt. Á sínum tíma var íslenska ríkið alls staðar. Það rak bifreiðaskoðun, skipafélag, póstfyrirtæki,símafyrirtæki, grænmetissölu o.s.frv. Ég kann ekki að nefna öll ríkisfyrirtækin sem hafa verið til í gegnum tíðina. Alltaf er hætta á að óhæfir stjórnmálamenn komast í rekstur ríkisfyrirtækja og gera þau gjaldþrota. Gott dæmi um þetta er rekstur Reykjavíkjurborgar og afskipti hennar af OR.

Hvers vegna er ríkið að reka ríkisfjölmiðil, banka og áfengisverslanir? Allt er þetta starfsemi sem einkaaðilar geta rekið á hagkvæmari hátt. Hvers vegna er heilbrigðiskerfið ekki með meiri einkarekstur? Ef Klíníkin væri ekki til (einkarekið heilbrigðisfyrirtæki), hefði Landsspítalinn ekki aðgang að vara vinnuafli nú í miðjum covid faraldur. Heilbrigðiskerfið er svo miðstýrt að stöðugur vandi er þar, ekki er hlustað á fólkið á gólfinu og stöðugur mannaflavandi er fyrir hendi. Eflaust myndu fleiri leggja fyrir sig nám í heilbrigðisfræðum ef fólk gæti valið meira um vinnustað, vinnutíma og fengi góð laun.

En allur ríkisrekstur er ekki slæmur, sérstaklega þar sem ekki er hægt að koma á samkeppni. Dæmi um þetta er rekstur járnbrautalestakerfis. Ekki er hægt að setja um tvær eða þrjár, hlið við hlið og láta lestafyrirtæki kepppa um kúnna. En þar sem hægt er að koma á samkeppni, ætti ríkið að halda sig víðs fjarri.

Því miður er ekki til hægri flokkur (raunverulegur) á Íslandi. Svo kallaði hægri flokkur landsins, Sjálfstæðisflokkurinn, stækkar bálknið og bætir í hvað varðar skatta.  Á meðan engin hægri flokkur er til, er Ísland ,,Sósíalistaparadís".

 

Heimild:

https://www.foxnews.com/opinion/myths-socialist-paradise-lee-edwards?fbclid=IwAR2qYzJH3ofBxVBdKNZAi59sBGUYTLDckYW6e3r4lQ7ML5ElffR5JCUX_3A