John Stossel um hina ,,nýju ger𔝠af Demókrata sósíalisma

Sósíalísk martröð - Gulag eyjaklasinn (The Gulag Archipelago)

Gúlag eyjaklasinn: Tilraun í bókmenntalegri rannsókn er þriggja binda fræðirit sem var skrifaður á árunum 1958 til 1968 af rússneska rithöfundinum og andófsmanninum Aleksandr Solzhenitsyn.

Það var fyrst gefið út árið 1973 og þýtt á ensku og frönsku árið eftir. Það fjallar um lífið í því sem oft er þekkt sem Gúlag, sovéska nauðungarbúðakerfið, með frásögn byggð úr ýmsum áttum, þar á meðal skýrslum, viðtölum, yfirlýsingum, dagbókum, lögfræðilegum skjölum og reynslu Solzhenitsyn sjálfs sem Gúlag fanga.

Eftir útgáfu hennar dreifðist bókin upphaflega í bannaðri neðanjarðarútgáfu í Sovétríkjunum þar til hún birtist í bókmenntatímaritinu Novy Mir árið 1989, þar sem þriðjungur verksins var gefinn út í þremur tölublöðum. Frá því Sovétríkin voru leyst upp hefur bókin Gúlag eyjaklasinn verið gefin út opinberlega í Rússlandi. Stytt fimmtugsafmælisútgáfa var gefin út 1. nóvember 2018 með nýju formála Jordan Peterson hins þekkta fræðimanns.

Bókin - sem er ákaflega erfitt að draga saman - fjallar um lögfræðilega og pólitíska sögu gúlagsins, þ.e. sovéska nauðungarvinnubúnaðarkerfisins, og byggir á persónulegri reynslu höfundar sjálfs, vitnisburði allt að 256 fyrrverandi fanga og alls um liggjandi rannsóknir.

Gúlag eyjaklasinn er tæmandi og sannfærandi frásögn byggð á átta árum Solzhenitsyn sjálfs í fangabúðum Sovétríkjanna, á sögum annarra fanga sem bundnar eru ljósmyndaminni hans meðan hann er í varðhaldi og á bréfum og sögulegum heimildum. Verkið táknar tilraun höfundarins til að safna saman bókmenntasögulegri sögu um yfirgripsmikla en djúp óskynsamlega notkun hryðjuverkastarfsemi ríkisins gegn eigin íbúum. Vitnisburður um ódæðisverk stalínista og Gulag-eyjaklasann hrellir lesendur utan Sovétríkjanna með lýsingum sínum á hrottaskap Sovétríkjanna. Bókin veitti gagnrýnendum sovéska kerfisins nýjan hvata og olli því að margir samúðarsinnar efuðust um afstöðu þeirra.

Fyrstu tvö bindin lýsa handtöku, sakfellingu, flutningi og fangelsi fórnarlamba Gúlagsins frá 1918 til 1956. Solzhenitsyn skiptir um óbilgjarnri sögulegri greinargerð með hræðilegum persónulegum frásögnum frá fangelsinu. Þriðja bindið greinir frá þeim reyntu að flýja og brjóta niður kerfið innan frá. --- Gúlag kerfið

Gúlagið er kerfi nauðungarvinnubúða og var fyrst vígt með tilskipun Sovétríkjanna frá 15. apríl 1919 og endurbætt með röð stjórnsýslu- og skipulagsbreytinga 1920 og endaði með stofnun Gúlagsins árið 1930 undir stjórn leynilögreglunnar. OGPU (síðar NKVD og KGB). Alls voru um 100 þúsund íbúar í Gúlaginu í lok 1920. Árið 1936 hélt Gúlagið alls 5.000.000 föngum, fjölda sem líklega var jafn eða farið fram úr á hverju ári þar til Stalín lést árið 1953.

Auk bænda sem handteknir, voru þeir sem sendir voru til Gúlagsins meðal annars meðlimir kommúnistaflokksins og herforingjar fallnir í ónáð, Þýskir stríðsfangar og aðrir hermenn Öxulveldanna (í síðari heimsstyrjöldinni), meðlimir þjóðarbrota sem grunaðir eru um óheilindi, sovéskir hermenn og aðrir þegnar sem höfðu verið teknir til fanga eða notaðir sem þrælaverkamenn af Þjóðverjum í stríðinu, grunaðir skemmdarvargar og svikarar, ýmsir menntamenn, venjulegir glæpamenn og margir sem voru gjörsamlega saklausir en voru miskunnarlaus fórnarlömb hreinsana Stalíns.

Hvað fóru margir í gegnum Gúlag kerfið?

Frá árunum 1928-53 fóru um 14 milljónir manna í gegnum Gúlag kerfið og aðrar 4-5 milljónir fóru í gegnum vinnuþyrpingarnar sem voru ekki beinlínis Gulags. Ekki miklu betra kerfi í hernumdu Þýskalands eftir seinni heimsstyrjöldina tók Stalín við nokkrum fangabúðum nasista um tíma og bætti þeim við Gúlag kerfið.

Fangar fylltu Gúlagið í þremur megin bylgjum: 1929–32, árin sem þegar sovéskur landbúnaði var komið á; á árunum 1936–38, þegar mest var um hreinsanir Stalíns; og á árunum strax eftir síðari heimsstyrjöldina. Solzhenitsyn fullyrti að á árunum 1928 til 1953 „afplánuðu um fjörutíu til fimmtíu milljónir manna langa dóma í eyjaklasanum.“ Tölur sem talið er að stjórn Gúlagsins hafi sjálf tekið saman (og gefin út af sovéskum sagnfræðingum 1989) sýna að alls voru 10 milljónir manna sendar til búðanna á tímabilinu 1934 til 1947. Sannar tölur eru enn óþekktar. 

Helstu lexíur frá „Gúlag eyjaklasanum“

1. Sovétmenn áttu sínar eigin fangabúðir.

2. Hugmyndafræðin veitir hinu illu ákveðna staðfestingu.

3. Hið illa er grafið djúpt inni í hjarta mannsins.

4. Sósíalisminn hefur alltaf leitt til fámennisstjórnar.

5. Til að vilji og þarfir fjöldann nái fram, þarf að berja niður einstaklinginn.

Flestir héldu að sósíalisminn hefði dáið með falli Sovétríkjanna 1991 en svo varð ekki. Hann lifði áfram nýju lífi en nú meðal menntamanna Vesturlanda, innmúraða og verndaðir í háskólum sínum. Þeir sáu að ekkert uppgjör eða lítið var við harðstjórnarfyrirkomulag sósíalista/kommúnista og því ákváðu þeir að koma með ,,nýja útgáfu“ af sósíalisma, svo kallaðan ný-marxisma.

Ný-marxismi er marxískur hugsunarskóli sem nær yfir 20. aldar nálgun sem breytir eða lengir marxisma og marxíska kenningu, venjulega með því að fella inn þætti úr öðrum vitsmunalegum hefðum eins og gagnrýnni kenningu, sálgreiningu eða tilvistarstefnu (þegar um er að ræða Jean-Paul Sartre).

Eins og með marga notkun forskeytisins neo-, hafa sumir fræðimenn og hópar sem eru tilnefndir sem ný-marxistar reynt að bæta við skynjaða annmarka rétttrúaðra marxisma eða díalektískrar efnishyggju. Margir áberandi ný-marxistar, svo sem Herbert Marcuse og aðrir meðlimir Frankfurt skólans, hafa sögulega verið félagsfræðingar og sálfræðingar.

Sama hugmyndaleg villa á sér stað í ný-marxismanum og hinum hefðbundna. Í stað stétta og stéttabaráttu, eru settir inn svo kallaðir undirokaðir hópar, konur, minnihlutahópa og áhersla er á réttindi hópa í stað einstaklingsins.

Um þessar munir snýst ,,barátta“ ný-marxista um rétt einstaklinga til orðræðunnar, hvað einstaklingar megi segja gegn ákveðnum hópum. Með öðrum orðum gera þeir atlögu að málfrelsi einstaklingsins.

Réttindi hópsins eigi að ráða för og ný-marxistar vilja eins og allir sósíalista mikil ríkisafskipti. Þetta kallast á ensku ,,collectivism“ eða sameignarstefna á íslensku.

Einkenni stefnunnar er sú venja eða meginregla að setja hóp í forgang yfir hverjum einstaklingi í honum.

Aðrar skilgreiningar:

Meginreglur eða kerfi eignarhalds og stjórnunar á framleiðslutækjum og dreifingu almennings sameiginlega, venjulega undir eftirliti ríkisstjórnar.

Sósíalísk kenning eða meginregla um miðstýringu allra tilskipana félagslegs og iðnaðarlegs valds, sérstaklega um stjórnun framleiðslutækja, í almenningi sameiginlega, eða ríkinu: andstæða einstaklingshyggju.

Kenningin um að land og fjármagn eigi að vera í eigu samfélagsins sameiginlega eða í heild; kommúnismi.

Nú virðist sósíalisminn hafa náð að hreiðra um í sjálfu forysturíki kapítalismans, Bandaríkjunum. Fróðleg en kannski skelfilegt verður að fylgjast með þeirri þróunum.

Sagnfræði og sagnfræðingar (Gisela Bock (1989))

 

Kynferði sem félagsleg, menningarleg og söguleg flokkun

 

Gisela Bok segir að ekki sé hægt að aðskila kvennasöguna frá hina almennu sögu, frekar en hægt sé að aðskilja sögu karlmanna frá henni.

Konur hafa verið skilgreindar sem félagsmenningarlegur hópur en um leið hafa karlar verið uppgötvaðir sem ,,kynferðisverur”.

Mikilvægt sé að tengja saman karla- og kvennasögu við hina almennu. Spurningar sem konur hafa sett fram, kvennasaga og kvennarannsóknir eru hlutir sem ekki er hægt að einangra við kynferði í formi kynþokka, heldur verða þeir að taka með alla félagslega þætti sem innifelast í gerð viðkomandi samfélags.

Þegar talað er um kynferði sem flokkun í þessu samhengi, segir Gisela Bok, vísar hugtakið til vitsmunalegra byggingar (e. intellectual construct), leið til þess að rannsaka og skynja fólk. Rökgreiningartæki sem hjálpar okkur að skilja vanrækt svið innan sagnfræðinnar.

Kynferði sem félagleg, menningarleg og söguleg samskipti

Kynferði vísar ekki til hlutdrægt viðfangsefni (er ekki hlutur), heldur vísar til flókin sett af samböndum og þróunum. Að hugsa í ,,samskiptum” er lykilatriði í þessu sambandi til þess að skilja kynferði sem greiningarflokk sem og menningarlegan raunveruleika, í fortíð sem í nútíð. Slík sýn á kynferði hefur þýðingu fyrir allar gerðir af sagnfræði eins og þær eru nú stundaðar.

Kvennasaga sem kynjasaga

Gisela Bok segir að við verður ekki aðeins að skoða samskipti kynjanna, karla og kvenna,heldur einnig samskipti innan kynjanna, kvenna við konur og karla við karla. Dæmi: samskipti við mæðra við dætur, húsmóður við þjónustustúlku o.s.frv.

Karlasaga sem kynjasaga

Spurningar sem varða kynferði hafa aðallega beinst að kvenkyninu, á ,,kvennaspurningar”. Gisela Bok segir að hernaðarsaga sé dæmigerð saga karlmanna enda sé hún dæmi um hópa karla sem mæta hverjum öðrum. En hins vegar hefur sérstök karlasaga, sem er eins og kvennasaga að gerð, aldrei verið gerð. En hún segir að jafnvel í hernaðarsögunni, getur kvennasagan látið á sér kræla, dæmi um það er t.d. rannsóknir á konum sem fylgdu herjunum, kyntákn í hernaði, áróður í stríðum þar sem beint er athyglinni að hinu kvenlega, friðarhreyfingar kvenna fyrir og á meðan fyrri heimstyrjöld stóð, nýja gerð af vændi og síðan ekki síst hvað stríð höfðu áhrif á samskipti kynjanna og innan þeirra (þ.e. milli kvenna annars vegar og karla hins vegar).

Hafnar eru sérstakar karlarannsóknir, sem aðallega eru gerðar af karlmönnum sem eiga við samskipti karla við kvenfólk og meðal þeirra sjálfra. Þessar rannsóknir hafa sýnt og styðja kvennarannsóknirnar; t.d. það kynjanorm og kynjaveruleiki séu háð sögulegum breytingum.

Hugmyndasaga (e. intellectual history) sýnir að karlasagan um karla verði aðeins sýnileg þegar hún er sýnd í sambandi við kvennasögu og hugmyndir kvenna er þannig hluti af kynjasögunni.

Framtíðarsýn George Orwell og Aldous Huxley

Dystópískar bækur og kvikmyndir eru vinsælar. Frægustu dystópísku skáldsögurnar eru Brave New World (Hin nýja bjarta veröld) og Nineteen Eighty-Four (1984). Hvor bókin um sig túlkaði martröðunum á þriðja og fjórða áratug síðustu aldar. En hvor sýnin er líklegri túlkun fyrir okkur núna á 21. öldinni? Erum við í óheillavænlegu eftirlitsríki George Orwell? Eða í hinni rólegu neytendamenningu Aldous Huxley?

 

Framtíðarbækurnar tvær eiga margt sameiginlegt. Báðir rithöfundar sáu framtíðina mótaða af gereyðingarvopnum – líffræðileg- og efnavopn í tilfelli Huxley, kjarnorkustríð í sögu Orwell. Þeir voru sammála um hættuna á varanlegri félagslegri lagskiptingu, þar sem mannkyninu var skipt í flokka sem ákvarðaðir voru af líffræðilegri breytingu og sálfræðilegri skilyrðingu (Huxley) eða hefðbundinni stétt ásamt alræðisbundnu hollustukerfi (Orwell). Báðir mennirnir ímynduðu sér framtíðarsamfélög með algjöra þráhyggju fyrir kynlífi, þó á öfugan hátt: ríkisrekna kúgun og hjónaleysi í tilfelli Orwells; vísvitandi, fíknisbundu lauslæti í tilfelli Huxley.

Báðir mennirnir héldu að framtíðin yrði undir yfirráðum Bandaríkjanna. Báðir mennirnir héldu að framtíðarstjórnir myndu eyða miklu púðri til frambúðar til að hvetja til efnahagslegrar neyslu - hvorugum manninum datt neitt í hug jafn ofboðslega ævintýralega og magnbundin slökun (á afskipum af lífi borgaranna). En þann kann að breytast með nýrri tækni og tækifærum stjórnvalda til að fylgjast með einkalífi borgaranna og sjá má vísir að í Kína.

Þeim datt heldur ekki í hug að til yrðu tæknirisar sem yrðu voldugri en heilu ríkin og söfnuðu upplýsingum um einstaklinga og seldu til annarra aðila. Að þessu einkarekna upplýsingarisar gætu njósnað um hvert skref notenda í bókstaflegri merkinu. Að þeir myndu reyna að stjórna orðræðunni (og þar með hugsunum borgaranna), þetta sá enginn fyrir.

Báðar byrjuðu bækur sínar með stuttri setningu sem ætlað er að gefa merki um heim sem var kunnuglegur en einnig óþægilega framúrstefnulegur: „Hnégrá bygging með aðeins þrjátíu og fjórum hæðum,“ byrjar Brave New World. 1984 hefst þannig: „Þetta var bjartur kuldadagur í apríl og klukkurnar slógu þrettán.“ Þrettán! Hryllingurinn! Báðir mennirnir voru að skrifa viðvaranir: „skilaboðin í bókinni“, sagði Huxley, voru: „Þetta er mögulegt: í guðanna bænum farið varlega.“ Í sýn hans stóð mannkynið frammi fyrir framtíðarheimi sem er róaður niður með ánægjutilfinningu og fíkniefnum og af frjálsu hugarangri „siðmenntaðrar smitgáttun“.

Hjá Orwell stóð mannkynið frammi fyrir varanlegu stríðsástandi og alræðislegri hugarstjórnun, sýn sem draga má saman í ímyndinni af „stígvéli sem treður á andlit manns að eilífu“. Þrátt fyrir alla skörunina eru þeir þó yfirleitt álitnir mótsagnakenndir, þ.e.a.s. þeir lýsa andstæðum útgáfum af framtíðinni.

Í dystópíu Orwell stjórnar fyrirtækjaríkið fréttum og krefst þess að „hvað sem flokkurinn heldur fram að sé sannleikur er sannleikur“. Orwell sá fyrir sér tvígátta sjónvarpsskjá sem njósnar um heimili allra borgara. Alsjáandi auga stóra bróður fylgdist með öllu. Allir voru uppljóstrarar, börnin hvað hættulegust.

