Lofthelgi Íslands í höndum norska flughersins í tvo mánuði

Norski flugherinn er með fréttum um þetta og segir að í janúar og febrúar 2023 eru norskar F-35 orrustuflugvélar sendar á vettvang til að halda íslenskri lofthelgi örugga.

Og þeir segja í fréttatilkynningu: "Ísland er ekki með eigin flugher. Til að mæta þörf Íslands fyrir viðbúnað og loftrýmisgæslu á friðartímum, veitir NATO reglubundið viðveru fyrir lofteftirlits- og hlerunargetu. Verkefnið heitir Iceland Air Policing (IAP) og er það á vegum aðildarríkja NATO í þrjár til fjórar vikur í senn. IAP viðheldur öryggi í lofthelgi NATO.

Hvert er hlutverk Noregs?

Norðmenn hafa nú sent fjórar F-35 vélar til Keflavíkurflugvallar á Íslandi, þar af tvær í biðstöðu 24.-7. Norsku orrustuflugvélarnar eru tilbúnar til að „spæna“ á hverjum tíma frá Keflavík. Ef óþekkt flugvél kemur nærri íslenskri lofthelgi, til dæmis, fær flugsveitin skilaboð um að skjóta F-35 vélunum strax á loft til að bera kennsl á óþekkta flugvélar. IAP verkefnið hófst formlega 19. janúar 2023 og stendur í þrjár vikur, til 9. febrúar 2023.

Konunglegi norski flugherinn er mjög fær um þetta viðbúnaðarverkefni, kallað Quick Reaction Alert (QRA). Norskar F-35 vélar sinna svipuðum verkefnum fyrir NATO frá Evenes flugherstöðinni í Noregi, þar sem þær eru tilbúnar til kappflugs 24/7, 365 daga á ári.

Dreifing þessa árs fyrir IAP til Keflavíkur er í þriðja sinn sem Norðmenn eru með nýju F-35 vélarnar erlendis."

Og fréttatilkyninning segir jafnframt: "Við höfum framkvæmt IAP margoft áður með fyrri bardagavélum okkar, F-16. Norska sendinefndin samanstendur af um það bil 100 manns, allt frá flugmönnum, tæknimönnum, flutningastarfsmönnum til annarra stuðningsaðgerða. Þar á meðal eru norskir eftirlits- og tilkynningamenn, sem fylgjast með og framleiða viðurkennda loftmynd (RAP) af íslenskri lofthelgi.

Fluglöggæslan (eins þeir kalla þetta) sjálf stendur yfir í þrjár vikur en sveitin starfar vikum saman bæði fyrir og eftir verkefnið við verkefni sem tengjast undirbúningi, flutningum og endurskipulagningu.

Fluglöggæsla Íslands er mikilvæg fyrir NATO í heild en einnig fyrir Noreg. Í gegnum verkefnið er norski herinn fær um að setja vopnakerfið í ýmsar prófanir og auka getu okkar til að stjórna F-35 vélunum okkar, með nauðsynlegum stuðningsaðgerðum, utan norsks yfirráðasvæðis."

Norðmenn eru með alvöru her sem getur reynst skeinuhættur ef á verður ráðist. Norski herinn var endureistur árið 1628 og hefur allar götur síðan sannað að hann er erfiður viðureignar.

Sannar stríðið í Úkraníu að skriðdrekar eru úreldir?

Sannar stríðið í Úkraníu að skriðdrekar eru úreldir?

Tvennum sögum fara af því og skiptar skoðanir fræðimanna. Ég ætla að birta hér þýðingu mína á grein eftir Brent M. Eastwood. Heyrum hvað hann hefur að segja.

Eru drónar og skriðdrekabanar (eldflaugar) að gera skriðdreka úrelta?

Maður  hefur séð myndirnar og myndböndin sem hafa skjalfest hina fjölmörgu rússnesku skriðdreka sem hafa bilað eða verið  eyðilagðir, sem hafa runnið á vígvellinum. Bayraktar TB2 bardagadróninn og Javelin skriðdrekaflugskeytin hafa verið hrikaleg fyrir rússnesk bryntæki. Viðkvæm virkisturn skriðdrekans ræður ekki við eldflaugaárás. Skriðdrekaárásakerfi rignir svo sannarlega dauða ofan frá.

Vefsíðan 1945 hefur greint frá tilraunum Rússa til að verja skriðdreka sína fyrir þessum tegundum eldflauga. Hersveitir Vladimírs Pútíns hafa byggt járnbúr fyrir ofan skriðdrekaturna til að hindra niðurleið skriðdrekaeldflauga. Þessar mótvægisaðgerðir hafa ekki skilað árangri.

Ótrúlegt tap Rússa

Frá og með 13. mars hafa Úkraínumenn misst 389 skriðdreka og 1.249 brynvarða hervagna, að sögn úkraínska varnarmálaráðuneytisins sem vitnað er í í Kyiv Independent. Þó að þessar tölur séu ekki staðfestar af sjálfu sér er óhætt að segja að Rússar hafi eyðilagt hundruð skriðdreka en sjálfir orðið miklu tjóni.

Þess virði?

Árið 2020 gerði Army Technology veftímaritið könnun og spurði hvort skriðdrekar væru verðmæt fjárfesting. Þeir spurðu yfir 6.000 svarendur. 74 prósent aðspurðra sögðu að skriðdrekar væru sannarlega verðmæta fjárfesting á meðan 26 prósent sögðu að svo væri ekki.

Niðurstaða skoðanakönnunarinnar var að í bardögum gegn uppreisnarmönnum og hryðjuverkum í Írak og Afganistan gegndi helsti bardagaskriðdrekinn minna hlutverki og hann átti á hættu að verða eyddur. En vegna mikillar endurvakningar herafla Rússa og Kínverja – bæði lönd sem búa yfir stórum brynvörðum brynherjum – þótti skriðdrekinn orðinn mikilvægur á ný.

En hér koma úkraínsku hersveitirnar

Rússneska innrásin í Úkraínu gæti hafa breytt þeirri tilfinningu aftur. Verið er að eyða rússneskum skriðdrekum um allt land. Notkun Úkraínumanna á stand-off flugskeytum og drónum hefur leitt til nýrrar gáruáhrifa í hernaði með brynvörðum tækjum – sem hefur breytt sjónarhorni á hvað það þýðir að vera með skriðdreka í bardaga.

Landgönguliðar sleppa bryntækjum sínum

Bandaríska landgönguliðið var svo viss um að þessi breyting á hernaði myndi gera skriðdreka úreldan að þeir hafa tekið marga af Abrams skriðdrekum sínum úr umferð og sveitin ætlar að verða skriðdrekalaus til að geta einbeitt sér að sjóflugsverkefni sínu. Landgönguliðs skriðdrekaforingjar hafa verið beðnir um að yfirgefa þjónustuna, ráða  sig í aðra deildir herafla eða ganga í landherinn.

Kannski líta landgönguliðarnir út fyrir að vera klárir vegna þess að stríðið í Úkraínu sýnir að skriðdreka og fótgönguliðið er að verða óþarfi. Ein ástæða fyrir erfiðleikum brynvarða farartækja í Úkraínu hefur verið Bayraktar TB2 bardagadróninn.

Bayraktar drónarnir gjöreyðileggja rússneska skriðdreka

Þetta mannlausa kerfi er banvænt fyrir skriðdrekann. Bayraktar TB2 er tyrknesk framleiðsla og Úkraínumenn eru með um 50 slíka dróna og fleiri á leiðinni. Hver flugvél hefur fjórar leysistýrðar eldflaugar.

Dróninn getur flogið í um það bil 24 klukkustundir með lofthæð upp á 25.000 fet. Drónastjórnendur geta verið í allt að 185 mílna fjarlægð. Burðargetan er 121 pund með 105 hestafla vél. Hámarkshraði hans er um 80 mílur á klukkustund.

Bayraktar er að sanna að dróninn getur forðast rússneskar ratsjár og stöðvunarbúnað. En velgengni þeirra stafar líka af vafasömum aðferðum Rússa þar sem innrásarherarnir verja ekki alltaf bryndeildir sínar með loft-til-loft flaugum og öðrum tilgerðum loftvarnarkerfi.

Þrátt fyrir velgengni Bayraktar, tel ég ekki að skriðdrekinn sé orðinn úreldur. Lönd munu draga lærdóm af stríðinu í Úkraínu og styrkja brynvörn á toppi virkisturnsins. Taktíkin mun einnig batna. Bardagasveitir Bandaríkjanna munu nota eigin dróna til að vinna gegn óvininum og skynja betur árásir frá fjarstýrðum farartækjum. Þannig mun skriðdrekinn enn vera meginstoð í nútíma bardaga.

Brent M. Eastwood, PhD, starfar nú sem ritstjóri varnarmála og þjóðaröryggis fyrir ritið 1945 og er höfundur Humans, Machines, and Data: Future Trends in Warfare

Slóð: Does the War in Ukraine Prove Tanks Are Totally Obsolete? - 19FortyFive

Hugleiðingar mínar

Ég er ekki eins bjartsýnn og Brent og mér finnst hann tvísagna. Og stríðið í Úkraníu er kannski ekki besta kennsludæmið. Menn munu nota það sem víti til varnaðar. Drónatæknin er nýhafin og miklar framfarir eru árlega. Og talandi um gervigreindin, sem leiðir til gjörbyltingu i hernaði. Uppgötvanir í hertækni er einmitt oft leiðandi fyrir borgaralega tækniframþróun.

Brent bendir réttilega á veikleika skriðdrekanna gagnvart drónaárásum og það að fótgöngulið Bandaríkjanna er orðið afhuga skriðdrekanotknun. Þetta eru góðar vísbendingar um gagnleysi skriðdreka. Hann telur að tækniframfarir muni bjarga skriðdrekanum, en ég tel einmitt að tækniframfarir geri endanlega út um hlutverk skriðdrekanna. Það fer eins fyrir skriðdrekanum og stóru orrustuskipunum, þau voru þegar úreld í upphafi seinni heimsstyrjaldarinnar. Urðu að fljótandi fallbyssustæðum.

Ég myndi a.m.k. ekki vilja sækja um starf sem skriðdrekaliði og lýst betur á starf drónastjóra sem framtíðarstarf!

Allsherjarstríð og lýðræðisríki

Ég ræddi um herveldið Bandaríkin í síðustu grein minni. Ég sagði að BNA væri lýðræðisríki (sem er um leið heimsveldi og hagar sér eftir því) sem setur því ákveðin takmörk. Til að mynda geta Bandaríkin átt í erfiðleikum með að heyja allsherjarstríð, með öllu því sem því fylgir. Sjá mátti þetta í Kóreustríðinu og Víetnamstríðinu, hernaðurinn var takmarkaður og reynt var að hlífa almenningi. Bandaríkin unnu aldrei lokasigur, þ.e.a.s. stríðið, þótt þau hafi unnið allar orrustur. Í báðum stríðum var hernaðarlegt jafntefli en pólitískur ósigur.

Almennt séð, eru lýðræðisríki ólíklegri til að hefja stríð en harðstjórnarríki. En á því eru undantekingar ef þau eru heimsveldi, líkt og breska heimsveldið og það bandaríska.

Stríðsrekstur þeirra er þó ólíkari en hjá harðstjórnarríkjunum. Þau berjast oftast með aðra hendina bundna fyrir aftan bak, þ.e.a.s. þau heyja ekki allsherjar gereyðingastríð og þau reyna að hlífa borgurum meira. 

Sjá mátti þetta í seinni heimsstyrjöldinni, þegar Þjóðverjar (nasistar) - harðstjórnarríki, hóf stríð gegn öðru harðstjórnarríki, Sovétríkin. Hugmyndakerfin bæði kröfust algjöran sigur, gengið milli bols og höfuð, og annar yrði undir sem og varð. Aukaleikarnir í stríðinu á meginlandi Evrópu, Bandamenn (Bandaríkjamenn, Bretar, Kanadamenn og aðrir) háðu annars konar stríð við nasistanna. Það var grimmt en ekki eins grimmt og á austurvígstöðvunum. Farið var betur með fanga í vestri samanborið við austri af beggja hálfu og leikreglur meira virtar. Ef til vill vegna þess að nasistarnir voru að berjast á móti lýðræðisríkjum?

Hvað um það. Hér er ætlunin að fjalla um allsherjarstríð sem lýðræðisríkin eiga erfitt með að heyja ef barist er utan landamæra ríkja þeirra en eru meira tilbúin að heyja ef t.d. innrás á sér stað.  Hér verður að fara með alhæfingar, því að það eru alltaf til undantekningar á öllum reglum og sérstaklega í hernaði.

Það er ef til vill akkelishæll Bandaríkjanna að heyja ekki allsherjarstríð líkt og nasistar gerðu. Þeir síðarnefndu hlífðu engum og brutu alla andstöðu niður með harðri hendi. Dæmi um þetta eru örlög andspyrnuhreyfinganna í Evrópu, árangur þeirra var eins og bíflugubit og breytti engu um gang stríðsins. Það þurfti milljóna her Sovétríkjanna til að berja nasistanna niður. Harkan var svo mikill að Júgóslavar, annálaðir fjallahermenn réðu ekki við þýska hersetuliðið (og alls staðar annarstaðar var sama saga). Ef einn þýskur hermaður var drepinn, voru 10 borgarar drepnir, jafnt í Júgóslavakíu, Pólandi eða Frakklandi. Þetta hélt aftur af andspyrnunni og aðgerðir hennar voru takmarkaðar. Sömu taktík beittu Mongólar með góðum árangri í sínum hernaði, sama með Rómverja og aðrar sigursælar herþjóðir (Assýringar voru meðal fyrstu her heimsvelda í heiminum og annálaðir fyrir grimmd).

En ég er alls ekki að mæla allsherjarstríði neina bót, síður en svo,  lýðræðisríkin með "mjúka hernaði" sínum geta unnið stríð á sinn hátt og þau hafa gert það. BNA hafa í raun náð ásættanlegri niðurstöðu í stríðum sínum á 20. öld, haldið aftur af harðstjórnarríkjum, þótt fullur sigur hafi ekki fylgt í kjölfarið. Ég er hér aðeins að tala um stríðsrekstur út frá herfræðilegu sjónarhorni.

Hernaðarsagan segir að besta leiðin til að vinna stríð er allsherjarsigur og andstæðingurinn sé barinn svo á bak aftur, að hann eigi sér ekki viðreisnar von næstu aldir. Sbr. framganga Mongóla í Íran (afleiðingarnar má enn sjá). Berja verður hugmyndafræði andstæðingsins á bak aftur með sigrinum. Það er ekki nóg að vinna á vígvellinum, það verður að vinna friðinn (og afleggja hugmyndafræði andstæðingsins).

Skilgreining - hvað er allsherjarstríð?

Algert stríð er stefna þar sem herir nota allar nauðsynlegar leiðir til að sigra, þar með talið þær sem eru taldar siðferðilega rangar í tengslum við hernað. Markmiðið er ekki aðeins að eyðileggja heldur að sigra óvininn þannig að hann geti ekki haldið áfram að berjast um ófyrirséða framtíð. „Algert stríð“ felur í sér fjóra hluti: Virkjun, neita til málamiðlun, þurrka út hlutverki milli hermanna og óbreyttra borgara og alger stjórn á samfélaginu. Fyrri heimsstyrjöldin var að mörgu leyti algjört stríð. Það hafði aldrei verið stríð sem var jafn hrikalegt.

Bandaríska borgarastyrjöldin hefur verið flokkuð af sumum sagnfræðingum sem "algert stríð." Algjört stríð er skilgreint sem "stríð sem er ótakmarkað hvað varðar vopnin sem notuð eru, landsvæðið eða bardagamenn sem taka þátt eða markmiðin sem stefnt er að." Stríðið var ekki aðeins háð á fjarlægum vígvöllum þar sem hermenn voru staðsettir, heldur einnig meðal borgara í borgum og þeir sjálfir skotmörk.

Nútíma allsherjarstríð (á tímum iðnvæðingar)

Í nútímanum hafa skilgreiningar á stríði og byltingu orðið mjög svipaðar vegna þess að stríð og bylting hafa orðið mjög lík.

Eitt mjög áberandi einkenni samruna stríðs og byltingar er 20. aldar umbreyting á yfirlýstum eða fullyrtum stríðsmarkmiðum úr landhernaðarlegum markmiðum í pólitísk og byltingarkennd markmið samtímans.

Aldir fyrir 20. voru sannanlega „friðsamlegri“. Pitirim Sorokin, í bindi. 3 af Social and Cultural Dynamics, kom með þessa tölfræði sem sýnir hversu ótrúlega „friðsæl“ 19. öldin var =

*1701:1815; Stríðsslys (drepst, slys, sjúkdómur) = 8.829.000
*1815:1914; Stríðsslys (drepst, slys, sjúkdómur) = 2.217.000

Sorokin leitaðist við að búa til vísitölu stríðsátaka fyrir hverja öld. Hann mældi fjölda styrjalda, lengd, stærð herja, fjölda drepinna og særðra, fjölda landa sem tóku þátt og prósent íbúa í einkennisbúningi. Hann setti 15. öldina á vísitöluna "100". Í samanburði við þá vísitölu, 20. öld ALLT AÐ seinni heimsstyjöld (þ.e. frá 1900 til 1938) = "3000". Með öðrum orðum, fyrsti þriðjungur 20. aldar var 30 sinnum stríðsamari en öll 15. öld.

Hér eru tölur Sorokins um meðaltal árlegra dauðsfalla af völdum stríðs á undanförnum öldum =

1600-1699 = 33.000
1700-1799 = 52.000
1800-1899 = 55.000
1900-1936 = 700.000 | NB! 20.-c. tölur náðu aðeins yfir fyrsta 1/3 af 20. öld, fyrir seinni heimsstyrjöld (heimild: https://pages.uoregon.edu/kimball/wrx.total.htm )

Með öðrum orðum, því nær sem dregur okkur í tíma og því iðnvæddara sem samfélagið er, verða drápin og eyðilegging iðnvæddari (á verksmiðju stigi) og stærri í sniðum. Allt samfélagið lagt undir og allir verða fyrir barðinu á stríðinu sem er háð.

Borgarastríðið í Bandaríkjunum var eiginlega fyrsta nútímastríðið, iðnvætt og allsherjarstríð. Evrópsku hershöfðingjarnir lærðu ekki af reynslu þeirra bandarísku og því hófst fyrri heimsstyrjöldin þar sem frá horfði í þeirri bandarísku. Það er einmitt oft þannig að hershöfðingjar heyja nýtt stríð á forsendum hið gamla og gera þar með mikil mistök. Dæmi um þetta eru orrustskipin í seinni heimsstyrjöldinni en flugmóðuskipin voru þau tæki sem notuð voru og virkuðu. Sumir hershöfðingjar lærðu þó, sbr. George Patton, sem sá tækifærin í skriðdrekunum.

Núna

Evrópskir hershöfðingjar halda að frá og með lokum seinni heimsstyrjaldar, sé hægt að heyja takmarkað og "siðrænt" stríð. Líkur á hernaði séu litlar. Það er ekki rétt. Þeir hefðu átt að læra af reynslunni af upplausn Júgóslavíu og grimmilega borgarastríðið þar. Þeir eru nú að læra af harðri reynslu þessa daganna. Stríðið í Úkraníu ber sum einkenni allsherjarstríð, með mikilli grimmd, allt lagt undir þar til niðurstaða verður. Eina sem vantar í dæmið er notkun kjarnorkuvopna, allsherjar herkvaðningu og það er hótað að nota vígvallakjarnavopn.

Það er eins og í þessu stríði og öðrum á undan, birtast framtíðarvopnin í litlu mæli en segja til um hvernig framtíðarstríðið verður háð. Hér er ég að tala um dróna (skriðdrekinn er úreldur) og gervigreinina (gerbylting í hernaði). Sem betur fer verða bryndrekar framtíðarinnar mannlausir, sem og flugfarartæki og sjófaratæki herja. Allt annað hvort fjarstýrt og gervigreindin tekur oftar ákvörðun um líf og dauða, frekar en hermenn.

Stríð eru ljót verk mannanna. Svo virðist vera að hið fornkveðna, fælingarmáttur hervalds og vopnaður friður haldi best aftur af harðstjórum heimsins. Lýðræðisríki heimssins verða því að vera á verði um ófyrirsjáanlega framtíð. Megi friður komast á sem fyrst aftur í Evrópu! 

Hernaðarveldið Bandaríkin – svört fjárlög

Menn hafa keppst við hér á Vesturlöndum að tala niður herveldið Bandaríkin. Sumir segja Bandaríkin séu að liðast í sundur vegna innri ágreining og landið sé tvískipt. Það sé ekki eins sterkt hernaðarlega og ætla mætti og NATÓ standi á brauðfótum (ekki satt á meðan Bandaríkin halda bandalaginu á floti og ríkin 30 standa saman). En það þýðir samt ekki að Bandaríkin liðist í sundur, þótt þetta séu hættumerki.

Það hafa komið nokkur tímabil, þar sem innbyrðis deilur Bandaríkjanna hafa náð hæstu hæðum. Svo í bandarísku borgarastyrjöldinni og á meðan Víetnamsstríðið átti sér stað, en þá var samfélagið jafnvel klofnara en það er í dag. En ég held að ríkið haldist saman á meðan herinn er sterkur og getur barið niður uppreisnir. Ég er ekki að sjá það gerast í náinni framtíð að eitthvað ríkið kljúfi sig úr ríkjasambandinu, það væri helst Texas. En þetta er önnur saga en ég ætla að segja í dag.

Bandaríkjamenn eyða um eina billjón Bandaríkjadollara í opinber fjárframlög til bandarískra herafla. Sem er gífurlegt fé, ekkert ríki í heiminum eyðir eins miklu í hermál og Bandaríkin, samt kvarta haukarnir yfir fjárskort og vanrækslu hersins! BNA reka um 5000 herstöðvar (jafnvel fleiri, t.d. á Íslandi þar sem þeir eru meðan annan fótinn og ekki fasta viðveru), þar af 1000 um allan heim. Það kostar að reka allar þessar herstöðvar. Og nýr herafli bættist við í forsetatíð Donalds Trumps, en bandaríski geimherinn (US Space Force) var stofnaður í desember 2019.

Hvað eru svört fjárlög?

Svarta fjárhagsáætlunin eða fjárlögin vísar til ótilgreinds, flokkaðs hluta fjárhagsáætlunar. Oftast er hugtakið notað um útgjöld til hernaðar og varnarmála þar sem sérstökum upplýsingum er haldið leyndum til að varðveita öryggi aðgerðarinnar. Þar sem leynd er í fyrirrúmi er sannleikurinn og skáldskapurinn á bak við svört fjárhagsáætlun oft fátækleg, sem leiðir til talsverðra vangaveltna og margra óvenjulegra kenninga um útgjöld ríkisins og fyrirtækja.

Tilgangur svartra fjárlaga fyrir hernaðar- og varnaraðgerðir er frekar einfaldur: það er erfitt að halda tækni- og hernaðarframförum leyndum ef þær eru birtar í opinberum fjárlögum. Þó að í sumum löndum, eins og Bandaríkjunum, gæti þingið þurft að samþykkja fjárhæð svartra fjárlaga fyrir herinn, er meðlimum oft haldið í myrkri um hvað sérstaklega er verið að fjármagna með fjárlögum. Það kemur ekki á óvart að þessi leynd leiðir til nokkurrar hneykslunar meðal borgaranna, auk ásakana um að óupplýst, óskráð aðgerð eins og svartur fjárhagsáætlun hafi innbyggðan möguleika á spillingu. Engu að síður eru svörtu fjárveitingar af sumum talin vera mikilvæg fyrir hernaðaröryggi og öryggi almennt.

Sérstök dæmi um útgjöld svartra fjárlaga eru náttúrulega erfitt að finna, en almenn útgjöld eru oft vopnakaup, rannsóknir og njósna verkefni. Sum tækniþróun sem vitað er að á uppruna sinn í svörtum fjármögnun felur í sér B-2 sprengjuflugvélina og margar tegundir könnunarflugvéla og gervitungla. Langvarandi kenningar halda því fram að svartar fjárveitingar stjórni rannsóknum á geimverulífi sem finnast á jörðinni, en fáar beinar eða almennt viðurkenndar sannanir styðja þessar kenningar.

Svarta fjárhagsáætlun má einnig nota til að fjármagna svarta starfsemi, eða "black ops." Þetta eru leynilegar hernaðar- eða hernaðaraðgerðir sem forðast oft staðlaðar reglur um þátttöku og geta jafnvel farið fram hjá alþjóðlegum sáttmálum eins og Genfarsáttmálanum. Árið 2007 afléttu Bandaríkin tugi svartra verkefna á tímum kalda stríðsins sem innihéldu morðtilraunir á leiðtoga heimsins, ólöglegar símhleranir og aðrar tæknilega ólöglegar aðgerðir.

Til að viðhalda einhverju gagnsæi í fjárlögum geta stjórnvöld sem viðurkenna svört fjárlög birt árlega upphæð, en ekki nákvæmar upplýsingar, í fyrirhuguðum fjárlögum. Þó að þetta gæti fullvissað skattgreiðendur um hversu hátt hlutfall af tekjum þeirra fer til að standa undir ýmsum svörtum verkefnum, kveikir það líka í kenningum um núverandi og yfirstandandi verkefni sem eru fjármögnuð með leynisjóðunum.

Þó að fjárlög svartra séu enn umdeilt umræðuefni á mörgum svæðum, er ólíklegt að saga leynilegrar og leynilegrar ríkisreksturs hætti. Frá sögulegu sjónarhorni er það aðeins á síðustu öldum sem ríkisstjórnum hefur verið gert að birta hvers kyns fjárhagsupplýsingar, þar á meðan njósnir, leynilegar hernaðarrannsóknir og óvænt hernaðartækni hafa verið hluti af aðgerðum stjórnvalda. Heimild: What is a Black Budget? (with pictures) (smartcapitalmind.com)

Svört fjárlög i tölum

Svört fjárlög árið 2022. „Svarta fjárhagsáætlunin“ spannar fjármagn til yfir tugi stofnana sem mynda njósna áætlunina eða starfsemina. CIA og  NSA ein og sér söfnuðu 52,6 milljörðum dollara í fjármögnun árið 2013 á meðan fjárveitingar varnarmálaráðuneytisins til leynilegra hernaðarverkefna fara yfir þennan fjölda.

Það getur verið flókið að reikna út svarta fjárhagsáætlunina, en í Bandaríkjunum hefur verið áætlað að það sé yfir 50 milljarðar Bandaríkjadala á ári, sem tekur um það bil 7 prósent á meðan fjárveitingar varnarmálaráðuneytisins til leynilegra hernaðarverkefna ná yfir þessa tölu. Ótrúlegt en satt, 52,6 milljarðar dollara sem var varið til reksturs svartra aðgerða (e. black ops).

Hluti af fjárlögum sem er varið til varnarmála nær yfir laun, þjálfun og heilbrigðisþjónustu. Og fjármögnun þróun nýrrar tækni. Fjárlagabeiðni varnarmálaráðuneytisins um 705,4 milljarða dollara fyrir fjárhagsárið 2021 beinist að því að undirbúa U.S. undir framtíðarátök.

Hernaðarútgjöld/varnaráætlun fyrir árið 2017 var $646,75b, sem er 1,08% aukning frá 2016. Viðhald og kaup á vopnum, búnaði og aðstöðu.

Flokkuð fjárhagsáætlun varnarmálaráðuneytisins, hulin opinberum upplýsingum

Á þessu ári (2021) virðist svartur fjárhagur hersins vera rúmlega 51 milljarður dala, niður frá 56 milljörðum dala sem hélst stöðug síðustu tvö ár, að verðbólgu ekki meðtalinni.

Tölurnar vera lausar í loftinu samkvæmt sumum yfirlýsingum sem sumir hafa gefið. Þetta felur í sér 27,8 milljarða dollara til hersins, 48,5 milljarða dollara til sjóhersins og sjóhersins, 36,5 milljarða dollara til flughersins og 9,4 milljarða dollara til sérstakra aðgerða.

Eins og áður sagði er hugtakið „svört fjárlög“ notað um útgjöld til hernaðar og varnarmála þar sem sérstökum upplýsingum er haldið leyndum til að varðveita öryggi aðgerðarinnar. Svört fjárlög eða leynileg fjárveiting er ríkisfjárveiting sem er úthlutað til leynilegra eða leynilegra aðgerða þjóðar.  Svarta fjárhagsáætlunin er reikningskostnaður og eyðsla sem tengist herrannsóknum og leynilegum aðgerðum.

„Svarta fjárhagsáætlunin“ spannar yfir tugi stofnana sem samanstanda af innlenda leyniþjónustustarfseminni. Sem hluti af áherslum Trump forseta á að endurreisa og styrkja varnar- og leyniþjónustugetu Bandaríkjanna, fékk leynileg hernaðarupplýsingaáætlun Pentagon  23,1 milljarð dala á reikningsárinu 2020 - hæsta heildarfjárveiting í næstum áratug. 

Fjármögnun njósna stofnanna

Það þarf ekki að taka fram að Bandaríkin reka öflugustu njósna starfsemi í heimi og leyniþjónustustofnanirnar eru margar (ég skrifaði grein um þetta á blogginu) og erfitt er að henda reiður á fjölda þeirra (enda um "black ops" að ræða..

CIA, NSA og National Reconnaissance Office (NRO) fá meira en 68 prósent af svörtum fjárlögum. Fjárhagsáætlun National Geospatial-Intelligence Program (NGP) hefur vaxið yfir 100 prósent síðan 2004. Svo má bæta við að CIA rekur t.d. sínar eigin vopnaðar sveitir!

Niðurlag

Ég er rétt byrjaður að krafsa í yfirborðið. Og ég hef aðeins farið í svört fjárlög sem ætluð eru til hernaðarútgjalda, leynilegra aðgerða og njósna starfsemi. Enn hef ég ekki farið í liðstyrk Bandaríkjahers og hernaðargetu og er það efni í nokkrar greinar. En ljóst er að Bandaríkja her er eini herinn sem getur háð stríð alls staðar á hnettinum og unnið. Hann er þrautreyndur í bæði stórum og smáum hernaðaraðgerðum, stórum stríðum og litlum, notað nýjasta tæknibúnaðinn og hann hefur lært af reynslunni. Hann er líka tilbúinn að fara hart fram og jafnvel beita kjarnorkuvopnum. Andstæðingar þeirra vanmeta Bandaríkin, einmitt vegna þess að þetta er lýðræðisríki. Rómverjar voru líka lýðveldi þegar þeir hófu að leggja undir sig heiminn og þeir voru grimmir. Sama um gildir um Hellena þegar þeir lögðu undir sig heiminn.

Vegna þess að það er í eðli lýðræðisins að menn deila, halda menn að ágreiningurinn sé veikleikamerki sem harðstjórnarríki hafi ekki. Það er rangt. Sveigjanleikinn sem lýðræðisríkin búa yfir, smitast yfir í herafla þeirra og herforingjar þeirra hafa frjálsari hendur til hernaðaraðgerða en hjá einræðisríkjunum og vegna þess að herforingjarnir gagnrýna, eru veikleikarnir lagfærðir. Hermenn lýðræðisríkja hafa reynst öflugir og trúir málstaðinum sem þeir berjast fyrir.

 

Sterk staða NATÓ

Já, þið eruð að lesa rétt.Staðan er góð.

Ætla mætti af gangi stríðsins í Úkraníu og fréttaflutningi, að NATÓ sé veikt en svo er ekki. NATÓ er þar óbeinn þátttakandi en ekki beinn. Afskipti bandalagsins af stríðinu ræðst af pólitík, ekki hernaðarlegri getu.

Það er hins vegar rétt að NATÓ ríkin í Evrópu, þar á meðal Ísland, hafa vanrækt varnir sínar og fjármagn varið í hernaðarbandalagið skorið við nögl, eða um 1% af vergri landsframleiðslu hvers ríki. En sama á ekki við um stærsta og sterkasta NATÓ-ríkið, Bandaríkin. Þau eru öflugasta hernaðarveldi sögunnar og þau verja margfald meira í varnarmál en allir helstu keppinautarnir.  Það hefur aldrei verið eins öflugt hernaðarlega og þessa daganna.Þau reka 4 þúsund herstöðvar í Bandaríkjunum og eitt þúsund um allan heim. BNA er bókstaflega heimsveldi hernaðarlega.

Og nóta bene, Bandaríkin hefur verið mesti fjárveitandi til bandalagsins, allt frá upphafi. Þetta vita Evrópuríkin og hafa því reitt sig á að BNA komi til aðstoðar og borgi brúsann af vörnum Evrópu. Donald Trump sagði nei. Hingað og ekki lengra. Þið borgið brúsann með okkur.

Frægt var þegar Donald Trump, heimsótti Evrópu 2019 hitti leiðtoga NATÓ-ríkja og húðskammaði þá.  Það féll að sjálfsögðu illa í kramið hjá vinstrisinnaða fjölmiðla eins og RÚV.  Í frétt um málið segir í fyrirsögn: "Glímt við Trump á afmæli NATO".

Þar segir: "Eins og undanfarin misseri markaðist leiðtogafundur Nató af glímunni við óútreiknanlegan Bandaríkjaforseta, sem skyggir um leið á umræður um framtíð afmælisbarnsins.

Afmæli með ,,heiladauðu“ afmælisbarni

Sjötugsafmæli í skugga þess að einn helsti gesturinn hafði kallað afmælisbarnið ,,heiladautt“ hljómar eins og uppskrift að vandræðalegri afmælisveislu. Þó afmælisbarnið sé stofnun og geti því þannig séð ekki móðgast höfðu ýmsir boðsgestir tekið ummælin óstinnt upp."

En stofnanir, rétt eins og ríki, haga sér eins og einstaklingar, enda samasafn af einstaklingum, og geta móðgast. NATÓ varð móðgast.

Og hver hafði rétt fyrir sér? Donald Trump. Og Evrópuríkin neyddist til að taka til í eiginn ranni skömmustulega. Og fjölmiðlar fóru í sterkakast og kepptust við að skamma karlinn. Sá hlær best, sem síðast hlær.

Skammast íslenskir stjórnmálamenn sig vegna veikleika í vörnum Íslands? Held ekki, ef marka má flugvélamálið hjá LHG. Fjárlög til varnarmála innan NATÓ hafa hækkað hjá öllum ríkjum (veit ekki um Ísland). Finn bara gamlar tölur. En Donald Trump krafðist að Evrópuríkin eyði um 2% af vergri landsframleiðslu til varnamála. Sem er mikið, enda Evrópuríkin rík. Það hefur gengið eftir.

Hér koma ískaldar staðreyndir um NATÓ 2021:

Atlantshafsbandalagið – eða NATO er hernaðarlegt og pólitískt bandalag sem notað er til að tryggja öryggi og frelsi hvers aðildarríkis. Markmið NATO, stofnað eftir síðari heimsstyrjöldina, er að efla lýðræðisleg gildi, vinna saman að varnar- og öryggismálum og byggja upp traust meðal aðildarríkja. Þetta hjálpar aftur á móti að koma í veg fyrir átök. NATO stuðlar einnig að friðsamlegri lausn deilumála. Hins vegar, ef diplómatísk viðleitni skilar ekki árangri, er herbandalagið notað til aðgerða til að stjórna hættuástandi.

Frá og með 2022 eru 30 aðildarríki innan NATÓ. Meðal þessara þjóða eru: Albanía, Belgía, Búlgaría, Kanada, Króatía, Tékkland, Danmörk, Eistland, Frakkland, Þýskaland, Grikkland, Ungverjaland, Ísland (sem hefur engan fastan her), Ítalía, Lettland, Litháen, Lúxemborg, Svartfjallaland, Holland, Norður Makedónía, Noregur, Pólland, Portúgal, Rúmenía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Tyrkland, Bretland og Bandaríkin.

Lágmarkskröfur til NATO-ríkja vegna varnarmála

Á leiðtogafundinum 2014 samþykktu öll aðildarríki NATO að verja að minnsta kosti 2% af vergri landsframleiðslu sinni til varnarmála fyrir árið 2025. Árið 2017 náðu aðeins fjórar þjóðir þröskuldinn: Bandaríkin (3,6%), Grikkland (2,4%), Bretland (2,1%) og Póllandi (2,0%). Hins vegar, árið 2021, voru tíu lönd að ná prósentumarkmiðinu.

Topp 10 NATÓ löndin með hæstu varnarútgjöldin (miðað við % af landsframleiðslu 2021)

     Grikkland - 3,82%
     Bandaríkin — 3,52%
     Króatía - 2,79%
     Bretland — 2,29%
     Eistland - 2,28%
     Lettland - 2,27%
     Pólland - 2,10%
     Litháen - 2,03%
     Rúmenía - 2,02%
     Frakkland - 2,01%

Þegar það er skoðað með heildarfjárhæðum í dollara sem varið er í stað hlutfalls af landsframleiðslu breytist topp 10 listinn aðeins.

Topp 10 NATO löndin með hæstu varnarútgjöldin (samanlagt US$)

     Bandaríkin - 811.140
     Bretland - 72.765
     Þýskaland - 64.785
     Frakkland - 58.729
     Ítalía - 29.763
     Kanada - 26.523
     Spánn — 14.875
     Holland - 14.378
     Pólland - 13.369
     Tyrkland - 13.057

Hér eru 10 lönd með mest útgjöld NATO:

     Bandaríkin - $811.140
     Bretland - $72.765
     Þýskaland - $64.785
     Frakkland - $58.729
     Ítalía - $29.763
     Kanada - $26.523
     Spánn - $14.875
     Holland - $14.378
     Pólland - $13.369
     Tyrkland - $13.057

Kostnaðarhlutdeild fyrir borgaraleg fjárlög, hernaðaráætlun og öryggisfjárfestingaráætlun NATO (2021-2024). Frá 1. janúar 2021 til 31. desember 2024. Ísland: 0,0642. Bandaríkin: 16.3444.

Meira segja ræfillinn og dragbíturinn, Þýskland, efnahagslegi risinn á varnar brauðfótum, er að taka sig á og er að verja óhemju fé til varnarmála. Bandaríkin geta þakkað Pútín fyrir að þjappa saman bandalagsþjóðirnar og fá þau til að eyða fjármagni til varnarmála.

En staðan í dag er eins og í aðdraganda og byrjun seinni heimsstyrjaldarinnar, vestrænu lýðræðisríkin eiga ekki til nóg af vopnum, það er lager úthreinsun þessa daganna, ekki bara hjá Rússum, heldur einnig hjá NATÓ. Gömul og úr sér gengin vopn, líka nýleg, eru tekin út úr geymslum og send á vígvöllinn.

Niðurstaðan er að bandalagið er að uppfærir sig, það fær nýjustu og bestu vopnin í stað gamalla og vopnabúrin stækkuð. Og til samans, þótt Evrópuríkin hafi vanrækt varnarmál sín hvert um sig, er það öflugasta  hernaðarbandalag sögunnar. NATÓ hefur aldrei verið eins öflugt og í dag!

Af vefsetri NATÓ:  Funding NATO

 

 

 

 

 

Stjórnvöld óhæf að reka Landhelgisgæsluna - hvað er þá til ráða?

Úrdráttur: Höfundur leggur til að hlutverk Landhelgisgæslunnar verði endurskilgreint. Hún fái hlutverk sjóhers í samblöndu við landhelgisgæslu. Fyrirmynd: Bandaríska landhelgisgæslan. Fjármögnuð af NATÓ og fjárlögum.

Íslendingar hafa stigið misgáfuleg skref í tryggingu eigin varna. Stundum hafa þeir verið neyddir til ákvörðunartöku, samanber í Napóleon stríðunum og í fyrri og seinni heimsstyrjöld en stundum hafa þeir tekið af skarið. Það gerðu þeir þegar landið gékk í Atlantshafsbandalagið 1949 og gerði tvíhliða varnarsamning við Bandaríkin 1951 sem hefur verið endurnýjaður reglulega.

Íslendingar gengu svo langt að leyfa erlenda hersetu (í merkingunni  boðs Íslendinga) frá 1951-2006 þegar Bandaríkjaher ákvaða að pakka saman einhliða og fara úr landi. Margir misstu spón úr aski og íslenskir ráðamenn lögðust á hné og grátbáðu Bandaríkjamenn, sem vinstri elítan hafði skammað í áratugi (og gerir enn) um að fara ekki úr landi.

Eftir á að hyggja, er það gott mál að Bandaríkjaher fór og í staðinn fáum við flugsveitir samherja í NATÓ reglulega til landsins sem hjálpast að við verja loftrými Íslands. En það vill gleymast að Íslendingar sjá sjálfir um loftrýmisgæslu og við höfum fjórar ratsjárstöðvar af bestu gerð sem halda uppi daglegu eftirliti. Kostað af NATÓ og okkur að hluta til. 

Á vef Landhelgisgæslunnar segir:

„Íslenska loftvarnakerfið er hluti af samþættu loftvarnakerfi Atlantshafsbandalagsins (NATO). NATO hefur kostað uppbyggingu loftvarnakerfisins. Flest mannvirkin eru á eignaskrá Atlantshafsbandalagsins.

Starfsmenn Landhelgisgæslunnar annast rekstur loftvarnakerfisins og mannvirkja Atlantshafsbandalagsins, þ.m.t. ratsjár- og fjarskiptastöðvar hérlendis.   Sá rekstur er eitt veigamesta framlag Íslands til sameiginlegra varna ríkja NATO.“

En loftrýmisgæsla er eins og orðið gefur til kynna loftrýmisgæsla.  Ísland er eyríki, umkring Atlantshafi og er staðsetning landsins hernaðarlega mikilvægt og hefur altaf verið það, sama hvað menn segja. Landið spilaði stóra rullu í orrustunni um Atlantshafið í seinni heimstyrjöldinni og í dag er það hliðið í GIUK varnarkeðjunni en það er hafsvæði milli Íslands og Grænland og Íslands og Skotlands. Sá sem stjórnar þessari varnarlínu stjórnar Norður-Atlantshafinu og í raun einnig Mið-Atlantshafinu. GIUK á að vera varnarkerfi gegn kafbátaárás, væntanlega þá Rússlands, en í tryggir í raun aðflutningsleiðir aðfanga milli Norður-Ameríku og Evrópu, rétt eins og í seinni heimsstyrjöld. Slíkt er ekki hægt að meta til fjár.

Eins og ég hef margoft komið inn á, er Landhelgisgæsla Íslands í fjársvelti og lág punkturinn var þegar við þurftum að senda byssubát okkar og flugvél til Miðjarðarhafssins við landmæraeftirlit Evrópusambandsins vegna þess að íslenska ríkið skar niður fjárframlög til stofnunnar eftir efnahagshrunið 2008. En eftir að Varnarmálastofnun Íslands var lögð niður af vinstri mönnum, hefur Landhelgisgæslan annast varnartengd verkefni, síðan 2011 ef ég man rétt.

En hver eru helstu verkefnin? Kíkjum á vef Landhelgisgæslunnar (LHG):

Helstu verkefni varnamálasviðsins eru: 

1. Rekstur íslenska loftvarnakerfisins, þ.m.t. fjarskiptastöðva og ratsjárstöðva Atlantshafsbandalagsins hérlendis.
2. Þátttaka í samræmdu loftrýmiseftirliti og loftrýmisgæslu Atlantshafsbandalagsins samkvæmt varnarmálalögum og á grundvelli þjóðréttarsamninga sem Ísland er aðili að.
3. Rekstur, umsjón og hagnýting öryggissvæða og mannvirkja þar í eigu íslenska ríkisins og Atlantshafsbandalagsins í samræmi við notendaríkis- og gistiríkishlutverk Íslands.
4. Undirbúningur og umsjón varnaræfinga sem haldnar eru hérlendis. 
5. Úrvinnsla upplýsinga úr upplýsingakerfum Atlantshafsbandalagsins og undirstofnana þess. 
6. Þátttaka í starfi nefnda og undirstofnana Atlantshafsbandalagsins er varðar þau verkefni sem Landhelgisgæslu Íslands eru falin samkvæmt samningi þessum.
7. Verkefni sem varða framkvæmd varnarsamningsins. 
8. Samstarf við önnur stjórnvöld, stofnanir eða opinber hlutafélög sem hafa með höndum verkefni sem tengjast varnarmálum. 
9. Samstarf við alþjóðastofnanir og framkvæmd alþjóðasamþykkta á sviði varnarmála er varðar þau verkefni sem Landhelgisgæslu Íslands eru falin. 

Gistiríkjastuðningur

Landhelgisgæslan annast daglega framkvæmd gistiríkjastuðnings fyrir liðsafla Atlantshafsbandalagsins og Atlantshafsbandalagsþjóðanna hér á landi. Í verkefninu felst m.a. að taka á móti erlendum liðsafla sem til Íslands kemur, til æfinga, loftrýmisgæslu og annarra tengdra verkefna, tryggja hópunum gistiaðstöðu, aðgang að fæði, hreinlæti, afþreyingu og ferðum innan öryggissvæðisins.   

Öryggissvæðin

Öryggissvæðin eru lokuð, afgirt og þau vöktuð. Öryggissvæðin eru á þessum stöðum: 

1. Ratsjár- og fjarskiptastöðvarnar á Miðnesheiði, Stokksnesi, Gunnólfsvíkurfjalli og Bolafjalli.
2. Olíubirgðastöðin í Helguvík
3. Öryggissvæðið við Keflavíkurflugvöll.

Tilvísun endar. Heimild: https://www.lhg.is/varnarmal/loftrymisleit-og-islenska-loftvarnarkerfid

Þannig sé er LHG tæknilega hernaðarstofnun þótt stjórnmálamennirnir þverneita slíku og tala fjálglega um friðsama Ísland (sem er þó meðlimur í hernaðarbandalagi!).

Ísland myndi aldrei hafa neina burði, jafnvel þótt það kæmi sér upp standard her, til að taka þátt í hernaðaraðgerðum NATÓ á meginlandi Evrópu en landið getur þó sjálft passað upp á hliðið GIUK og sjálft sig um leið sem er veikasti hlekkurinn í vörnum bandalagsins í vestri.

Við ætlum því að bjóðast til að sjá um sjóvarnir eða réttara sagt eftirlit á hafsvæðinu í kringum Ísland. LHG, eftir að hlutverk þess hefur verið endurskilgreint í lögum enda er stofnunin í dag fyrst og fremst löggæslustofnun, gæti séð um þetta eftirlit og NATÓ borgar kostnaðinn. Helsti kosturinn yrði að tækjabúnaður LHG myndi stórbatna og hún fengi tól og tæki til þessara verka. Hér má nefna ratsjárflugvél og tundurspillir sem LHG fengi til umráða.

Ef menn lesa örlítið í sögubækur, þá sjá menn út að það er ekki spurning um hvort, heldur hvenær ófriður ber næst að ströndum landsins. Allt frá tímum Napóleon styrjaldanna, hefur sjóhernaður í Atlantshafi haft bein áhrif á landið. Í næstu stórstyrjöld verður Ísland þátttakandi, viljugt eða óviljugt.

Loftvarnir Íslands

Það vill gleymast að Ísland getur státað af nokkuð góðu loftvarnarkerfi með ratsjárstöðvar í öllum landshlutum og loftrýmisgæsla er gætt af bandalagsþjóðum í NATÓ. Landhelgisgæslan tekur einnig þátt í varnartengdum verkefnum (heræfingum á landi með samstarfsþjóðunum í NATÓ). 

Í raun eru landvörnum landsins vel sinnt. En hvað með sjóvarnir? Landhelgisgæslan ver ekki bara landhelgina, heldur gegnir hún varnarhlutverki samkvæmt varnarlögum eins og sjá má af upptalningunni hér að ofan.

Til að sinna varnarhlutverkinu, þá borga Íslendingar í sjóði NATÓ og fá í staðinn fullkomið loftvarnarkerfi sem þjónar einnig borgaralegu hlutverki.

Ísland gegnir lykilhlutverki í kafbátavörnum Atlantshafsbandalagsins í svokölluðu GIUK hliðinu, eins og minnst hefur verið hér á, sem er svæðið á milli Grænlands og Íslands og Íslands og Skotlands. Kafbátaleitaflugvélar eru stöðugt að vakta svæðið.

Endurskilgreing Landhelgisgæslunnar - gerð að samblöndu af sjóher og landhelgisgæslu að bandarískri fyrirmynd

Fyrirmyndina má leita til Bandarísku landhelgisgæslunnar.Ég skrifaði grein um hana hér á blogginu, grípum niður í hana.

Bandaríska landhelgisgæslan (The United States Coast Guard (USCG)) er undirstofnun sem tilheyrir bandaríska heraflanum. Hann aftur á móti samanstendur af fimm herstofnunum og telst hún vera ein af þeim. Landhelgisgæslan er siglinga- og herstofnun sem hefur fjölþætt verkefni að glíma við. Hún er einstök að því leytinu til að hún stundar siglingaverndarverkefni með lögsögu bæði á innlendum og alþjóðlegum hafsvæðum.

Á friðartímum starfar hún undir stjórn Heimavarnarráðuneyti Bandaríkjanna (e. U.S. Department of Homeland Security) en getur verið sett undir stjórn og vald flotamálaráðuneyti Bandaríkjanna (e. U.S. Department of the Navy) með tilskipun forseta Bandaríkjanna eða bandaríska þingsins hvenær sem þurfa þykir á stríðstímum. Þetta hefur gerst tvisvar sinnum í sögunni, árið 1917 þegar Bandaríkin hófu þátttöku í fyrri heimsstyrjöldin og árið 1941 þegar þau drógust inn í átök seinni heimsstyrjaldarinnar.

Undanfari landhelgisgæslunnar, Revenue Marine, var stofnuð af löggjafaþing Bandaríkjanna þann 4. ágúst árið 1790 að beiðni Alexanders Hamiltons, en hann var þá fjármálaráðherra. Hann varð þar með yfirmaður stofnunar sem var n.k. tollheimta og kallaðist Revenue Marine. Þetta er elsta starfandi sjávarmálastofnun Bandaríkjanna og upphaflegt hlutverk hennar að safna tollgjöldum í höfnum landsins. Þessi stofnun skipti um nafn á sjöunda áratug 19. aldar og kallaðist þá U.S. Revenue Cutter Service eða í lauslegri þýðingu "tekjuskattsinnheimtustofnun Bandaríkjanna“.

Landhelgisgæsla nútímans var til með samruna Revenue Cutter Service og Sjóbjörgunarþjónustu Bandaríkjanna (e. U.S. Life Saving Service) þann 15. janúar 1915 undir valdsviði Fjármálaráðuneytis Bandaríkjanna. Þar sem hún tilheyrir hinum fimm vopnuðu herstofnunum landsins, hefur Bandaríska landhelgisgæslan tekið þátt í öllum stríðsátökum frá 1790 til stríðsins í Afganistan í dag.

Árið 2014 voru í landhelgisgæslunni 36 þúsund manns starfandi, 7 þúsund varaliðar og tuttugu og níu þúsund í aðstoðar- eða hjálparsveitir. Um sjö þúsund störfuðu sem borgaralegir starfsmenn og að stærð er hún þar með 12. stærsta flotaeining í heiminum.

Lagaheimild Landhelgisgæslunnar er ólík hinna fjögurra herstofnana ríkisins að því leitinu til að hún starfar samtímis undir margvíslegum laga- og reglugerðum ýmissa stofnana.

Vegna lagaheimildar sinnar getur gæslan stundað hernaðaraðgerðir undir stjórn Varnamálaráðuneytis Bandaríkjanna eða beinum tilskipunum Bandaríkjaforseta.

Varanlegt hlutverk landhelgisgæslunnar er að annast málefni er varðar almenna siglingavernd, sjóöryggismál og sjóhernað. Til þess að sinna þessum hlutverkum þarf hún að hlýta 11 lögbundin verkefni eins og er skilgreint í lagabálknum 6 U.S.C. § 468 sem felur m.a. að framfylgja bandarískum lögum í stærstu efnahagslögsögu heimsins sem er 3,4 milljónir fersjómílur (8.800.000 km2) að stærð. Einkunnarorð Bandarísku landhelgisgæslunnar er á latínu og útleggst sem Semper Paratus (íslenska: Alltaf reiðubúin).

Er þetta eitthvað sem við Íslendingar getum lært af Bandaríkjamönnum? Nýtt Landhelgisgæsluna íslensku til löggæslustarfa á friðartímum en henni breytt í sjóher á stríðstímum? Verður hún hvort sem er ekki skotmark óvinahers? Það er næsta víst að Keflavíkurflugvöllurinn verður skotmark en varnarmannvirkin þar eru í umsjá Landhelgisgæslunnar.

Lokaorð

Hér gæti Ísland tekið að sér þetta varnarhlutverk og Landhelgisgæslunni falið það á hendi. Til þess þyrfti hún skipakost, sem væri þá freigátur og kafbátaleitaflugvélar.

Tvennt þyrfti til að þetta gæti orðið að veruleika. Fá tækjakostinn sem til þarf og þar gæti Atlantshafsbandalagið komið til sögunnar og borgað brúsann. Þessu er hvort sem sinnt, en bara ekki af okkur Íslendingum.

Hins vegar þyrfti að endurskilgreina hlutverk Landhelgisgæslunnar og hún skilgreind bæði sem landhelgisgæsla og herfloti í lögum. Einfalt í framkvæmd, á friðartímum gegnir hún meginhlutverki að vera landhelgisgæsla en á ófriðartímum breytist hún í herflota. Þetta er gert í Bandaríkjunum, þar er US Coast Guard í hlutverki landhelgisgæslu á friðartímum en er tekin og sett undir stjórn bandaríska flotans á ófriðarskeiði.

Eigum við ekki að hætta þessum feluleik og girða í bók og gera það sem þarf að gera? Ísland segist vera herlaust land en er fullvarið af bandalagsþjóðum og það er í hernaðarbandalagi og með tvíhliða varnarsamning við stórveldið Bandaríkin. Þetta er svo augljós staðreynd að  Vinstri grænir nenna ekki einu sinni eða þora ekki að hrófla við stöðu landsins innan NATÓ. Ef þriðja heimstyrjöldin skellur á, þá er Ísland ekki í sömu stöðu og þegar heimsstyrjöldin síðar hófst, hlutlaust land. Það verður ráðist jafnt á Ísland sem og aðrar NATÓ-þjóðir.

 

Sjaldan veldur einn ef tveir deila

Einn mætur stjórnmálaspekingur sagði að ríki hagi sér eins og einstaklingar. Ríki verða móðguð, stolt, lítillát, skömmustuleg, árásagjörn o.s.frv. og í raun hagað sér eins og tilfinningaríkur einstaklingur.

Og eins og hjá fjölskyldumeðlimum, vinum eða öðrum getur sletts upp á vinskapinn milli þjóða. Sum hópa sig saman, þau sem telja sig eiga eitthvað sameiginlegt, önnur einangra sig, og sum leggja önnur ríki í einelti.

Annar mætur stjórnmálaspekingur sagði að illvígustu deilurnar séu milli einstaklinga og hópa innan sama ríkis. Ljótustu stríðin eru borgarastríðin. Það kann að hljóma undarlegt, þar sem fólk eða hópar hefur búið saman í sömu götu, sama hverfi, sömu borg o.s.frv. En þetta nábýli þýðir að fólkið þekkist mjög vel innbyrgðis og hatrið raunverulegt.  Dæmi um blóðug uppgjör er franska byltingin, bandaríska borgarstyrjöldin og borgarastríðið í fyrrum Júgóslóvakíu.

Sletts hefur upp á vinskapinn og bræðraböndin milli Úkraníu og Rússland. Lönd tvö deila samtvinnaða sögu, menningu og jafnvel sömu tungu. Formáli þessara átaka á sér langa sögu, sem jafnvel nær margar aldir aftur í söguna. Það á einnig við um aðrar deilur og átök í Evrópu, að aðdragandinn er langur og flókinn. En síðasti kaflinn í þessari löngu sögu og í raun formáli núverandi stríðs, er fall Sovétríkjanna. Oft er best að horfa á tímalínu til að sjá þróunina.

1991: Leonid Kravchuk, leiðtogi úkraínska sósíalíska sovétlýðveldisins, lýsir yfir sjálfstæði frá Moskvu. Í þjóðaratkvæðagreiðslu og forsetakosningum samþykkja Úkraínumenn sjálfstæði og kjósa Kravchuk sem forseta.
1994: Kravchuk tapar forsetakosningum fyrir Leonid Kuchma, einnig fyrrverandi kommúnista, í kosningum sem eftirlitsmenn telja að mestu leyti frjálsar og sanngjarnar.
1999: Kuchma er endurkjörinn árið 1999 í atkvæðagreiðslu sem er full af óreglu í framkvæmd.

2004: Frambjóðandinn sem er hliðhollur Rússa, Viktor Janúkóvitsj, er lýstur forseti en ásakanir um atkvæðasvindl koma af stað mótmælum í því sem verður þekkt sem appelsínugula byltingin, sem þvingar til endurtekinnar atkvæðagreiðslu. Fyrrverandi forsætisráðherra sem er hliðhollur Vesturlöndum, Viktor Jústsjenkó, er kjörinn forseti.

2005: Jústsjenkó tekur við völdum með loforðum um að leiða Úkraínu út af sporbraut Kreml, í átt að NATO og Evrópusambandinu. Hann skipar fyrrverandi yfirmann orkufyrirtækisins Yulia Tymoshenko sem forsætisráðherra en eftir innbyrðis bardaga í herbúðum Úkraínu sem styðja Vesturlönd er henni vikið úr starfi.
2008: NATO lofar Úkraínu að það muni einn daginn ganga í bandalagið.
2010: Janúkóvitsj sigraði Tímósjenkó í forsetakosningum. Rússland og Úkraína gera samning um verð á gasi í skiptum fyrir framlengingu á leigusamningi rússneska sjóhersins í úkraínskri höfn við Svartahaf.
2013: Ríkisstjórn Yanukovich stöðvaði viðskipta- og félagaviðræður við ESB í nóvember og velur að endurvekja efnahagsleg tengsl við Moskvu, sem hrundi af stað margra mánaða fjöldafundum í Kænugarði.

2014: Mótmælin, sem beinast að mestu í kringum Maidan-torgið í Kænugarði, verða ofbeldisfull. Tugir mótmælenda eru drepnir.

Í febrúar greiddi þingið atkvæði með því að fjarlægja Yanukovich, sem flýr. Innan nokkurra daga hertóku vopnaðir menn þing úkraínska héraðsins Krímskaga og hífðu rússneska fánanum á loft.

Í apríl lýstu aðskilnaðarsinnar sem eru hliðhollir Rússum í austurhluta Donbas yfir sjálfstæði. Bardagar brjótast út og hafa haldið áfram af og til, þrátt fyrir tíð vopnahlé, fram til ársins 2022.

Í maí sigrar kaupsýslumaðurinn Petro Poroshenko forsetakosningar með vestrænni stefnuskrá.

Í júlí skaut flugskeyti niður farþegaflugvél MH17 á leið frá Amsterdam til Kuala Lumpur með þeim afleiðingum að allir 298 farþegar um borð fórust. Vopnið sem var notað er rakið af rannsakendum til Rússlands sem neitar aðild að málinu.

2017: Sambandssamningur milli Úkraínu og ESB hefur verið samþykktur, sem opnar markaði fyrir frjáls vöru- og þjónustuviðskipti og vegabréfsáritunarlausar ferðir til ESB fyrir Úkraínumenn.

2019: Ný úkraínsk rétttrúnaðarkirkja hlýtur formlega viðurkenningu sem veldur reiði í Kreml.

Fyrrum leikarinn og grínistinn Volodymyr Zelenskyy sigrar Poroshenko í forsetakosningum í apríl og lofar því að takast á við spillingu og binda enda á kraumandi átök í austurhluta Úkraínu. Flokkur hans, nefndur Þjónn fólksins vinnur þingkosningar í júlí.

Donald Trump, þáverandi Bandaríkjaforseti, biður Zelenskyy í júlí að rannsaka Joe Biden, þá keppinaut sinn í forsetakosningunum í Bandaríkjunum, og Hunter Biden, son Biden, vegna mögulegra ólöglegra viðskipta í Úkraínu. Símtalið leiðir að lokum til misheppnaðrar tilraunar til að ákæra Trump.

Mars 2020: Úkraína fer í sína fyrstu lokun til að hefta útbreiðslu COVID-19.
Júní 2020: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF) samþykkir 5 milljarða dala líflínu til að hjálpa Úkraínu að koma í veg fyrir greiðslufall meðan á samdrætti af völdum heimsfaraldurs stendur.
Janúar 2021: Zelenskyy biðlar til Biden, sem nú er forseti Bandaríkjanna, um að Úkraína gangi í NATO.

