Borgarastyrjöld framundan í Bretlandi?

Þessi spurning er áleitin hjá mörgum fræðimönnum og stjórnmálamönnum samtímans. Svona spurning virkar fáranleg við fyrstu sýn þar sem síðasta borgarastyrjöld var um miðja 17. öld en margt spilar hér inn í sem vekur upp þessa spurningu. 

Það er þrennt sem getur leitt til borgarastyrjaldar, efnahagsástand, pólitískur óstöðuleiki og menningalegir árekstrar.  Miklar þjóðfélagslegar breytingar hafa átt sér stað í Bretlandi síðastliðin ár.  Eiginleg þjóðskipti hafa átt sér stað, sérstaklega má sjá þetta í stærstu borgum Bretlands, og sérstaklega London, þar sem hvítir íbúar eru komnir í minnihluta og eru 37% af íbúum borgarinnar. Meirihluti fasteigna í borginni er í eigu Indverja og Pakistana.

Það er kannski ekki slæmt í sjálfu sér að hvítir séu komnir í minnihluta, verra er að menningastríð er hafið á milli tveggja menningaheima, hinn múslimska og hinn kristna. Eins og staðan er í dag, eru kristnir íbúar á undanhaldi, menning múslima allsráðandi í mörgum borgum.  Þetta hefur leitt til eldfims ástands eins og sjá mátti í fyrra er hvítir Bretar hófu götuóeirðir í mótmælaskyni er maður af erlendum uppruna réðast á börn og stakk þau. Ástandið er orðið þannig að það þarf bara lítinn neita til að kveikja í púðurtunnunni, eins og t.d. hryðjaverkaárás, "grooming" mál eða annað slíkt. Hvítir saka stjórnvöld um "two tiers system", þar sem tekið er vægara á afbrot minnihlutahópa og ráðist er með markvissum hætti að tjáningarfrelsi einstaklinga.

Á Norður - Írlandi (júní–júlí 2025) áttu sér stað nýjar minnihlutahópaóeirðir, sérstaklega í Ballymena, með rasískum árásum á Rómana og Rúmenum. Þetta er ógnvænleg þróun, en enn er talað um "óeirðir" – ekki borgarastyrjöld.

Professor David Betz við King’s College varar við mögulegri borgarastyrjöld innan fimm ára vegna skorts á trausti til stjórnmálakerfisins, hækkandi spennustigs milli borga og sveita, brotnu multisamenlegu samhengi, og veikingu réttarkerfisins – hann tekur þetta fram sem möguleikagrad, ekki staðreynd ­(heimild: Newstarget.com)

Annar þáttur er pólitísk upplausn.  Bæði Verkamannaflokkurinn (sumir vilja fjölmenningu og óheftan innflutning erlends fólks) og Íhaldsflokkurinn hafa verið ófærir að ráða við hælisleitenda málaflokkinn. Afleiðingin var að Íhaldsflokkurinn beið afhroð í síðustu kosningum og Verkamannaflokkurinn komst til valda með lágmarks fylgi. Þingmenn Íhaldsflokksins leita nú yfir til UK Reform undir forystu Farage og er í mikilli sókn þessa daganna.

Fjórar megin ástæður fyrir borgarastyrjöld:

1. Efnahagskreppa — verðbólga, húsnæðisvandi, fátækt sem bítur sig fastar í millistéttina; flótti milljarðamæringa úr landi ásamt fjármagni þeirra.

2. Menningarleg og kynþáttaleg togstreita — með djúpstæðum klofningi milli samfélagshópa sem líta ekki lengur á sig sem hluta af sömu heild.

3. Stjórnkerfisleg vantrú — þar sem almenningur telur að kerfið vinni gegn honum, hvort sem það er vinstristjórn eða hægriflokkar.

4. Trufluð upplýsingaumferð — samfélagsmiðlar sem dýpka skotgrafir í stað þess að miðla sameiginlegum veruleika.

Brexit – kerfisrask sem átti að lækna, en hefur grafið dýpri gröf. Bretar kusu 2016 að segja skilið við ESB, meðal annars til að takmarka frelsi fólks frá Evrópu til að flytja til Bretlands endurheimta „fulla stjórn“ á landamærum sínum og löggjöf og verja "breska menningu" (mikið notuð tilfinningaleg rök, oft óskýr).

