Verðbólga er ekki bara ein tegund af verðbólgu - orsakanir eru margar

Milton Friedman er frægur fyrir fullyrðingu sína um að "verðbólga sé alltaf og alls staðar peningalegt fyrirbæri." Skoðanir hans á orsökum verðbólgu snúast um tengsl peningamagns og verðlags. Hér eru lykilatriði sjónarhorns Friedmans á orsakir verðbólgu en það er óhóflegur vöxtur peningaframboðs. Friedman hélt því fram að verðbólga ætti sér stað þegar vöxtur peningamagns er meiri en raunframleiðsla hagkerfisins. Samkvæmt honum, þegar meira fé er að eltast við sama magn af vörum og þjónustu, hækkar verð, sem leiðir til verðbólgu.

Peningamálastefna ríkissins skiptir öllu máli þegar eiga á við verðbólgu. Friedman taldi að meginábyrgðin á að stjórna verðbólgu væri seðlabankans. Hann gagnrýndi Seðlabanka Bandaríkjanna fyrir að leyfa of miklar aukningar á peningamagni, sem hann taldi undirrót verðbólgunnar.

En verðbólga getur átt sér aðrar orsakir. Ein þeirra er svo kölluð eftirspurnarverðbólga.  Þessi tegund verðbólgu á sér stað þegar heildareftirspurn í hagkerfi fer fram úr heildarframboði. Friedman hélt því fram að þetta sé venjulega knúið áfram af auknu peningamagni, þar sem meira fé í höndum neytenda og fyrirtækja leiði til meiri eyðslu og eftirspurnar eftir vörum og þjónustu. Sjá má þetta á íslenska fasteignamarkaðinum þar sem eftirspurnin er langt umfram framboð og íbúaverðið keyrist upp. Þetta er gervi vandi, gerður af manna völdum, þ.e.a.s. af völdum stjórnvalda að tryggja ekki nægilegt magn lóða.

Annað fyrirbrigði er kostnaðarverðbólga. Þó Friedman viðurkenndi að þættir eins og hækkandi laun og aðföng kostnaður geti stuðlað að verðbólgu, taldi hann að þetta væru aukaástæður. Hann hélt því fram að án viðunandi aukningar í peningamagni myndi slíkar kostnaðarhækkanir leiða til hærra verðs í sumum greinum en myndi ekki leiða til viðvarandi heildarverðbólgu.  Hér á Íslandi er vinsælt að kenna launahækkunum launafólks um hækkaða verðbólgu þegar megin sökudólgurinn er ríkisvaldið. Það eitt hefur tækin og tólin til að eiga við verðbólguna.

Þriðju áhrifavaldurinn er nokkuð óvæntur en það er hlutverk væntinga. Friedman lagði einnig áherslu á hlutverk verðbólguvæntinga. Ef fólk býst við að verðbólga aukist mun það bregðast við á þann hátt sem gerir það að sjálfum sér uppfylltum spádómi, eins og að krefjast hærri launa eða hækka verð. Seðlabankar verða að stýra þessum væntingum með trúverðugri og samkvæmri peningastefnu.

Í stuttu máli sagði Milton Friedman að verðbólga sé í grundvallaratriðum drifin áfram af of miklum vexti peningamagns, fyrst og fremst vegna aðgerða seðlabanka. Hann taldi að stjórn peningamagns væri lykillinn að því að koma í veg fyrir og stjórna verðbólgu og hann hélt því fram að reglubundin nálgun á peningastefnunni væri tryggð verðstöðugleika".  Sum sé, vegna lélega peningastefnu Seðlabankans, sem notar bara stýrivexti sem vopn, þá leiði það til verðbólgu. Hvað er hér átt við? Jú, með því að halda uppi háa stýrivexti, sama hvað, þá halda þeir uppi háu verðlagi einir sér! Einstaklingar og fyrirtæki þurfa að greiða margfalt meira fyrir sama hlutinn en ella.

Seðlabankinn er að refsa þá sem eru fórnarlömb verðbólgu en verðbólguvaldurinn er sjálft ríkið.  Stærsti aðili íslenskt samfélag er ríkið sjálft. Hvernig það hagar sér skiptir öllu máli hvort hér sé verðbólga eða ekki.  Ríkið hagar sér eins og það sé enginn morgundagurinn. Það rekur landið endalaust með halla.

Í frétt Morgunblaðsins frá mars 2023 segir: Á árinu 2024 er gert ráð fyrir að 46 milljarða kr. halli verði á heildarafkomu ríkissjóðs sem samsvarar 1% af vergri landsframleiðslu... og "Þá er áætlað að frum­jöfnuður rík­is­sjóðs, þ.e. af­koma án vaxta­gjalda og -tekna, verði já­kvæður um rúm­lega 28 ma.kr., eða 0,6% af VLF á næsta ári. Áætlað er að skuld­ir rík­is­sjóðs á mæli­kv­arða skuld­a­reglu1 laga um op­in­ber fjár­mál verði í lok næsta árs um 1.400 ma.kr. eða 30,9% af VLF og lækk­ar hlut­fallið milli ára."

Ríkið ætlar sér að ná niður hallanum með hærri tekjum (skattar og gjöld) en lítið fer fyrir aðhaldinu. Af hverju er aldrei sparað? Og hvað ætlar það að gera við 6% verðbólgu sem eru aukaskattar?

Fíllinn í postulínsbúðinni er ríkið sjálft. Hlutur íslenska ríkisins í hagkerfinu árið 2024 er um 47,6% af landsframleiðslu. Þetta hlutfall er reiknað út frá heildartekjum og heildarútgjöldum hins opinbera, sem inniheldur bæði ríkissjóð og sveitarfélögin. Ríkissjóður sjálfur er stærsti einstaki hluti þessa með um 31%.

Ríkissjóður á einnig verulegan hlut í ýmsum fyrirtækjum, bæði beint og óbeint, þar með talið orkufyrirtæki, Ríkisútvarpið, og Íslandspóst, sem gegna mikilvægu hlutverki í samfélaginu. Ísland er sagt vera með blandað hagkerfi. En það er í raun sósíalískt samfélag þar sem stóri bróðir gýn yfir öllu.

Nú vantar bara pólitískan vilja til að leysa verðbólgu vandann.

 

Ekki öll kurl komin til grafar með morðtilraunina við Trump

Mikið hneyksli hefur myndast í kringum öryggisgæsluna í Butler og eftirmála málsins. Nýir vinklar hafa fundist. Lítum á nokkur dæmi.

Nú hefur komið í ljós að leyniskyttu teymi hafi ekki verið sent á staðinn eins og hefði átt að gera. Jú, það voru leyniskyttur þarna en í skötulíki. Ástæðan fyrir að teymin voru ekki send, var að Butler er ekki í ökufæri við Washington en þar eru þau staðsett!

Mikið vantraust er á rannsókn FBI. Forstjóri FBI Christopher A. Wray hefur reynst traust möppudýr djúpríkisins og sumir halda að hann hallist að demókrötum. Það andar köldu á milli hans og Trump. Hann gerði lítið úr sári Trumps og taldi að brot úr hluti hafi hæft eyrað hans. Sumir segja úr gleri textavélar. Hann varð að draga ummælin sín til baka og FBI segir að byssukúla hafi hæft eyra hans. Textavélar enda heilar eftir á eins og sjá má á myndböndum. Og sjá má á ljósmynd byssukúlu þjóta framhjá höfuð Trump með myndavél sem tekur 8 myndir á sekúndu.

Mikið hefur verið deilt um hvort teymi Trumps hafi beðið um aukna öryggisþjónustu frá leyniþjónustunni og enn er óljóst hvort henni hafi verið hafnað. En bandarísk yfirvöld komust yfir njósnir frá heimildarmanni undanfarnar vikur um samsæri Írans til að reyna að myrða Donald Trump, þróun sem leiddi til þess að leyniþjónustan jók öryggi í kringum forsetann fyrrverandi, segir CNN....

"Það er ekkert sem bendir til þess að Thomas Matthew Crooks, tilvonandi morðingi sem reyndi að drepa forsetann fyrrverandi á laugardag, hafi verið tengdur samsærinu, sögðu heimildarmenn.

Tilvist njósnaógnarinnar frá fjandsamlegri erlendri leyniþjónustustofnun - og aukið öryggi Trumps - vekur nýjar spurningar um öryggisleysið á laugardagsfundinum í Butler, Pennsylvaníu, og hvernig tvítugum manni tókst að komast inn í nærliggjandi svæði. þaki til að hleypa af skotum sem særðu forsetann fyrrverandi." Exclusive: Secret Service ramped up security after intel of Iran plot to assassinate Trump; no known connection to shooting

Þótt ástæða sé að vantreysta rannsókn FBI, þá ber leyniþjónustan - Secret Service, megin söknina fyrir klúðið í kringum öryggisgæslu rallýs Trump. Tökum dæmi:

Ónógur mannskapur á rallíinu. Ekki var settur mannskapur upp á þak hússins sem skotmaður kom sér fyrir á. Ekki er vitað af hverju, sumir segja leyniþjónustumaðurinn sem átti að vera þarna, hafi farið af þakinu vegna hita. Aðrir segja vegna þess að það vantaði mannskap og enginn sendur upp, aðrir vegna vítaverða vanrækslu.

