Færsluflokkur: Heimspeki

Parmedídes

Parmedídes (5 f.Kr.) sagði að það sé mótsögn að segja um ekkert að það sé til. Hann sagði það óhugsandi að einhvern tíma hefði ekkert verið til og því getur ekki verið satt að allt eða eitthvað hafi orðið til úr engu. Allt hlýtur alltaf að hafa verið til. Á svipaðan hátt getur ekkert orðið að engu. Af þessu leiðir ekki einungis að allt á sér ekkert upphaf og hefur ekki verið skapað, heldur hlýtur allt að vera eilíft og óforgengilegt. Hann talaði einnig um að það séu engin göt í veruleikanum, þ.e.a.s. að hlutar af honum sé ekkert og ályktar þar af leiðandi að veruleikinn myndi eina heild. Allar breytingar eiga því sér stað innan lokaðrar heildar (alheimsins).

Xenófanes frá Kólófón

Xenófanes frá Kólófón í Jóníu (6. öld f.Kr.) sagði að skoðanir, þ.m. þekking sé tilbúningur manna. Hægt sé að nota þekkinguna til að komast nær sannleikanum en hugmyndir okkar verða alltaf okkar eigin hugmyndir – enginn hefur þekkt sannindin né mun þekkja þau, því jafnvel þótt maðurinn rekist á þau af tilviljun mun hann ekki vita af því. Karl Popper á 20. öld útfærði þessar hugmyndir og sagði að öll vísindaþekking sé í raun tómar tilgátur og að alltaf megi skipta henni út fyrir eitthvað sem sé nær sannleikanum.

Pýþagóras frá Samos

Pýþagóras frá Samos (570 – 497 f.Kr.) notaði fyrstur manna hugtakið kenning og fann upp hugtakið heimspeki . Hann beitti fyrstur hugsuða stærðfræði í heimspekinni sem hefur fylgt henni allar götur síðar ásamt vísindum. Alheimurinn hefur ákveðið form og hægt er að beita stærðfræðinni til að finna það. Því hafa helstu vísindamenn, s.s. Einstein, ályktað að einhvers konar skynsemi hljóti að búa að baki alheiminum (ég: ,,reglulegt“ þýðir ekki endilega að skynsamleg hugsun liggi þarna baki, þetta getur verið tilviljunin sjálf á ferðinni. Við erum ekki búin að rannsaka nóg af alheiminum til að álykta um endanlegt form eða gerð alheimsins. Athuga verður í þessu sambandi að mikil óregla virðist einnig vera í alheiminum og allt háð breytingum eins Herakleitos sagði).

Herakleitos frá Efesos

Herakleitos frá Efesos í Jóníu. Kom með kenninguna um einingu andstæðna. T.d. að leiðin upp á fjallið og leiðin niður fjallið séu ekki tvær mismunandi leiðir sem liggja í andstæðar áttir heldur ein og sama leiðin – samsetning andstæðna. Átök og andstæður væru óumflýjanlegar og án andstæðna væri enginn veruleiki. Allt er stöðugum breytingum háð vegna þess að veruleikinn er í eðli sínu óstöðugur. Ekkert í heimi okkar er eilíft. Breytingar eru lögmál lífsins og alheimsins.

Anaxímandros frá Míletos

Anaxímandros frá Míletos í Jóníu (610 – 546 f.Kr.) spurði hvað það væri sem héldi jörðinni upp og uppgötvaði í leiðinni vítarununa. Svarið sem hann fann var að í raun héld ekkert jörðinni uppi. Hún sé efnismassi sem hangi í rúminu og haldist á sínum stað vegna þess að hún sé í jafnri fjarlægð frá öllu öðru. Hann ályktaði ranglega um lögun jarðar og sagði að hún væri eins og tromma í laginu.

Þales frá Míletos í Jóníu

Þales frá Míletos í Jóníu (6. öld f.Kr.): Hann reyndi að skilja heiminn með því að nota skynsemina án þess að vísa í trúarbrögð og hugsa sjálfstætt. Hann ásamt fleirum hvatti til gagnrýni á eigin kenningar sem er nýjung í mannkynssögunni, m.ö.o. sjálfstæða ,,skynsemishugsun“. Þales spurði úr hverju heimurinn væri gerður og niðurstaðan hans var að hann væri úr einu frumefni – vatni (allir efnislegir hlutir eru í raun orku).

« Fyrri síða

Höfundur

Birgir Loftsson
Birgir Loftsson

Er áhugamaður um sögu og samfélag Íslendinga í nútíð og þátíð og tengslum Íslands við umheiminn. Móttó: ,,Hafa skal það sem sannara kann að reynast."

Júní 2025

S M Þ M F F L
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband