Thor Thors sendiherra og stofnun Ísraels

Ísrael er ríki eitt, lítið en umdeilt frá stofnun. Það eru fáir núlifandi Íslendingar sem vita hvernig ríkið varð til og að Íslendingur hafi átt þátt í stofnun ríkisins. Hér er fjallað um Thor Thors sendiherra Íslands í Washington, Bandaríkjunum og fyrsta fastafulltrúa Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum. 

Þór Whitehead fer yfir merkilegan feril Thors í viðtali sem birtist í fréttabréfi UNRIC (24.október 2015). Sjá slóðina: Sendiherrann sem fór sínar eigin leiðir

"Sumir segja að stærsta stund Thors í SÞ hafi verið 29. nóvember 1947. Þá var hann framsögumaður undirnefndar, sem stjórnmálanefndin hafði skipað til að kanna möguleika á samkomulagi á milli Araba og Gyðinga um skiptingu Palestínu og stofnun tveggja ríkja þar. Hafði Thor afgerandi áhrif á niðurstöðuna og þar með á stofnun Ísraelsríkis, eins og sumir hafa ályktað af minningum Abba Ebans, fastafulltrúa Ísraels, síðar utanríkisráðherra? 

Það er alveg ljóst að Gyðingar voru áhyggjufullir yfir því að nefndin mælti með því að haldið yrði áfram að leita samkomulags um málið. Óvíst væri hvort skipting Palestínu nyti  nauðsynlegs stuðnings á allsherjarþinginu, og frekari dráttur málsins eftir áralangt þóf gæti spillt fyrir því að þessi meirihluti næðist.  

Abba Eban segist hafa farið í  heimsókn á hótel til Thors að morgni 29. nóvember til að hvetja hann til láta gera út um málið án tafar. Hann óttaðist að tæki Thor upp á því að tala eindregið fyrir frestun sem framsögumaður undirnefndarinnar gæti það haft áhrif á fundi allsherjarþingsins, sem boðaður hafði verið um málið þennan sama dag. Eban segist hafa beitt öllum sannfæringarkrafti sínum til að lýsa fyrir Thor aldalöngum draumum og vonum ótal kynslóða gyðinga um að stofna Ísraelsríki. Thor hafi hiklaust svarað á þá leið að það væri meiri skilningur á Íslandi á örlögum Gyðinga, eins og þeim væri lýst í Biblíunni, en Eban grunaði. Þessar frásagnir væru hluti íslenskrar menningar og Gyðingar gætu treyst því, að íslenska þjóðin, sem varðveitt hefði tungmál sitt og bókmenntir við erfiðustu náttúruskilyrði um aldur, hlyti að sýna skilning á viðleitni þeirra til að varðveita þjóðareinkenni sín og stofnun eigin ríkis. Hann væri sammála Eban um að nú væri komið að ákvörðun í málinu og frekari dráttur tilgangslaus. 

Geysimikil spenna ríkti þegar allsherjarþingið kom saman síðar um daginn. Allt fylltist af fjölmiðlamönnum frá hinum ýmsu ríkjum með tæki sín og tól og áheyrendapallar voru yfirfullir. Aldrei hafði sést önnur eins mannmergð á þinginu. Fundurinn hófst með magnaðri ræðu Thors, sem taldi að allar leiðir til að ná samkomulagi á milli Gyðinga og Araba hefðu verið þrautkannaðar án árangurs. Eina von um sættir lægi í því að taka af skarið með dómgreind og festu. ,,Thor var stórkostlegur“, skrifaði Abba Eban. 

Síðan hófu þingfulltrúar umræðu, sem mótaðist mjög af ræðu Thors að mati Ebans. Atkvæðagreiðslan fór að vonum Gyðinga, 33 fulltrúar greiddu atkvæði með skiptingu Palestínu í tvö ríki, sem ættu að mynda efnahagssamband. Þrettán fulltrúar greiddu atkvæði á móti tillögunni, tíu sátu hjá og einn var fjarverandi. 

Þótt vafalaust hafi ræða Thors greitt fyrir því að allsherjarþingið tók þarna af skarið, held ég að það væri mikið ofmat að ætla að hún hafi ráðið úrslitum um málið. Væntanlega hefði það eitthvað dregist á langinn, ef undirnefndin hefði hvatt til frekari samningaumleitana, en það sem skiptir höfuðmáli er að risaveldin, Bandaríkin og Sovétríki Stalíns, höfðu afráðið að styðja skiptingu Palestínu í tvö ríki. 

Ég hef tekið eftir því að sumir íslenskir Palestínuvinir hafa lýst Thor sem einhvers konar handbendi síonista. Þeir hafa jafnvel gengið svo langt að segja að Ísland sé með einhverjum hætti ábyrgt fyrir stefnu Ísraels gagnvart Palestínumönnum og nágrannaríkjum sínum eftir sex daga stríðið 1967 vegna framgöngu Thors í þessu máli. Þetta nær engri átt, samþykkt allsherjarþingsins um skiptingu Palestínu er einn grundvöllurinn undir kröfu Palestínumanna um sjálfstætt ríki og Jerúsalem var ætlað að vera undir alþjóðastjórn.

Það voru hins vegar Arabaríkin, sem komu öðrum fremur í veg fyrir að samþykkt SÞ næði fram að ganga, með því að ráðast á Ísrael eftir að Gyðingar lýstu yfir stofnun eigin ríkis 1948. Enginn, sem hefur kynnt sér málflutning Thors Thors um Palestínumálið, nýlendumál, mannréttindi, stríð og frið, gæti velkst í vafa um hvaða afstöðu hann hefði tekið til stefnu hægrimanna í Likud-bandalaginu og heittrúarflokka í Ísrael gagnvart Palestínumönnum á síðustu áratugum, ef honum hefði enst til þess ævin. Reyndar barðist kjarninn í þessari ystu hægri fylkingu í Ísrael hatrammlega gegn samþykkt allsherjarþingsins um skiptingu Palestínu, stefndi að því að leggja allt landsvæðið undir Ísraelsríki og beitti til þess hryðjuverkum.  Flest þeirra 33 ríkja, sem greiddu atkvæði um málið á sama hátt og Íslendingar 1947, hafa hins vegar lengi verið afar gagnrýnin á stefnu hægrimanna í Ísrael gagnvart Palestínumönnum og nágrannaríkjum Ísraels, og sum eins og Sovétríkin og fylgiríki þeirra tóku fljótlega upp fullan fjandskap við Gyðinga."

 

Athugasemdir

[Guðjón E. Hreinberg, 20.10.2023 kl. 14:03]

Zóonistar eru ekki Gyðingar.