Svo var það að árásamaðurinn komst á radar leyniþjónustunnar 26 mínútum fyrir tilræðið með grunsamlegan hlut í hendi. Ekkert gert.

Áhorfendur komu auga á árásamanninn á undan leyniþjónustunni. Áhorfendur komu til dæmis auga á grunsamlega manninn á þakinu og tilkynntu hann til lögreglu fyrir skotárásina. Og samkvæmt CBS News voru þrjár leyniskyttur sem aðstoðuðu leyniþjónustuna í raun staðsettar inni í byggingunni sem skotmaðurinn notaði á meðan á rallínu stóð. Þó að leyniþjónustan hafi haldið því fram að einhver sök liggi hjá lögreglunni á staðnum, sem hún var í samstarfi við fyrir fjöldafundinn, ber stofnunin að lokum ábyrgð á því að tryggja viðburðinn.

Sagt er að talstöðvakerfi hafi ekki verið samræmd milli lögreglunnar á staðnum og leyniþjónustunnar. Engin leið var því að koma boðum áleiðis um skotmanninn á þakinu.

Mesta vandamálið er kerfisgalli innan leyniþjónustunnar. Hún er sein að bregðast við ef eitthvað misjafn kemur í ljós eða jafnvel bregðst ekki við. VOX tekur dæmi: "Nokkur önnur áberandi atvik hafa sýnt að leyniþjónustan var gripin berfætt, eins og raunin var árið 2014, þegar boðflenna með hníf stökk yfir girðinguna í Hvíta húsinu og gekk inn um útidyrnar. Almenn menning hjá stofnuninni hefur líka hlotið mikla gagnrýni, eins og þegar meintir ölvaðir leyniþjónustumenn rákust á bíl í Hvíta húsinu árið 2015 eða þegar senda þurfti leyniþjónustumenn heim frá Kólumbíu árið 2012 eftir að hafa ráðið kynlífsstarfsmenn á meðan þeir veittu öryggi fyrir þáverandi forseti Barack Obama."

Og hér er annað dæmi: "Árið 2011 skaut byssumaður með hálfsjálfvirkan riffil mörgum skotum á Hvíta húsið. Samkvæmt skýrslum fréttaritara Washington Post fréttaritara Carol D. Leonnig, sem hefur mikið fjallað um leyniþjónustuna, "Enginn framkvæmdi meira en bendillega skoðun á Hvíta húsinu vegna sönnunargagna eða tjóns." Reyndar tók það daga fyrir stofnunina að átta sig á því að byssukúlur höfðu í raun lent á Hvíta húsinu - aðeins eftir að starfsmaður hafði tekið eftir brotnu gleri - og til að gera Barack Obama forseta viðvart um skotárásina." Why the Secret Service keeps failing

Beðið er eftir lokaskýrslu um tilræðið. Á meðan virðist leyniþjónustan halda áfram að gera mistök. Kimberly A. Cheatle, forstjóri stofnuninnar þrjóskaðist við að segja af sér en varð undir þrýsingi Bandaríkjaþings að gera það. Við tók Ronald L. Rowe Jr. sem virðist bera ábyrgð á klúðrinu með yfirmanni sínum en er samt starfandi forstjóri.

Ranghugmyndir fjöldans er mannkynssagan í hnotskurn

Mannkynið hefur nánast alltaf haft rangt fyrir sér um samfélagið, lífið og tilveruna. Ef mannkynssagan er rakin aftur til steinaldar, þá má sjá að hugmyndir manna um hvernig heimurinn og maðurinn varð til og hver sé guð eða guðir hefur tekið miklum breytingum. Lítum fyrst á sálfræðina á bakvið ranghugmyndir almennings.

Vitsmunaleg hlutdrægni er ein ástæðana. Fólk er háð fjölmörgum vitrænum hlutdrægni, svo sem staðfestingarhlutdrægni, þar sem það hefur tilhneigingu til að leita að upplýsingum sem staðfesta fyrirliggjandi skoðanir þeirra og hunsa upplýsingar sem stangast á við þær. Þetta getur leitt til útbreiddra ranghugmynda og rangra viðhorfa. Þetta á við um alla tíma.

Skortur á aðgengi að nákvæmum upplýsingum. Ekki hafa allir aðgang að hágæða, nákvæmum upplýsingum. Margir treysta á vinsælar fjölmiðlaheimildir, samfélagsmiðla eða munnmælingum, sem geta stundum dreift rangfærslum eða of einfölduðum frásögnum.

Flækjustig mála spilar hér inn í. Samfélagsleg og hnattræn mál eru oft mjög flókin og margþætt. Einfaldaðar skýringar eru meltanlegri og þar af leiðandi vinsælli, en þær geta verið villandi eða ófullkomnar.

Menntunarmismunur. Breytileiki í menntunarstigi getur haft áhrif á hversu vel fólk skilur og greinir upplýsingar um samfélagið og heiminn. Gagnrýnin hugsun og greiningarfærni, sem skiptir sköpum til að meta flókin viðfangsefni, er kannski ekki jafn þróuð hjá öllum einstaklingum. Þetta var mikið vandamál fyrr á tíð þegar fáir voru menntaðir. Gagnrýnin hugsun er aðeins fáein hundruð ára gömul.

Trú fólks er oft undir áhrifum af tilfinningum þess, persónulegri reynslu og hugmyndafræði. Þessir þættir geta mótað skynjun á þann hátt sem er ekki endilega skynsamlegur eða byggður á sönnunargögnum.

Tökum nú nokkur söguleg dæmi, sem sanna að mannkynið hafi verið úti að aka um grundvallaatriði tilverunnar.

Trúin á flata jörð er ævaforn. Sjá má þetta í goðatrú norrænna manna. Í fornöld og á miðöldum töldu margir menningarheimar að jörðin væri flöt. Þessi trú var smám saman leiðrétt með athugunum og vísindalegum framförum af persónum eins og Pýþagórasi, Aristótelesi og síðar af landkönnuðum eins og Ferdinand Magellan sem sigldi um heiminn. Þessi breyting á skilningi breytti siglingum, könnun og sýn okkar á alheiminn í grundvallaratriðum.

Jarðmiðju hugmyndin hélst í hendur við hugmyndina um flata jörð. Ptólemaíska kerfið, sem setti jörðina í miðju alheimsins, var almennt viðurkennt í meira en árþúsund. Leiðréttingin á þessari hugmynd kom ekki fyrr en á árnýöld. Kópernikus lagði fram sólmiðju líkanið, sem síðar var stutt af sjónaukamælingum Galíleós og lögmálum Keplers um hreyfingu reikistjarna. Þessi hugmyndabreyting umbreytti stjörnufræði, eðlisfræði og almennri hugmynd um stöðu mannkyns í alheiminum.

Nornaveiðar eru tiltölulega nýlegar ranghugmyndir. Á síðmiðöldum og snemma nútímans leiddi útbreidd trú á galdra til ofsókna og aftöku þúsunda manna, aðallega kvenna.  Upplýsingahugsun, framfarir í vísindum og lagaumbætur rýrðu smám saman þessar skoðanir, sem leiddi til endaloka nornaveiða. Þessi breyting markaði verulega framfarir í mannréttindum og beitingu skynsemi og sönnunargagna í réttarfari. Grunnurinn var kvennhatur og það að halda konunni niðri í þjóðfélaginu.

Alvarlegustu ranghugmyndirnar snéru að læknisfræðinni. Um aldir ríkti sú trú að heilsa væri stjórnað af jafnvægi fjögurra líkamlegra vessa (blóð, slím, svart gall og gult gall) ríkjandi í læknisfræði. Þróun nútíma læknavísinda, þar á meðal sýklakenningar eftir Louis Pasteur og framfarir í líffærafræði og Þetta leiddi til nútíma lækningaaðferða sem hafa stórbætt heilsugæslu og aukið lífslíkur.

Meiri segja snillingurinn Albert Einstein skildi ekki alveg tilveruna. Hann t.a.m. skildi aldrei skammtafræði til fullnustu. Einstein var einn af frumkvöðlum skammtafræðinnar, en hann hafði verulegar fyrirvara um afleiðingar hennar, sérstaklega hugmyndina um skammtafræði. Frægt er að hann hafi talað um flækju sem "ógnvekjandi aðgerð í fjarlægð" og var óþægilegur með líkindaeðli skammtafræðinnar. Tilraunir hafa síðan staðfest spár skammtafræðinnar, þar með talið flækju (e. entanglement). Kenning Bell og síðari tilraunir hafa sýnt fram á að flækja er raunverulegt fyrirbæri, sem stangast á við skoðanir Einsteins á staðbundnu raunsæi.  

Tökum annað dæmi af fimm, hvar Einstein hafði rangt fyrir sér.  Stöðugleiki alheimsins.  Einstein kynnti heimsfasta (Λ) í jöfnum sínum um almenna afstæðiskenningu til að gera ráð fyrir kyrrstæðum alheimi, sem var ríkjandi skoðun á þeim tíma. Þegar Edwin Hubble uppgötvaði stækkandi alheiminn, henti Einstein heimsfræðilega fastanum og kallaði hann "stærsta klúður" sitt. Hins vegar hefur hugmyndin um heimsfræðilegan fasta verið endurvakin í nútíma heimsfræði til að útskýra myrka orku, dularfullt afl sem knýr hraða útþenslu alheimsins.

Svona hefur mannkynið nánast undantekningalaust haft rangt fyrir sér. Góðu fréttirnar eru að það hefur að lokum séð villurnar og leiðrétt sig....á endanum.

Hverjar eru helstu ranghugmyndir samtímans? Þær virðast snúast um loftslagsmál og líkamsfræði mannsins.

Menn tala um hamfara hlýnun og hafa lagt loftslagstegunduna koltvísýring í einelti. Samt er koltvísýringin nauðsynlegur fyrir ljóstillífun plantna. Án hans væri jörðin eyðimörk. Vísindamenn deila enn um skaða koltvísýring, sum sé, ekki vísindaleg eining um skaðsemina, en samt hafa stjórnmálaöflin tekið upp þá trú, ekki sannaða staðreynd, að það beri að minnka koltvísýring með öllum ráðum, annars fari allt til andskotans á jörðinni. Og almenningur, eins og á öllum tímum, dansa eins og limir eftir höfuðinum.

Önnur er hugmyndin um það séu til fleiri kyn en tvö. Þau séu nánast endalaust, allt eftir skynjun og skilgreiningu hvers einstaklings. Staðreyndin er að það fæðast tvö kyn úr móðurkviði með ólíka líkama og genagerð. Skrýtið að það skuli verið deilt um svona grundvallaratriði í heimi vísinda samtímans. Fólk er velkomið að skilgreina sig eins og það vill, en það eru engin vísindi á bakvið þessar hugmyndir.

Það eflaust hægt að telja upp fleiri ranghugmyndir samtímans, svo sem póstmoderíska ný-marxismann sem nú tröllríður vestræn samfélög og getur endað með skelfingu.

Kannski var kommúnisminn/sósíalisminn alvarlegast ranghugmynd 20. aldar. Afleiðingin var dauði hundruð milljóna manna. Mannkynið leiðrétti sig gagnvart gagnvart fasismann/nasismann en aldrei hefur komið til uppgjör við kommúnismans. Ástæðan er kannski einföld, þegar hann raunsannaði sig sem ranghugmynd í kommúnistaríkjunum, hörfaði hann inn í stofnanir vestrænna háskóla. Þar reyndu vinstri sinnaðir menntamenn að endurskilgreina kommúnískar hugmyndir og til varð ný-marxisminn. Hann tók bólfestu í menntasviði háskólanna og skóla kennismiðir útfærðu þessar hugmyndir upp á menntakerfið. Eftirleikurinn var einfaldur og auðveldur. Kennarar útskrifuðust úr háskólunum með þessar nýju hugmyndir og út í samfélagið með kennslu barna. Snjallt, ekki satt?

Skelfilegast er að fjöldinn lætur teyma sig eins og asna í mörgum málum. Meirihlutinn er ekki alltaf skynsamur né hefur rétt fyrir sér. "En hún snýst nú samt" sagði Galíleó Galílei um spurninguna að hvort jörðin eða sólin snérust um hvor aðra gagnstætt meirihluta álitinu.

Enda þennan pistill á orðum Sókrates sem sagði eitt sinn, "Ég veit að ég veit ekki neitt." Þetta sagði hann þegar menn töldu hann vitrasta allra manna.

Machiavelli farsi Demókrataflokksins - hallarbylting í Hvíta húsinu

Joe Biden lagði inn formlega uppsagnarbréf sitt í sjónvarps ávarpi í vikunni sem hann rétt náði að fara í gegnum en ekki án hnökra. Hann minntist ekki einu orði á hvers vegna hann, eftir að hafa neitað staðfastlega um skeið, ákvað að segja af sér. Kom bara með óljósa yfirlýsingu um að nú sé kominn tími á kynslóðaskipti. Korteri fyrir kosningar?

Biden hafði farið í gegnum allan lýðræðislega ferilinn sem forsetaframbjóðandi þarf að fara í gegnum og vann hann prófkjörið með 14 milljón atkvæðum demókrata.

"Joe Biden kveðst hafa ákveðið að stíga til hliðar sem frambjóðandi Demókrataflokksins til að sameina flokkinn og þjóðina að nýju." segir í veffrétt RÚV. Olli framboð hans sundrungu flokks og þjóðar og hann því sagt af sér? Eða bara sundrungu innan flokksins?

Hið rétt er að flokkselítan ákvað að gera hallabyltingu með stuðningi styrktaraðilum flokksins. Skrúfað var á fjármagn til framboð hans, áhrifamenn flokksins mættu á fundi með honum með þumalskrúfurnar og valkostirnar voru engir. Annað hvort segir þú af þér karlinn, eða við virkjum 25 viðauka stjórnarskránna en samkvæmt honum má ríkisstjórn hans undir forystu varaforseta víkja honum úr embætti vegna sjúkleika eða annarra ástæða sem hamla störf hans.

En Biden ætlar að klára kjörtímabilið og hann var því nauðbeygður til að votta Kamala Harris stuðnings sinn, það hefur verið í hrossakaupunum, annars verði 25. viðaukinn virkaður að undirlagi varaforsetans.

Sumir sem eru góðir í samsæriskenningunum segja að gildra hafi verið lögð með því að láta Biden etja kappi við Trump svona snemma. Eða hreinlega próf. Ef hann félli á prófinu, þá yrði skipt um skipstjóra í brúnni. Biden fór í gegnum kappræðurnar eins og búast mátti við. En skoðanakannirnir í kjölfarið voru afleiddar. Það voru sum sé hvorki kappræðurnar né elliglöpin sem felldu hann, heldur lélegt gengi í skoðanakönnunum. Og hræðsla flokkselítunar við að tapa einnig Fulltrúadeildina og Öldungadeildina með forsetaembættinu var hér mesti áhrifavaldurinn.

Ekki þýðir að lesa íslenska fjölmiðla til að átta sig á stöðunni í dag. Þeir eru áskrifendur að CNN sem kemur með allt aðra útgáfu af veruleikanum en hann er í raun (þeir vitna gjarnan í CNN í umfjöllun sinni).

Samkvæmt íslenskum fjölmiðlum er Kamala Harris, hér eftir Harris, á fljúgandi siglingu í skoðanakönnunum og allur Demókrataflokkurinn dansandi inn í sólarlagið. Hún hafi tryggt sér meirihluta kjörfulltrúa fyrir flokksþingið í ágúst. Snúum okkur að erlendum fjölmiðlum til að finna sannleikann.

Harris hefur enn ekki formlega tryggt sér kjörfulltrúanna þótt reynt sé ólýðræðislega með netkosningu fyrir flokksþingið að tryggja kjör hennar. Ekki er talað um að Harris sé einn óvinsælasti varaforseti síðan skoðanakannanir hófust 1956 né hún hafi dottið strax úr forvali forsetaframbjóðenda kjör Demókrataflokksins á sínum tíma. 

Her­mann Nökkvi Gunn­ars­son og Friðjón R. Friðjóns­son al­manna­tengill greina í Morgunblaðsviðtali stöðu hennar rétt og benda á að 90% starfsmanna hennar hafi hætt störfum vegna eitraðs vinnuumhverfi: Eitrað vinnuumhverfi í kringum Kamölu rifjað upp

En hvað með gott gengi hennar í skoðanakönnunum samkvæmt íslenskum fjölmiðlum? Leitin hefst á Google (sem er með vinstri slagsíðu) og þar kemur CNN fyrst inn. Þá er betra að flétta aðeins niður. Það er þannig með skoðanakannanir, að hægt er að hanna útkomuna með "réttum" spurningum og úrtaki.  

Forbes segir að Trump leiði í flestum skoðanakönnum. "Donald Trump, fyrrverandi forseti, leiðir Kamala Harris varaforseta með þremur eða færri stigum í fjórum könnunum sem teknar voru eftir að Joe Biden forseti féll frá endurkjörsframboði sínu - en fylgir Harris í fimmtu könnuninni." Trump Vs. Harris 2024 Polls: Trump Narrowly Leads In Most Polls After Biden Drops Out

Lítum á vinstri fjölmiðil til samanburðar - Politico: "Harris, allt annað en viss frambjóðandi demókrata til forseta, fékk stuðning 46 prósenta skráðra kjósenda í tilgátu samspili, lægra en 49 prósent Trump en innan skekkjumarka könnunarinnar. Fylgi Trumps er óbreytt miðað við fyrri útgáfur af könnun CNN, en Harris mælist 3 prósentustigum betri en Biden gerði í könnun..." Harris slightly shrinks Biden’s margins against Trump in new poll

Draga má þá ályktun að gengi demókrata hefur ekkert breyst með hallarbyltingunni. Nýr og ferskur frambjóðandi fær meðbyr í fjölmiðlum fyrstu daganna en svo eiga kjósendur eftir að heyra í henni. Ekki bara kjósendur demókrata sem höfnuðu henni, heldur einnig almennir kjósendur. Kosningabaráttan er rétt að byrja.

 

 

 

 

 

Íbúum höfuðborgarsvæðisins fjölgar - ergo; umferð eykst

Í vefgrein Vegagerðarinnar sem ber heitið Fólki fjölgar - umferð allra ferðmáta eykst koma fram athyglisverðar upplýsingar.  Greinin segir að sama hvað vinstri borgastjórnarfulltrúar reyna að leggja stein í götu vegfaranda, eykst umferðin af einni einfaldri ástæðu, íbúum fjölgar. 

"Íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgaði um nærri 130 í hverri einustu viku áranna 2022 og 2023. Eða um ríflega 13 þúsund manns þessi tvö ár. Ferðum í bíl eða á annan hátt fjölgaði í takt við það eða um ríflega 42 þúsund ferðir á dag þar af meira en 30 þúsund í bíl, sem ökumaður eða farþegi. Ferðum annara ferðamáta fjölgaði líka á þessu tímabili, sé tekið mið að nýjustu ferðavenjukönnuninni. Aðrir samgöngumátar eru vel nýttir og sérstaklega má sjá aukningu í strætóferðum í þeim mælingum sem til eru."

Góðu fréttirnar eru að margir kjósa að hjóla eða 5%, gangandi er 15%, rafhjól 2% en ekki nema 5% sem kýs að nota strætó.  Rest eru bílstjórar eða 58% og 14% eru farþegar.

Vegagerðin dregur skynsamlega ályktun að það er samhengi milli íbúafjölgunar og fjölgun í umferð.  "Eins og sjá má af töflunum hér að ofan mætti búast við töluverðri aukningu af umferð á vegum höfuðborgarsvæðisins sem er eingöngu vegna fjölgunar íbúa innan höfuðborgarsvæðisins. Ofan á þessar tölur væri hægt að bæta þeim sem búa í námunda við höfuðborgarsvæðið og svo ferðamenn sem margir hverjir ferðast um landið á bílaleigubíl."

Hverngi á þá að bregðast við? Þvinga frjálsa borgara til að skipta um ferðamáta? Þá erum við ekki lengur frjálsir borgarar sem hafa ferðafrelsi. Eigum við ekki rétt á valkosti?

Getur nemandi sem ætlar úr Vallahverfi, Hafnarfirði, í Borgarholtsskóla, Grafavogi, gengið í skólann? 24 km ferðalag eða hjóla þessa leið í öllum veðrum? Og sömu leið til baka að loknum skóladegi? Nú, segja sósíalistarnir í Reykjavík, nemandi getur bara tekið strætó! Hafa þeir reynt það? Það tekur hátt í 2 klst. að fara aðra leiðina, og þá á eftir að fara til baka! Hvað ef blessaður nemandinn ætlar að hitta ömmu á Seltjarnarnesi?

Þrátt fyrir gríðarlega þéttingu byggðar á höfuðborgarsvæðinu, er höfuðborgarsvæðið gríðarstórt eða 1.042 km² og fer stækkandi. Til samanburðar eru Færeykjar 1.399 km². Það er gríðarlega erfitt að þvera höfuðborgarsvæðið eins og sjá má af dæminu hér að ofan.

Til samanburðar nær Köln yfir svæði sem er 405,15 ferkílómetrar og íbúar eru 1,108 milljónir. Þar eru samgöngur fjölbreyttar, lestar fara eftir X ásum en strætisvagnar ganga þvert á þessa ása í Y ásum. Rétt eins og rúðustrikað blað. Annað er að hægt er að keyra í kringum borgina eftir hraðbraut og stinga sig inn í hana eftir því hvert maður ætlar að fara. Ekki þarf að þræða sig í gegnum borgina.

Lega Kölnar er allt önnur en höfuðborgarsvæðisins. Hún liggur sitthvorum megin við Rín og á flatlendi og auðvelt að skipta samgöngur í X og Y ása. Hið síðarnefnda liggur á annesjum. Miðbær Reykjavíkur liggur á nesi eins og Seltjarnarnes. Sama á við um Garðabæ/Álftanes og Hafnarfjörð. Hvað þýðir það? Jú, það eru kannski til X ásar en fáir Y ásar. Lítið bara á kort af höfuðborgarsvæðinu og vandinn kemur strax í ljós. Það er því ekki hægt að fara eftir "Pakman" brautum stystu leið.

Ein leið er að byggja brýr eða vegfyllingu mill nesjanna og búa þannig til Y ása.  Þannig er jafnvel hægt að búa til hringveg í kringum borgina eins og í Köln (munið eftir brautinni sem átti að liggja eftir græna treflinum?) Sum sé, ofanbyggðarveg að austri en annesjaveg í vestri. Kannski of seint að leggja ofanbyggðaveg í dag vegna byggðar en þó....vegir þurfa ekki alltaf að leggja ofanjarðar.

Eitt er víst, sósíalistarnir hjá Reykjavíkurborg leysa ekki vandann með að taka sér til fyrirmyndar Þránd í götu. Sníða skal stakkinn eftir vexti og helst að sjá fyrir sér stakkinn eftir 50 ár. Ekki alltaf að vera eftir á.

P.S. Guði sé lof, virðast sósíalistarnir vera undir í samgöngum á láði. Reykjavíkurflugvöllur stendur enn keikur síðan 1940.

Friður í gegnum styrk eða friðþæging?

Tæknin breytist en pólitíkin og mannlegt eðli ekki. Sama lögmál eru í gangi í pólitík í dag og var hjá Rómverjum og Grikkjum fyrir tvö til þrjú þúsundum árum. Sem er ekki undarlegt, því mannlegt eðli hefur ósköp lítið breytst á svona stuttum tíma.

Menn halda að nú sé samfélagið sé orðið svo þroskað, að stríð eða ófriður sé úrelt fyrirbrigði eða svo hélt fólk þar til fyrir 2-3 árum. Þetta er ekki nýtt fyrirbrigði, ríki í Vestur-Evrópu voru á þessari skoðun á öðrum og þriðja áratug 20. aldar; fáranleiki skotgrafarhernaðar fyrri heimsstyrjaldar átti að vera víti til varnaðar og hægt að nota diplómatsíu til að leysa öll pólitísk vandamál.

En barbararnir eru alltaf við landamærin, á öllum tímum. Þótt annar aðilinn er tilbúinn til að lifa í friði, er nágranninn kannski ekki á sömu skoðun. Og nýjar kynslóðir, feitar og pattaralegar í velsæld sinni, þekkja ekki harðræðið eða lífsbaráttuna yfirhöfuð sem forfeðurnir þurftu að þola og heyja til að þær geti setið feitar og pattaralegar við tölvuleiki samtímans. Lítum á gang seinni heimsstyrjaldar og þann lærdóm sem draga má af styrjöldinni.

Friðþæging og vanmat leiddi til að landamærastríð þróuðust yfir í allsherjar heimstyrjöld

Margir sagnfræðingar hafa gagnrýnt þá friðunarstefnu sem Bretar og Frakkar fylgdu á þriðja áratug síðustu aldar. Þeir halda því fram að árásargirni frá nasista-Þýskalandi, eins og endurhervæðingu Rínarlands og innlimun Austurríkis og Tékkóslóvakíu, hafi aðeins veitt Hitler hugrekki til að ganga enn lengra.

Sagnfræðingar draga oft fram réttilega München-samkomulagið frá 1938 sem alvarlegan mistök vestræns diplómatíu, þar sem löngunin til að forðast stríð leiddi til eftirgjafar sem gerðu átökin að lokum líklegri og hrikalegri. Friður með friðþægingu.

Vanmat á styrk andstæðinga hernaðarlega eða siðferðislega leiddi beinlínis til átaka. Þjóðverjar og Japanir fyrirlitu vestrænt lýðræði og töldu t.d. Bandaríkjamenn ekki viljuga til mannfórna.

Sama vanmat er á vilja Rússa í dag til að heyja langvarandi stríð í Úkraníu og það eru fleiri en bloggritari sem telja að Úkraníumenn eigi meiri möguleika á að vinna friðinn en stríðið í gegnum diplómatsíu.  Bloggritari hefur margt oft bent á vilja rússneskra/sovéskra valdhafa til að fórna stórum hópum manna til að ná markmiðum sínum í seinni heimsstyrjöld. Dæmi: Stalín fórnaði vísvitandi 215 þúsund manns í gervi sókn til að beina athygli Þjóðverja frá Stalíngrad (lét meira segja nasistana fá upplýsingar um sóknina "óvart").

Athugum að fólkið sem lifði stríðsárin vissi ekki að það væri í miðri heimsstyrjöld fyrr en 1941 þegar Bandaríkin og Sovétríkin dróust loks inn í átökin. Samt voru þetta aðskilin stríð, í Evrópu og Afríku og svo í Asíu en háð samtímis.

Lítum fyrst á vanmat Þjóðverja á getu Sovétríkjanna. Þegar Þýskaland hóf aðgerðina Barbarossa í júní 1941, vanmatu margir þýskir leiðtogar, þar á meðal Hitler, hernaðargetu Sovétríkjanna, iðnþol og getu til að virkja miklar auðlindir. Þeir bjuggust við skjótum sigri innan nokkurra mánaða, og gerðu ekki ráð fyrir getu Sovétríkjanna til að halda ríkinu saman, hefja gagnsókn og þola erfiðar vetraraðstæður.

Seigla Sovétríkjanna var mikil. Þjóðverjar voru undrandi yfir dýpt (magn) sovéska mannaflans (26 milljónir létu lífið) og stefnumótandi brottflutningi sem varðveitti mikilvægasta hluta sovéska heraflans (nútíma sagnfræðingar eru enn að leita skýringa hvernig Stalín gat flutt hergagnaiðnaðinn austur á bóginn í miðju stríði og þar með á endanum að vinna stríðið). Hörð vörn Sovétríkjanna í gegnum lykilborgum eins og Leníngrad, Stalíngrad og Moskvu gerðu þýska skipulagsfræðinga enn frekar agndofa og í raun ráðþrota.

Vanmat Japans á Bandaríkjunum var mikið, nema hjá Yamamoto en hann varð undir með sínar skoðanir. Japanir höfðu aðgang að olíu með landvinningum sínum og hefðu getað látið Bandaríkin í friði en gerðu það ekki.  Japanir vanmátu iðnaðargetu Bandaríkjanna og pólitíska einbeitni. Árásinni á Pearl Harbor var ætlað að lama bandaríska Kyrrahafsflotann sem leiddi til skjótrar uppgjörs. Þess í stað vakti það almenningsálitið í Bandaríkjunum og leiddi til þess að Bandaríkjamenn tóku þátt í stríðinu af fullum krafti, sem leiddi til mikillar hernaðargetu þess bæði á Kyrrahafs- og Evrópuvígstöðvum.

Stríðsvirkjun. Japan og Þjóðverjar misreiknuðu hraðann og skilvirknina sem Bandaríkin gætu virkjað hagkerfi sitt fyrir stríð. Hröð framleiðsla á skipum, flugvélum og öðru stríðsefni yfirtók getu Öxulveldanna. Bandaríkjamenn framleiddu fleiri stríðstól en aðrir stríðaðilar til saman. Offramboð var af stríðtólum þeirra í stríðslok, til dæmis flugmóðuskip. Þau voru þrjú í upphafi stríðsins en floti í lokin. Í lok seinni heimsstyrjaldarinnar var bandaríski sjóherinn langstærsti og öflugasti sjóher í heimi með 7.601 skip, þar af 28 flugmóðurskip, 23 orrustuskip, 71 fylgdarskip, 72 beitiskip, yfir 232 kafbátar, 377 tundurspilla og þúsundir af landgöngu-, birgða- og hjálparskipum. Framleiðslugetan skiptir máli.

Meira segja Bandaríkjamenn vissu ekki af eigin getu til framleiðslu en í allsherjarstríði skiptir máli hver framleiðir mest af stríðstól, hefur mestan mannskap og auðlindir að sækja í. Ekkert af þessum höfðu Öxulveldin fram yfir Bandamenn.

Lærdómurinn af seinni heimsstyrjöldin er enginn í dag

Aðeins sagnfræðingar eins og bloggritari sjá dæmin og vítin, en stjórnmálamennirnir í dag eru blessunarlega lausir við þekkingu á sögu, á orsök og afleiðingu heimsskipanin í dag.

Nú halda vestrænir leiðtogar, með lágmarks kunnáttu í sögu, að þeir geti endurtekið leikinn frá seinni heimsstyrjöldinni, með samstöðu geti góðu gæjarnir í vestri unnið vondu gæjanna í Rússlandi. Lýðræðið vinni einræðið.  Í fyrsta lagi endurtekur sagan sig ekki en hliðstæður eiga sér stað. Af þeim getum við dregið lærdóm.

Enn eru sömu lögmál í gangi og í seinni heimsstyrjöld. Framleiðslugetan, auðlindir og mannafli skipta sköpum um framvindu stríðs. Og rétt mat á aðstæðum og andstæðinginum.

Þetta hafa vestrænir leiðtogar ekki séð eða vanmetið varðandi Úkraníustríðið. Framleiðslugeta vestrænna ríkja á hergögnum er ekki næg, ekki til nægt fjármagn til langvarandi átök og bakhjarlinn, Bandaríkin, er ekki sama ríkið og það var 1941. 

Bandaríkin hefur að vísu mikla framleiðslugetu í dag en er stórskuldugt. Í stríðinu fjármagnaði það sig með stríðsskuldabréfum og það kostaði ríkið óhemju fé að fara í gegnum stríðið.

Pólitískur vilji fer þverrandi á áframhaldandi átökum í Úkraníu. Líkt og í Víetnamsstríðinu (eða Afganistan), missir Kaninn áhugann eftir x langan tíma (enda ekki sjálft landið í hættu) og gríðarlegt fjáraustur í stríðsreksturinn. Í stríðinu gegn Japan, voru Bandaríkin að berjast fyrir tilveru sinni, en ekki heyja lúxus stríð í fjarlægu landi. Áhuginn á Úkraníustríðinu er kominn niður í núll hjá Trump og fleiri repúblikönum. Ef hann vinnur, verður samið um frið í janúar 2025.

En enn og aftur misreikna vestrænir leiðtogar vilja og getu Rússa til að heyja stríð (í bakgarði sínum) af fullri hörku. Rússland er ekkert annað en risastór bensínstöð sagði bandarískur stjórnmálamaður eitt sinn með fyrirlitningu. Og þeir misreiknuðu hergagnaframleiðslu getu Rússland sem er á yfirsnúningi, auðlindirnar sem þeir hafa yfir að ráða (málmar, olía, gas, timbur o.s.frv) og mannskapinn sem þeir eru tilbúnir að fórna til að sigra. Og þeir eru ekki einangraðir á alþjóðavettvangi. Áhrif þeirra fara vaxandi á alþjóðasviðinu. Ef eitthvað er hafa þeir aflað óvænta bandamenn og það sem er verra, hrakið Rússa í fang Kínverja. Snilld hjá Biden stjórninni eða vanmat?

Lærdómurinn fyrir Íslendinga er?

Að sjálfsögðu draga Íslendingar engan lærdóm af sögunni almennt né af samtímasögunni. Ekkert breytist hjá okkur (samt er íslenskt þjóðfélag gjör ólíkt því sem bloggritari ólst upp við og ekki til hið betra). Við höldum við getum verið áfram undir pilsfald Bandaríkjanna. Við þurfum ekkert aðlaga okkur að breyttri heimsmynd og meiri segja íslenski utanríkisráðherra þorir að ögra Rússum og slíta stjórnmálasambandi. Kannski ekki hernðarlegar afleiðingar af verknaði hennar en pólitískar og efnahagslegar. Rússar munu ekki gleyma. Þeir meira segja segja að Ísland sé óvinveitt ríki. Hefði ekki betra verið að þegja eða mótmæla diplómatískt? Eða a.m.k. tala fyrir friði (enginn segir neitt við því eða tekur illa upp). Íslendingar hafa ekkert til að bakka upp stóru orðin eða fjandskapinn. Ísland ræður litlu og jafnvel engu um framvindu stríðana í Úkraníu eða Gaza.

Lærdómurinn fyrir Íslendinga ætti að vera að fljótt geta veður skipst í lofti. Öryggið hverfur fyrir ófriðnum. Að undirbúa sig fyrir hið óhugsanlega (heimsstyrjöld þar á meðal, hryðjuverkaárásir eða upplausn samfélagssins vegna glæpagengja).

