Sókrates

Það er leitt að klassísk heimspeki er ekki lengur kennd í skólum landsins, hún gæti kennt nemendum nútímans að hugsa og af gagnrýnum hætti. Þó var þetta undirstöðu kennslugrein í íslenskum skólum frá miðöldum til 20. aldar.  Ætla mætti að grísk heimspeki sé úrelt enda meira enn 2500 ára gömul. Því fer víðs fjarri og margt af því sem grískir heimspekingar sögðu gildir ennþá dag í dag, enda erum við mannskepnurnar sömu vitleysingarnir og þá.

Sókrates, klassískur grískur heimspekingur sem hafði mikil áhrif á vestræna rökfræði og heimspeki, fæddist um 470 f.Kr., í Aþenu í Grikklandi.

Þó að við vitum lítið um líf hans umfram upplýsingarnar sem nemendur hans hafa skráð eins og Platon, þá gerir það sem við vitum ljóst að hann hafði einstaka og kraftmikla heimspeki og persónuleika.

Sókrates var sonur Sophroniscus, steinmúrara og myndhöggvara, og Phaenarete, ljósmóður.

Vegna þess að hann var ekki af aðalsfjölskyldu fékk hann líklega gríska grunnmenntun og lærði iðn föður síns á unga aldri áður en hann helgaði líf sitt heimspeki. Hann giftist Xanthippe og saman eignuðust þau þrjá syni — Lamprókles, Sophroniscus og Menexenus.

Sókrates taldi að heimspeki hefði möguleika á að valda meiri vellíðan í samfélaginu.

Hann stefndi að því að koma á siðferðilegu kerfi sem byggir á mannlegri skynsemi með því að benda á að val okkar hafi verið hvatt af löngun til hamingju og að viska kemur frá sjálfsskoðun.

Þó að sumir Aþenu búar dáðust að áskorunum Sókratesar við hefðbundna gríska visku, fannst mörgum hann ógna lífsstíl sem hafði varað í kynslóðir. Þegar hið pólitíska andrúmsloft Grikklands snerist við var Sókrates dæmdur til dauða með himnaeitrun árið 399 f.Kr. og samþykkti dóm sinn.

Þessar tilvitnanir í Sókrates eru enn hvetjandi og vekja mikla umhugsun fyrir fólk í dag. Hér eru nokkrar þeirra.

Tilvitnanir í Sókrates

• Notaðu tíma þinn í að bæta sjálfan þig með skrifum annarra svo að þú komist auðveldlega að því sem aðrir hafa lagt hart að sér.
• Jæja, ég er vissulega vitrari en þessi maður. Það er alltof líklegt að hvorugt okkar hafi nokkra þekkingu til að státa af; en hann heldur að hann viti eitthvað sem hann veit ekki, en ég er alveg meðvitaður um fáfræði mína. Allavega virðist ég vera vitrari en hann að svo litlu leyti, að ég tel mig ekki vita það sem ég veit ekki.
• Upphaf visku er skilgreining á hugtökum.
• Hversu margt það er sem maður getur verið án.
• Ég get ekki kennt neinum neitt. Ég get aðeins látið þá hugsa.
• Rógberar meiða mig ekki vegna þess að þeir lemja mig ekki.
• Ég var hræddur um að með því að fylgjast með hlutum með augunum og reyna að skilja þá með hverju öðru skynfæri mínu gæti ég blindað sál mína með öllu.
•    Þekktu sjálfan þig.
• Sá sem er ekki sáttur við það sem hann hefur, væri ekki sáttur við það sem hann vill hafa.
• Ef maður er stoltur af auðæfum sínum, skal ekki hrósa honum fyrr en vitað er hvernig hann notar það.
• Þar sem lotning er til staðar er ótti, en það er ekki lotning alls staðar þar sem ótti er, því ótti hefur væntanlega víðtækari útbreiðslu en lotning.
• Náttúran hefur gefið okkur tvö eyru, tvö augu og aðeins eina tungu til þess enda að við ættum að heyra og sjá meira en við tölum.
• Vertu hógvær í bernsku, í æsku hófsamur, á fullorðinsárum réttlátur og á ellinni skynsamur.
• Leyfðu þeim sem myndi hreyfa heiminn, fyrst að hreyfa sjálfan sig.
• Hið kómíska og harmræna liggja óaðskiljanlega nálægt, eins og ljós og skuggi.
• Ég er ekki Aþeningur, né grískur, heldur heimsborgari.
• Stríð, byltingar og bardagar eru einfaldlega og eingöngu vegna líkamans og langana hans. Öll stríð eru háð til að afla auðs; og ástæðan fyrir því að við verðum að eignast auð er líkaminn, því við erum þrælar í þjónustu hans.
• Enginn maður tekur að sér iðn, sem hann hefur ekki lært, jafnvel sú vægasta; þó þykja allir sig nægilega hæfa til allra erfiðustu starfa, ríkisstjórnar.
• Hið eina góða er þekking og hið eina illa er fáfræði.
• Nálægasta leiðin til dýrðar er að leitast við að vera það sem þú vilt að sé talið vera.
• Vertu seinn til að falla í vináttu; en þegar þú ert inni, haltu áfram staðfastur og stöðugur.