Eftir Brexit: Innflytjendur héldu áfram að koma – en nú utan Evrópu. Mestu fjölgun síðustu ára hefur komið frá Indlandi, Nígeríu, Pakistan, Bangladesh og Filippseyjum, ekki Póllandi eða Rúmeníu eins og áður. Kerfið færði sig frá frelsi innan ESB yfir í stigveldi með vegabréfsstigum – en vinnumarkaðurinn kallaði enn eftir vinnuafli (heilbrigðisþjónusta, landbúnaður, þjónusta).

Endum á efnahagspúðurtunnunni. Flótti milljarðamæringa og fjármagns úr landinu. Arfa heimskulegt efnahagsstefna Verkamannaflokksins hefur leitt til fjöldaflótta. Það á að herja á milljarðamæringa og atvinnulífið til að fá skatta. Sama stefna og Samfylkingin er með á Íslandi.

Síðasta rannsókn (Henley & Partners og New World¯Wealth) bendir til þess að net útflæði milljónamæringa undanfarin misseri sé yfir 10.000 á ári, með um 10.800 í nettóflutningi árið 2024, sem stafar af stjórnskipulega kipp þ.e. innleiðingu á úrslitum um „non‑dom“ og skattahækkanir.

Þar af hafa 12 þúsund milljarðamæringar flutt úr landi árið 2024 Þessir einstaklingar hafa yfirleitt flutt til ýmissa lága skattlandi – t.d. Ítalíu, UAE, Sviss og Bandaríkjanna.

Mörg efnisatriði vekja athygli. Þannig hafi 16.500 milljónamæringar verið sagðir munu yfirgefa Bretland á þessu ári (2025), sem er nýr hæsti árlegur fjöldi í evrópskri samantekt. Þó sumir miðlar, t.d. Guardian, benda á að það sé oft um minna hlutfall að ræða og gögnin geti verið villandi, þar sem byggt sé á LinkedIn og innkomu/útflutningi sem skekkir raunverulegt mynd.

Hér er aðalástæðan fyrir flótta milljarðamæringanna:  Abolishing non dom status (nonskattastaða) frá apríl 2025 og hærri fjármagnstekjuskattar, erfðafjár- og eignarskattar - Verkamannaflokkurinn ætlar að skattlegga erlendar tekjur milljarðamæringanna! Sem er eiginlega ólöglegt.

Er borgarastyrjöld framundan? Kannski ekki á næstunni, en líklega má telja Bretland vera áfram "failed state" eins og Bandaríkjamenn eru farnir að kalla Bretland. Miklar líkur og nánast óhjákvæmilegt, eru kynþáttaóeirðir og efnahagsleg niðursveifa.

Staða stjórnarflokkanna - Flokkur fólksins er í fallsæti

Samkvæmt nýlegri skoðanakönnun Gallup er staða Samfylkingar sterk. Flokkurinn nýtur mikils fylgis, um 30% og formaðurinn um 60% kjósenda.  Næst kemur Viðreisn og formaðurinn flokksins, en í síðasta sæti rekur Flokkur fólksins og formaður hans. Í þremur neðstu sætum listans sitja ráðherrar Flokks fólksins, Eyjólfur Ármannsson innviðaráðherra, Guðmundur Ingi Kristinsson, mennta- og barnamálaráðherra og Inga Sæland, félags- og húsnæðismálaráðherra.

Hvaða sögu segir þetta okkur? Flokkur fólksins veðjaði á rangan hest. Allir bjuggust við að hann færi í samstarf við Miðflokkinn sem á margt sameiginlegt með flokknum en FF er líka vinstri flokkur. Viðreisn og Samfylkingin eru vinstri flokkar og Flokkur fólksins getur ekki keppt við þessa flokka.  Græði formannsins í að sitja í ríkisstjórn, sama hvað (hún sagði það í stjórnarmyndunarviðræðum að hún vildi í ríkisstjórn), hefur kostað flokkinn fylgi. Inga hefur verið lítið sýnileg, aðeins sést klippa á borða á heimilum aldraða en hún hefur ekki varið heilbrigðiskerfið og velferðakerfið. Hún hefur ekki staðið í fæturnar með innflytjendamál (sem tengjast velferðamálum) en óheftur innflutningur hælisleitenda skapar álag á alla innviði stjórnkerfisins. Sumir segja að kostnaðurinn skagi upp í 100 milljarða á ári. Á meðan er Landspítalinn óbyggður, bráðamóttakan yfirfull, 700 aldraðir á biðlistum o.s.frv.

Því miður stefnir Flokkurinn í útrýmingu í næstu kosningum, líkt og Framsókn í Reykjavík, báðir aðilar boðuðu breytingar en urðu bara hluti af kerfinu og varahjól stærri flokka.

Fyrir flokka sem vilja telja sig nokkurn veginn við miðjuna, er dauðadómur að tengjast á einhvern hátt vinstri flokkum. Ritari hefur spáð falli Framsóknar í Reykjavík, alveg frá því að flokkurinn fór í samstarf við vinstri flokkana í borginni og það mun ganga eftir. Hversu heimskulegt var að leyfa Dag B. Eggert að taka fyrstu tvö árin sem borgarstjóri (með augun á Alþingi allan tímann) en hann var orðinn mjög óvinsæll hjá kjósendum í Reykjavík. Svo tók Einar við en of seint. Það væri viturlegt fyrir hann að leita sér að annarri vinnu þegar kemur að næstu borgarstjórnarkosningar. 

Að lokum, margir kjósendur Flokk Fólksins telja sig vera svikna, það er nokkuð ljóst. 

Ísland er ekki ríkt - það er frekar fátækt!

Samt haga Íslendingar sér eins og smjör drepi af hverju strái. Í 1150 ára sögu Íslands hefur landið verið á barmi hungursneyðar og stundum gengið í gegnum hugursneyð. Í upphafi 20.aldar var örbyrgð í landinu og það er ekki fyrr en á seinni árum sem Íslendingar sjá til sólar. Samt hrópa verkefnin á okkur og ekki eru til peningar til fyrir aldraða (700 manna biðlisti), öryrkja (einn mest vanræktaðsti hópur landsins sem síst má við vanrækslu), vegskerfið, heilbrigðiskerfið o.s.frv.

Það virkar allt í lagi á yfirborðinu, en er það ekki. Okkar "fullkomna heilbrigðisþjónusta" er svo léleg að það að hitta heimilislæknir krefst mánaðarbið...ef maður fær heimilislæknir yfir höfuð. Bráðadeild Landspítalans yfirfull 24/7/365. Gamla fólkið þarf að vera komið í hjólastól og yfir nírætt til að komast á elliheimili...í nokkra mánuði eða ár áður en það deyr drottni sínum... Guð hjálpi þér ef þú klárar atvinnuleysisbætna tímabilið (sem Bjarni Ben. stytti niður í 2 1/2 ár ) og lenda á féló. Ekkert afturhvarf í almenna samfélagið aftur.

Er hér rétt gefið? Já fyrir þá sem eiga ekkert erindi til Íslands nema til að setjast  á velferðakerfi landsins sem er mjög lélegt fyrir og er ekki sambærilegt við norræn velferðarríki. Meira segja seinþreytt fólk og friðsamt möglar á móti og það harðasta lætur sig hafa það að mæta alla leið á Austurvöll til mótmæla. Þá er mikið sagt um seinþreytan Íslendinginn sem vill aldrei mótmæla, tekur hvað sem er....bara ekki endalaust...nú mótmælir hann eins og asninn sem er pískkeyrður....Vér mótmælum allir ætti að vera herópið rétt eins og 1851....

P.S. Ritari ætlaði ekki að taka þátt í umræðunni um innflytjendamál, er ekki á áhugasviði hans. En hann getur ekki bara setið í brennandi húsi og ekkert sagt. Það er vísvitandi verið að gera erfiðara að lifa á þessu landi og það er verið að kljúfa þjóðina og þjóðarsáttina sem hefur ríkt síðan Íslendingar urðu sjálfstæð þjóð 1918. Hverjum er um að kenna? Jú, sögulausum stjórnmálamönnum sem skilja ekki samhengi sögunnar. Til að stýra þjóðfélagi í dag, og fram í framtíðina, þarf að kunna skil á fortíðinni. Ekkert sem við erum að ganga í gengum (þátt fyrir tæknina) hefur ekki gerst áður. Þetta skilja stjórnmálamenn ekki.  

Málþing eða þjóðþing um framtíð Íslands?

Í kjölfar efnahagshrunsins 2008, fór fram ákveðið uppgjör og stofnað var til þjóðfundar 2009 og kjörið var "þjóðþing".  Verkefni fundarins var að taka afstöðu til þess hvernig samfélag Íslendingar vilja byggja í framtíðinni.

Verkefnið var verðugt en lítið varð um vitrænar niðurstöður. Blabla um réttlát samfélag (virðing, jafnrétti, heiðarleiki), sem allir voru hvort sem er sammála um. Allt gildi sem við höldum að Ísland hafi þegar. Af hverju varð lítið úr þessu þjóðarátaki?  Jú, það vantaði valdið til að framfylgja hugmyndirnar. 

Í raun hefði átt að vera bara ein niðurstaða: Þjóðin fái valdið í sínar hendur með þjóðaratkvæðisgreiðslum í ákveðnum málum. Það er eina aðhaldið sem Alþingismenn skilja. Í dag fara þingflokkar, með kannski 20% fylgi sínu fram  í andstöðu við hin 80%. Eða niðurstaðan úr ríkisstjórnarsamstarfi er miðjumoð tveggja til þriggja flokka. Sá flokkur sem er frekastur (í dag er það Samfylkingin) nær sínum málum fram.  Þetta fyrirkomulag endurspeglar ekki þjóðarvilja eða jafnvel meirihluta álit. Betra er að niðurstaða kosninga sé afgerandi, líkt og sjá má í Bandaríkjunum og Bretland. Kúrsinn er á hreinu.

Á meðan svona er, ræður fólk ekki hvernig þjóðfélagið þróast sem er slæmt. Það getur nefnilega þróast í allar áttir ef enginn áttaviti er fyrir hendi. Munum að ríkið er ekki alltaf fólkið í landinu, heldur lifir það sínu eigin lífi og lifir stundum í andstöðu við vilja fólksins.

 

Að halda með þjóð(ir) sem koma okkur ekkert við

Það er alveg magnað hvað heimurinn með sína 8 milljarða manna er upptekinn af átökum fólks fyrir botni Miðjarðarhafs. Þarna er fólk af semískum uppruna sem hefur verið í stríði síðan veggir Jeríó féllu fyrir  3425 árum. Þetta fólk gengur undir ýmsum þjóðarheitum en á sér sameiginlegan lífræðilegan uppruna. Það er ekkert undarlegt né nýtt að það sé barist á þessum gatnamótum Evrópu/Asíu/Afríku. Þarna mætast menningarheimar.

Það er grátbroslegt að heimurinn er í gíslingu fólks: Ísraela,  Sýrrlendinga, Palestínu Araba, Kúrda, Írana, Íraka, Egypta, Jórdana, Líbana,

Sádi Araba, Tyrki, Lýbíumanna og fleira óreiðufólks. Guð forði okkur frá kjarnorkustríði á svæðinu. Það einmitt þetta sem heldur athygli umheimsins.

Því miður fóðrar heimurinn þessi átök með sífelldum fréttaflutningi. Ertu fylgjandi Palestínu Araba? Eða Ísraela? Bjáni! Sérstaklega ef þú lætur þetta raska þinn innri frið og sálarró. Verst að menn eru farnir að öskra og góla á torgum úti hérlendis vegna þessara mála í stað þess að hafa áhyggjur af arfaslakri heilbrigðis þjónustu eða menntakerfi sem skilar út ólæsum drengjum.

Takmarkað tjáningafrelsi á Íslandi

Já, það eru sett mörk á tjáningafrelsi einstaklinga á Íslandi og þau eru umtalsverð. Þetta sést greinilega þegar íslenska tjáningafrelsið er borið saman við hið bandaríska. Munurinn á tjáningafrelsi í Bandaríkjunum og Íslandi felst aðallega í lögfræðilegri nálgun, undantekningum og sögulegum og menningarlegum bakgrunni. Í Bandaríkjunum er víðtækt tjáningafrelsi – jafnvel hatursorðræða er vernduð, nema hún falli undir ákveðnar þröngar undantekningar. Rétturinn til að móðga, gagnrýna eða segja hluti sem teljast ámælisverðir er almennt verndaður. Takmarkanir eru fáar, en meðal þeirra eru: Hótanir um ofbeldi (e. true threats) og rógur/særandi ærumeiðingar (defamation) – en erfitt er að vinna slíkar málsóknir, sérstaklega gegn opinberum aðilum.