Viðhalda friðinn með styrk eins og hefur reynst svo vel fyrir stórveldin. Ekki vera svona auðljóst skotmark ofangreindra aðila og koma upp lágmarks varnarbúnaði, íslenskan og fyrir íslenska hagsmuni. Og síðan en ekki síst að haga sér eins og örríki eins og Ísland er í raun.

Alltaf að tala fyrir friði. Nota diplómatsíuna, það er sterkasta vopn Íslendinga en vera undirbúnir á sama tíma. Og vera viðbúnir að Bandaríkjamenn kunni að setja þumlaskrúfuna á Íslendinga líkt á aðrar Evrópuþjóðir. Stefna Bandaríkjanna er að draga sig úr Vestur-Evrópu (með herafla í Austur-Evrópu í staðinn) og láta Evrópu borga brúsann af eigin vörnum.  Íslendingar eiga að búast við að þurfa að taka upp budduna og borga meira í varnarmál, leggi fram eiginn mannskap (ef ástandið kárnar meir) eða leyfa erlenda hersetu. Lífið er ekki status quo og Íslendingar áhorfendur.

Hér fjallar Ben Sharpiro um vanda Bandaríkjahers sem kemur okkur við því hann verndar Ísland.

Hver er stjórnmálamaðurinn J.D. Vance?

Eins og sagt var hér í pistli, getur vika í pólitík verið löng.  Á einni viku, var gert morðtilræði við forsetaframbjóðandann Donald Trump, andstæðingur hans og núverandi forseti, Joe Biden, sagði af sér og varaforseti hans, Kamala Harris, bíður sig fram til forseta. En síðan en ekki síst, Trump kynnti varaforsetaefni sitt, J.D. Vance til sögunnar. Valið kom bloggritara svolítið á óvart í ljósi þess hversu harður andstæðingur Vance var gegn Trump um 2016-17.

Það hefur verið mikið skrifað um Vance síðan hann varð heimsþekktur í vikunni sem leið en hér er einungis pólitík hans skoðuð, því hún skiptir mestu máli ef repúblikanar komast til valda í nóvember. Það er nefnilega þannig að Trump virðist vera að hugsa um arftaka sinn og framhald á MAGA hreyfingunni eftir forseta setu sína. Helstu heimildir hér er Wikipedía, eigin þekking og veraldarvefs vöfrun.

Á þeim tíma sem hann sat í öldungadeildinni hefur Vance verið lýst sem þjóðernisíhaldsmanni, hægri lýðskrumara og hugmyndafræðilegum arftaka paleóíhaldsmanna eins og Pat Buchanan.

Vance lýsir sjálfum sér, og hefur verið lýst af öðrum, sem meðlimi póstfrjálshyggjuréttarins. Hann hefur vitnað í höfundana Patrick Deneen, Rod Dreher og Curtis Yarvin sem hafa áhrif á trú sína. Peter Thiel, William Julius Wilson, Robert Putnam, David Autor, René Girard, Raj Chetty, Oren Cass og Yoram Hazony eru einnig sagðir hafa mótað hugsun hans.

Dreher var gestur í skírn Vance vegna umbreytingar hans til rómversk-kaþólskrar trúar. Efnahagslegum skoðunum hans hefur verið lýst sem "efnahagslegum popúlisma" og stundum "efnahagslega þjóðernishyggju." Þessi skoðun hefur verndarstefnu, sérstaklega með tilliti til endurnýtingar á bandarískum iðnaði, sérstaklega framleiðslu, og verndun bandarískra starfa almennt.

Efnahagsskoðanir hans eru taldar óhefðbundnar innan Repúblikanaflokksins. Hann styður verkalýðsfélög, gjaldskrár á erlendar vörur og samkeppnisstefnu. Opinber stuðningur hans við verkfall bílaverkamenn kom sérstaklega mörgum í flokknum á óvart. Þó að Vance hafi gefið til kynna andstöðu við skattahækkanir í heildina styður hann hækkanir á ákveðnum sköttum á háskólastyrki, fyrirtækjasamruna og stór fjölþjóðafyrirtæki. Hann styður hækkun lægstu launa og er mjög efins um framlög stórfyrirtækja í efnahags- og félagsmálum. Í félagsmálum er Vance talinn vera mjög félagslega íhaldssamur. Hann er á móti fóstureyðingum, hjónaböndum samkynhneigðra og vopnaeftirliti. Vance styður bann við klámi og alríkisglæpavæðingu á transgender heilbrigðisþjónustu fyrir ólögráða börn. Hann er andvígur áframhaldandi hernaðaraðstoð Bandaríkjamanna við Úkraínu meðan á yfirstandandi innrás Rússa stendur yfir. Vance hefur lýst sjálfum sér sem „tengdur mörgum undarlegum, hægrisinnuðum undirmenningum“ á netinu og er þekktur fyrir tengsl sín við Silicon Valley.

Vance hefur sagt að hann sé "viðbragðssinni" sem sé í stríði við "stjórnina". Hann er undir áhrifum af og er talinn vera "hluti af vaxandi nýhægri hring stjórnmálamanna og hugsuða sem hafa tekið upp nýviðbrögð (eða 'NRx') form stjórnmála". Hreyfingin, einnig þekkt sem The Dark Enlightenment, er á móti fjöldaþátttökulýðræði, sérstaklega frjálslyndu lýðræði.

En skiptir Vance einhverju máli? Varaforsetar eru eins og varadekk undir bíla, geymt í skottinu þar til nota þarf það. Einstaka varaforsetar hafa verið virkir, Pence var t.a.m. virkur varaforseti Trumps allt til loka forsetatíðar hans er slitnaði á milli þeirra.

Vance eins og aðrir frambjóðendur, til vinstri eða hægri, njóta stuðnings milljónamæringa. Það var frægt þegar Mark Zuckerberg, stofnandi Facebook, veitti 450 milljónir dollara í aðstoð við framboð Joe Biden 2020. Margir segja að það framlag hafi vegið þungt í sigri Bidens. Venjulega hafa demókratar digri sjóði að sækja í en repúblikanar. Þetta er gallinn á lýðræðinu í Bandaríkjunum og einnig lobbíisminn. Þetta má sjá á Íslandi en í minna mæli.

Ef Trump kemst til valda, skiptir Vance máli eftir forsetatíð hans. Hann mun líklega vera virkur varaforseti og fá hlutverk. En Vance er enn óskrifað blað, svo ungur er hann og reynslan af störfum hans lítil.

Græðgi Reykjavíkurborgar - bílastæðisgjöld

Eins og allir vita, er sósíalistum í Reykjavík meinilla við bíla. Bíllinn, tákn einstaklingsfrelsis og sjálfræði borgarans, fellur illa inn í hugmyndafræði hóphyggju þeirra (e. collectivism) sem allir sannir rauðliðar aðhyllast.  Allir eiga að enda á sama stað - sameiginlega og samtímis. Hjörðin er því kvött til að sameinast í að taka strætó, þar sem allir eru jafnir innanborðs og enda á sama stað.

Margar ástæður eru gefnar fyrir bílahatri þeirra, sumar hljóma skynsamlega en aðrar fáranlegar. Bílarnir menga segja þeir og ef þeim er bent á að sumir bílar menga ekki neitt, svo sem vetnisbílar eða rafmagnsbílar, þá koma þau mótrök að bílarnir taki pláss á götunum! Ef greitt er fyrir umferð, þá koma bara fleiri bílar! Aldrei er athugað að bílum fjölgar í takt við fjölgun borgarbúa en fjölgar ekki af sjálfu sér.

Í stað þess að byggja mislæg gatnamót eða fjölga akgreinum, eru hindranir bókstaflega lagðar í veg bifreiðaeigandans. Hann þarf að hossast yfir hraðahindranir, sumstað eru fjórar hindranir á 100 metra löngum kafla. Enginn talar um tjónið sem bíleigandinn verður fyrir, sem er tíðari skipti á hjólabúnaði vegna þess að hossingurinn eyðileggur hann.

Tveggja akgreina hraðbrautir eru allt í einu eins akreina brautir, þrátt fyrir aukna bílaumferð. Þeir sem eru í náðinni, eru auðvitað gangandi vegfarendur eða hjólreiðafólk. Bestu vegir í höfuðborg Reykvíkinga eru hjólreiðastígar eða göngustígar. Bílvegir eru illa haldið við og varla nennt að sópa göturnar sómasamlega.

Landsbyggðafólk er að sjálfsögðu ekki velkomið og látið borga dýrum dómum fyrir að voga sér að koma fljúgandi til höfuðstaðarins og best að skattleggja ósvífina í báða enda, með bílastæðisgjöld við helstu flugvelli landsins og í Reykjavík.