Hin sókratíska aðferð

Hin sókratíska aðferð sem svo hefur verið kölluð eftir aðferð Sókratesar í leit að svörum við spurningum sínum, felst í því að spyrja viðmælanda sinn spurninga og leiða í ljós mótsagnir í skoðunum hans. Með þessari aðferð fær hann fólk til að átta sig á hvað er rangt við sannfæringu þeirra (eða rétt) og hversu mikið (eða lítið) það raunverulega veit. Með þessu sagðist hann fæða visku hjá fólki og kallaði sig því „ljósmóður viskunar“. Aðferðin leiðir líka í ljós sameiginlegar grundvallarreglur samfélagsins sem við köllum siðareglur, þetta er líklegast ein af ástæðum þess að Sókrates er kallaður upphafsmaður eða faðir siðfræðinnar. (Heimild: Af vef Wikipediu).

Heimspekin í ljósi trúar og vísinda – tilvistaspurningin mikla

Hér verður aðallega leitast við að svara tilvistaspurningunni miklu en einnig spurningum er varðar þekkinguna sjálfa og vísindi frá dögum Grikkja til dagsins í dag en hinar tvær síðastnefndu spurningar hjálpa til við að svara hinni fyrstu.

Útgangsspurningin er að sjálfsögðu í anda vantrúar: Hvers vegna sætta menn sig ekki við að því virðist augljósa staðreynd en það er að lífið er sérstætt og einungis bundið við jörðina en einnig að líf mannsins sérstaklega, virðist ekki vera neitt sérstakt og hafa einstakan tilgang?

Maðurinn er hvorki herra þessarar jarðar né alheimsins. Hann er einungis örlítið rykkorn í eyðimörk alheimsins. Líf hans varir örstutt í tilliti sögu (tími og rúm) alheimsins sem er a.m.k. 13 milljarða ára gamall, jörðin um 4.6 milljarðar en hann verður í mesta lagi um hundrað ára gamall eða 30-40 þúsund daga og hefur aðeins verið svona í núverandi ástandi í um 60. þúsund ár.

Ef litið er á líf mannsins, þá einkennir hið stutta líf hans af miklum erfiðleikum frá fæðingu til grafar og þegar komið er í gröfina, leysist hann upp í frumeindir og verður ekki að neinu. Ekki hefur verið færðar sönnur á að maðurinn hafi sál, hvorki vísindalega (líffræði, lífeðlisfræði og fleiri fræðigreinar) né heimspekilega. Sálfræðin segir að hugsun verði ekki til án efnis og því þarf ekki ,,efnislausa“ orku til að hugsa og því er erfitt að finna sálina í mannslíkamanum.

Og ef við lítum á lífið sjálf, þá er það ekkert merkilegt í sjálfu sér. Allt hjal um vitund mannsins eða vitund sem skapaði alheiminum er aðeins upphafning heimspekinga (trúlausa og guðlausa menn) sem reyna að fá einhvern æðri tilgang í annars tilgangslaust líf og hvað er líf? Ekkert merkilegt. Það sem við köllum líf er aðeins efni sem hreyfist hraðar en annað efni (sem við köllum dauða hluti) en eins og vitað er, er allt efni á hreyfingu (frumeindir o.s.frv.), bæði ,,dautt“ og ,,lifandi“ efni. Af hverju er ,,lifandi“ efni eitthvað merkilegra? Hver segir að það sé merkilegra? Bara maðurinn!

Þegar þetta virðist vera svona auðljóst, þá má spyrja sig: Er ekki tilgangslaust að leita þessara spurninga um tilvistina og manninn? Niðurstaðan verður hvort sem er aðeins ein? Nöturleg lífsganga, mest megnið í hrörnun og án sérstaks tilgang. Þetta er spurning og því rétt að kíkja á hvað hugsuðirnir hafa sagt hingað til um þessi mál frá dögum Forn-Grikkja? Lítum á orð spekinganna.

Um heimspeki

Heimspekin (sem er margvísleg, t.d. trúarheimspeki og vísindaheimspeki og tekið fyrir hér) glímir við tvær grundvallarspurningar:

1. Hvað er til og hvert er eðli þess sem er til? Verufræði fæst við þessa spurningu.

2. Hvernig getum við vitað nokkurn skapaðan hlut? Þekkingarfræði fæst við að rannsaka eðli þekkingar.

Heimspekin aðgreinir sig frá trúarbrögðum og listum vegna krafna um skynsamleg rök og frá vísindum vegna þess hún fæst ekki við spurningar sem hægt er að finna svör við með tilraunum eða athugunum. Bæði vísindi og heimspeki leita þó sannleikans með skynseminni að leiðarljósi en ekki trú.

Grískir heimspekingar

Þales frá Míletos í Jóníu (6. öld f.Kr.): Hann reyndi að skilja heiminn með því að nota skynsemina án þess að vísa í trúarbrögð og hugsa sjálfstætt. Hann ásamt fleirum hvatti til gagnrýni á eigin kenningar sem er nýjung í mannkynssögunni, m.ö.o. sjálfstæða ,,skynsemishugsun“. Þales spurði úr hverju heimurinn væri gerður og niðurstaðan hans var að hann væri úr einu frumefni – vatni (allir efnislegir hlutir eru í raun orku).

Anaxímandros frá Míletos í Jóníu (610 – 546 f.Kr.) spurði hvað það væri sem héldi jörðinni upp og uppgötvaði í leiðinni vítarununa. Svarið sem hann fann var að í raun héld ekkert jörðinni uppi. Hún sé efnismassi sem hangi í rúminu og haldist á sínum stað vegna þess að hún sé í jafnri fjarlægð frá öllu öðru. Hann ályktaði ranglega um lögun jarðar og sagði að hún væri eins og tromma í laginu.

Herakleitos frá Efesos í Jóníu. Kom með kenninguna um einingu andstæðna. T.d. að leiðin upp á fjallið og leiðin niður fjallið séu ekki tvær mismunandi leiðir sem liggja í andstæðar áttir heldur ein og sama leiðin – samsetning andstæðna. Átök og andstæður væru óumflýjanlegar og án andstæðna væri enginn veruleiki. Allt er stöðugum breytingum háð vegna þess að veruleikinn er í eðli sínu óstöðugur. Ekkert í heimi okkar er eilíft. Breytingar eru lögmál lífsins og alheimsins.

Pýþagóras frá Samos (570 – 497 f.Kr.) notaði fyrstur manna hugtakið kenning og fann upp hugtakið heimspeki . Hann beitti fyrstur hugsuða stærðfræði í heimspekinni sem hefur fylgt henni allar götur síðar ásamt vísindum. Alheimurinn hefur ákveðið form og hægt er að beita stærðfræðinni til að finna það. Því hafa helstu vísindamenn, s.s. Einstein, ályktað að einhvers konar skynsemi hljóti að búa að baki alheiminum (mín athugasemd: ,,reglulegt“ þýðir ekki endilega að skynsamleg hugsun liggi þarna baki, þetta getur verið tilviljunin sjálf á ferðinni. Við erum ekki búin að rannsaka nóg af alheiminum til að álykta um endanlegt form eða gerð alheimsins. Athuga verður í þessu sambandi að mikil óregla virðist einnig vera í alheiminum og allt háð breytingum eins Herakleitos sagði).

Xenófanes frá Kólófón í Jóníu (6. öld f.Kr.) sagði að skoðanir, þ.m. þekking sé tilbúningur manna. Hægt sé að nota þekkinguna til að komast nær sannleikanum en hugmyndir okkar verða alltaf okkar eigin hugmyndir – enginn hefur þekkt sannindin né mun þekkja þau, því jafnvel þótt maðurinn rekist á þau af tilviljun mun hann ekki vita af því. Karl Popper á 20. öld útfærði þessar hugmyndir og sagði að öll vísindaþekking sé í raun tómar tilgátur og að alltaf megi skipta henni út fyrir eitthvað sem sé nær sannleikanum.

Parmedídes (5 f.Kr.) sagði að það sé mótsögn að segja um ekkert að það sé til. Hann sagði það óhugsandi að einhvern tíma hefði ekkert verið til og því getur ekki verið satt að allt eða eitthvað hafi orðið til úr engu. Allt hlýtur alltaf að hafa verið til. Á svipaðan hátt getur ekkert orðið að engu. Af þessu leiðir ekki einungis að allt á sér ekkert upphaf og hefur ekki verið skapað, heldur hlýtur allt að vera eilíft og óforgengilegt. Hann talaði einnig um að það séu engin göt í veruleikanum, þ.e.a.s. að hlutar af honum sé ekkert og ályktar þar af leiðandi að veruleikinn myndi eina heild. Allar breytingar eiga því sér stað innan lokaðrar heildar (alheimsins). (Mín athugasemd: Mjög skynsamleg afstaða og nútímavísindamenn aðhyllast þessa kenningu almennt).

Empedókles (5. öld f.Kr.) hélt fram kenninguna um frumefnin fjögur, jörð, vatn, loft og eld.

Demókrítos og Levkippos (eindarhyggjumennirnir) sögðu að allt væri gert úr atómum sem séu óforgengileg (smæstu einingar sem til eru og eru ekki atóm í nútímaskilningi) og þau ásamt tómarúmi séu í öllu. Hinu líku hlutir eru bara ólíkar samsetningar af atómum í tómarúminu og breytingar á alheiminum sé bara breytingar á uppröðun eða staðsetningu þeirra. Þeir sögðu að alheimurinn væri ekki ein samhangandi heild eins og Parmenídes hélt fram og hann sé gerður úr aðskildum einingum.