Þá komum við að Íslandi sem er bundið af mannréttindasáttmála Evrópu og stjórnarskrá. Tjáningafrelsi er tryggt í 17. og 73. gr. stjórnarskrárinnar. Ísland er einnig bundið af Mannréttindasáttmála Evrópu (MSE), sérstaklega 10. grein um tjáningafrelsi. Tjáningafrelsið er mikilvægt, en undantekningar eru víðtækari en í Bandaríkjunum. Haturstjáning, ærumeiðingar og brot á friðhelgi einkalífs eru takmörkuð með lögum. Dæmi um takmarkanir er haturstjáning gagnvart minnihlutahópum er refsiverð (sbr. almenn hegningarlög). Ærumeiðingar geta leitt til skaðabóta eða refsinga. Gagnrýni sem er „gífurleg og tilefnislaus“ getur verið dæmd sem brot, sérstaklega ef hún snertir einstaklinga. Dómstólar á Íslandi og í Evrópu meta oft "nauðsyn í lýðræðislegu samfélagi" þegar tjáningarfrelsi er takmarkað.

Hvort eru Bandaríkjamenn eða Evrópumenn að fara réttu leið í tjáningamálum?  Þeir sem þekkja ritara, vita svarið. Bandaríska leiðin er sú eina rétta.  Hvers vegna? Bæling tjáningaréttsins er einmitt öflugt vopn ofríkisstjórnvalda.  Sama hversu kjaftfor einstaklingur er, á hann ekki roð við "kerfið" ef það snýst gegnum honum. Galnar hugmyndir ný-marxista er framfylgt í öllum kerfum stjórnkerfisins á Íslandi.  Það er sífellt að koma betur í ljós rugl hugmyndafræði og innræting sem otað er að íslensku borgurum. Innrætingin byrjar í leikskóla og lýkur í háskóla. Svo taka íslensk stjórnvöld við með hjálp fjölmiðla. Það þarf að slökkva á RÚV og Sýn til að geta hugsað frjálst og í friði.

Það er gagnrýni borgarans sem skiptir öllu máli og hún byrjar nánast alltaf hjá honum, hann sýnir að keisarinn er án klæða - hér íslenskra stjórnvalda eða samtaka undir verndarvæng þeirra. Ef hann getur ekki gagnrýnt, líkt og bloggarar gera hér daglega, ekki án árása og ákæru, þá búum við í ofríkis þjóðfélagi. Evrópumenn hafa gengið of langt og mannréttindadómstól og mannréttindasáttmáli Evrópu hafa gengið of langt. Ef það er erfitt að sækja mál gegn íslenskum stjórnvöldum, hvernig haldið þið að það sé gegn dómstólum ESB? Íslenskir dómstólar hafa þó staðið vaktina en þeir eru bundir af evrópskri löggjöf.

Niðurstaðan er að Íslendingar búa í banana lýðveldi, því miður.

Stríð þar sem Demókratar voru við völd og þau töpuðust

Byrjum á Kóreustríðið (1950–1953). Demókratinn Harry S. Truman (forseti 1945–1953) var þá við völd.   Bandamenn (undir merkjum SÞ) börðust við Norður-Kóreu og Kínverja. Ekki beint tap, en stríðinu lauk með vopnahléi og engin úrslit urðu – Kórea klofin áfram. Mikil óánægja í Bandaríkjunum, Truman ákvað að gefa ekki kost á sér aftur. Þingið var undir stjórn Repúblikana seinni hluta stríðsins.

Víetnamstríðið. Stríðið hófst á valdatíma Demókrata (Kennedy og Johnson).  Lyndon B. Johnson dýpkaði þátttöku Bandaríkjanna. Nixon (Repúblikani) náði samkomulagi um frið. Ford (Repúblikani) vildi grípa til aðgerða 1975 vegna sóknar Norður-Víetnams, en Demókrataþing hafnaði. Pólitísk ábyrgð á endanlegu tapi liggur þar með að hluta hjá Demókrötum.

Stríð þar sem Repúblikanar voru við völd en úrslitin voru líka neikvæð. Repúblikanin Bush hóf innrásina í Írak 2003 með þeim rökum að Saddam Hussein væri með gereyðingarvopn. Það reyndist rangt. Stjórnin féll fljótt, og hernaðarsigur náðist snemma. En landið fór í langvarandi uppreisn og borgarastríð milli súnníta og sjíta. 2007 kom svokallað "surge" — herstyrkur aukinn til að ná stöðugleika, og það hafði áhrif.

Demókratinn Obama gaf fyrirheit um að ljúka stríðinu í Írak og draga heri út.    Árið 2011 dró hann allt herlið Bandaríkjanna úr Írak, í samræmi við samning sem Bush hafði undirritað 2008 – en án þess að semja um áframhaldandi veru lítilla sveita til að halda stöðugleika.  Valdatómarúm myndaðist í Írak.  Al-Maliki stjórn (íhaldsöm sjíta-stjórn) kúgaði súnníta, sem leiddi til þess að margir tóku afstöðu gegn ríkisstjórninni.

Afleiðing: ISIS rís upp og um 2013–2014 myndast ISIS úr leifum al-Qaeda í Írak. ISIS nær völdum í stórum hluta Íraks og Sýrlands árið 2014. Obama neyðist til að hefja ný hernaðarátök, m.a. með loftárásum og stuðningi við Kúrda. Áhrif Bandaríkjanna í Írak er lítil í dag.

Afganistan (2001–2021).  Hófst undir Bush (Repúblikani), haldið áfram undir Obama (Demókrati) og Trump (Repúblikani).  Joe Biden (Demókrati) lauk hernaði og dró heri út 2021. Talibanar tóku yfir nánast samdægurs.    Margir telja Biden bera ábyrgð á klaufalegri útfærslu á útgöngu, en ábyrgðin deilist á forseta beggja flokka yfir 20 ár. Ályktun: Það er ekki rétt að segja að Demókratar "tapi öllum stríðum", en Kóreustríðið og Víetnamstríðið hófust og/eða þróuðust undir þeirra stjórn.

Í Víetnam skipti það miklu að Demókratar í þinginu neituðu að veita stuðning 1975 – og það má segja að þeir hafi þannig lokað dyrunum á sigur Suður-Víetnams.

Stríð eru flókin mál, og sigur/tap getur verið hernaðarlegt, pólitískt, siðferðilegt eða strategískt. Ábyrgðin liggur oft á mörgum stjórnvöldum yfir langan tíma, og bæði flokkar Demókrata og Repúblikana hafa átt sinn þátt í misheppnuðum átökum en Demókratar hafa alltaf séð um að tapa stríðunum á endanum!

Í dag er staðgengilsstríð í gangi í Úkraínu. Hófst í valdatíð Joe Biden og hann hefur fóðrað það síðastliðin 3 ár. Donald Trump tók við á nýju á þessu ári en hefur ekki tekist enn sem komið er að koma friði þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir. 

Lokaorð: Demókratar hafa tilhneigingu til að fara í langvarandi stríð sem byggjast á hugmyndafræði og "ábyrgð á heimsvísu" Repúblikanar (eins og Trump) hafa tilhneigingu til að forðast úthýfð átök, eða leita skjótari, jafnvel harðari lausna. Hvað finnst ykkur? Ykkar

Til hamingju með afmælið Bandaríkin!

Bandaríkin eiga afmæli í dag, hvers er helst að minnast á þessum tímamótum? í dag – 4. júlí – eiga Bandaríkin afmæli og halda upp á sjálfstæðisdag sinn, eða Independence Day, sem er stærsti þjóðhátíðardagur landsins. Þennan dag árið 1776 samþykkti Kontinentalkongressinn í Philadelphíu sjálfstæðisyfirlýsinguna (Declaration of Independence), þar sem lýst var yfir að Bandaríkin væru sjálfstæð frá Bretlandi.

 

Byrjum á byrjunni sjálfstæðisyfirlýsingunni frá 1776 (249 ár síðan). Höfundar hennar voru meðal annars Thomas Jefferson, John Adams, og Benjamin Franklin. Í yfirlýsingunni er lögð áhersla á náttúruleg réttindi mannsins: "life, liberty and the pursuit of happiness." Þetta var byltingarkennd hugsun á sínum tíma, þar sem lýðræði og einstaklingsfrelsi voru sett fram sem grundvallarréttindi.

 

En það var ekki nóg að koma með yfirlýsingu, það varð að berjast fyrir frelsið. Frelsisbaráttan kallast bandaríska byltingin og stóð frá 1775 til 1783. Þetta stríð stóð milli Bandaríkjanna og Bretlands, sem lauk með sigri Bandaríkjanna og viðurkenningu sjálfstæðis. 

Bandaríkin urðu fyrsta nútíma lýðveldið með stjórnarskrá (1787) sem byggði á þrígreiningu valds, mannréttindum og valdheimildum sem koma frá fólkinu.