Þá erum við komin að kjarna þessa pistils. Bílar mega ekki keyra um götur borgarinnar, þeir eru til ama en þeir mega heldur ekki standa kyrrstæðir. Ef bíl er lagt í miðborg Reykjavíkur, er refsað harðlega fyrir verknaðinn. Svæðið sem er með gjaldskyldu hefur farið sífellt stækkandi og í stórum radíus frá miðpunkt Reykjavíkur, þarf fólk að borga. Nú síðast á að rukka fyrir að leggja bílgarminn við Hallgrímskirkju.  Nú eiga sjúklingar Landsspítalans eða bláfátækir háskólanemendur að borga í stöðumælir.  Af hverju getur það ekki bara tekið strætó eins og við vinstri menn heimtum? Ókei, þú ætlar samt að eiga bíl? Við látum þig borga fyrir óskundann.

Eitt sinn voru rökin fyrir að fólk borgar í stöðumæla miðborgarinnar að einstaklingar leggi ekki undir sig bílastæði hálfa eða heilu daganna og hleypti ekki öðru fólk að þjónustu verslana eða opinberra fyrirtækja. Greitt var í stöðumælir á skrifstofutíma. En sósíalistarnir í Reykjavík virðast ekki lengur nenna að réttlæta gjaldtökuna, og nú er svo komið að greitt er í stöðumæla fram til kl. tíu á kvöldin, á laugardögum og sunnudögum og gjaldið er himinn hátt. Held að það sé 600 kr. fyrir klst. á dýru gjaldsvæði.

Er einhver furða að bloggritari forðast miðborg Reykjavíkur eins og heitan eld? Hann ætlaði nú að kíkja á hátíðina Götubiti í Hljómskálagarðinum sem var nú um helgina. En þegar bílastæðisgjaldið er orðið hærra en skyndibitinn, og það er rukkað um helgar fyrir að leggja bílinn, hætti bloggritari við ferðina. Hann hefur engan áhuga á að hjálpa gjaldþrota sósíalistastjórn Reykjavíkur að rétta við gjaldþrota borg. Já, borgin er gjaldþrota. Skuldirnar eru komnar við 200% markið.

Bloggritari lagði leið sína á veitingastað í sveitafélagi sínu en á meðan verður einhver skyndibitasali í Reykjavík af krónum hans. Ástæðan fyrir að miðborgin er ekki mannauð, eru túristanir sem halda henni uppi. Meirihluti þeirra sem leggja leið sína þangað eru saklausir erlendir ferðmenn sem hrista höfuðið í sífellu yfir brjálæðislegu háu matarverði, hótelverði og verðbólgu en láta sig hafa það í einn eða fleiri daga en forða sig fljótt út á land eða úr landi. Græðgi Íslendinga, ekki bara Reykjavíkurborgar, er ekki einboðið. 

Tveggja klukkustunda ferð með Strætó til að komast milli A og B? Nei takk. Borgarferð á sunnudegi? Nei takk. Búseta í Reykjavík? Nei takk!

P.S. Hvernig gengur Dag B. Eggerts. að komast á milli staða þegar hann er ekki lengur borgarstjóri? Enginn einkabílstjóri eða drossía að hossast í yfir hraðahindranirnar?

Af hverju hljóta vinstri flokkar svo mikið fylgi á Íslandi?

Þetta hefur verið ráðgáta að hluta til í augum bloggritara en svarið er kannski ekki svo flókið. Hér á landi hefur pólitískt fylgi horft til þróunar þar sem verulegur hluti þjóðarinnar hallast að vinstri eða framsæknum stjórnmálum. Þessi tilhneiging endurspeglast í stuðningi við stjórnmálaflokka og hreyfingar sem leggja áherslu á félagslega velferð, umhverfislega sjálfbærni, jafnrétti og framsækna félagsmálastefnu. 

Ef farið er aftur í söguna eða litið á landakortið, þá er skiljanlegt að Ísland hafi tekið upp sósíaldemókratíska stjórnmálakerfið að fyrirmynd annarra Norðurlanda.  Íslendingar sóttu menntun og fyrirmyndir til Danmerkur en einnig til annarra Norðurlanda. Á Norðurlöndum hafa sósíaldemókratar verið ríkjandi stjórnmálaafl mest alla 20. öldina. Vegna þess að sósíaldemókratar tóku upp mildu útgáfu af kommúnismanum, leyfðu einstaklingsfrelsið og markaðinn að vera í friði en skattlögðu afraksturinn upp í rjáfur, tókst þeim að friða alla aðila í þjóðfélaginu. Lágstéttin fékk sitt velferðakerfi, millistéttin sína menntun og yfirstéttin að halda í kapaitalíska kerfið að mestu í friði.

Ástæður vinstri sinnaðra halla í íslenskum stjórnmálum

Í fyrsta lagi er hefð fyrir velferðarríki.  Á Íslandi er sterk hefð fyrir velferðarsamfélagi sem er í takt við vinstri sinnuð gildi eins og almannatryggingar, heilbrigðisþjónustu og menntun fyrir alla.

Málefni eins og jafnrétti kynjanna, LGBTQ+ réttindi og framsækin félagsmálastefna hafa mikinn stuðning á Íslandi, í takt við hugmyndafræði vinstri manna.

Almenningsálitið á Íslandi er oft hlynnt stefnum sem eru einkennandi fyrir hugmyndafræði vinstri manna, svo sem félagslega velferð, umhverfisvernd og framsækna félagsstefnu.

Í stuttu máli má segja að á Íslandi sé fjölbreytt pólitískt landslag með flokkum víðsvegar um litrófið, þá er áberandi hneigð til vinstri sinnaðra stjórnmála, knúin áfram af skuldbindingu landsins um félagslega velferð, umhverfislega sjálfbærni og framsækin félagsleg gildi.

En vinstri sinnuð pólitík kostar sitt. Ísland hefur meira eða minna leyti verið rekið með halla allan lýðveldistímann. Útdeiling gósssins - velferðina, hefur leitt til spillingu og of mikið vald stjórnmálamanna. Vinstri pólitíkusar kunna ekki að búa til peninga, bara að eyða annarra manna fé. Demókratar í Svíþjóð reyndu eitt sinn að fara alla leið og skattlögðu yfirstéttina og atvinnulífið upp í rjáfur og afleiðingin var skelfileg. Þeir hættu fljótlega við þetta og nú fær iðnaðurinn í Svíþjóð að vera mestu í friði en skattar eru enn of háir.

80% skattur á auðmenn í Frakklandi leiddi til þess að auðstéttin flutti sig úr landi og í Kaliforníu flýja auðmenn og stórfyrirtækin sósíalísku paradísina í ríkinu í hrönnum. Svo er einnig farið um millistéttina sem borgar mestu skattanna. Um 200 þúsund manna fækkun er í Kaliforínu árlega þrátt fyrir að milljónir hælisleitenda leita í ríkið til að komast í velferðakerfið. Inn streymir fólk sem fer á ríkisspenan en út fer fólk sem heldur uppi velferðakerfið.  Enda er allt í rjúkandi rúst í efnahag ríkisins. 

Sama þróun er á Íslandi. Ríkið er rekið með halla og inn streyma hælisleitendur sem kosta ríkið tugi milljarða árlega. Það er bara þannig með velferðakerfi hvers ríkis, það er ekki endalaus uppspretta styrkja eða stuðnings við almenning.  Þess vegna er stefna vinstri flokka í efnahagsmálum eða samskiptum við umheiminn, sbr. opin landamæri, ekki sjálfbær. Þetta viðurkenndi Kristrún formaður Samfylkingarinnar nýverið en VG hafa ekki enn séð ljósið. VG varð þó að horfast í augum við veruleikann í varnarmálum er NATÓ Kata varð forsætisráðherra.

Íslenska stjórnmálastéttin í raun viðurkenndi þetta með nýjum útlendingalögum í sumar sem komu í stað útlendingalaga frá 2017 sem voru meingölluð og opnuðu landamærahliðin upp á gátt. Íslenska velferðkerfið, sem var lélegt fyrir, þoldi ekki áganginn. Í raun, þótt það hafi ekki verið sagt opinberlega, snúast nýju útlendingalögin um að vernda velferðakerfið.

En það er slæmt þegar vinstri slagsíðan er orðin of mikil. Það er slæmt þegar eini opinberi hægri flokkurinn, Sjálfstæðisflokkurinn, er bara enn einn sósíaldemókratíski flokkurinn, eins og það sé ekki nóg framboð af vinstri flokkum á Íslandi? Það vantar hægri sveiflu á landi - vantar jafnvægi. Hægrið kann að búa til pening en vinstrið að útdeila gæðunum. Er það ekki bara ágætis jafnvægi?

Smá húmor með þessum pistli....