Hvernig atburðir 6. janúar 2021 þróuðust í rauntíma á Capital Hill og hver ber ábyrgð

Lýgin um þennan atburð er svo yfirgengileg, að maður stendur á gati um hvað gerðist í raun. Eins og flestir vita, er megin þorri fjölmiðla Bandaríkjanna á bandi demókrata og því ekki hægt að vænta sannleikans úr þeirri átt. Íslenskir fjölmiðlar apa hugsanalaust vitleysuna upp eftir CNN og fleiri fjölmiðlum sem eru andsnúnir repúblikönum og því er myndin af atburðum sem við fáum röng. Það eru sem betur fer til aðrir fjölmiðlar, eins og  New York Post sem er tiltölulega áreiðanlegur fjölmiðill og aðrir sem ég leita mér heimilda til.

Förum bara í staðreyndir um þennan dag. Byrjum á atburðarrásinni.

6. janúar 2021

12:00: Trump ræðir við stuðningsmenn á fundi fyrir utan Hvíta húsið

13:00: Löggjafarmenn safnast saman til að telja atkvæði kosningafulltrúa landsins

13:10: Trump kallar eftir Capitol-göngu aftur; lýkur ræðu

13:26: Rýmingar fyrir hluta Capitol Hill hefjast

13:30: Umræður í öldungadeild og fulltrúadeild hefjast í þingsölum

13:40: Mótmælendur ganga inn á tröppur Capitol og loka á lögreglu

13:50: Lögreglan lýsir yfir óeirðum

14:13: Óeirðaseggir brjótast inn í öldungadeildarhluta þingsins – aðrir ganga bara inn.

14:15: Óeirðaseggir elta lögreglumann upp stiga

14:20: Húsið (Fulltrúardeildin) gerir hlé á störfum sínum

14:26: Óeirðaseggir brjótast inn á skrifstofur hússins

14:31: Borgarstjóri DC kallar á útgöngubann

14:44: Tilkynningar um skot

14:52: Alríkishermenn fara inn í Capitol

15:04: D.C. þjóðvarðliðið er samþykkt til að aðstoða löggæslu í Capitol

18:00: Washington, D.C., útgöngubann í gildi þegar líður á nóttina

18:01 Trump tísti skilaboðum til stuðningsmanna sinna

20:00: Þingið heldur aftur afgreiðslu atkvæða kosningafulltrúa. Engin kjörinn fulltrúi slasaðist og tjón var minniháttar.

7. janúar 2021

3:40: Þingið staðfestir sigur Bidens

Febrúar 2021

Rannsóknarnefnd um húsbrot Bandaríkjaþings stofnuð sem er eingöngu skipuð demókrötum og einum repúblikana, Liz Cheney, sem er yfirlýstur hatursmaður Donalds Trumps. Við vitum niðurstöðu þessarar nefndar fyrirfram.

Spurningar vakna

Af hverju gat hið öfluga lögreglulið Bandaríkjaþings ekki varið þinghúsið? Hver er ábyrgður fyrir vernd Capital Hill? Og af hverju var ekki kallað til þjóðvarðliðsins?

Sjá má af myndskeiðum að næsta auðvelt var fyrir fólk að komast inn í þinghúsið. Sumir lögreglumannanna hjálpuðu meira segja fólk inn en aðrir reyndu að stoppa það.  Vinstri fjölmiðlar kalla þetta fólk óeirðaseggi, þegar í raun var þetta mest megnið miðaldra fólk sem notaði tækifærið til að ganga í þinghúsið og það hagaði sér friðsamlega, þótt ekki allt.  Einn hústökumanna getum við kallað þetta fólk, kona og fyrrum hermaður var skotin til bana, óvopnuð og án viðvörunar og án átaka. Það var allt mannfallið þann daginn.

Vinstri fjölmiðlar vilja kalla þetta fólk „uppreisnarfólk“ og þetta væri valdarán en samkvæmt skilgreiningu hugtakanna, þarf það að vera þá vopnað og skipulagt samsæri í gangi, sem var hvorugt. Enginn mætti vopnaður (utan það sem fólk greip til á staðnum) og ekkert því fólk sem nú er í haldi, er sakað um landráð eða vopnaða uppreisn, en hátt í 700 manns eru enn á bakvið lás og slá einu ári eftir atburðinn. Flestir fyrir þær einu sakir fyrir „tresspassing“ eða fara inn án leyfis. Enginn fær að leggja fram tryggingu til að ganga frjáls fram að réttarhöldum. Enginn er í raun sakaður um landráð eða vopnað valdarán enda stenst það ekki fyrir dómstólum, bara dómstólum götunnar og í orðræðu stjórnmálamanna.