Febrúar 2021: Ríkisstjórn Zelenskyy beitir refsiaðgerðum gegn Viktor Medvedchuk, stjórnarandstöðuleiðtoga og áberandi bandamanni Kreml í Úkraínu.
Vorið 2021: Rússar beina fjölmennar hersveitir að landamærum Úkraínu. Þær eru að hluta til dreifðar við landamærin og eftir það sem Rússar segja að hafi verið þjálfun.

Október 2021: Úkraína notar tyrkneskan Bayraktar TB2 dróna í fyrsta skipti í austurhluta Úkraínu, sem vekur reiði Rússa.
Haust 2021: Rússar byrja aftur að safna hermönnum nálægt Úkraínu.
7. desember 2021: Biden varar Rússa við því að herða efnahagsþvinganir vestrænna ríkja ef þeir ráðast inn í Úkraínu.
17. desember 2021: Rússar leggja fram ítarlegar öryggiskröfur, þar á meðal lagalega bindandi tryggingu fyrir því að NATO hætti öllum hernaðaraðgerðum í Austur-Evrópu og Úkraínu.
10. janúar 2022: Bandarískir og rússneskir stjórnarerindrekar ná ekki að minnka  ágreiningi um Úkraínu og síðari viðræður hafa heldur enga stórbyltingu í för með sér.

14. janúar 2022: Netárás sem varar Úkraínumenn við að „vera hræddir og búast við hinu versta“ lendir á vefsíðum úkraínskra stjórnvalda.

17. janúar 2022: Poroshenko snýr aftur til Úkraínu til að verða ákærður fyrir landráð. Rússneskir hermenn byrja að koma til Hvíta-Rússlands, norður af Úkraínu, til sameiginlegra æfinga.
24. janúar 2022: NATO setur herlið í viðbragðsstöðu og styrkir Austur-Evrópu með fleiri skipum og orrustuþotum. Sum vestræn ríki byrja að rýma sendiráðsstarfsmenn sem ekki eru nauðsynlegir frá Kænugarði.

26. janúar 2022: Washington leggur fram skriflegt svar við öryggiskröfum Rússa og endurtekur skuldbindingu við stefnu NATO um „opnar dyrnar“ á sama tíma og hún býður upp á „reglubundið og raunsært mat“ á áhyggjum Moskvu.

28. janúar 2022: Pútín segir að helstu öryggiskröfum Rússa hafi ekki verið sinnt en að Moskvu sé reiðubúið að halda áfram að tala.

24. Febrúar 2022 - Stríð í Úkraníu hefst: Rússneska innrásin í Úkraínu hófst 24. febrúar 2022. Tilkynnt var um árásir rússneskra hermanna í helstu borgum víðs vegar um Úkraínu, þar á meðal Berdyansk, Chernihiv, Kharkiv, Odesa, Sumy og höfuðborginni Kænugarð.

Niðurlag

Af þessari rakningu atburðarrásar, er ljóst að aðdragandinn er langur og tíminn sem diplómatar höfðu til að sefja ágreining nægur. Auðljóslega fannst Rússum þeir aðþrengdir, sama má segja um Kínverja og stöðuna í Kínahafi, þeim finnst hernaðarveldið Bandaríkin ásamt bandamönnum þrengja um og of að landamærum sínum. Ef horf er á landabréfakortið, er ótti þessara stórvelda auðljós. Bandaríkin hafa um 1000 herstöðvar um allan heim og geta lokað á alla verslun þessara ríkja ef þau vilja og einangra ef til stríðs kemur. Þetta er líkt og hafa byssu beint að höfði manns á meðan maður stundar viðskipti við "árásamanninn".

Rússar sáu sig tilhneydda til að fara í stríð, sem er alltaf slæmur kostur, en vonandi læra Kínverjar af reynslu Rússa, að sigur, ef hann kemur, getur reynst dýrkeyptur. Þ.e.a.s. ef þeim dettur í hug að taka Taívan sem hefur í sjálfu sér engan hagrænan ávinning, bara stolt af stækkun ríkisins (dýrðarljómi á leiðtogann sem tókst að sameina Taívan við meginland Kína).

Hrellirinn, sem öll stórveldin í heimininn óttast, Bandaríkin, á hér nokkra sök. Óhæfur forseti tók við völdin í Bandaríkjunum, heilabilaður að sögn margra, tókst að hrista svo upp í heimsvaldakerfinu, að stórveldin misskildu aðstæður. Hörmulegt brotthvarf Bandaríkjahers frá Afganistan sendu röng skilaboð til annarra hernaðarvelda, þar á meðal Rússlands. Þetta gerðist á vakt Joe demókratann Biden. Mesta ursla hefur hann reyndar valdið innanlands í Bandaríkjunum, en það er önnur saga.

Sagan á eftir að segja alla söguna. En hún hefur að nokkru komið í ljós opinberlega. En hún er að Joe Biden og sonur hans, Hunter Biden, hafa allt frá tíma Joe sem varaforseta BNA, haft Úkraníu á sinni könnu og makað krókinn í meir en áratug með alls konar spillingu. Úkranía var og er enn gróðarstía spillingapésa og Biden fjölskyldan djúpt sokkin í spillingunni. Þessi spilling Joe Biden hefur m.a. komið í veg fyrir að hann gat stillað til friðar og ef eitthvað er, hefur hann magnað stríðið í stórátök.

Donald Trump, sagði að stríðið í Úkraníu hefði aldrei gerst á hans vakt. Ég trúi honum. Fótsporin sanna það en Abraham friðarsamkomulagið hefur reynst heilladrjúpt til friðar í Miðausturlöndum. En vanhæfni Joe Bidens er svo algjör, að sú friðargjörð er í hættu vegna friðþægingarstefnu hans gagnvart Íran. Andstæðingar Íran heyja þessa stundina leynilegt stríð gegn Íran sem sér ekki endann á.

 

 

Vilja stjórnvöld leggja niður starfsemi Landhelgisgæslunnar?

Svo mætti ætla af nýjustu fréttum að dæma,en starfsemi LHG er í skötulíki eða ígildis beinagrindur. Svo er skorið af starfseminni að Færeyingjar reka betri landhelgisgæslu en Íslendingar og þó eru þeir sex sinnum færri en Íslendingar.

Í frétt visis.is segir: "Rekstri TF-SIF, eftirlitsflugvélar Landhelgisgæslunnar, verður hætt á árinu vegna hagræðingar. Dómsmálaráðuneytið tilkynnti gæslunni þetta fyrr í vikunni og hefst söluferli á næstunni."

Rekstri flug­vélar Land­helgis­gæslunnar hætt í hag­ræðingar­skyni

Nú rekur LHG með naumundum tvö varðskip og nokkrar þyrlur. Eftirlitsvélin sem á að selja skiptir sköpum við landhelgisgæslu landsins, enda er yfirferð hennar mun meiri en þyrlna eða varðskipa.Ef eitthvað er, þá ætti LHG að kaupa dróna, sem hún fékk lánaðan um árið og gaf góða raun.

Landhelgisgæslan hefur notað flugvélar síðan loka seinni heimsstyrjaldar með ýmsu móti.

Á vef LHG segir: "Landhelgisgæslan hefur um áratuga skeið notast við flugvélar og þyrlur við löggæslu, eftirlit, leit og björgun auk annarra verkefna. Á árunum eftir síðari heimstyrjöld leigði Landhelgisgæslan stundum flugvélar til að fylgjast með skipaumferð og veiðum í landhelginni, fyrst árið 1948 þegar Grumman Goose-flugbátur var tekinn á leigu. Þetta flug var þó ekki með reglubundnum hætti....10. desember 1955 eignaðist Landhelgisgæslan sína fyrstu flugvél og er almennt miðað við þá dagsetningu sem upphaf flugrekstrar stofnunarinnar. Þetta var flugbátur af gerðinni PBY-6A Catalina með einkennisstafina TF-RAN.

Allar götur síðan hafa loftför Landhelgisgæslunnar borið nöfn ásynja, rétt eins og skipin eru nefnd eftir norrænu goðunum. Catalina-flugbáturinn hafði áður verið í eigu Flugmálastjórnar sem keypti hann skemmdan af varnarliðinu. TF-RAN fór í fyrsta gæsluflugið 29. desember 1955. Nokkrum vikum síðar var sett í hana ratsjá og mun hún vera fyrsta íslenska flugvélin sem búin var slíku tæki."

Við erum sum sé komin aftur á stig landhelgisgæslu eins og hún var fyrir 1948.....á sama tíma bruðlar íslenska ríkið með almannafé, t.d. í móttöku gerviflóttamanna (híti sem aldrei nokkurn tímann er hægt að uppfylla) og önnur gæluverkefni, t.d. menningarstarfsemi, ríkisbálknið/stjórnsýslubálknið og margt fleira.

Það er eins og bráðnauðsynlegir hlutir, eins og bráðamóttaka Landsspítalans, löggæsla (á landi og sjó) séu látnir sitja á hakanum en féið látið renna í stríðum straumum í alls konar vitleysu, t.d. ríkisapparat eins og RÚV og annan óþarfa.

Íslendingum er stundum ekki viðbjargandi. Mýtan um hagsýna Íslendinginn fauk út um gluggann í efnahagshruninu 2008 hjá mér, þar sannaðist vanhæfni íslensku stjórnmálaelítunnar til að stjórna landinu. Hún meiri segja reyndi að troða ofan í kok Íslendinga Icesave, skuldir annarra. Nú á að troða ofan í okkur flóttamannavanda heimssins, þessarar örþjóðar, 10 milljarðar á ári segja menn. Hægt að kaupa tvö varðskip fyrir þann pening árlega eða bora ein jarðgöng. Já, peningunum er hent út um gluggann á Íslandi daglega.

Ef stjórnmálaelítan heldur að hún hafi stjórnað landinu vel, þá er það misskilingur. Í raun rakst Ísland á vegg þegar landið þurfti að koma á kvótakerfi á sínum tíma og þar með takmörk á fjármagni (skattfé) til framkvæmda. Bandaríkjaher hjálpað til við að fjármagna landið en svo var það búið. En túristinn hefur bjargað öllu, allar götur síðan (og fiskeldi og stóriðja), annars væri ekki líft hérna á skerinu.