Sjálfstæði Bandaríkjanna hafði djúpstæð áhrif á önnur lönd, ekki síst Frakkland (Franska byltingin 1789). Bandaríska stjórnarskráin og réttindaskráin (Bill of Rights) urðu fyrirmynd annarra lýðræðisríkja.

Í dag er þjóðhátíðardagurinn haldinn með flugeldasýningum, göngum, tónleikum, fánaskreytingum, og fjölskylduhátíðum víðsvegar um landið og í ár (2025) eru liðin 249 ár frá sjálfstæðisyfirlýsingunni – næsta ár verður því 250 ára afmæli Bandaríkjanna, og búast má við enn stærri hátíðahöldum.

Svo er það spurning hversu lengi bandaríska heimsveldið stendur. Það getur gert það næstu 250 ár eða hrunið í frumparta á næsta ári. Þetta er það skemmtilega við söguna, enginn veit sögu þjóðar fyrr enn öll er.

Fríverslunarsamningar Íslands

Ef Ísland væri í ESB, gæti það ekki gert fríverslunarsamninga.  En það er í EFTA og þessi samtök eru ansi öflug að gera fríverslunarsamninga. En Ísland hefur líka gert samninga eitt og sér. Hér er listi ríkja sem hafa fríverslunarsamninga við Ísland.

Sem aðili að EFTA (ásamt Noregi, Sviss og Liechtenstein): EFTA hefur gert fríverslunarsamninga við yfir 30 ríki og tollabandalög, sem Ísland er aðili að. Nokkrir af helstu samningsaðilum eru: ESB (Evrópska efnahagssvæðið – EES samningurinn, 1994),Kanada, Suður-Kórea, Singapúr, Indland (samningur undirritaður í 2024, beðið staðfestingar), Kólumbía, Mexíkó, Chile, Filippseyjar, Indónesía,

Tyrkland, Egypskaland, Marokkó, Suður-Afríkusambandið (SACU), Úkraína, Gvatemala og Honduras, Mið-Ameríka (hluti ríkja)

Heildarfjöldi fríverslunarsamninga EFTA sem Ísland er aðili að er um 30+.

Einstakir (tvíhliða) fríverslunarsamningar Íslands (utan EFTA):

Ísland hefur einnig gert sértæka samninga (án EFTA) við nokkur ríki: Færeyjar – Hoyvíkarsamningurinn (gildir frá 2006) Sérlega víðtækur samningur, nær einnig yfir þjónustu og fólksflutninga. Bretland – Tvíhliða fríverslunarsamningur eftir Brexit Undirritaður 2021, gildir nú. Samkomulag um viðskipti og samstarf (TCA samningur með Bretlandi eftir Brexit)

Ísland í viðræðum eða áhuga á framtíðarsamningum (2025): Bandaríkin – Enginn fríverslunarsamningur enn, þrátt fyrir áhuga. 

Brasilía / Mercosur – EFTA-rík­in, Ísland, Nor­eg­ur, Liechten­stein og Sviss, hafa náð sam­komu­lagi við Mercos­ur-rík­in, sem sam­an­standa af Arg­entínu, Bras­il­íu, Parag­væ og Úrúg­væ, um fríversl­un­ar­samn­ing.

Þetta ættu þeir sem sjá bara ESB að hafa í huga. Heimurinn er miklu stærri en Evrópa. Ef við göngum í ESB, eru við föst í innviðum sambandsins. Viljum við það?

 

Gervigreindin mun hjálpa við að búa til alræðisríki framtíðar

Hvernig mun gervigreindin hjálpa til við að búa til alræðisríki framtíðar? Í dag hefur kínverska alræðisstjórnin yfir að ráða 700 milljónir myndavéla sem margar hverjar geta andlitsgreint fólk. Þar er komið á "social score system", eða félagsstig fyrir rétta hegðun og frádrátt ef röng hegðun er sýnd. Í Los Angeles var fólk (afbrotamenn) á dögunum greint með hjálp tækninnar, þrátt fyrir að það væri með klúta í óeirðum.

Í dag nota bæði lýðræðisríki (til dæmis Bretland með milljóna eftirlitsmyndavéla) og alræðisríki eins og Kína eða Singapore rafrænt eftirlitstæknivætt kerfi til að fylgjast með borgurum.  Gervigreind gerir kleift að greina, flokka og rekja hreyfingar milljóna manna í rauntíma, nokkuð sem engin leyniþjónsta getur gert. Andlitsgreining sameinuð sjónvöktun (CCTV) og hegðunargreining (t.d. líkamsmál eða rödd) gerir yfirvöldum kleift að bera kennsl á "óæskilega" hegðun eða einstaklinga. Í Kína eru götur, almenningssamgöngur og jafnvel fjölbýlishús undir stöðugu eftirliti.

Svo er það hitt kerfið sem styðst ekki við sjónræna greining, heldur á félags- eða hegðunargreiningu. Félagsstigakerfi (Social Credit System) Með hjálp gervigreindar má greina og skrá hegðun borgara út frá fjölmörgum þáttum: skuldastöðu, nethegðun, vinahópum, ferðavenjum, og jafnvel hvort þeir fara yfir á rauðu ljósi. Góð hegðun getur skilað umbun (t.d. betri lánskjör, atvinnu, aðgang að skóla), en slæm hegðun getur leitt til refsinga (t.d. ferðabanns, bann við flugi/lest, útilokun úr skóla, tapað neti). Svona kerfi ekki til í lýðræðisríki eins og Ísland? Persónuvernd verndar okkur? Nei, við notum þetta kerfi líka. Fanginn sleppur fyrr úr fangelsi vegna góða hegðunnar, tryggingataki fær lægra iðgjald vegna tjónalaust tímabil, ef borgað er á réttum tíma, minnkar refsingin (sektin).

En svo er það sem er ekki enn komið á hjá vestrænum ríkjum. Mismunun og pólitísk útilokun með sjálfvirkum hætti. Gervigreind getur verið notuð til að bera kennsl á hugsanlega andófsmenn, blaðamenn, trúarhópa eða minnihlutahópa. Þetta getur átt sér stað án mannlegrar íhlutunar, þar sem kerfið ákveður að einstaklingur er "áhættusamur" og lækkar sjálfkrafa stig hans eða vekur athygli lögreglu. Vestrænar leyniþjónustur nota þessa tækni alveg örugglega í dag.

En svo er það uppáhaldsaðferð vestrænna stjórnvalda og handbenda þeirra í fjölmiðlum; falsfréttir og áróður. Gervigreind getur framleitt raunveruleikalíkar falsupplýsingar (t.d. myndbönd með rödd og andliti fólks sem segja hluti sem það aldrei sagði). Þetta gerir alræðisríkjum kleift að eyða út sannleikanum og móta sannleikann að vild. Með deepfake tækni er hægt að gera andófsmenn tortryggilega í augum almennings. Enn sem komið, er þetta bara skemmtun hjá almenningi er auðljóst tæki í höndum stjórnvalda eða valdahópa sem vilja öðrum illt. 

Svo er það framtíðin!  Viðbragðskerfi og forspárgreining (notað síðan í síðari heimsstyrjöld) notað til koma í veg fyrir glæpi sem ekki hafa verið framdir. Gervigreind getur lært að spá fyrir um hegðun einstaklinga út frá fyrri gögnum og mynstrum. Slík tækni getur verið notuð til að handtaka fólk áður en það fremur glæpi ("predictive policing"), eins og í dystópíum á borð við Minority Report. Þetta þýðir að sakleysislegt fólk getur verið undir stöðugu álagi eða beitt viðurlögum áður en það hefur brotið af sér.

Þegar ákvörðun er tekin af reikniritum (AI), getur verið ómögulegt að skilja hvers vegna viðkomandi var settur á bannlista eða færður niður í félagsstigakerfinu. Þetta dregur úr möguleikum til málsvarnar, áfrýjunar eða gagnrýni.

Þetta getur leitt til sjálfsritskoðun (sem er til nú þegar, fólk þorir ekki að tjá sig gegn almannaáliti). Þeir sem vita að þeir eru stöðugt undir eftirliti með mögulegum afleiðingum, verða líklegri til að aðlaga hugsun og hegðun að því sem ríkið telur æskilegt. Það dregur úr hugmyndalegu frelsi, gagnrýninni hugsun og frumkvæði — sem eru lífæð lýðræðis. Glæsileg framtíð?

Að lokum.  Lýðræðisríki munu segjast ekki nota svona tækni eins og hefur verið lýst hér að ofan. En þeir sem þekkja sögu CIA, þá er ljóst að það er lýgi. Á bakvið tjöldin mun gervigreindin ákveða örlög fólks, í friði eða stríði. Hún mun jafnvel sjálf sjá um framkvæmd refsinga eða aftaka.