Í dag höfum við Amazons tækið Alexa sem er ,,alltaf að hlusta", en Google, Facebook og öryggisstofnanir gína yfir persónulegum gögnum okkar til notkunar í eigin þágu. Orwell lýsti einnig innri flokknum - tveimur prósentum íbúanna - sem naut allra forréttinda og stjórnunarréttinda. Er það ekki skelfilega nálægt ,,eina prósentinu“, með auð sinn og andkapítalistisma?

En gagnrýnendur Orwells segja að 1984 sé tímasett dystópía, sýn sem hafi dáið með kommúnismanum. Skáldsagan sem hljómar betur í nútímanum okkar segja þeir vera Hin nýja bjarta veröld. Hér ímyndaði Aldous Huxley sér plastkenndu tæknisamfélag þar sem kynlíf er frjálsleg, skemmtanaljós skína og neysluhyggjan er grasderandi.

 

Það eru pillur til að gleðja fólk, sýndarveruleikasýningar til að afvegaleiða fjöldann frá raunverulegum veruleika og tengingar til að taka sæti ástarinnar og skuldbindingarinnar. Er þetta ekki allt svolítið nálægt heimilinu? Huxley ímyndaði sér jafnvel kastakerfi sem búið var til með erfðatækni, allt frá alfa og beta tegundum og niður í þræla undirflokki. Við höfum kannski ekki farið þann veg, en genabreyting gæti fljótlega gert þeim ofurríkum í Silicon Valley kleift að lengja líftíma þeirra og bæta útlit og greind afkvæmanna. Verðum við brátt vitni að fæðingu nýrrar erfðafræðilegrar ofurstéttar? Og hvað með samruna manns og tækninnar – gervigreindina og fjórða tæknibyltinguna?

Talað hefur verið um Orwellisma. Hann táknar viðhorf og grimmilega stefnu drakónískrar stjórnunar með áróðri, eftirliti, misupplýsingum, afneitun sannleikans (tvíhugsunar) og misnotkunar fortíðarinnar, þar með talið „ópersónugera fólk“ - það er að segja að tilvist og fortíð manneskja hefur verið útrýmt úr almennum opinberum gögnum og minni, framfylgt af al-umliggjandi og kúgandi stjórnvöldum.

Hver eru helstu skilaboð Hinu nýju björtu veraldar? Ein mest áberandi skilaboð Hinu nýju björtu veraldar er viðvörunin sem Huxley vekur upp gegn hættunni sem fylgir tækninni. Með því að nota vísindalegar og tæknilegar framfarir til að stjórna samfélaginu getur aukið vald alræðisríkja til að breyta hugsunarhætti og athöfnum manna.

Báðar þessar skáldsögur sáu fyrir sér ótrúlega framtíð, en hver fangar betur nútíð okkar og býður upp á viðvarandi viðvörun um hvert við getum stefnt? Það er erfitt að segja.

Ef til vill hefur framtíðarsýn þeirra ræðst í alræðisríkinu Kína samtímans. Það ríki  breytist úr kommúnistaríki (er það bara að nafni til í dag) í fámennisríkisstjórn (eða fámennisstjórn) sem beitir nýjustu tækni og einstaklingsframtakið í sína þágu (deilir hagnaðinum með einstaklingum en þeir síðarnefndu eru samt sem áður undir ægivald stjórnvalda). Líkt og í 1984 er áróður, eftirlit, misupplýsing, afneitun sannleikans gegnumgangandi þema en ríkið leyfir einstaklingnum að lifa í vellystingum og í neyslusamfélagi líkt og í framtíðarríki Huxleys.

Ekkert ríki í dag er annað hvort og ekkert er heldur hrein samblanda þessara framtíðarsýna, þó sjá megi sambærilega samfélagsdrætti í Kína nútímans.

Vildi Douglas MacArthur hershöfðingi raunverulega nota kjarnorkusprengjur til að vinna Kóreustríðið?

Niðurstaða: Truman skaut niður þá hugmynd og rak MacArthur síðar. Sigur í stríðinu var ekki þess virði. En nú er Norður-Kórea líklega komið með kjarnorkuvopn. Ekki þess virði?

Í bók sinni, Douglas MacArthur hershöfðingi frá 1964 (Gold Medal Books, Greenwich, Conn.), skrifaðir Bob Considine eftirfarandi: Lokaáætlun MacArthurs til að vinna Kóreustríðið var gerð grein fyrir þessum fréttamanni í viðtali árið 1954 á 74 ára afmælisdegi hans. ... Af öllum herferðum í lífi mínu - 20 meiri háttar herferðir nákvæmlega - sú sem mér fannst öruggasta að heyja, var þetta sú sem mér var neitað að gera almennilega. Ég hefði getað unnið stríðið í Kóreu innan 10 daga, þegar herferðin var í fullum gangi, og með töluvert minna mannfall en varð fyrir á svokölluðu vopnahléstímabili. Það hefði breytt gangi sögunnar.

Kjarnorkuvopnalausnin

MacArthur lýsir áætlun sinni á eftirfarndi hátt: Flugher óvinarins hefði fyrst verið tekinn út. Ég hefði varpað á milli 30 til 50 taktískum kjarnorkusprengjum á flugherstöðvar hans og önnur hernaðarskotmörk þvert yfir háls Mansúríu frá Yalu í Antung (norðvesturodda Kóreu) til nágrennis Hunchun (norðausturodda Kóreu nálægt landamærunum við Sovétríkin).

MacArthur heldur áfram: Það margar sprengjur hefðu meira en unnið verkið! Ef látnar falla í skjóli myrkurs, þegar flugvélar óvinarins væru inni í flugskýlum um nóttina, hefðu þær eyðilagt flugher hans á jörðu niðri, þurrkað út viðhaldshúsnæði hans og flugmenn hans.

Með eyðileggingu lofthers óvinarins hefði ég þá kallað á hálfa milljón hermanna Chiang Kai-shek hershöfðingja, ásamt tveimur bandarískum landgönguherdeildum. Þessu liði hefði verið skipt í tvær amfibískar sveitir. Ein, samtals fjórir fimmtu hlutar styrks míns og leidd af einni landgönguherdeildinni, hefði lent við Antung og haldið áfram austur eftir veginum sem er hliðstæður Yalu fljóts. Veggur manna og stórskothríð „Önnur sveitin, undir forystu hinnar landgöngudeildarinnar, hefði lent samtímis við Unggi eða Najin í austri, lent á sama veg við ánna og farið mjög hratt vestur.… [Hersveitirnar] gætu hafa sameinast á tveimur dögum og myndað vegg mannafla og stórskothríðar yfir öllum norðurlandamærum Kóreu....

Nú þegar norðlægu landamærin væru innsigluð, hefði 8. herinn, sem dreifst um það bil meðfram allan 38. breiddarbaugsins, þrýst á óvininn úr suðri. Sameinaði heraflinn myndu þrýsta sig niður úr norðri. Ekkert stæði í vegi fyrir birgðaflutningum eða styrkingu sem hefði getað farið yfir Yalu fljóts.

Norður-Kórea, sem hefði ekki minna en einni milljón til 1 1/2 milljón óvinaherafla, hefði ekki getað staðist þetta áhlaup. Óvinirnir hefðu verið sveltir innan 10 daga eftir lendingu. Ég geri ráð fyrir óvinurinn á þessu stigi myndi biðja um frið eftir að honum er nú ljóst að flugherinn er gereyddur og við lokað á allar aðflutningsleiðir.

Sáðning hafssjó af geislavirku kóbalti

Þú gætir spurt hvað hefði komið í veg fyrir að liðsauki óvinanna safnaðist saman og fari yfir Yalu með miklum styrk eins og áðu? Það var áætlun mín þegar amfibískar sveitir okkar væru fluttar suður, að breiða úr bakvið okkur - frá Japanshafi til Gula hafsins - belti geislavirks kóbalts. Það hefði mátt dreifa því úr vögnum, kerrum, vörubílum og flugvélum. Það er ekki dýrt efni.

Það hefur virkan líftíma á milli 60 og 120 ár. Í að minnsta kosti 60 ár gæti engin landsinnrás hafist inn í Kóreu frá norðri. Óvinurinn hefði ekki getað gengið yfir þennan geislaða kraga sem ég lagði til að setja um háls Kóreu.

Rússland? Það fær mig til að hlæja þegar ég rifja upp ótta hershöfðingjahópsins Truman- Acheson – Marshall - Bradley um að Rússland myndi beita heri sína í stríði á vegum Kína þegar þeir hafa bara einsbrautar járnbrautarlestalínu [trans-Síberíu, eina leiðin til að fara eftir þegar flughernum var eytt] sem liggur til skaga sem liggur aðeins til sjávar. Rússland hefði ekki getað barist við okkur. Rússland hefði ekki barist fyrir Kína.

MacArthur hafði að minnsta rétt fyrir sér hvað varðar Rússland Hvað varðar þessari síðarnefndu skoðun hafði hershöfðinginn vissulega rétt fyrir sér eins og uppljóstranir frá bæði innri hringjum Stalíns í Moskvu og Maó í Peking hafa vitnað um.

Í framhaldi af viðtali sínu vitnaði Considine í MacArthur og sagði: Vopnahléið sem við gengum í - þessi óheyrilega villu að neita að vinna þegar við hefðum getað unnið - hefur gefið Kína þann öndunartíma sem það þurfti. Frumstæðum flugvöllum í Mansúríu hefur verið breytt í nútímaleg mannvirki með 10.000 feta flugbrautum. Kína hafði aðeins eitt vopnaframleiðslusvæði áður en Truman lét mig láta af störfum. „Nú hefur það byggt eða er að vinna að fjögur í viðbót. Eftir 50 ár [þ.e. árið 2004], ef það getur þróað aðstöðu sína til að byggja upp flugvélaverksmiðjur, verður Kína eitt helsta hernaðarveldi heims [spá frá 1954]. 

Einharðir einangrunarsinnar

Það var í okkar valdi að tortíma rauða her Kína og kínverska herveldið - og líklega til frambúðar, greindi Considine frá að MacArthur hefði fullyrt.

Áætlun mín var eins í kvikmynd. Hópur einangrunarfræðinga og pólitískt sinnaðra höfðingja neitaði mér um að framkvæma það. Það gæti komið á óvart að heyra að Truman, Acheson, Marshall og aðrar væru kallaðir einangrunarsinna. Þeir voru hinir sönnu einangrunarsinnar!

Þeir gerðu aðeins eina endurskoðun á því sem við þekktum sem einangrunarhyggju hér á landi. Þeir skildu aldrei heiminn í heild. Þeir skildu aldrei gífurleg aflið sem býr í Asíu.

Undir stjórn Eisenhower forseta – sem er barnalegur og heiðarlegur maður sem vill ekki móðga neinn - höfum við haldið þeirri einangrunarhyggju. Með tímanum munum við missa eigur okkar og hagsmuni í Kyrrahafinu.

Þetta hefur hins vegar ekki ræðst hingað til. Síðan 1954 hefur Hawaii orðið ríki í Bandaríkjunum og viðvera Bandaríkjanna er mikil í Japan, Suður-Kóreu og á Filippseyjum en það kann að breytast á næstu misserum.

Byggist á því hvernig vindar blása

Hefði MacArthur virkilega beitt kjarnorkuvopnum í Kóreu og gegn rauða Kína eins og viðtalgrein Considine fullyrti? Einn af aðstoðarmönnum hans, ofursti Sid Huff, skrifaði í endurminningabók sinni 1951, My 15 Years With Gen. MacArthur, Mér finnst ... að honum líkaði ekki hugmyndin um að nota kjarnorkusprengjuna gegn Japan, þó að ég hafi aldrei heyrt hann tjá beina skoðun á þeirri spurningu annað hvort fyrir eða eftir Hiroshima….En í minnisblaði til Eisenhower forseta í desember 1952 leggur MacArthur til í grundvallaratriðum sömu áætlun og hann deildi með Considine.

Hvað sem því líður sóttu herráðsforingjarnir, undir stjórn Omars Bradley, ekki eftir því. Ein möguleg ástæða: Veður gæti hafa borið geislavirk leifar frá sprengingum og úrgangi frá MacArthur fyrirhuguðu ,,cordon sanitaire“ til hinna hersetnu Japanseyjar.

Pólitísk réttarhöld í ljósi sögunnar - Embættisbrotaákæra á hendur Bandaríkjaforseta

Í Bandaríkjunum eru að fara í gang réttarhöld yfir fyrrverandi forseta Bandaríkjanna. Þetta ætta að vera einstæður viðburður en hefur endurtekið sig á eins árs tímabili. Hann kallast á ensku Impeacement.

Þetta hugtak er erfitt að þýða yfir á íslensku en má þýða sem embættisbrotaákæra eða embættisglapaákæra, fyrra hugtakið er nærri lagi.

Fyrst verður að hafa í huga að ekki er bara hægt að ákæra forseta Bandaríkjanna fyrir afglöp eða glæpi í starfi, heldur einnig aðra embættismenn. Lítum á ferlið.

FORSENDUR ÁKÆRU

Embættisglæpaákæra í Bandaríkjunum er ferli þar sem löggjafarvald (venjulega í formi neðri deildar Bandaríkjaþings) leggur fram ákærur á hendur borgaralegum yfirmanni ríkisstjórnarinnar vegna glæpa sem sagður er hafa verið framinn, hliðstætt því að ákæra er höfðuð af hendi ákæruvaldi.

Réttarhöld geta komið fram á ríkisstigi eða alríkisstigi. Fulltrúadeild Bandaríkjaþings getur ákært alríkisembættismenn, þar með talinn forseta eða varaforseta, með einfaldan meirihluta þingmanna viðstaddra eða aðrar forsendur sem húsið samþykkir í samræmi við 5. gr. stjórnarskrá Bandaríkjanna.

Flest löggjafarvöld ríkisins getur ákært embættismenn ríkisins, þar á meðal ríkisstjórann, í samræmi við stjórnskipun hvers og eins en ríkin eru eins flestum er kunnugt fimmtíu talsins.

Flestar ákærur hafa varðað meinta glæpi sem framdir voru meðan embættismenn voru í embætti, en þó hafa verið nokkur tilvik þar sem þeir hafa verið ákærðir og síðan sakfelldir fyrir glæpi sem framdir voru áður en þeir tóku við embætti. Hinn ákærði embættismaður heldur áfram að sitja tíma sinn þar til réttarhöld fara fram.

Alríkislega þarf tvo þriðju meirihluta öldungadeildarþingmanna sem eru viðstaddir réttarhöldin til sakfellingar komi samkvæmt 3. grein 3. liðar, 6. grein stjórnarskrárinnar. Það þýðir 67 öldungadeildaþingmenn sem þurfa að standa á bakvið sakfellingu.

Í ákærumeðferð missir sakborningur ekki eða á hættu á að glata lífi, frelsi eða eignum. Samkvæmt stjórnarskránni eru einu viðurlögin sem öldungadeildin heimilt að beitaer  brottvikning úr embætti og vanhæfi frá því að gegna alríkisembætti í framtíðinni. Eftir að embættismaður hefur verið vikið úr embætti gæti það opnað fyrir ákæru vegna refsiverðra aðgerða vegna ákærunnar. Forsetinn er stjórnskipulega útilokaður frá því að veita náðun fyrir verknað hina ákærðu.

LISTI ÞEIRRA SEM HAFA VERIÐ ÁKÆRIR

Þessi listi er ekki langur í rúmlegri 230 ára sögu Bandaríkjanna. Flestir sem hafa verið ákærðir, voru dómarar eða öldungadeildarþingmenn. En þarna má finna Bandaríkjaforsetann Andrew Jackson á 19. öld, sem var sýknaður, Bill Clinton á 20. öld, sem var sýknaður og Donald Trump á 21. öld, sem er eini maðurinn hefur verið ákærður tvisvar sinnum, í embætti og kominn úr embætti.

Richard Nixon, sagði af sér embætti áður en til ákæru kom, og féll málið þar með niður. Gerald Ford náðaði hann svo eftir á.

Fyrri ákæran á hendur Donald Trumps féll um sjálfa sig og hann sýknaður. Í henni var hann sakaður um valdsníðslu og hindrun framgang Bandaríkjaþings.

Í seinni ákærunni er Trump sakaður um að hvetja til uppreisnar (e.incitement of insurrection).

SEINNI ÁKÆRAN Á HENDUR DONALDS TRUMPS

Við skulum kíkja á ákæruskjalið á hendur Trump. Það er eftirfarandi:

RESOLUTION

Impeaching Donald John Trump, President of the United States, for high crimes and misdemeanors.

1 Resolved, That Donald John Trump, President of the

2 United States, is impeached for high crimes and mis

3 demeanors and that the following article of impeachment

4 be exhibited to the United States Senate:..

Trump er í grundvallaratriðum ákærður fyrir stór glæpi og misgjörðir (e. high crimes and msidemeanors).

Allt í lagi, hvað fellst í því? Kíkjum aftur á ákæruskjalið:

ARTICLE I: INCITEMENT OF INSURRECTION

The Constitution provides that the House of Rep

6 resentatives "shall have the sole Power of Impeachment"

7 and that the President "shall be removed from Office on

8 Impeachment for, and Conviction of, Treason, Bribery, or

9 other high Crimes and Misdemeanors". Further, section 3

10 of the 14th Amendment to the Constitution prohibits

11 any person who has "engaged in insurrection or rebellion

12 against" the United States from ‘"hold[ing] any office ... 

Það er sem sagt hægt að dæma Trump fyrir Treason, Bribery, or other high Crimes and Misdemeanors eða landráð, múturþægni eða stórglæpi og misgjörðir.

Demókratar völdu tvo síðustu liðina, enda mjög óljóst hvað felst í stórglæpi og misgjörðir og hægt að klína hvað sem er á þá liði.

Trump er sem sagt ekki landráðamaður og/eða múturþæginn (nokkuð sem einn þingmaður Repúblikana er að undirbúa að leggja fyrir varðandi Biden í fulltrúardeildinni, en sú ákæra byggist á að Biden sé landráðarmaður (vinnur með erlendu stórveldi – Kína og múturþægni, þiggur prósentur af viðskiptum Hunter Biden við Úkraníumenn og Kínverja). Það er svo önnur saga.

Það sem Trump sagði og Demókratar telja vera hvatning til uppreisnar eru eftirfarandi setningar:

President Trump addressed a crowd at the Ellipse in

9 Washington, DC. There, he reiterated false claims that

10 ‘‘we won this election, and we won it by a landslide’’.He

11 also willfully made statements that, in context, encour

12 aged—and foreseeably resulted in—lawless action at the

13 Capitol, such as: ‘‘if you don’t fight like hell you’re not 14 going to have a country anymore’’. Sem sagt, orðin ,,if you don´t fight like hell you´re not going to have a country anymore”.

Ef túlka má þessi hvatningarorð sem árás á Capital hill, þá er ansi langt gengið í túlkun hvað teljist vera uppreisn (sem eru vanalegar í formi vopnaðri andstöðu).

Svo er haldið áfram með ruglrökin, að þessi orð hafi kvatt lýðinn til að ráðast á Capital hill eða Bandaríkjaþinghúsið.

Með öðrum orðum má stjórnmálaleiðtogi ekki lengur hvetja stuðningsmenn áfram og hann beri ábyrgð á gjörðum annarra. Svona svipað og að ákæra börn nasista fyrir glæpi foreldranna.

Bandaríska stjórnarskráin er skýr og útskýrir undir hvaða kringumstæðum og fyrir hvaða sakir forseti Bandaríkjanna er VIKIÐ ÚR EMBÆTTI, ekkert í henni segir að það megi fara í pólitískar ofsóknir eftir að hann lætur af embætti.

Bandaríkjaþing hefur ekkert lögsöguvald yfir fyrrverandi embættismanninum Donald Trump. Aðeins dómstólar (Hæstiréttur Bandaríkjanna) getur tekið á þessu máli. Munum að ákæran var ekki tekin upp í Öldungadeildina fyrr en eftir að Donald Trump hafði látið af embætti og Demókratar komnir með meirihluta í deildinni.

Hér er greinin í stjórnarskránni sem fjallar um brottvísun úr embætti vegna embættisafglapa eða – glæpi.

The constitution provides scant detail on what accounts for an impeachable offence, bar one line: The president, vice-president and all civil officers of the United States shall be removed from office on impeachment for, and conviction of, treason, bribery or other high crimes and misdemeanous.

 

PÓLITÍSK RÉTTARHÖLD

Þegar réttarhöldin eru pólitísk, þá veit það ekki á gott. Sá sem hér skrifar er enginn málsvari Trumps, en þegar maður sér réttarbrot og lýðræðið fótum troðið í krafti pólitísk meirihluta, þá verður maður hugsi.

Trump er hvorki guð eða djöfullinn, bara götustrákur frá New York sem rífur kjaft eins og New York-ara er siður. Ef maður eins og hann getur snúið á NY mafíuna og lifað af, þá er maðurinn harðjaxl eins og hann sýndi í verki í embætti.

Svo er það annað mál en Impescement eða embættisbrotaákæran sem nú er í gangi er algjör farsi og gengur gegn réttarríkinu og bandarísku stjórnarskránni.

Fyrir því eru tvær ástæður,

A. Engum vörnum var komið við í Fulltrúardeildinni og verjendur Trump fengu ekki að verja hann lögfræðilega. Málið afgreitt á innan við einn dag (fljótari en dómstólarnir nasista eða dómstólar Stalíns). Réttlát málsmeðferð brotin(e. due process). Málið hefði aldrei átt að fara úr Fulltrúardeildinni.

B. Ekki er hægt að ákæra borgarann Donald Trump og víkja hann úr starfi, þegar hann er hættur störfum samkvæmt ákvæðum stjórnarskránnar! Íhugum afleiðingarnar. Ef forsetar eru látnir bera ábyrgð á gjörðum sínum, segjum tveimur áratugum síðar, væri hægt að ákæra George W. Bush fyrir stríðsglæpi í Afganistan eða Írak! Ekki er hægt að stjórna ríki undir slíkum kringumstæðum.

Ákæran á hendur Bandaríkjaforseta er hluti af stærra máli og snýst annars vegar um hvers konar samfélag á að vera í Bandaríkjunum.  Það snýst um samskipti borgaranna. Það er hvort ný-marxísk hugmyndafræði fái að ráða þar för eða hin hefðbundu borgara gildi haldi áfram að ríkja. Hins vegar snýst baráttan einnig um efnhagsleg gildi, og hér koma sósíalísk gildi til sögunnar gegn kapítalískum gildum.

Trump er andlit gamla tímans og sterkur málsvari hans og er hann fyrsti forsetinn til að rísa gegn svokölluðu frjálslyndum gildum sem hafa farið sífellt vaxandi síðan hippatímabilið hófst og breytti vestrænum samfélögum til frambúðar. Þess vegna er svo mikilvægt að taka hann niður og koma í veg fyrir að hann verði aftur forseti Bandaríkjanna.

Það hefði þótt saga til næsta bæjar, að sósíalismi skuli upp á pallborðið í landi hinna frjálsu, tækifæra og frelsis til að leita að hamingjunni.

Eins og staðan er í dag er lýðræðið í Bandaríkjunum í tómu tjóni og grundvallarmannrétti eins og tjáningarfrelsið er í stórhættu og þegar undir atlögu sigurvegarans.

FYRRI PÓLITÍSKAR OFSÓKNIR Í SÖGU BANDARÍKJANNA

Svona pólitísk upplausn er ekki einsdæmi í bandarískri sögu. Bæði sjötti og sjöundi áratugur 20. aldar máttu þola upplausn og pólitísk átök. Kíkjum aðeins á fyrra tímabilið.

Þeir sem þekkja bandaríska sögu minnast McCarthyisman en McCarthy var þingmaður Repúblikana sem lagði líf fjölda listamanna í Hollywood í rúst með óstaðfestar ásakanir um að það væru kommúnistar. Afleiðingin var útskúfun úr samfélaginu.

Pólitískar ofsóknir og réttarhöld eru algeng í sögunni en yfirleitt gerist þetta í alræðisríkjum. Sjá má þetta í réttarhöldunum í Sovétríkjunum 1936 og hefndaræðið 1944 í Þýskalandi, pólitísk réttarhöld eða hreinlega pólitískar aftökur.

Skilgreinin: McCarthyismi er sá háttur að bera fram ásakanir um undirróður eða landráð, sérstaklega þegar það tengist kommúnisma, án þess að taka neitt almennilega tillit til sönnunargagna. Hugtakið vísar til bandaríska öldungadeildarþingmannsins Joseph McCarthy og á uppruna sinn á tímabilinu í Bandaríkjunum þekk seinni sem rauða hræðslan og stendur frá lokum fjórða áratugarins til fimmta áratugarins.

Höfnunarmenningin sem nú ríkir er af svipuðum meiði, allir þeir sem eru ekki með, eru á móti. Það á að útskúfa þá og útiloka frá opinberri þátttöku.  Demókratar hafa stutt þessa menningu og tekið upp aðferðafræðina (sem kemur beint úr bandarískum háskólum).

Svo er ekki annað en sjá að Demókratar séu að reyna að leika sama leik og McCarthy og þagga (cancel) niður alla þá niður sem tengjast Trumphreyfingunni með þöggun, missir vinnu eða ráða ekki í starf.

Höfnunarmenning samtímans er ekkert betri en McCarthyisminn sem mun leiða til mótspyrnu þeirra sem fyrir verða. Jafnvel stuðningsmenn munu snúast á endanum....galdrabrennutími er alltaf ákveðið tímabil. Hreyfing sem er byggð á nei-i og höfnun verður aldrei langlíf.

Sagnfræði og sagnfræðingar (Carroll Smith-Rosenberg (1986)) Kynjasaga

Carroll Smith-Rosenberg segir að kvennasagan brúi bilið milli fræðanna og stjórnmála og vefji þessa þætti saman í einn.

Stjórnmálabarátta kvennréttindahreyfingarinnar á sjöunda og áttunda áratugunum hafi kveikt áhuga meðal fræðimanna og nemenda á svið kvennasögu.

Kvennasögurannsóknir hafa umbylt skilning sagnfræðingsins á fjölskyldunni, á þróun efnahagslegra breytinga, og skiptingu valda innan bæði hefðbundina og iðnvæddra samfélaga. Hins vegar voru þeir aðilar sem hófu þessar rannsóknir ekki þjálfaðir til þessara verka eða fóru eftir aðferðafræði hinu hefðbundnu fræða, m.ö.o voru ekki akademískar, en það hafi breyst fljótt. Pólitískar ástæður lágu að baki upphaf kvennasögunnar segir Carroll Smith-Rosenberg, um það sé enginn vafi.

Barátta kvenna gegn misrétti, sem þær töldu sig verða fyrir, var hvatinn að hreyfingu þeirra og þess að þær hófu leit í sögunni að ástæðunni fyrir því að þær voru annars flokks borgarar. Mesta byltingin sem leiddi af þessum rannsóknum, segir Carroll Smith-Rosenberg, er ef til vill það að konur neituðu að viðurkenna kynjahlutverka-skiptinguna sem eitthvað náttúrulegt fyrirbrigði.

Kynjaskiptingin eða hlutverk kynjanna væri eitthvað sem er félagslegt fyrirbrigði en ekki líffræðilegt. Þetta væri fyrirbrigði sem hefði skapast vegna efnahagslegra, lýðfræðilegra og hugmyndafræðilegra þátta sem hafa komið saman innan tiltekna samfélaga til þess að ákveða hvaða réttindi, völd og forréttindi sem konur og karla hefðu rétt á. Hið margbrotna samband milli byggingu kynímyndunar og valdagerðar hefur orðið meginviðfangsefni þeirra sem fást við kvennasögu.

Það fyrsta sem var rannsakað var, voru áhrif iðnbyltingarinnar á gerð kynhlutverka, bæði innan vinnustéttarinnar og fjölskyldunnar og þær spurðu hvers vegna iðnvæðingin breytti ekki hinu hefðbundnu vinnuhlutverkaskiptingu. Eins hefur konan af hinni borgaralegu stétt verið rannsökuð, hvers vegna henni var haldið niðri og hvert hlutverk hennar var. Rannsakað voru barnabókmenntir, skóla curricula, trúarrit, vinsæl tímarit, skáldskapur og ljóðmæli.

Þær, kvennasögufræðingarnir báru saman framsetningu á kynjunum eftir því hvort um kvenn- eða karlrithöfundar var um að ræða. Í stuttu máli byrjuðu þær að rannsaka 19. aldar kynjamótun eftir kynferði. Sem pólitískar feministar, leituðum við, segir Carroll Smith-Rosenberg, að hinni pólitísku sögu formæðra okkar. Við röktum slóð eða þróun hinnar 19. aldar kvennréttindahreyfingar, kristilegra samtaka kvenna, viðskiptasamtök kvenna, sögu einstakra kvenna o.s.frv.

Carroll Smith-Rosenberg segir að þær hafi lagt fram sinn skerf til hinnar nýju félagssögu (e. The New Social History) á fimmta og sjötta áratug 20. aldar sem hvatti félagssögufræðinginn til að hætta að rannsaka yfirstéttir og hinn opinbera vettvang og snúa sér að þangað til, vanræktuð rannsóknarsvið, s.s. sögu svartra, hinnar vinnandi stéttar, innflytjenda – jafnvel kvenna innan þessara hópa. Með hjálp lýðfræðilegrar aðferðafræði sem notuð var til að skoða manntöl, bæja- og kirkjugögn fyrri alda, gat sagnfræðingurinn nú rakið þróun fjölskyldunnar og heimilis, fæðingar- og dánartíðni, mynstur landfræðilega og efnahagslega hreyfingu.

Hinn nýji félagssögufræðingur fékk að láni greiningarhugtök og túlkunarmódel frá frönsku annálahreyfingunni, frá breskum og bandarískum atferlisfræðingum og frá hinni nýju hagsögu. Kvennasögufræðingarnir tóku upp hina nýju aðferðafræði og greiningargerð (e. analytic framwork), jafnframt sem kvennasögufræðin lögðu sitt til hinu nýju félagssög, útvíkkað eða útfært betur spurningar sem aðrir félagssögufræðingar hafa spurt sig, bæði um konur og karla og gefið flóknari mynd af félagslegri þróun en hunsað miklu leyti hlutverki konunnar í þessari þróun. Enn eins og nýju félagssögufræðingarnir, fengu kvennasögufræðingarnir ýmis greiningartæki að láni frá mannfræði, félagsfræði og sálfræði en voru jafnframt gagnrýnar á framsetningu fræðimanna innan þessara greina á reynsluheim kvenna. Hún segir að kvennasagan hafi vegið meira að hinni hefðbundnu sögu en aðrar ,,minnihlutasögur”.

Karlsagnfræðingar hafa venjulega tengt saman kvennasögu við t.d. sögu svartra (e. ethnic history) eða rannsóknir á hommum sem á sér nokkra hliðstæðu. Þessi óhefðbundnu fræði véfengja hina sögubundu hefð. Þau krefjast nýjar nálganir og nýjar spurningar.

Kvennasagan deilir með öðrum minnihlutasögufræðum miðlægan efnisþátt sem einkennir allar þessar sögur. Hins vegar er það eitt sem aðskilur hana frá þessum fræðum, og það er að konur eru ekki gleymdur minnihluti. Konur skipa gleymdan meirihluta í nánast hverju einasta samfélagi og félagshóp. Ef hlutverk kvenna er hunsað, þá er það einfaldlega verið að hunsað mikilvægan undirhóp innan félagsgerðinni. En hvernig á að innlima konur inn í félagsgreininguna?

Jú, segir Carroll Smith-Rosenberg, með því að umorða spurningar sem lagðar eru fyrir. Kvennasögufræðingar hafa gert þau grundvallarmistök, segir Carroll Smith-Rosenberg og vitnar þar í Joan Scott, þegar þær hafa verið að skoða hvernig félagsskipan og valddreifingu hefur áhrif á konur, að viðhalda viðmiðin við ákvarðanatöku karla og stofnanna innan greiningaskema sinna. Þær hafa þannig konur með inní rannsóknum sínum en aðeins sem ein breyta af mörgum í heildarmynd sem mótuð er af körlum. Hins vegar, með því að spyrja þess í stað, hvað það sé það sérstaka samkvæmni á kyni í samfélagi segi okkur um samfélagið sem býr til svona kynjagerð, munum við, segir Carroll Smith-Rosenberg, gera konur og kynferði miðlægt í félagsgreiningunni.

Sagnfræði og sagnfræðingar (Raphael Samuel (1981)) - Alþýðusaga

Hugtakið alþýðusaga hefur átt sér langa sögu og nær utan um margvísleg skrif. Allt frá hugmyndum um framfarir, sum þessara skrif hafa einkennst af menningarlegum svartsýnishyggju, sum af tæknilegum húmanisma sem sjá má af frásögnum af hversdaglífinu sem var svo vinsælt á fjórða áratuginum í Bretlandi.

Viðfangsefni alþýðusögunnar hefur einnig verið margbreytilegt, jafnvel þótt ætlunin hafi einungis verið að færa mæri sögunnar nær lífi fólksins.

Í sumum tilfellum er athyglinni beint að verkfærum og tækni, í öðrum að félagslegum hreyfingum, og enn öðrum að fjölskyldulífinu.

Alþýðusagan hefur gengið undir mismunandi nöfnum, s.s. iðnaðarsaga (e. industrial history) um 1900, ,,náttúrusaga” (e. natural history) í samanburðarþjóðfræði sem reis hvað hæst eftir uppgötvun Darwins.

Marx kallaði fyrsta kaflann í Kapitalisminn ,,náttúrusaga” kapitalískum framleiðsluháttum og einnig talaði hann um menningarsögu (e. cultural history).

Í dag er alþýðusagan e.k. undirgrein eða undirsett stjórnmála-, menningar- og félagssögu.

Í sinni upprunalegustu mynd, (sjá bókina Impartial History of England (1796)) var alþýðusagan tengd baráttunni fyrir stofnanabundin réttindi (alþýðumanna).

Alþýðusagan í dag er oftast skrifuð af þeim sem eru utan menntastofnanir á háskólastigi.

Hugtakið alþýðusaga nær utan um margvíslegar tilraunir til að gera ,,sögu að neðan” byggða á skjalagögnum sem hefur leikið svo stórt hlutverk í enskri félagssögu samtímans (1981).

Sem hreyfing, hóf alþýðusagan upphaf sitt utan veggja háskóla eftir 1950 og kynni sig sem ,,sagan að neðan”.

Þessi hreyfing hefur náð að komast inn fyrir veggi háskóla og rannsóknir innan þeirra, með því að fræðimenn hafa í síauknu mæli beint sjónum sínum frá hinu þjóðlega til svæðisbundna, frá stofnunum til heimilislífs, frá ríkisvaldinu til alþýðumenningu.

Hvaða mál svo sem það eru sem alþýðusagan tekur á, þá fer hún ekki varhluta af pólitíkinni og er undir áhrifum alls konar hugmyndafræði. Í einni gerðinni er hún undir áhrifum marxismans, í annarri undir áhrifum lýðræðislega frjálslyndisstefnu, í enn annarri undir áhrifum menningarlegum þjóðernisstefnu (e. nationalism).

Ein megineinkenni alþýðusögunnar er að hún hefur venjulega verið róttæk í eðli sínu, þó geta vinstrisinnar ekki gert neitt tilkall til hennar.

Til dæmis bók E.P. Thompson ,,Making of the English Working Class (1963) sem fjallar um uppreisnir alþýðu eða bók Peter Laslett ,,World We Have Lost (1965) um hið horfna ættfeðraveldi. Báðar taka á viðfangsefni á nýjan hátt, eru ekki afurð þurrar fræðimennsku og eru tilraunir til afturhvarf, að snúa söguna til róta hennar, þó að pólitískar hugmyndir þeirra, sem eru undirliggjandi, geta ekki verið meira á hinn bóginn (að vera ekki pólitískar). Þessar alþýðusögur fjalla oftast um alþýðuna sem heild og hún borin saman við ýmis fyrirbrigði, s.s. konungar og alþýða; ríkir og fátækir og hinu menntuðu og hinu fávísu svo eitthvað sé nefnt.

Hjá þjóðháttafræðingum er ...alþýðan... fyrst og fremst bændafólkið; fyrir félagsfræðinginn er það hin vinnandi stétt, á meðan það er hjá menningarlegum þjóðernissinnum tengt við kynþáttinn eða ...ethnic stock....

Til er hægrisinnuð útgáfa af alþýðusögunni. Hún er helguð baráttu, hugmyndir, en mjög lituð af trú og gildum. Hún ímyndargildir fjölskylduna með frösum eins og ...hringur ástarinnar... eða ...lík andlit... – og túlkar félagsleg tengsl meira sem gagnkvæmni en arðrán (eins og marxistar gera). Fjandskapur eða andstæða milli stétta er til í þessari útgáfu en er mýktur með því að benda á misvíxlandi tengsl.

Hin dæmigerða hægrisinnaða útgáfan tekur fyrir hið ,,upprunalega” samfélag fyrir, t.d. hinu frjálsu germana áður en Karólingarnir náðu landinu undir sig o.s.frv. Hugmyndafræðin gengur yfirleitt út á að vera á móti áhrifum nútímans, á móti borgarlífi og kapitalismanum sem séu n.k. óvinir sem eyðileggi þjóðarlíkaman og sundra árhundruða gamla samstöðu sem skapast hefur af hinu ,,hefðbundna” lífi. Þessi útgáfa er mjög íhaldssöm. Þrátt fyrir mismuninn, milli hina vinstri- og hægrisinnaða útgáfu, þá eiga þessir andstæðingar ýmislegt sameiginlegt, s.s. ást á hinu rómantísku frumstæðishyggju (e. primitivism), aðdáun á náttúrunni og hinu ósjálfráða. Báðar stefnurnar sakna hina horfnu samstöðu fortíðarinnar og nútímalíf sé ekki eftirsóknarlegur kostur, þar sem sósíalistar horfa vanþóknunaraugum á kapitalismann sem sinn andstæðing en hægri menn á ,,einstaklingshyggju”, ,,fjöldasamfélagið” (e. mass society) eða ,,iðnaðarhyggju” (e. industrialism). Hin frjálslynda útgáfan er meira bjartsýnni en vinstri- eða hægri (íhaldssama) útgáfan og lítur á efnislegar framfarir sem í grundvelli sínum séu góðviljaðar í áhrifum sínum.

Kapitalisminn sé langt því frá einungis eyðingarafl, heldur birtist frekar sem samblanda af andlegum og félagslegum framförum. Nýmóðinsvæðingin er samtvinnuð við framför hugarins, þróun borgaralegu frelsi og trúarlegu umburðarlyndi. Hjá þeim er litið með velþóknun á baráttu borga á miðöldum fyrir frelsi sínu, baráttu villutrúarmanna gegn kirkjunni, svo eitthvað sé nefnt.

Marxistar hafa heldur ekki gleymt alþýðusögunni, þótt svo mætti ætla og þeir þurfi að standa sig betur segir Raphael Samuel. Hreyfingin ,,sagan neðan frá” var komið á fót af hópi kommúnískra sagnfræðinga um 1940-50.

Kvennasagan var/er undir miklum áhrifum marxískum feministum í Bretlandi. Fyrir kvennahreyfinguna var það pólitísk ákvörðun að skora á hefðbundna söguskiptingu, áskorun á aldarlanga þögn kvenna. Raphael Samuel er á því að marxistar þurfi á alþýðusögunni að halda, því að með henni væri hægt að byggja upp sögu kapitalismans frá botni og alla leið upp, fá heildarmynd. T.d. bændaræturnar í einstaklingshyggjunni.

Raphael Samuel segir að alþýðusagan veki upp mikilvægar spurningar sem varða kenningalegum og pólitískum verk og getur skorað á einokun fræðimanna á þekkingunni. Hann er einnig á því að alþýðusagan þurfi á marxismanum að halda, þ.e.a.s. til þess að skapa andstæða eða gagnstæða sögu – sem er svo tengd við hina almennu sögu (og hefðbundnu), fá m.ö.o. meiri dýpt, nokkuð sem kvennfeministar hafa gert en þær hafa sett fram spurningar og svarað, um valdasamskipti, feðraveldið og eignatengsl. Alþýðumenningin þarf að tengja við spurningar sem varða táknræna skipan sem málfræðingar hafa verið að skoða sem og að breytingar á hinu opinbera geira og einkageira lífsins.

Að lokum telur Raphael Samuel að alþýðusagan eigi um tvær leiðir að velja, að loka sig af og leita í öryggið fortíðarinnar en hún getur jafnframt með mikilli vinnu reynt að breyta skilningi okkar á sögunni í heild sinni, ,,...með því að túlka ekki einungis heiminn, heldur sjá hvort að verk okkar geti ekki breytt honum....

Sagnfræði og sagnfræðingar (Eugene Genovese (1971)) Marxismi í Bandaríkjunum

Ameríski marxisminn hefur átt undarlega sögu hingað til (1968). Stjórnmálalegi hluti hans, Sósíalistaflokkurinn, fór í mél á tímum fyrri heimstyrjaldarinnar og myndun kommúnistaflokksins um 1930 fór einnig út um þúfur.

Flestir bandarískir marxistar komu af kynslóð þriðja áratugarins og gerðust kommúnistar en þá stóð baráttan gegn fasismanum í algleymingi og þeir vörðu málstað svertingja, gyðinga og annarra minnihlutahópa. Þegar hætta var á sigri fasistanna, gerðu þeir bandalag við Popular Front hreyfinguna og svo frjálslynda (s.s. Roosevelt til Kennedys). Hin bandaríska og marxíska sagnaritun hefur skort skírskotun til stéttarhreyfingar og kapitalíska þróun í hag ,,pseudo-radical skiptingu á sögulegri skiptingu í ,,framþróunar” (e. progressive) eða ,,afturhalds” (e. reactionary). Popular Front marxistar (kallast þeir sem eru frjálslyndir með róttækar tilhneigingar eða skoðanir).