Alþingi er stimpilstofnun Evrópusambandsins, sem stimplar lög þaðan í gríð og erg, engum lagavitleysum hafnað. Hægt að hagræða þar og í stað 63 þingmanna, að ráða mann í hlutastarf við að stimpla nýju Evrópulögin á Íslandi. Forsetaembættið mætti fjúka með í leiðinni. Forsetinn getur skrifað bækur í eiginn frítíma, ekki á kostnað skattborgara.

Guði sé lof að Ísland er hernaðarlega mikilvægt og Kaninn telur landið mikilvægt hernaðarlega. Annars væri hér opið land og óvarið, fyrir heimsflækinga (sbr. Tyrkjaránið) að koma hér við og.....já maður les daglega fréttir frá Ísalandinu, stundum með kjálkann niðri, gapandi.

Hrellir heimssins - breski herinn er í niðurníðslu

Háttsettur hershöfðingi í Bandaríkjunum hefur nýlega varað Ben Wallace, varnarmálaráðherra Bretlands, við því að breski herinn sé ekki lengur talinn vera meðal fremstu herja heims.

Áratuga niðurskurður á hernaðarvörnum Bretlands hafi rýrt bardagagetu landsins. Niðurstaðan... þetta er heil herþjónusta sem hefur ekki getað verndað Bretland og bandamenn þeirra í áratugi. Þetta sé opinbert leyndarmál.

Til dæmis var meirihluti brynvarinna farartækja breska landhersins þess smíðaður fyrir 30 til 60 árum síðan. Bretland er ekki lengur í flokki eitt og Bandaríkin, Rússland, Kína eða Frakkland og er „varla“ í flokki tvö.

Þörfin fyrir Bretland til að nútímavæða her sinn kemur jafnvel á sama tíma og landið hefur heitið því að halda áfram að styðja Úkraínu í baráttu sinni gegn Rússlandi.

Fyrr í þessum mánuði lofuðu Bretland að senda Úkraínu skriðdreka eftir að Kænugarður varð aftur fórnarlamb eldflaugaárása og þar sem harður landhernaður hélt áfram í Donbas-héraði í Úkraínu.

Rishi Sunak, forsætisráðherra Bretlands, sagði að hann myndi senda Úkraínu Challenger 2 skriðdreka ásamt fleiri stórskotaliðskerfum í kjölfar símtals við Volodymyr Zelenskyy forseta Úkraínu á laugardag. En Bretar eru bara ekki aflögufærir. Þeir eiga sjálfir 227 skriðdreka í mismunandi ástandi. Ekki er flugherinn heldur burðugur. Árið 2022 ætti RAF að ráða yfir um 180 orrustuflugvélum — 145 Typhoons og 35 af fyrstu röð af 48 pöntuðum af bandarísku herþotunni F-35. Breski flotinn er í besta ástandinu, með tvö flugmóðuskip, 10 kafbáta auk annarra herskipa. Bretar eiga yfir að ráða kjarnaodda og eru þeir í dag um 225 talsins.

Svo við setjum breska herinn í samhengi og tölur, þá segir að árið 2022 voru um það bil 147.980 virkir starfsmenn í hersveitum Bretlands, þar af 80.730 í breska landhernum, 33.300 í Hinum konunglega flugher (e. Royal Air Force), 27.280 í breska sjóhernum (e. Royal Navy) og 6.650 í Konunglegu landgönguliðssveitunum (Royal Marines).

Í öllum helstu átökum sem vestræn ríki hafa tekið þátt í síðastliðna áratugi, hefur Bretland fylgt Bandaríkin eins og lítill boxer hundur, grimmur og tilbúinn í slaginn. En hann er bara ekki bardagafær.

Orð Donalds Trumps, er hann skammaði NATÓ ríkin fyrir lítil framlög til varnarmála, náði ekki bara til Þjóðverja, heldur einnig Breta og alla aðra heri í Vestur-, Austur-, og Suður- Evrópu.

Hermenn breska hersins eru nú við störf í Sómalíu til að styðja fjögur alþjóðasamtök; SÞ, sendinefnd AU í Sómalíu, ESB og beinan stuðning við þjóðarher Sómalíu sem hluti af alþjóðlegri viðleitni til að endurheimta öryggi og stöðugleika á svæðinu.

Þótt Stóra-Bretland hafi yfir að ráða nokkrum herstyrk er einn veikleiki breska hersins að geta ekki baristt á erlendri grund en Bretland hefur reyndar alltaf verið sjóveldi, frekar en landveldi. Þeir geta því lítið skipt sér af stríði á meginlandi Evrópu, ekki frekar en þeir gátu í seinni heimsstyrjöldinni, þar sem þeir þurftu að fá Bandaríkin og Kanada til að hefja innrásina í Normandí. Jafnvel það skipti ekki sköpun um endalok nasismans í Þýsklandi.

En hvers vegna er breski herinn svona veikur fyrir? Þetta er afleiðing hagkerfis sem hefur verið skilgreint af litlum vexti undanfarinna 15 ára og miklum ójöfnuði síðustu fjögurra áratuga, sem hefur í för með sér hættu ekki aðeins fyrir hagkerfi Bretlands og heldur lýðræði líka. Þetta gerir Bretland að stöðnunarþjóð.

 

 

Lýðræðið vantar í stéttarfélög

Frá launakjörum verkafólks til þingkosninga, höfðu verkalýðsfélög eitt sinn gríðarlega áhrif á vestræn efnahagslíf. Strax eftir síðari heimsstyrjöldina tilheyrði meirihlutinn vinnuaflsins einhverju stéttarfélagi. Hefð er fyrir því að hagfræðingar líta á stéttarfélög, sem einokunarseljendur vinnuafls, sem valda markaðsbresti og draga þar með úr efnahagslegri skilvirkni (Kaufman, 2004).

Stéttarfélög hafa sett mark sitt á efnahagslífið hér á landi og halda áfram að vera mikilvægt afl sem mótar viðskipti og stjórnmál. Stéttarfélög í fjölmörgum atvinnugreinum, allt frá stórframleiðslu til hins opinbera, hjálpa starfsfólki að tryggja hærri laun og betri vinnuaðstæður. Það getur verið erfitt fyrir einstakling að standa einn á móti stjórn stórfyrirtækis þegar hann ætlar að bæta laun og kjör sín, ef ekki ómögulegt.

En það er galli á gjöf Njarðar. Launamaðurinn hefur oft lítið um kjör sín og laun að segja, þar sem hann er búinn að afsala þessi völd í hendur annarra, þ.e.a.s. í hendur stéttarfélags. Launamaðurinn á Íslandi sem á að heita að starfar í frjálsu þjóðfélagi, hefur lítil lýðræðisleg áhrif. Það er nánast ómögulegt fyrir hann að skipta um stéttarfélag eða standa einn.

Í nútíma þjóðfélagi er auðvelt að bæta úr þessu. Í fyrsta lagi, með rafrænum kosningum. Ef við getum greitt reikninga og stundað önnur viðskipti og samskipti við hið opinbera í gegnum símann með rafrænu skírteini, hvers vegna ekki að kjósa um kjarasamninga? Eins er það með kjör í stjórn stéttarfélaga. Í dag er það þannig að kannski fimmtungur kjósi um kjarasamning sem og í stjórn stéttarfélags. Það er ekki lýðræði, heldur fáræði. Kosningaþátttaka, ef rafrænt skilríki er notað, gæti farið upp í 90%.

Svo er það rétturinn til að standa utan stéttarfélaga eða mynda nýtt stéttarfélag. Á vef ASÍ segir:

"Skv. 2. mgr. 74. gr. stjórnarskrár, má engan skylda til aðildar að félagi þó kveða megi á um slíka skyldu ef það er nauðsynlegt til að félag geti sinnt lögmæltu hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra.

Samkvæmt íslenskum lögum er launafólk ekki skyldað til að vera í stéttarfélagi. Hvergi í lögum eru ákvæði um aðildarskyldu að stéttarfélagi og í lögum um stéttarfélög og vinnudeilur nr. 80/1938 er beinlínis gert ráð fyrir að launamenn geti staðið utan stéttarfélaga. Kemur þetta meðal annars fram í 2. mgr. 3. gr. laganna, þar sem fjallað er um úrsögn úr stéttarfélagi og í 45. gr. þar sem segir að ófélagsbundnir aðiljar reki mál sín sjálfir fyrir Félagsdómi. Óski menn þess að standa utan stéttarfélags hafa þeir því almennt rétt til þess hér á landi. Samkvæmt lögum ASÍ má ekkert aðildarfélag sambandsins hafa ákvæði um félagsskyldu í samþykktum sínum. Hafi þau slík ákvæði í samþykktum sínum víkja þau fyrir ákvæðum laga ASÍ og hafa ekkert gildi."

En raunin er samt sú að mikill meirihluti launþega,þegar þeir hefja störf í nýju starfi, eru sjálfkrafa settir í viðeigandi stéttarfélag, án þess að vera beint spurðir. Það þyrfti að kynna fólki betur réttindi sín í þessu sambandi. Það mátti sjá þetta í fyrirhuguðu verkfalli Eflingar að margir spurðu hvort þeir mættu skipta um stéttarfélag (vilja greinilega ekki fara í verkfall) og virðast greinilega ekki vita réttindi sín.

Efling, sem er reið út í sáttasemjara ríkisins um þessar mundir, hefur rangt fyrir sér, þegar hún kvartar yfir framkomu hans en hann vill í raun tala beint við félagsmenn án aðkomu stjórnar og tala beint við aðildarfélög innan hennar. Þar sem félagsmenn eru frjálsir, sbr. orðum hér að ofan, mætti hann jafnvel hafa samband við hvern og einasta meðlim Eflingar án vitundar stéttarfélagsins.

Sama marki má segja um lífeyrissjóðina og réttindi félagsmanna innan þeirra. De facto eru réttindi launafólk jafnvel minni en innan verkalýðshreyfingarinnar. Þeir ráða ekki hver er í stjórn lífeyrissjóðsins (ég hef aldrei vitað það á öllum vinnuferli mínum og aldrei hefur mér verið boðið að taka þátt í kosningu í stjórn eða boðið á fund). Maður fékk stundum fréttabréf með upplýsingar um stöðu framlaga til lífeyrissjóðs, en annars bara þögnin ein. Sum sé, ekkert lýðræði er um ráðstöfun lífeyrisins né hverjir sitja í stjórn.