Þetta er ljótur blettur á réttarríkið Bandaríkin. Meira segja þeir sem stóðu að morði Abrahams Lincolns 1865, fengu réttláta dómsmeðferð, þótt mikil reiði hafi ríkt og menn viljað leita hefnda. 

Yfirmaður lögregluliðs Bandaríkjaþings ber titilinn „Sergeant at Arms“ og hann ber ábyrgð á vörnum þinghússvæðisins en yfirmaður hans, sem hann leitar til, er Nancy Pelosi, þingforseti Fulltrúardeildarinnar. Þingforsetinn ásamt borgarstjóra D.C. Washington geta til samans kallað til þjóðvarðliðs ríkisins. Ekkert af þessu fólki kallaði á þjóðvarðliðið til varnar og það eitt hafði vald til þess, ekki Bandaríkjaforseti, sem getum bara lagt það til. Af hverju? Við fáum engin svör við þessu því að leynd hvílir á samskipti þessara aðila.

En hvað gerði Donald Trump? Samkvæmt frétt Reuters þann 12. Maí 2021 vildi Trump að hermenn þjóðvarðliðsins í Washington vernduðu stuðningsmenn sína á fundi 6. janúar, sagði fyrrverandi yfirmaður varnarmálaráðuneytis Trumps.

Christopher Miller, fyrrverandi varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, sagði í samtali við fulltrúadeild þingsins að hann hafi rætt við Trump þann 3. janúar, þremur dögum fyrir eldheita ræðu forsetans, sem var á undan ofbeldinu og leiddi til annarrar embættismissisákæru hans.

Samkvæmt vitnisburði Millers spurði Trump á þeim fundi hvort borgarstjóri District of Columbia hefði óskað eftir hermönnum þjóðvarðliðsins 6. janúar, daginn sem þingið átti að staðfesta sigur Joe Biden í forsetakosningunum.

Trump sagði Miller að „fylla“ beiðnina, sagði fyrrverandi varnarmálaráðherrann. Miller sagði að Trump hafi sagt honum: „Gerðu allt sem þarf til að vernda mótmælendur sem eru að framfylgja stjórnarskrárvörðum réttindum sínum.“

Þannig ef Trump hefði fengið að ráða, hefðu þjóðvarðliðarnir verið á svæðinu og þeir getað varið þinghúsið. En það var í raun hlutverk Nancy Pelosi að kalla til þjóðvarðliðsins, sem hún gerði ekki. Hún verður ekki dregin til ábyrgðar á meðan demókratar ráða báðum deildum Bandaríkjaþings. Ég spái öðru uppgjöri þegar repúblikanar komast til valda.

Hvatti Donald Trump stuðingsmenn til uppreisnar?

Ástæðan fyrir seinni ákæruna fyrir embættisbrot var einmitt þessi atburður.  Hann var sóttur til saka, þótt hann hefði þá þegar látið af embætti og því ekki hægt að reka hann! Skemmst er að frá að segja, hann var úrskurðaður saklaus.

Svarið við spurningunni er nei, hann hvatt stuðningsmenn sína ekki til uppreisnar. Í raun hvatti hann þá til að nýta sér stjórnarskrávarinn rétt sinn til að koma saman til friðsamlegra mótmæla og láta rödd sína heyrast, þetta sagði hann orðrétt. Sjá hér að neðan ræðu hans:

Ræða Donalds Trumps

Bráðst Trump rétt við? Það liðu 88 mínútur frá fyrstu fréttum að atburðir væru að fara úr höndum þar til að hann birti yfirlýsingu til þeirra að mótmæla friðsamlega og yfirgefa þinghúsið. En hann er ekki alveg saklaus, því að hann stjórnaði að hluta til atburðarásinni. Hann hvatti þá til að fara til Capital Hill og það er grundvöllur þessara atburða.  Þar liggur ábyrgð hans.

Í ræðu sinni við stuðningsmenn sína sagði hann:

“And after this, we’re going to walk down, and I’ll be there with you. We’re going to walk down. We’re going to walk down any one you want, but I think right here. We’re going to walk down to the Capitol, and we’re going to cheer on our brave senators, and congressmen and women. We’re probably not going to be cheering so much for some of them, because you’ll never take back our country with weakness. You have to show strength, and you have to be strong.”

Og hann sagði að þeir ættu að mótmæla friðsamlega:

“We have come to demand that Congress do the right thing and only count the electors who have been lawfully slated, lawfully slated. I know that everyone here will soon be marching over to the Capitol building to peacefully and patriotically make your voices heard. Today we will see whether Republicans stand strong for integrity of our elections, but whether or not they stand strong for our country, our country. Our country has been under siege for a long time, far longer than this four-year period.”

Ekki hljómar þetta sem hvatning til vopnaðra uppreisnar en viðbrögð hans voru hæg að mati sumra.

Í tvítti (88 mínútum eftir að allt fór úr böndum) sagði hann: „Vinsamlegast styðjið höfuðborgarlögregluna okkar og löggæslu. Þeir eru sannarlega við hlið landsins okkar. Verið friðsæl!”. Á þeim tímapunkti hafði múgurinn þegar brotið rúður þegar þeir þrýstu sér inn í bygginguna. Rétt er að geta að óreiða ríkti innan Hvíta hússins og menn vissu ekki hvernig ætti að bregðast við samkvæmt vitnisburði vitna.

Ástæðan fyrir að þetta mál er enn á dagskrá bandarískra stjórnmála í dag, er að demókratar hafa klúðrað stjórn landsins frá 20. janúar 2021 en þeir ráða báðum deildum Bandaríkjaþings og forsetaembættið og þar með stjórn landsins þeir hafa ekkert annað ,,neikvætt“ á repúblikana. Hvert áfallið á fætur öðru dynur á landið sem rekja má til misstjórnunar landsins og klúður demókrataflokksins sem er orðinn í raun vinstri flokkur á par við Samfylkinguna. Allt útlit er fyrir að þeir tapa meiri hluta Fulltrúardeildarinnar síðar á árinu og þeir eru örvæntingarfullir en hafa engin afrek til að státa af og hanga því á það neikvæða.

Önnur ástæðan fyrir dramatíkinni er að stjórnmálaelítan fannst höggvið nærri sér og er að senda skipaboð til almennings, að ef hann vogar sér í framtíðinni að gera árás á Bandaríkjaþing, þá verði því mætt með hörku.

Engin nefnd hefur hins vegar verið skipuð vegna óeirðana 2020 sem skóku borgir undir stjórn demókrata en óeirðirnar eru taldar hafa verið um 530 talsins með miklu eignar- og manntjóni. En það var bara almenningur sem þurfti að þjást.

Joe Biden og Kamala Harris urðu svo sér til skammar þegar þau fluttu sjónvarpsávörp í tilefni dagsins og sérstaklega Kamala sem líkti þessum atburði við árásina á Perl Harbor og 9/11 2001 hryðjuverkaárásina.  Joe Biden las bara upp áróðursræðu sem fólst mest megnið í að skamma Donald Trump og einhver hafði skrifað fyrir hann.

Einn fréttaskýrenda sagði að þessi dagur væru eins og jólin fyrir demókrata, ljós í myrkrinu en framundan sé þó eftir sem áður svartnæti fyrir gengi flokksins á árinu.

 

 

 

 

 

Afstæðiskenningin og skammtakenningin um veruleika alheimsins

Meginvandi vísindamanna 21. aldar er að í kennilegri eðlisfræði höfum við því sem stendur ekki eina kenningu um náttúruna heldur tvær: afstæðiskenninguna og skammtafræðina og þær eru  reistar á tveimur ólíkum hugmyndum um tíma. Höfuðvandi kennilegrar  eðlisfræði um þessar mundir er að sameina almennu afstæðis­kenninguna og  skammtafræðina í eina kenningu um náttúruna sem geti endanlega leyst af  hólmi kenningu Newtons sem var kollvarpað í upphafi þessarar aldar. 

Um langt skeið hafa verið deilur um hvort að alheimurinn sé í grundvallaatriðum efnisheimur (efniseiningar eða orkueiningar háðar tíma og rúmi)  eða lífsheild (e.k. vitund í sínu innsta eðli). Tvær sýnir eða stefnur eðlisfræðinga tókust harkalega á í byrjun 20. aldar um þessi álitamál.  Annars vegar Afstæðiskenning Alberts Einsteins sem margir líta á sem hina sígilda heimsmynd og svo skammtakenningin. Ég hef verið á báðum áttum hvorri ég eiga að trúa en nú hef ég komist að niðurstöðu; ég segi kannski ekki endanlegri enda væri það rangt, því að heimurinn og þekkingin er í sífelldri breytingu.  En hvað um það, þessum kenningum ber ekki saman í grundvallaratriðum. Deilt var um grundvallareðli efnisins. Ákveðið var að ráðstefna færi fram um málið í Brussel 1927 til að leysa deilumálið. 

Einstein mætti sjálfur til að verja sína kenning en Niels Bohr og Wernir Heisenberg voru talsmenn skammtakenningarinnar. Sem sagt, deilt var um og það sem Einstein sætti sig ekki við, er að aðskildir hlutir kerfis væru tengdir þannig, að tenging þeirra væri hvorki háð tíma né rúmi.  Stöldrum aðeins við hér: TÍMA OG RÚMI, sem sagt utan veruleikans. Að eitthvað gæti gerst án staðbundinnar orsaka.  Að A leiði til B..... Talsmenn skammtakenningarinnar sýndu hins vegar fram á að sumar breytingar gerðust án staðbundinnar orsakar. Á móti hafnaði Niels Bohr gömlu efnafræðilegu heimsmynd þar sem öll starfsemi alheimsins var álitin gerast í tíma og rúmi.   Eftir ráðstefnuna reyndi Einstein ásamt félögunum  Podolski og Rosen (EPR) standslaust í 8 ár að afsanna skammtakenninguna en ekkert gekk. Tækni til að skera út um þetta var ekki til á þessum tíma. Loks gerðist það 1982 að Alain Aspect gerðu tilraunir sem átti að gera út um málið og tæknilega var hægt að sannreyna niðurstöðuna. Eftir margítrekaðar tilraunir sem sýndu ávallt það sama; Einstein og co. höfðu rangt fyrir sér og að ,,grundvallareiginleikar veruleikans“ voru ekki sjálfgefnir.

Tilraun sem gerði út málið var rannsókn á hegðun ljóseinda.  Samkvæmt Einstein var allt efni til úr geislun eða árekstra ljóseinda og þær væru grundvallarefni efnisins. Aspect tilraunin sýndi að þegar rafeind rekst á andefni sitt, geta myndast tvær ljóseindir.

Í tilrauninni eru tvær ljóseindir skotnar í sitthvoru áttina samtímis í gagnstæða átt frá sama stað. Það virðist háð tilviljun hvet þær fara og hver braut þeirra verður. Svo lendir önnur þeirra á fyrirstöðu og þá fær hún fyrst fastan ,,tilgang“, fasta braut og ákveðna eiginleika. En hér kemur það allra mikilvægasta: á nákvæmlega sama tíma og breytingin varð á þeirri sem varð fyrir mótstöðu varð einnig breyting á hinni síðarnefndri sem einnig fékk sína ákveðnu eiginleika, fasta braut og ákveðinn stað í tilverunni. Þær urðu m.ö.o. algjör spegilmynd af hvorri annarri.   Breyting á annarri ljóseindinni leiddi til breytingu á hinni án þess að hreyft væri við hina og gerist þetta samtímis óháð fjarlægðum (rúmi) og þess vegna einnig óháð tíma. Kenning Einsteins var afsönnuð.

Hvað þýðir þetta? Efnishyggjan var afsönnuð og sumir þykjast sjá samhengi milli heimsmyndar trúmannsins og nútíma efnafræðinga sem sýnt hafa fram á hið TÍMALAUSA og hið RÚMLAUSA eðli ljóssins og innsta eðli efnisins, þ.e.a.s. að grundvöllur veruleikans er ekki efnislegur í venjulegri merkingu þess orðs. Það sem tengir alheiminn saman er ekki hægt að skilgreina á efnafræðilegum grundvelli en einnig að skammtakenningin sýnir veruleikann sem heildarmynd en ekki hið einstaka og einangraða fyrirbrigði.  Í hinni nýju heimsmynd, sem flestir efnafræðingar í dag aðhyllast, eru hlutirnir ekki afmarkaðir staðir né stundir. Það sem mótar heildina er eitthvað sem hvorki er háð tíma né rúmi og sem skapar efni, rúm og tíma og gefur öllu ákveðið frelsi innan lögmálsins.

Hér kemur viðbót sem varpa frekari ljósi á tilurð alheimsins og þar með efnisins:

Hér  er ég að vísa í bók Gunnars Dals ,,Einn heimur og fimm heimsmyndir"  Kenningarnar um upphaf og endir alheimsins eru þrjár. Þær eru: 1)  Kyrrstæðan, eilífðan og í aðalatriðum óumbreytanlegan alheim sem  einkennist af varanlegu ástandi og líkir þessu við stórfljót sem er á  sífelli hreyfingu en er samt kyrrstætt í farvegi sínum. 2) Alheimur sem  þenst út endalaust. Sá heimur líður undir lok á löngum tíma. 3) Þriðja  kenningin er um heim sem þenst út og dregst saman til skiptis. Fyrsta  kenningin stenst ekki af þeirri einföldu ástæðu að stjörnurnar eru að fjarlægast okkur. Alheimurinn er því ekki kyrrstæður.  Kenning tvö um  stórahvell og alheim sem þenst út endalaust stenst ekki. Af hverju?  Hreinlega vegna efnismagnið í heiminum. Ef það er undir ákveðnu marki  hafa vetrarbrautirnar ekki nægjanlegt aðdráttarafl hver á aðra til að  hægja á sér og útþenslan verður endalaus. Ef efnismagnið fer yfir þetta  ákveðna magn, þá ætti útþenslan að hægja á sér með tímanum og dragast  saman að lokum. Árið 1974 komu vísindamenn með niðurstöðu útreikninga og  rannsókna sem sögðu að efnismagnið í alheiminum væri undir mörkunum sem  styddi þá kenningu að alheimurinn væri í eilífri útþenslu. Samkvæmt nýjustu rannsóknum er efnismagnið meira og það þýðir samdrátt að lokum  og alheim sem er lokaður með útþenslu og samdrætti.

