Vindmyllur á landi eða sjó?

Það er nokkuð ljóst að miklar deilur verða alltaf um vinmyllur á landi.  Ég sá slíkar í Færeyjum, efst á fjöllum og fannst mér ekki fallegt að sjá. En Færeyingar eru nauðbeygðir til að nota vindmyllur vegna skorts á virkjunarkostum.

Vindmyllur, vegna umfang þeirra, myndu eyðileggja ímynd Íslands sem ósnortna ferðamannaparadís.  Ferðamannaiðnaðurinn skapar margfalt meira fjármagn á við raforkuframleiðslu með vindmyllum. Þarna væri verið að fórna stærri hagsmuni fyrir minni.

En í Danmörku, og fyrir þá sem hafa komið til Kaupmannahafnar, þá hafa Danir reist sínar í hafi út, ekki langt frá strandlengju Amager. Eins inn í landi.  Fyrirætlanir eru um vindmyllugarð mikinn (með gervieyju sem miðstöð) í Norðursjó, og það nokkuð langt út í hafi.

Ég væri frekar hlyntari vindmyllum í sjó en landi. En hvar slíkar vindmyllur gætu verið, er spurning.

Denmark to build island as a wind energy hub

 

 

Er nýfrjálshyggjan undirrót alls ills?

Gunnar Smári, fyrrum kapitalisti en nú sósíalisti, segir að nýfrjálshyggjan sé uppruni alls hins illa í samfélaginu og leiði efnahagskerfið í þrot. Þetta eru athyglisverð orð en tvennt vantar í frásögn hans í viðtali við hann á Eyjunni en viðtalið ber heitið: „Gunnar Smári hjólar í nýfrjálshyggjuna – ,,Þetta er arfavitlaus leið til samfélagsuppbyggingar“.

Gunnar Smári hjólar í nýfrjálshyggjuna – ,,Þetta arfavitlaus leið til samfélagsuppbyggingar“

Hvað er rangt við málflutning hans? Í fyrsta lagi skilgreinir hann ekki hvað nýfrjálshyggja er. Allt í lagi, flestir skilja hugtakið en ég ætla þó að fara í skilgreiningar síðar í greininni.

Í öðru lagi sé ég hvergi lausnir og hvað eigi að taka við af nýfrjálshyggju. Jú, hann segir að „Eina leiðin til uppbyggingar samfélagsins sé hins vegar endurreisn alþýðustjórnmála. ,,Í því felst endurreisn verkalýðshreyfingar og annarra samtaka sem berjast fyrir hagsmunum almennings og uppbygging stjórnmálaflokka sem byggja á þessum hreyfingum.”  Hvers konar rökleysa er þetta?  Blaðamenn taka orðræðuna sem vinstri menn viðhafa án athugasemda og spyrja aldrei framhaldsspurninguna sem er: Hvernig á verkalýðshreyfingin að afla peninga? Býr hún til tekjur? Þarf ekki fyrirtæki sem ráða starfsfólk til starfa til að skapa skatttekjur?

Gunnar Smári vill jú eins og aðrir vinstri menn meiri eyðslu ríkissjóðs í framkvæmdir, sem er hið besta mál, svo sem vegagerð o.s.frv. ef þær eru arðbærar fyrir samfélagið en líka í alls konar gælu- og vitleysingaverkefni sem sólundar skattfénu okkar og alltaf stækkar bálknið. Úr innan við 10% vinnandi manna í 40% sum staðar í Evrópu sem starfar hjá ríkinu.

En vandinn er sá að ríkisapparatið kann bara að eyða peningum, það skapar aldrei peninga. Það tekur peninga frá öðrum í samneyðslu. Og stjórnendur ríkiskerfisins, ráðamenn (þingmenn, sveitarstjórnarmenn og embættismenn), bera enga ábyrgð eða taka áhættuna af eyðslunni og því fara þeir oft illa með almannafé. Það er innbyggt í kerfinu óráðsía, sífelld meiri eyðsla og aukið umfang kerfisins og það er það sem að sliga efnahag vestrænna kapitalískra þjóða. Annað sem er að sliga efnahagskerfi einstakra ríkja er að fjárfestingarfé og fjárfestar geta hlaupið á milli ríkja með fé sitt (nú eru t.d. tugir þúsundir rússneskra auðkýfinga að flýja Rússland og hvaða afleiðingar hefur það fyrir efnahag landsins? Hörmulegar!).  Gunnar Smári vill ofurskattleggja íslenska auðmenn svo þeir fari örugglega úr landi með auðæfi sín! Er það viturlegt? Nei. Prófum að gera alla milljónamæringa útlæga frá Íslandi og sjáum hvað þá gerist! Væri ekki nær að vera með sanngjarna skattleggingu, þannig að þeir fari hið fyrsta aldrei úr landi?

Nýfrjálshyggjan myndi frekar reyna að laða að fjárfestingar og fjárfesta með lága skatta og einfaldar reglugerðir – reglur – til þess að skapa arð í samfélaginu, öllum til góðs, fátækum og ríkum. Svíar reyndu á seinni helmingi 20. aldar að blóðmjólka milljónamæringa landsins og komu á sósíalísku kerfi, það misheppnaðist hrapalega og velferðakerfið leið fyrir það, minna til skiptana fyrir mennta-, heilbrigðis- og samtryggingakerfið, því að fyrirtækin hættu að skila hagnaði (þar með skatttekjum) og þau sem voru skynsömust fóru úr landi. Gleymum ekki að það er samkeppni um milljarðamæringa milli landa, ekki bara menntafólks.

Í samþættu efnahagskerfi heims, þar sem stórfyrirtæki þarf til að koma af stað stóriðnaði, þarf mikið fjármagn. Auðkýfingar þurfa mikið eigið fé til að geta fjárfest. Það gera þeir ekki peningalausir. En það er ekki eins og nýfrjálshyggjan fari ekki saman við hugsjónir um betra og mennta-, heilbrigðis og samtryggingakerfi, það er allsendis ósatt sem ræðuskrumarar hafa haldið að almenningi.

Hvort vildir þú láta stjórnmálamann eða milljónamæring fá 1 milljón króna til ráðstöfunnar og til heilla fyrir samfélagið? Hvað haldið þið að stjórnmálamaðurinn myndi gera fyrst? Jú, hygla landshlutanum sem hann kæmi úr í gæluverkefni. Peningurinn búinn eftir daginn. Milljónamæringurinn myndi hins vegar fjárfesta í hlutafé (líkt og norski olíusjóðurinn gerir og er hann orðinn einn ríkasti sjóður heims) sem skilar margföldu inn fyrir samfélagið í arð. Tökum annað dæmi: Leggjum veg á milli A og B. Hvers vegna ekki að láta Vegagerð ríkisins um framkvæmdina eins og í gamla daga í stað þess að bjóða út verkið? Jú, skrifinnarnir, sem bera enga persónulega ábyrgð eða fjárhagslega hagsmuni, finna ekki leiðir til að fara hagkvæmustu leiðina til framkvæmdarinnar. Þeir borga bara uppsett verð. En verktakar sem keppa um útboðið, þeir verða að vera hagsýnir í samkeppninni og gera verkið á hagkvæmasta hátt og hljóta umbunun fyrir sem kallast arður.

Förum nú í skilgreiningar. Ég ætla ekki að fara langt, bara beint í Wikipedíu. Hún segir: Nýfrjálshyggja er óljóst hugtak notað um frjálshyggju, stjórnleysisstefnu eða lágríkisstefnu, eða sambland af öllu. Hugtakið er einkum notað af andstæðingum frjálshyggju og hefur þá neikvæðan blæ. Talað er um hinar ýmsu myndir nýfrjálshyggjunnar sem eru: Íhaldsfrjálshyggja og lágríkisfrjálshyggja.

Stundum er orðið „nýfrjálshyggja“ haft um íhaldsfrjálshyggju, sem sameinar félagslega íhaldssemi hefðbundinnar íhaldsstefnu annars vegar og einstaklingshyggju, trú á frjálsan markað og takmörkuð ríkisafskipti hins vegar. Meðal fulltrúa íhaldsfrjálshyggju í stjórnmálum má nefna Ronald Reagan og Margréti Thatcher. Íhaldsfrjálshyggja sótti meðal annars innblástur til Chicago-hagfræðinganna og austurrísku hagfræðinganna og fékk byr undir báða vængi í valdatíð Reagans og Thatcher. Vegna endurnýjaðra áhrifa frjálshyggjunnar í Bandaríkjunum og Bretlandi á þessum tíma var þetta afbrigði frjálshyggju stundum nefnt nýfrjálshyggja.

Lágríkisfrjálshyggja hefur einnig verið nefnd nýfrjálshyggja en aðaláhersla lágríkisfrjálshyggjunnar er á eignarrétt, frjálsan markað og eins lítil ríkisafskipti og mögulegt er. Hún er á hinn bóginn ekki (endilega) innblásin af félagslegri íhaldssemi íhaldsstefnunnar. Meðal þeirra sem haldið hafa fram lágríkisfrjálshyggju má nefna bandaríska heimspekinginn Robert Nozick sem varði slíka kenningu í riti sínu Stjórnleysi, ríki og staðleysa (e. Anarchy, State and Utopia). Áherslur lágríkisfrjálshyggjunnar höfðu ekki verið áberandi í ritum frjálshyggjuhugsuða á 18. og 19. öld, svo sem Adams Smith og Johns Stuarts Mill og því þótti andstæðingum lágríkisfrjálshyggjunnar, sem margir hverjir sóttu einnig innlástur til klassískrar frjálshyggju, við hæfi að nefna hana nýfrjálshyggju.

Og til samanburðar er frjálshyggjan skilgreind sem stjórnmálastefna sem segir að setja beri ríkisvaldi þröng takmörk, en treysta þess í stað aðallega á frjáls viðskipti og sjálfsprottnar venjur. Er einhver munur á frjálshyggju og nýfrjálshyggju? Nei, en má segja að nýfrjálshyggjan er ein útgáfa eða angi frjálshyggjunnar en dregur nafn sitt af endurnýjaða daga þessara stefnu í tíð Thatchers og Regans.

Jafnaðarmenn segja að vald í höndum auðkýfinga sé ekki síður hættulegt en ríkisvaldið, sem frjálshyggjumenn óttist. Frjálshyggjumenn svara því til, að vissulega verði að setja valdi auðkýfinga skorður, en þær felist í réttarríkinu, almennum lögum og reglum, og þurfi ekki meira til. Enn fremur hefur hagfræðingurinn Milton Friedman mótmælt þessum rökum á þann hátt að hættan við vald hinna ríku og stóru stigmagnist með afskiptum ríkisins, en ekki öfugt.

Íhaldsmenn segja, að frjálshyggjumenn séu siðlausir, því að þeir séu hlutlausir um verðmæti og þeir segja jafnframt  einnig að frjálshyggjumenn beri ekki næga virðingu fyrir ýmsum verðmætum, sem eigi að vera óhult fyrir hinum frjálsa markaði (t.d. menningarverðmæti eða náttúrufyrirbrigði). 

Slóð: Wikipedía - Nýfrjálshyggja

Gagnrýni íhaldsmanna og jafnaðarmanna á rétt á sér. Það verður að setja öllu valdi, líka auðmagninu, skorður sem samt á ekki að vera íþyngandi eða til skaða fyrir allt samfélagið.

Ég er hrifinn af  íhaldsfrjálshyggju, sem sameinar félagslega íhaldssemi hefðbundinnar íhaldsstefnu annars vegar og einstaklingshyggju, trú á frjálsan markað og takmörkuð ríkisafskipti hins vegar. En fyrst og fremst er ég hrifinn af einstaklingshyggjunni, þar sem maðurinn er frjáls athafna (í viðskiptum líka) og hefur málfrelsi, fundarfrelsi og ferðafrelsi og ríkið látið hann í friði en rukki hann fyrir samfélagsþjónustu sem hann enda er maðurinn ávallt hluti af samfélagi manna.

Einstaklingurinn var til áður en ríkið varð til. Samfélag manna sem kallast öðru nafni ríki, var stofna til vegna samtakamáttar þess, útdeilingu gæða og til öryggis allra innan ríkisins en ekki til kúgunar einstaklingsins. Hann er arðbærari fyrir samfélagið ef hann fær að vera frjáls en ekki kúgaður.

Munum að ríkisvaldið var ekki til á Íslandi fyrstu þrjár aldirnar, aðeins einstaklingurinn og ætt hans. Samfélagið gékk bara ágætlega en valdaþjöppun og afskipti erlendra aðila raskaði jafnvæginu.

 

Hver stjórnar fyrirtækin - eigendurnir eða ríkið?

Enginn umræða hefur átt sér stað um afskipti ríkisins af innri starfsemi fyrirtækja.  Hvers vegna er ríkið að skipta sér af stjórnarsetu í fyrirtækjum landsins? Spurningar vakna, hefur ríkið einhvern rétt að skipta sér af einkarekstri sem fyrirtækjarekstur óneitanlega er? Hvar liggja mörkin?

Hægri menn myndu segja að ríkisvaldið beri einungis að setja almennar reglur fyrir fyrirtækin að starfa eftir og skapa sanngjarnar reglur fyrir markaðshagkerfið. 

Vinstri menn myndu segja að einhverjir séu fórnarlömb og verði undir og því beri að rétta þeirra hlut með ,,jákvæðri mismunun".  Ég hef margoft komið inn á þetta varðandi ,,jákvæða mismunum", að hún sé í raun misrétti og mismunum. Mismunun er eins og orðið segir sjálft mismunun. Einhver þarf að víkja fyrir einhver.

Ríkisvaldið er að reyna að hafa áhrif á stjórn fyrirtækja með lagasetningu um að ákveðin fjöldi stjórnarmanna sé af ákveðnu kyni (gæti alveg verið af ákveðinni hæð, lit eða lögun!).  En hefur ríkisvaldið nokkurn rétt til þess? Ekki á það fyrirtækið né kemur að rekstri þess.

Ef fyrirtækið þarf að ráða einstaklinga af x stærð, þá er hætt við að hæfileikaríkt fólk sem er af y stærð, komist ekki til valda innan fyrirtækisins. Hagsmunum fyrirtækisins er fyrir borð borið og hætt er á gjaldþroti. 

Sjá má þetta í rekstri ríkisfyrirtækja og sérstaklega hjá kommúnistaríkjunum fyrrverandi, þar sem flokksgæðingar, margir óhæfir, ráku þau með tapi en aldrei fóru þau á hausinn, enda ekki leyft af ríkisvaldinu.  Kommúnistaríkin gerðu sig gjaldþrota með ríkisafskiptum af fyrirtækjum landanna en þetta tók tíma vegna þess að ríkisvaldið gat beitt þvingunum.

Þá er það spurningin um ríkisfyrirtækin, gilda sömu lögmál um þau og einkafyrirtækin - á að ráða hæfasta fólkið eða ,,rétta" fólkið?

Auðvitað gildir það sama um bæði fyrirbrigðin, annað er misnotkun á skattfé borgaranna. Og stjórnmálamenn eiga að halda sig í mílu fjarlægð frá rekstri ríkisfyrirtækja.

En helst á ríkisvaldið ekki að koma nálægt neinum fyrirtækjarekstri ef það er mögulegt. Áfengis- og tóbakssala kemur fyrst upp í hugann um rekstur sem ríkið kemur ekkert við.

Eftir gífurlegar tæknibreytingar og bylting í samfélagsmiðlun, þá kemur sífellt betur í ljós hversu mikið nátttröll RÚV er. Skelfing er nauðungarsköttun borgara (og fyrirtækja) með nefskattinum sem á að standa undir hítinu á Efstaleiti. Þar að auki virðast einkareknu sjónvarps- og útvarpsstöðvarnar koma með prýðilegt sjónvarpsefni - íslenskt. Hugsið ykkur - ríkisfréttir! Ríkið sem á að vera hlutlaust er með fréttaflutning og í höndum harðskeyttra stjórnvalda, gæti þetta verið áróðurstæki eins og mýmörg dæmi eru um víða um heim.

Leyfa á einkareknum sjúkrahúsum að starfa samhliða þeim ríkisreknu, það skapar samkeppni og hagkvæmni í heilbrigðisþjónustu og ef til vill vilja fleiri leggja fyrir sig lækna og hjúkrunarnám.

Ef ríkið er í samkeppnisrekstri á annað borð, ætti það að lúta sömu reglum og annar fyrirtækjarekstur.

 

 

 

 

 

 

Hvenær varð verkalýðurinn til?

Hvenær varð verkalýðurinn til á Íslandi? Það fer eftir því hvernig við skilgreinum verkafólk.  Strangt til tekið getum við sagt að það gerðist um árþúsundið 1000 þegar Íslendingar aflögðu þrælahald og breyttu þræla í vinnufólk.

En ef við miðum við iðnbyltinguna og verkafólk í þéttbýli, er skilgreiningin þrengri og miðað er við tímabilið sem hófst 1750 og er enn í gangi.

Á Íslandi hefur hingað til hefur verið hefð fyrir að miða við 19. öldina og þá í sambandi við útgerð þilskipa, myndun sjávarþorpa og fiskvinnsla í þeim; einnig verksmiðjurekstur Norðmanna er þeir hófu hvalveiðar og settu upp verksmiðjur fyrst á Vestfjörðum en síðar á Austfjörðum.

Ég vil gerast svo djafur að miða upphafið við innréttingar Skúla Magnússonar og félaga. Stórfyrirtæki þeirra, með öllum þeim verksmiðjuhúsum sem fylgdu (44 mannvirkjum í heildina), hafði innanborð fjölda manna og já kvenna sem störfuðu fyrir fyrirtækið og fengu laun fyrir. Launavinnan varð til. Þetta var iðnaðarfólk.

Dæmi um starfsmannafjölda á einu tímabili er þegar Ari Guðmundsson varð kaupmaður í Hólmnum (Grandi í dag) og átti sæti í stjórn stofnanna, ákvað að reka sem flest starfsfólk úr starfi (honum var falið það hlutverk af hendi dönsku félagsstjórnanna að eyðileggja fyrirtækið innan frá og er önnur saga). Hann rak úr starfi 53 manneskjur og voru þá eftir 26 starfsmenn sem áttu að halda út rekstrinum og þilskipunum var jafnframt lagt. Í dag myndi þetta teljast vera stórt fyrirtæki.

Svo má geta að lokum að fyrsta íslenska hlutfélagið var stofnað 1751 á Alþingi eða 270 árum síðan. Embættismenn á Íslandi stofnuðu Hið íslenska hlutafélag á Þingvöllum sumarið 1751 og bundust samtökum um stofnun vefsmiðju á Íslandi að erlendri fyrirmynd. Án fyrirtækjarekstur, hefði verkalýðurinn enga launavinnu og í raun undir valdi bóndans komið, peningalaust, matarlítið og við lélegt húsaskjól án almennra mannréttinda eins og til dæmis að stofna til eigin fjölskyldu og lifa sjálfstætt.

 

Arnar Loftsson skrifar: Framtíð gjaldmiðla og krónunnar

 

Í fjölda ára hefur krónan verið þrætuepli á Íslandi, sérstaklega út af smæðinni og hve óstöðug hún hefur verið. Hún hafi auðveldað spákaupmennsku. Hún hefur þó haft á sér góðar hliðar sem við sáum í hruninu. Þar sem virði hennar endurspeglaði hagkerfi og púls þess. En neikvæðu hliðarnar voru þær, að hér þurfti að setja á gjaldeyrishöft.

Og það er staða sem við eigum aldrei að þurfa að lenda í aftur, alveg sama, hve gott það er að geta látið hana sveiflast í takt við hagkerfið. Gleymum ekki að óábyrgir stjórnmálamenn, og Seðlabankinn, geta aukið magn peninga og aukið verðbólgu. Svo er það rafræn peningaframleiðsla bankana, en það er önnur saga sem ég fer ekki nánar í hér. Hver er þá framtíð gjaldmiðils Íslands?

Lítum á nokkra gjaldmiðla:

EVRA:

Evran (€; EUR) er opinber gjaldmiðill í 19 af 28 aðildarríkjum Evrópusambandsins. Þessi hópur ríkja er þekktur sem evrusvæðið og telur um 343 milljónir borgara frá og með 2019. Evran er næststærsti gjaldmiðillinn á gjaldeyrismarkaði á eftir Bandaríkjadal.

Evrunni er stjórnað af Evrópska seðlabankanum í Frankfurt í samvinnu við seðlabanka aðildarríkja.

Evran er önnur mesta notaða varasjóðsmynt heims á eftir Bandaríkjadal, auk þess að næst mest gjaldmiðillinn á gjaldeyrismörkuðum heimsins eftir Bandaríkjadal. Samkvæmt Alþjóðagjaldeyrissjóðnum er 20,48% af gjaldeyrisvarasjóðum heims í Evru og hefur farið hækkandi síðari ár. 61,94% af gjaldeyrisvarasjóðum er í Bandaríkjadal.

Evran er draumur Evrópusinna á Íslandi. Og ein af helstu rökum þeirra að ganga í Evrópusambandið er stöðugur gjaldmiðill. Evran hefur reynst ágætlega fyrir ESB ríkin sjálf. Því hún er alþjóðleg mynt, sem auðveldar viðskipti innan Evrópulanda og líka út á við. En fyrir okkur Íslandinga er hún gagnlaus, sem ætlum að standa fyrir utan Evrópusambandsins.

Helstu gallar hennar, er að hún bakkar ekki Evruþjóðir í efnhagserfiðleikum. Evrópski seðlabankinn gerði það ekki. Við sáum þetta á Grikklandi. Þar píndi seðlabankinn landið í skuldafjötra og afnám efnahagslegt sjálfstæði landsins og í raun sjálfstæðið. Grikkland er ein brunarúst.

Þar sem Evan gerði Grikkjum ómögulegt að gjaldfella myntina, eins og við gerðum við krónuna.

Ef við hefðum verið með Evruna í hruninu, þá hefði farið fyrir okkur eins og Grikkjum sem eru í dag…. gjaldþrota þjóð og evrópsk efnahagsnýlenda ESB.

Vandamál Evrunnar að hún slær takt við efnhag Þýskalands og norður þjóða ESB.

Suðurhlutinn hefur verið að safna skuldum við norðurhlutann og Ítalir og Spánverjar eiga í miklum erfiðleikum. Suðurþjóðarnir voru áður þekktar fyrir að gjaldfella miðlana sína, en geta það ekki í dag. Misvægið á milli norður og suður er svo mikið, að talað hefur verið að skipta Evrunni í norður og suður Evru. Framtíð Íslands liggur ekki í Evrunni. Ísland á að einblína á allann heiminn, ekki örfáar þjóðir í Evrópu og takmarkaðan markað, varðandi viðskipti. Við þurfum að styðjast við alheimsmynt og þá erum við komin að…

Dollar:

“A fistful of dollars”…

Er sterkasti gjaldmiðill heimsins og mest notaði sem varasjóður.

Styrkur er hans er það mikill að hann er notaður sem trygging skulda á milli landa.

Þjóðir gefa út skuldir í dollurum sbr. Argentina og fleiri. Því enginn treystir gjalmiðli Argentínu og vita að hann gæti fallið gríðarlega og þar með afföll á skuldum.

61% allra gjaldeyrisvarasjóða þjóða í heiminum er í dollurum, sbr. 20% Evru.

Og 40% af öllum skuldum heimsins eru í dollurum.

Styrkur dollars, er að þrátt fyrir mikla peningaprentun Bandaríkjastjórnar, þá hefur ekki skapast verðbólga, vegna gríðarlegrar eftirspurnar eftir dollar alþjóðlega.

MONETIZE DEBTS, er fyrirbærið kallað, þegar USA prentar eins mikið af dollurum og það þarf fyrir skuldum.

Dökka hliðin fyrir Bandaríkin sjálf, er þó að USA borgar 1 trilljarð á ári í vexti. Björtu hliðarnar eru að sífellt fleiri dollarar eru að fara í umferð í heiminum.

Petrodollar… Áður fyrr þegar dollar var á gullfæti þá var hægt að skipta ígildi dollar fyrir ígildi gulls. Svokallaður GULLFÓTUR. Richard Nixon breytti þessu 1971, vegna þess að Vietnam stríðið olli því að seðlabankinn, prentaði meiri dollara, en til var af gulli. Og fleiri dollarar voru í umferð erlendis en til var í USA. Og erlendir aðilar fóru krefjast innlausnar. Þetta setti pressu á Nixon að afnema gullfótinn.

Þetta átti að verða tímabundið ástand, en varð það ekki. Traust heimsins á dollar hrundi. Það sem varð dollaranum til björgunar er að árið 1974, gerðu Sádar og USA með sér samkomulag að öll olíuviðskipti færu í dollurum. Í staðinn hét USA því að verja Sáda hernaðarlega, bæði innan og utanlands.

Þar með varð Petrodollar til og styrkti dollar sem alheimsmynt og varð til núverandi velgengni dollars.

Kínverjar og Rússar vilja reyna að veikja dollar og minnka vægi hans, með því að nota olíuviðskipti sína á milli í Yuan. Og Rússar reyna að styrkja rúbluna sína með því að kaupa upp allt það gull það sem þeir geta… gullfótur. En það er aðallega til heimabrúks til að styrkja Rúbluna.

Rússar og Kínverjar eru að reyna að vera óháðir dollaranum.

Af hverju er næststærsta hagkerfi heimsins með Yuan ekki með eins sterkan gjaldmiðil? Skýringin liggur í að stjórnvöld vilja stjórna og ekki hleypta of mikið af YUAN út í alheimsumferðina. Einnig liggur vandamálið í TRAUSTI. Kína er einræðisríki og erfitt er að sækja rétt sinn í dómsölum eða treysta kínverskum bönkum eða treysta kínverska ríkinu yfirhöfuð.

Hver treystir einflokksstjórn?

Persónulega, þá tel ég olíuna ekki vera framtíðarorkugjafi. Því munu Kínverjar ekki geta klekkt á USA dollar með olíuviðskiptum.

Hlutur Seðlabanka Bandaríkjana:

Gallinn við “Fiat currency” er að við verðbólgu, þá rýrnar gjaldmiðillinn. Milton Friedman talaði um að t.d. 2% verðbólga væri í raun skattur. Frá þvi að Seðlabanki USA varð til 1913, þá hefur US dollar rýrnað um 96%.

Seðlabankinn á enga peninga, en býr til peninga með því að gefa út skuldabréf (bonds) og ríkisvíxla (treasury bills), sem svo markaðurinn og bankar kaupa og selja síðan aftur til Seðlabanka með vöxtum. Peningar skipta í raun ekki um hendur heldur birtist á debet hlið bankans.

Bankar ,,prenta” einnig peninga með því lána peninga til skuldara, með því að færa til credit og debit stöðu bankans. Peningar búnir til rafrænt innan bankans, án þess að innistæða sé í raun til.

Skuldarinn notar síðan rafrænu millifærsluna til að kaupa fasteign með tilvísun á traust að bankinn eigi fyrir fyrir borgunni.

Dæmi … þú átt inneign hjá banka upp á 100 kr. en bankinn er aðeins með 3 krónur. Bankinn lánar síðann 97 kr. til Jóns til að kaupa eitthvað. Í innistæðu þinni hjá bankanum eru ennþá 100 kr. en núna á Jón 97 kr rafrænt á sínum bankareikningi. Og þetta er rafræn eign Jóns. Bakkað upp með loforði bankans að borga til baka. Nýju peningar hans Jón eru búnir til sem SKULD….Jón kaupir síðann eitthvað fyrir 97 kr og seljandinn setur síðann 97 í annan banka. Sem síðan lánar öðrum Sigga.

Og svo aftur og aftur. Þannig verða til rafrænir peningar án raunverulegrar innistæðu. Þetta kerfi kallast “Fractional Reserve Banking”.

Í raun er um 97% af peningum í umferð í Bretlandi peningar bara tölur í tölvukerfi bankana. Og aðeins 3% raunveruleg eign. Bankar græða síðan tá og fingri á vöxtum.

Bankarnir hafa því í raun búið til fyrstu rafrænu peningana.

BITCOIN og crypto currency:

Hvað um framtíðina? Er Bitcoin framtíðin? Fjórða iðnbyltingin í hnotskurn; gervigreind.

Bitcoin er nýr rafrænn gjaldmiðill, Hann er rauninni bara tölvukóði í netskýjum, samansafn af tölvubætum.

Rafmiðill sem er í raun eigin banki, laus við skatta, þóknanir til banka og laus við brask þeirra og seðlabanka með peninga. Algjörlega frítt.

Árið 1998 bjó Bernhard Von NotHaus til eigin gjaldmiðil. Þrátt fyrir að slíkt sé bannað í USA.

Hann kallaði gjaldmiðil sinn ,,Liberty dollar” og var til í gulli, silfri, platínum og kopar. Einnig til sem peningaseðill (pappír) og svo rafrænt. Bandaríkjastjórn handtók hann og dæmdi í 22 ára fangelsi.

En þetta útspil varð sem upplifun og fyrirmynd fyrir stofnenda Bitcoin. En það var hakkari í Amsterdam sem kallaði sig Satoshi Nakamoto sem stofnaði Bitcoin. Hann kom fram undir dulnefni. Því ekki vildi hann lenda í sporum Bernhards.

Bitcoin er sem sagt stærðfræðilegur tölvukóði, sem er öllum frjálst að nota.

Rafrænn gjaldmiðill og tölvuhugbúnaður, sem notar alheims greiðslukerfi og notar heimsins einkatölvur í gegnum internetið. Bitcoin er geymt í þessu heimsins netkerfi og þar sem það er opið öllum, þá getur engin einstakur aðili hakkað eða spilað með Bitcoin. Enginn getur breytt kóðanum, nema að það sé gert opinberlega. Núna eru hundruðir forritarar að endurbæta og uppfæra hugbúnaðinn, en kóðinn er opinn öllum, og því ekki hægt að svindla á honum.

Bitcoin er því Blockchain, og verður framtíðar efnahagstæki.

Blockchain gæti búið til samfélag án landamæra og er eins valddreift (decentralized) og hægt er.

Gervigreind, opinn gagnagrunnur, aðgengilegur öllum.

Bitcoin sparar okkur milliliði eins og fjármálafyrirtækin.

Bitcoin eign þín kallast ,,Digital wallet” og er bara kóði.

Þegar Bitcoin er send frá einu Digital wallet til annars Digital wallet, þá er bara verið að breyta aðgengi að database (gagnagruns) á milli eigenda.

Hver einkatölva er í raun Bitcoin miner, sem geymir Bitcoin kóðann.

Bitcoin leysir af banka og bankamenn. Hjá Bitcoin er engin verðbólga eða offramleiðsla af peningum. Laus við afskipta stjórnmálamanna og seðlabanka.

Notkun kreditkorta getur verið áhættusamt, alltaf verið að hakka inn í kerfi þeirra, eða þú týnir korti þínu. Og kreditkortaþóknanir eru gríðarlega háar. Með því að losna við þessar þóknanir, þá geta fyrirtæki boðið ódýrari vöru til kaupenda með því að bjóða greiðslur í Bitcoin.

Í dag eru 2,5 milljarðar manna án bankareiknings. Með Bitcoin þá getur þetta fólk notast við greiðslukerfi Bitcoin, án banka og þurfa aðeins aðgang að farsíma. Þeir geta millifært peninga á milli landa án aðkomu banka og hárra þóknana.

Það skrítna við millifærslur á milli landa, eru að þær geta tekið allt að fjórum dögum.

Og þó eru þær í raun rafrænar. Hverju veldur? Bitcoin gerir þetta á sekúndubragði án bankaþóknana.

Hvað eru peningar? Þeir eru í raun loft, huglægt mat á gæðum. Sem eru mismunandi eftir því hver þörfin er hverju sinni. Við ákveðum að gefa þeim ákveðin verðmæti og heitið er PENINGAR.

Peningar eru tungumál, sem við miðlum okkar á milli um ákveðin verðmæti. Hús er t.d. ekki meira virði í evrum eða dollara en við erum tilbúinn að borga fyrir húsið. Þetta er sem sé persónulegt verðgildi.

Crypto currency getur haft gildi eins og hver önnur mynt, því verðgildið er huglægt.

Ókostur venjulegra mynta er rýrnun þeirra, vegna ríkisstjórna og seðlabanka.

Og mikil offramleiðsla/prentun veldur rýrnun gjaldmiðilsins. Milton Friedman kallaði þetta rán á almenningi. Offramleiðsla á peningum veldur VERÐBÓLGU (í raun aukaskattur).

Sem aftur rýrir kaupgetu almenningsins og rýrir gjaldmiðilinn. Þannig eru peningar færðir til/teknir frá almenningi. Þetta gerist í öllum gjaldmiðlum heimsins. Í dag er t.d. Dollarinn aðeins 4% virði þess sem hann var fyrir 100 árum. Þetta er helsti ókostur gjaldmiðla miðað við crypto currency.

Hvað ef peningar væru aðskildir frá ríki og seðlabönkum?

Enginn stjórnar Bitcoin, ekkert ríki, seðlabanki, ekki einu sinni forritarinn sem bjó til myntina.

Við fólkið gefum myntinni verðgildi, með framboð og eftirspurn. Með Bitcoin er engin verðbólga sem rýrir peningana okkar og engin spilling.

Þar sem enginn stjórnar myntinni, þá getur enginn fylgst með eyðslu okkar eða notkun okkar.

Blockchain sér í raun um bókhald fyrir crypto currency, sem kemur í staðinn fyrir ríki, banka og elítu sem millifæra fyrir okkur fjármuni og taka fé fyrir, sumir segja ræna okkur.

Ef við ætlum t.d. að kaupa, hús, þá þurfum við fjölda milliliða, fasteignasala, banka og fjölda annarra sem taka þóknun.

Blockchain sleppir milliliðum, gerir viðskiptin ódýrari og öruggari.

Greiðslur framtíðarinnar, með sjálfkeyrandi bílum, skipum og flugvélum fara fram með rafrænum gjaldmiðlum. Machine to machine payments.

Þá komum við að svokölluðu….

DAO company…Smart contracts…gervigreind. Fyrirtæki án eiganda.

Framtíðin gæti verið að enginn ætti gæðin, tökum dæmi… leigubíll.

Leigubíllinn veitti hverjum sem er þjónustu, sem borgaði í bitcoin. Á nætur myndi leigubíllinn hlaða sig rafmagni og fá viðhald. Með innkomunni, þá myndi leigubíllinn kaupa fleiri leigubíla og endaði í raun í leigubílaflota. Enginn ætti bílana í raun, heldur væri þetta bara tölvukóði í netheimum.

Án milliliði, þá býður gervigreindin Blockchain, alla þjónustu ódýrari og skilvirkari.

Í raun gæti gervigreindin rekið heilt þjóðfélag, og gert þar á meðal gert stjórnmálamenn óþarfa.

Gert fulltrúalýðræðið óþarft, með svokölluðu “distributed democracy”.

Markmiðið er að enda skrifræði og spillingu stjórnmálamanna og nota gervigreind til að stjórna.

Framtíðin gæti litið svona, þú ætlaðir að kaupa bújörð, en gætir ekki fengið bankalán, eða fengið fjárfestir. Kæmist ekki á hlutabréfamarkað. Og þú byggir t.d. í Rússlandi, og vildir stofna kúabú. Þú gætir t.d búið til crypto currency, svokallaða MILKCOIN… til að fjármagna kaupin, þú auglýstir myntina á eigin vefsíðu með, ICO … Initial Coin Offering.

Þá kemur spurningin, af hverju ættir þú að kaupa slíkan gjaldmiðil?

En þú ert í raun að kaupa hlutabréf, án þess að fara í gegnum hefðbundin hlutabréfamarkað, crowd funding eða Angel Investor.

Og þetta er því frábært tækifæri fyrir “startup/frumkvöðlafyrirtæki”.

ICO sem hefur ekkert regluverk á bakvið sig, sem er draumur svindlara, sem vilja nýta sér þessa leið fólk til fjármögnunar og svindla á þeim. Það er því ljóst að það þarf eitthvað regluverk.

Þar kemur Sviss til sögunnar með TOKEN, en TOKEN er eitthvað sem er hægt að nota og skipta í Blockchain, TOKEN varð til með næstfrægasta crypto currency, Ethereum.

Til að koma í veg fyrir svindl með ICO, þá ætlar Sviss að taka að sér að búa til regluverk með ICO.

Ethereum (sem er crypto currency) er með höfuðstöðvar í Zug kantónu í Sviss. Kantónan leyfir crypto currency og ICO fyrirtæki fái að starfa óáreitt, en með ICO regulations. Sem sagt hver sem vill stofna ICO, þarf að gera undir svissnesku fyrirtæki, og þurfa að skrásetja og gefa upp áþreifanlegt heimilsfang.

En þetta er allt saman í þróun, en lítur gríðarleg vel út fyrir Zug kantónu, sem græðir tá á fingri.

Hver er þá niðurstaða mín með framtíðargjaldmiðil Íslands? Hún er sú að krónan verður ekki til í framtíðinni í núverandi mynd.

Ég tel að við ættum að færa okkur fyrst yfir í dollar, sem er alheimsmynt. Langflest ríkis heimsins nota dollar sem varasjóð, fjárfesta og nota varasjóð og dollarinn er stöðugur.

Og við gætum tekið upp dollar einhliða, vegna þess að dollar er alþjóðleg mynt.

Á annan tug ríkja nota bandaríkjadollar (https://www.businessinsider.com/usd-countries-use-dollars-as-currency-2018-5?r=US&IR=T) Þannig að þetta er raunhæft.

En síðan verður þróunin að fyrirtæki og einstaklingar fara að nota rafmyntir.

Stórt skref var tekið hjá Teslu, að Bitcoin sé notuð í bílaviðskiptum.

Þetta gæti verið skrefið frá því að Bitcoin sé “storage” mynt, yfir í alvöru viðskiptamynt.

Ég er hissa á af hverju þjóðir eins og Venúsúela og Zimbabwe (nota dollar) með gjörsamlega ónýta gjaldmiðla, noti ekki Bitcoin? Og sleppa við 1000% verðbólgu. Bitcoin er í raun alheimsmynt.

Framtíðin eru rafmiðlar.

Fjórða iðnbyltingin með gervigreind er nútíðin og framtíðin og miklar breytingar framundan.

Var danska einokunin til góðs?

Það sem var sérkennandi fyrir íslenska einokunarverslunina var að vöruverslun = vöruskipti þótt peningar séu notaðir.

Einnig að ,,lögmál” hins gagnkvæma hagnaðar gildir.

Hagkvæmni verslunar byggir bæði á ólíkum aðgangi að auðlindum og hagkvæmni verkaskiptingar manna á meðal.

Fast verðlag gat gilt í áratugi eða árhundruð fyrr á tíð bæði á Íslandi og erlendis. Dæmi um það er íslensku Búalögin.

- Leikreglur í viðskiptum voru fastmótaðar, til að koma í veg fyrir ófrið og óöryggi. Ákveðið var hverjir voru löglegir kaupmenn í hverju landi, hvar mátti versla, hvaða verðlag gilti og jafnvel með hvaða vörur mátti versla. Í dag farið eftir lögum (eins og í gamla daga), milliríkjasamninga og hefða. Forsendur markaðsfrelsis byggjast á skýrum leikreglum í viðskiptum. - Noregskonungur réði hverjir máttu versla á Íslandi frá 1262, en áður voru það goðar sem réðu. Verðlag var ákveðið í verðlagsdómum milli kaupmanna og sýslumanna.

Konungur missti tökin á Íslandsversluninni á 15. og 16. öld og inn stigu þýskir og enskir kaupmenn og stunduðu verslun við landsmenn, öllum til góðs. Árið 1619 tók konungur valdið af kaupmönnum og sýslumönnum og setti sína eigin verðlagsskrá og eitt verslunarfélag fyrir landið í stað leigu á einstökum höfnum. Gert til eflingar borga og ríkisvalds.

- Deilur um einokunarverslunina á 17. og 18. öld snérist um framkvæmdaratriði, s.s. hvort kaupmenn flyttu inn nógu mikið af góðri vöru og hvort Íslendingar gætu nógu mikið af góðri vöru og hvort Íslendingar gætu flutt út nóg mikið af góðri vöru en ekki um fyrirkomulag verslunina.

- Danskir kaupmenn (útlenskir kaupmenn) réðu versluninni en Íslendingar réðu framleiðslunni. Var hluti af merkanlítismanum. - Kammeralisminn var efnahagsstefna hið upplýsta einveldis, konungur átti að bæta hag allra þegna sinna með ríkisafskiptum og fulltrúar þessarar stefnu voru þeir Skúli Magnússon og Jón Eiríksson. Nú áttu kaupmenn að taka þátt í framleiðslunni og setjast hér að. Þetta mistókst vegna:

o Andstöðu íslenskra landeigenda og embættismanna.

o Skilningsleysi danskra yfirvalda á íslenskum málefnum.

o Móðuharðindin lögðu íslenskt efnahagslíf í rúst.

- Afnám einokunarverslunar 1787 fól ekki í sér verslunarfrelsi en stofnaðir voru kaupstaðir sem síðar urðu flestir að bæjum.

Kaupmenn búsettir á Íslandi réðu verðlag en máttu ekki sigla beint á erlenda utanríkishafnir og allt verðsamráð Íslendinga bannað. Árið 1816 var leyfð sigling beint til utanríkishafnir.

Nærverslunin íslenska:

Nærverslun hafði fast verð, sérstaklega í stöðnuðum samfélögum. Fast verð einkenndi miðaldir.

Verslunarfrelsi fylgir sterku ríkisvaldi sem er sæmilega jafnræðissinnað.

Verslun íslenskra alþýðumanna við útlenda kaupmenn beint, hófst með einokunarversluninni en áður hafði höfðinginn einn rétt á verslun við útlendinga. Hann seldi síðan alþýðunni vöruna á hærra verði.

Danskir kaupmenn fengu einokun á versluninni en Íslendingar á framleiðslunni.

Hlutfallsleg lágt verð á fiski 1600-1800 olli eymd einokunarverslunarinnar, samanborið við tímabilið 1400-1600 og varð til þess að Englendingar sóttu hingað.

Kammeralismi: Allir þegnar ríkisins njóti verðmætana, ekki aðeins yfirstéttin. Skúli Magnússon helsti fulltrúi þessarar stefnu á Íslandi. Skúli vildi innlenda verslun, með íslenskum kaupmönnum sem áttu að setjast um allt Ísland. Að verslunin væri stunduð frá Íslandi.

Danskir kaupmenn gegn landeigendum á einokunartímanum á Íslandi var átök milli yfirstéttahópa en ekki yfirstétt gegn undirstétt. Íslenskir landeigendur vildu ekki fá nýja yfirstétt sér við hlið.

Danir voru hræddir við að þeir gætu tapað landinu eftir afnám einokunarverslunina, þess vegna voru Danir á móti verslunarfrelsi Íslandi og hafa pólitískar ástæður legið að baki.

Jón Sigurðsson sannfærði Íslendinga endanlega um réttmæti frjálsar verslunar í tímaritsgrein.

Íslensk viðskiptakjör hafa farið batnandi síðan um 1800.

Átti vinnuaflið að geta selt sig frjálst? Baráttan um vistarbandið stóð fram undir 3 áratug 20. aldar. Kaupmenn fengu mest frjálsræði í Evrópu.

- Straumhvörf urðu í íslenskri verslunarsögu með grein Jóns Sigurðssonar í Ný félagsrit 1843, þar sem hann mælir með verslunarfrelsi. Árið 1855 fengu Íslendingar sama rétt í verslunarmálum og Danir. Íslendingar urðu svo ekki sjálfum sér nógir fyrr en Eimskip var stofnað í byrjun 20. aldar.

Svo svarað verði spurningunni hér í fyrirsögninni, þá verður einfaldlega að segja að einokunin var barn síns tíma og eftir efnahagshugmyndum þess tíma.

Engin sérstök mannvonska lá þarna á bak við en verslunarhöft, það er ófrjáls verslun. Hún er alltaf til ills en Adam Smith var bara ekki kominn til sögunnar og menn fóru eftir venjum og hefðum.

Ef einhvað er, þá var það forneskja íslenskrar yfirstéttar sem stóð í vegi fyrir framfarir og það að framkvæmdarvaldið lá í öðru landi, hjá útlendingum sem vissu ekkert um Ísland og þarfir þess. 

Frjáls verslun og áhersla á fiskveiðar í stað landbúnaðar, hefði leitt til fólksfjölgunar og stofnun sjávarþorpa og-bæja.Þessi þróun hefði getað hafist um 1600 í stað seinni helming 19. aldar. Hvernig væri þá umhorfs þá á Íslandi?