Það sem stendur upp úr er að samband bandarískra marxista við Popular Front frjálslyndisstefnuna hefur komið í veg fyrir að þeir hafi getað greint hugmyndafræði þrælahalds til skoðunar. Afleiðingin hefur verið sú að þeim hefur ekki tekist að endurgera hinn sögulegan veruleika á ný og þeir hafa verið óviljugir til að viðurkenna vissa þætti hugmyndafræði þrælahaldara sem vert er að rannsaka. Þarna hafa bandarískir marxistar sofið á verðinum, samanborið við brasilíska starfsbræður sína. Slakt gengi marxismans í Bandaríkjunum má m.a. rekja til þess að menn rugla saman marxismanum við efnahagslega nauðhyggju.Andmarxistar meðal sagnfræðinga rugla oft þessum hlutum saman, og þar sem auðvelt er að kveða niður hugmyndir efnahagslega nauðhyggju, meðhöndla þeir um leið marxisma sem fyrirbrigði sem hafi ekkert gildi.

Annað sem háð hefur marxismanum í Bandaríkjunum er að misskilningur hina opinberu marxista á hinni marxískri kenningu. Það er að þeir hafa kynnt hana á hinum almenna grundvelli sem efnahagslega nauðhyggju og á því stig á sérstakri greiningu sem mismunandi gerðir af moralistic fatalism.

Hið þriðja er að marxisminn hefur verið hreinsaður úr háskólum landsins, einnig með múturþægilegri meðferð, útdeild af samtökum og lærðum blaðamönnum. Almennt séð hafa menn blandað saman pólitískan vilja við sögulega greiningu, og hafa gert marxismanum mikinn ógreiða með því að verja stöðu Marx og Engels í málum sem þeir gáfu sér lítinn tíma til að skoða sjálfir. Það er ekki þeirra sök að seinni tíma kynslóðir skuli hafa gert sérhvert orð þeirra að heilögum sannleik. Ekki megi rugla saman pólitísk skrif í dagblöðum saman við kennismíð. Hatur Marx á þrælahaldinu brenglaðri sýn hans að mati höfundar.

Marxísk túlkun bíður upp á óneitanlega tvíræðni/margræðni, sem skapar hættu á stefnu til efnahagslega nauðhyggju – þá hinu grófa og gagnlausa sögulega kennikerfi. Marx og Engel segja okkur að hugmyndir vaxi af félagslegri tilveru, en hafi líf út af fyrir sig. Að sérstakur grundvöllur, framleiðsluhættir (e. mode of prodution) muni framkalla samsvarandi yfirbyggingu (e. superstructure) – stjórnarkerfi, hugmyndakerfi, menningu o.s.frv., en þessi yfirbygging muni síðan þróast samkvæmt eigin lögmálum (logic ) sem og einnig sem samsvörun við þróun grundvallarins (framleiðsluhættina).

Sem dæmi, ef hugmyndir, sem einu sinni eru orðnar að félagslegu hreyfiafli, eiga líf út af fyrir sig, þá fylgir það í kjölfarið að engin greining á grundvellinum sé mögulegu án tillit til yfirbyggingarinnar (superstructure) þar sem þróun hennar er að hluta til ákveðin af uppruna hennar, og síðan hvers konar breytingar á yfirbyggingunni, þar meðtalið þessum verða vegna innri raka, muni modify grundvöllinn sjálfan. Það má ekki rugla saman efnahagslegan uppruna félagslegrar stéttar við náttúrulega þróun stéttarinnar, sem umvefur fulla vídd á mannlegri reynslu sem birtist sem margþætt heild í stjórnmála-, félags-, efnahags- og menningarlegu formi. Hinu ákveðnu þættir í sögulegri þróun, frá sjónarhóli marxista, er stéttarbarátta, skilningur á forsendu sérstakrar sögulega greiningu á efnisþáttar stéttir.

Eugene Genovese segir að ef marxismi sé misskilinn sem efnahagsleg nauðhyggja, bæði af vinum og óvinum, og það sé að hluta til vegna Marxs og Engels sjálfra. Marx, kennismiðurinn var saklaus af slíku, en Marx, blaðamaðurinn og ritgerðasmiðurinn, var ekki alltaf saklaus. Með tilhneigingu til efnahagslegrar túlkunar og óagaðrar stjórnmálalegri ástríðu, skrifuðu þeir ekkert af gagni eða gagnrýni á þrælahaldið í Suðurríkjunum.

Sagnfræði og sagnfræðingar (E.J. Hobsbawn (1984)) Marxismi í sagnfræðinni

Marx skrifaði eiginlega enga sagnfræðibók í sjálfu sér, þótt efniviður hans væri sagnfræðilegur í eðli sínu en allt var skrifað út frá pólitísku sjónarhorni. Sagnfræðilegt efni sem hann vann úr, var kyrfilega fellt inn í kenningarleg og pólitísk skrif. Meira segja bók hans, Kapítalisminn, er ekki hægt að meðhöndla sem sögu kapítalismans þar til 1867. Hann var meiri kennismiður en sagnfræðingur.

Engels var meiri sagnfræðingur í sér en hann. Áhrif Marx á sagnfræðinga eru byggð á hinni almennu kenningu hans (um hinu almennu sköpun mannlegrar sögulegrar framþróunar frá frumstæðum kommúnisma til kapitalisma).

Marx hefur reynst vera grundvöllur hvers konar (e. adequate study) nothæfar rannsóknar á sögu, vegna þess - hingað til – hann hefur einn reynt að gera formúlu að aðferðafræðilega nálgun á sögunni sem heild, og sjá fyrir sér og útskýra heildarþróun á mannlegri og samfélagslegri þróun. Marx sagði ekki síðasta orðið – langt því frá – en hann sagði fyrsta orðið og við erum skuldbundinn að halda áfram með þráðinn sem þar sem hann endaði hjá Marx.

Áhrif hans á sagnfræði nútímans má flokka í 4 flokka segir E.J. Hobsbawn:

1. Áhrif Marx á sagnfræðinga í andsósíalískum samfélögum, s.s. vestræn samfélög, hafa aldrei verið meiri en í dag (árið 1984). Ekki bara á þá sagnfræðingar sem segjast vera marxistar, heldur einnig þá sem hafa orðið beint eða óbeint fyrir áhrifum af honum, þó að það sé nú mikið um brotthvarf menntamanna frá stefnu hans. Marxisminn hefur líklega verið meginástæðan fyrir nútímavæðingu sagnaritunarinnar.

2. Í flestum löndum tekur marxísk sagnaritun Marx sem byrjunarreit sinn en ekki sem áfangastað (komustað). Marxísk sagnaritun, í sinni auðugustu mynd, styðst við aðferðafræði hans, frekar enn koma með athugasemdir gagnvart texta hans – nema það sé þess virði að nefna það.

3. Marxísk söguritun er í dag marggátuð eða marghliða. Einföld og kórrétt túlkun á sögunni er ekki arfleiðin sem Marx lét okkur í té (sem þó varð arfleið marxismans frá 1930), a.m.k. er hún ekki lengur viðurkennd. Þessi (e. pluralism) marghliðunarhyggja hefur sinn galla. Hún hefur greinilega meiri áhrif meðal þeirra sem kennigera söguna en þeirra sem skrifa hana. Marghliðunarhyggjan er óhjákvæmilegur hluti sagnaritunar í dag og ekkert rangt við hana segir hann. Vísindi er samræða milli mismunandi sjónarmiða. Þau hætti hins vegar að vera það þegar það eru engar aðferðir eru fyrir ákvörðun á því hvaða skoðun sé röng eða beri síst árangur.

4. Ekki er hægt að einangra marxíska söguskoðun í dag frá öðrum sagnfræðirannsóknum eðs -stefnum. Marxistar hafna ekki lengur skrif sagnfræðinga sem ekki segjast vera marxistar eða vera andmarxistar. Ef þeir skrifa góða sögu, eiga þeir að vera meðtaldir. Þetta kemur hins vegar ekki í veg fyrir að hægt sé að gagnrýna og heyja hugmyndafræðilega orrustu gegn góðum sagnfræðingum sem hagar sér sem hugmyndafræðingar.

Að lokum: marxisminn hefur umbreytt söguritunni svo mikið, að erfitt er að sjá hvað hefur verið skrifað af marxistum eða þeim sem eru það ekki, nema höfundar tilkynni það sérstaklega.