Afstæðiskenning Einsteins gengur aðeins upp að hluta til. Vegna þess að  alheimurinn er sístækkandi, þ.e.a.s þenst út sífellt hraðar, og tími og  rúm hverfur að lokum (a.m.k. mun rúmið hverfa en óvíst með tíma) þá  gengur afstæðiskenningin ekki upp. Hún er góð og gild sem slík og er  formúla fyrir gangverki alheimsins eins og við þekkjum hann en  vísindamenn 21. aldar hallast frekar að skammtaþyngdarafli sem  útskýringu. Þetta þarfnast frekari skýringa sem koma síðar meir. 

Skammtafræðin sem var upphaflega mótuð til að skýra eiginleika  frumeinda og sameinda, leysti hugmynd Newtons um algildan fullkominn  tíma algerlega af hólmi.  Frumherjar skammtafræðinnar (N Bohr o.fl.) sýndu fram á að tvíeðlið  (þ.e. annarsvegar bylgjueiginleikar en hinsvegar eindaeiginleikar)  útilokuðu hvor annan. Við mælikringumstæður sem framkalla bylgjuhliðina  hverfur eindahliðin og öfugt. Þannig er ekki nein innri mótsögn. Ef við  skoðum pappírsblað sem er blautt öðrum megin, en rautt hinum megin má  segja að pappírinn sé hvorki blautur né rauður í heild. Ef við skoðum  aðra hliðina á útilokum við jafnframt skoðun hinnar hliðarinnar. Kannski  má segja að pappírinn sé blauður, skoðaður sem heild. 

Nýlega uppgötvuðu vísindamenn þyngdaraflsbylgjur frá tveimur svartholum. Þær eru n.k. gárur í efninu sem samanstendur  af rúmi og tíma. Þetta er rúmtíminn sem undið hefur verið upp á.  ,,Þetta er í fyrsta sinn sem bein rannsókn á þyngdarsviðsbylgjur leiðir eitthvað í ljós. Þar með er  þetta staðfesting á almenna afstæðiskenningu Alfreðs Einsteins vegna þess að eiginleikar þessara tveggja svarthola fellur nákvæmlega við það sem Einstein spáði næstum nákvæmlega 100 árum síðan."

Miklu meiri vandi er að koma saman skammtakenninguna og tímann saman.  Ljóst er að vandinn er fólginn í því að koma hugmynd Leibniz um afstæðan  tíma inn í skammtakenninguna, nema maður vilji fara aftur á bak og  grundvalla þessa sameiningu á hinu gamla tímahugtaki Newtons.   Vandinn er sá að skammta­fræðin leyfir margar ólíkar og að því er  virðist gagnstæðar aðstæður samtímis, svo framarlega sem þær eru til í  eins konar skuggaveruleika eða mögulegum veruleika.   Sem sagt, ef til væri skammtakenning um tíma yrði hún ekki aðeins að  fjalla um frelsi til að velja ólíkar efnislegar klukkur til að mæla  tíma, heldur um samtímis tilvist margra, að minnsta kosti mögulega  ólíkra klukkna. Hvernig á að gera hið fyrra höfum við lært af Einstein;  hið síðara hefur, enn sem komið er, verið ímyndunarafli okkar ofviða.  Ráðgáta tímans hefur því ekki enn verið leyst. En vandamálið er  alvarlegra en þetta vegna þess að afstæðiskenningin virðist þarfnast  þess að aðrar breytingar séu gerðar á tímahugtakinu. Ein þeirra snertir  spurninguna  hvort tíminn geti byrjað eða endað, eða  hvort hann streymi endalaust. Því afstæðiskenningin er kenning þar sem  tíminn getur vissulega byrjað og endað.

Svarthol er enn ráðgáta. Þegar efnismikil stjarna fellur saman,  tekur það alla stjörnuna aðeins stuttan tíma að þjappast saman að því  marki sem hún hefur óendanlegan efnisþéttleika og óendanlegt  þyngdarsvið.  Talið er að þá stöðvist tíminn inni í  sérhverju svartholi. Vegna þess að um leið og stjarnan kemst í það  ástand að verða óendanlega þétt og þyngdarsvið hennar verður óendanlegt  þá geta engar frekari breytingar átt sér stað og ekkert efnisferli getur  haldið áfram sem mundi gefa tímanum merkingu. Þess vegna heldur  kenningin því einfaldlega fram að tíminn stöðvist.

Vandamálið er reyndar  enn alvarlegra en þetta því að almenna afstæðiskenningin gerir ráð fyrir  að heimurinn allur falli saman líkt og svarthol, og ef það gerist  stöðvast tíminn alls staðar en afstæðiskenningin gerði ráð fyrir að tíminn hefðjist með miklahvelli en getur hann þá stöðvast í svartholi?