 

 

 

Reykjavíkurborg níðist á minni máttar í húsnæðismálum

Húsnæðisvandi Reykjavíkur hefur verið viðvarandi síðan Reykjavík fékk kaupstaðaréttindi árið 1786 ásamt fimm öðrum stöðum í kjölfar afnáms einokunarverslunar í landinu. Það sem gerði útslagið með að staðurinn varð höfuðstaður Íslands var rekstur Innréttingarinnar og þéttbýlið í kringum fyrsta fyrirtæki Íslands. Annað var að stjórnkerfið leitaði þangað með stofnanir sínar og ágæt fiskimið voru við Faxaflóa. Á nítjándu öld mynduðust þéttar þyrpingar lítilla húsa eða kofa sjómanna í bænum og ekki var aftur snúið.

Allan þennan tíma hefur verið skortur á húsnæði. Lítum aðeins á Wikipedia og sjáum hvað hún segir:

"Bærinn óx smátt og smátt alla 19. öldina og ákveðið var að flytja þangað endurreist Alþingi, auk annarrar stjórnsýslu landsins. Hafnarstæðið þótti lengi ófullnægjandi og 1913 til 1917 var Reykjavíkurhöfn byggð. Borgin óx hratt eftir fyrri heimsstyrjöld og þar bjó um fimmtungur landsmanna árið 1921. Reykjavíkurflugvöllur var reistur af breska setuliðinu í Reykjavík í síðari heimsstyrjöld. Braggahverfi einkenndu borgina lengi eftir stríð. Hitaveita Reykjavíkur var stofnuð 1946 og árið 1970 voru yfir 90% húsa í Reykjavík tengd henni. Þá voru íbúar Reykjavíkur orðnir 40% landsmanna. Á síðari hluta 20. aldar stækkaði borgin hratt með nýjum íbúðahverfum í Breiðholti, Árbæ og Grafarvogi. Húsnæðiskreppa hefur reglulega komið upp í tengslum við fólksfjölgun í borginni, meðal annars á 21. öld."

Sjá slóð: Reykjavík

Við sjáum að bæjarstjórn Reykjavíkur réð ekki við íbúafjölguna eftir seinni heimsstyrjöld. Bæði breski og bandaríski herinn skyldi eftir sig heilu hverfin af bröggum enda hátt í 40 þúsund hermenn voru hér staðsettir þegar mest var á stríðsárunum. Bretar reistu mörg braggahverfi úr forsniðnum bragga einingum sem þeir komu með til Íslands þegar þeir hernámu landið segir Wikipedía og segir að: "Alls risu um 6000 breskir braggar en þegar Bandaríkin tóku við hernáminu þá reistu þeir til viðbótar 1500 bragga. Braggahverfin sem hermenn skildu eftir voru svo um langt skeið notuð sem íbúðarhúsnæði."

Braggar voru staðlaðar byggingar, líkt og nú er verið að bjóða, svo sem "trailer houses" í Bandaríkjunum í dag og fjöldi manna býr í. Hægt var að búa í þeim bæði vetur og sumur en hentuðu ekki til langtíma dvalar. Braggarnir hrörnuðu og fólkið sem bjó í þeim reyndi kannski ekki mikið til að halda þeim sómasamlega við, enda átti þetta að vera til bráðabirgða. Fólkið bláfátækt og barnamargt, sumt ógæfufólk annað bara venjulegt fólk sem vann sína vinnu. Sjá má þetta í kvikmyndinni "Djöflaeyjan".

En bæjarstjórn Reykjavíkur snéri aldrei baki við fólk í neyð. Braggabyggðin var umborin og eitthvað var reynt að gera í málunum. Þar með urðu úthverfi Reykjavíkur til á sjötta áratugnum, sérstaklega Árbær og Breiðholt. 

Sjálfur bjó bloggritari í Blesugróf, sem var eins og þorp og byggðist upp úr 1947 og voru foreldrar hans meðal fyrstu frumbýlinga. Þarna var campur og sá bloggritari leyfar undirstöðurna er hann var ungur að aldri, nú allt horfið. En hverfið var hálf gerður villta vestur bær, húsin byggð einhvern veginn, lítið skipulag og í óþökk stjórnvalda sem þó létu hverfisbúa í friði. Hverfið litla var fjölmennt, hálfgert fátækrahverfi sem þó dafnaði og í dag er það með dýrustu hverfum Reykjavíkur að búa í. Bloggritari varð vitni að uppbyggingu Breiðholts. Íbúar þess komu við í hverfisbúð Blesugrófar á leið sinni í Breiðholt og við byggingu þess. En það er önnur saga.

Reykjavík tókst lengi vel, eftir að stefnan að byggja upp úthverfin í stjórnartíð Sjálfstæðisflokksins, og viðhalda sjálfseignastefnu, að halda í við íbúafjölgun. Faðir bloggritara einmitt byggði glæsilegt einbýlishús upp úr 1980 við hlið gamla hússins sem svo var rifið. Það var eins og allir sem gátu vettlingi valdið, hafi farið út í að byggja eigið húsnæði. Verktakar komu hvergi við sögu nema við byggingu blokka.

En svo komu sósíalistar til valda í Reykjavík eftir 2000. Þeir hafa allar götur síðan haft aðra stefnu en sjálfseignastefnu. Þeir hafa leyft verktakanna yfirtaka húsnæðismarkaðinn í Reykjavík og nú reynir varla nokkur maður að byggja eigið húsnæði. Einbýlishúsið, tákn millistéttarinnar og einkaframtaksins, er ekki lengur byggt í Reykjavík.

Og uppbygging og skipulag nýrra hverfa er hin undarlegasta. Vegna úttópu um að búa til þétta byggð í anda evrópskra borga, þar sem gervi strætó sem menn kalla borgarlínu (er bara strætó sem fer eftir einkavegum borgarinnar) nær í fólk og skutlar í vinnu, var farið út í að troða háreistum byggingum á alla græna bletti borgarinnar. Hinn vondi bíll, átti að gera útlægðan.

Svo atgangssamir voru vinstri lingarnir, sem þó boða græna lausnir, að meira segja var reynt að byggja í Laugardal (þeim hefur tekist það að mestu).  Hin græna Reykjavík er að breytast í bandaríska borg, steinsteypu frumskóg háhýsa, þar sem fólk horfir út um gluggann inn í næstu íbúð úr fáeinum metra fjarlægð.

Borgarstjórn vissi alveg að það væri nauðsynlegt að halda áfram byggingu úthverfa, Úlfarárdal sérstaklega, til að halda í við eftirspurnina, en samt var ákveðið að fara í rándýra þéttingu byggða. Eins og allir vita, er mjög dýrt og erfitt að byggja í gróinni byggð (sjá miðborg Reykjavíkur, sem hefur verið undirlögð lokunum í tvo áratugi) en í nýrri byggð. Venjulegt launafólk hefur ekki efni á að kaupa svona dýrt húsnæði né er byggt nógu mikið til að annast eftirspurnina.

En hvað gerir fólk þá sem er úthýst úr Reykjavík? Fyrirtækin, sem Reykjavík leggur mikla fæð á, hafa flúið til Hafnarfjarðar sem er núna mesti iðnaðarbær landsins. Vinstri menn harðánægðir með fá iðnaðarhúsnæði undir nýja íbúðabyggð (hærra útsvar) en gleyma að fyrirtækin eru undirstaða atvinnu fyrir hinu nýju íbúa. 

Reykjavík er ekki lengur iðnaðar- eða fiskibær, heldur tilberi sem sýgur skatta úr landsbyggðinni en leggur ekkert fram sjálf, nema lóðir undir stjórnkerfið. Fólkið hefur leitað til nágrannasveitafélaganna í leit að húsnæði. Garðabær, Mosfellsbær, Seltjarnarnes (að litlu leyti vegna landsskort), en sérstaklega Kópavogur og Hafnarfjörður hafa tekið við fólksfjölgunar sprengunni.

En jafnvel þessi nágrannasveitafélög hafa ekki getið tekið við allan fjöldann og því hefur fólk leitað alla leið til Selfosss, Borganes, Akranes, Suðurnes, Hveragerði og Þorlákshöfn í leit að húsnæði. Reykjanesbær og Árborg hafa tekið við flestum íbúum.

En hvað með það fólk sem fellur milli stafs og hurðar? Þeir sem geta ekki flúið til nágrannasveitafélaganna eða út á landsbyggðina? Nútíma braggabúa sem búa í hjólhýsum? Þeim er sagt að éta það sem úti frýs. Einar borgarstjóri sagði nýverið, farið bara eitthvað allt annað en að vera í Reykjavík, farið á tjaldsvæðin í nágrannasveitarfélögunum. En bara ef það væri svo einfalt. Bloggritari varð vitni að því þegar lögreglan rak hjólhýsafólk um haust eitt, af tjaldsvæði nágrannasveitarfélags. Svo var sett slá fyrir, svo að það væri öruggt að svona fólk komi ekki aftur!  Útlagar og útilegufólk nútímans er hvergi velkomið.  Núverandi borgarstjóri ætti að lesa sögu Reykjavíkur, sem hann nú stjórnar, og hafa meiri samúð.