Hægri menn og hægri gildi

Hvað er að vera hægri maður?

Ég hef fjallað aðeins um innanbúðarpólitík Sjálfstæðisflokksins í undanförnum pistlum mínum. Ég minntist á að annar frambjóðandinn til formannsstólsins hafi vanrækt að rækta gildi flokksins, sem eru þá hægri gildi. En hvað eru hægri gildi?

Það eru fyrst og fremst gildi eins og trúin á einstaklingsfrelsið, frelsið til athafna og tjáningarfrelsi, lítil ríkisafskipti og markaðskapítalismi. Frjálshyggja heitir þetta og þeir sem aðhyllast þessum gildum frjálshyggjumenn, en ekki má rugla þessu saman við „liberal“ sem er í Bandaríkjunum sem einmitt þeir sem eru öfugt þenkandi, vilja ríkisafskipti en frjálslyndi hvað félagsleg gildi áræðir, svo sem hjónabönd samkynhneigðra o.s.frv. Frjálslyndir til hægri eru þeir sem vilja afskiptaleysi ríkisvaldsins og markaðshagkerfi. 

En hægri gildi geta verið mismunandi,lítum á íhaldssömu gildin (conservative values) eins og þau birtast í Bandaríkjunum.

1. Andúð á hröðum breytingum; trú á að hefðir og ríkjandi félagsleg viðmið innihaldi oft visku fyrri kynslóða; og vantraust á tilraunum til að endurgera samfélagið þannig að það samræmist óhlutbundinni frásögn um hvað væri réttlátt eða skilvirkt.
2. Löngun til að varðveita stjórnmálaheimspeki og stjórnarreglur sem settar eru fram í sjálfstæðisyfirlýsingunni og stjórnarskrá Bandaríkjanna.
3. Trú á að það sé brýnt að varðveita hefðbundið siðferði, eins og það er sett fram í Biblíunni, í gegnum menningarleg viðmið.
4. Trú á að það sé brýnt að varðveita hefðbundið siðferði, eins og það er orðað í Biblíunni, með því að nota menningarleg viðmið og vald ríkisins.
5. Frjáls markaðskapítalismi og trú á lögmæti markaðsafkomu.
6. Trú á að Bandaríkjamenn séu einstök þjóð, skínandi borg á hæð, sem er leiðtogi hins frjálsa heims.
7. Trú á að Bandaríkin ætti að flytja út lýðræðismerki sitt með vopnavaldi.
8. Sannfæringin um að stjórnvöld ættu að taka að sér, fyrir hönd bandarísku stjórnmálanna, stórkostleg verkefni sem efla „þjóðlega mikilleika“ Bandaríkjanna og göfuga persónur þeirra.
9. Faðmlag staðbundinnar, samfélags- og fjölskyldutengsla, mannlegs umfangs og ábyrgðar til framtíðar.
10. Trú á að Bandaríkin ættu ekki að grípa inn í málefni annarra þjóða nema til að verjast yfirgangi og framfylgja samningum og sáttmálum.
11. Löngun til að snúa aftur til eins og áður var.
12. Skyldleiki í, samsömun við eða aðhyllst hinar ýmsu menningarvísbendingar Rauðu Bandaríkjanna. (Til dæmis, byssueign, val á einbýlishúsum nálægt þjóðvegum frekar en þéttbýli sem eru skipulögð í kringum almenningssamgöngur, kántrí tónlist o.s.frv.)
13. Fyrirlitning á bandarískri frjálshyggju (félagslegri), fjölmenningu, sjálfsmyndapólitík, jákvæðri mismunun, velferðarmálum, samfélagsstefnu í evrópskum stíl og vinstri og hugmyndum þeirra almennt.
14. Löngun til að vera látin í friði af stjórnvöldum, oft ásamt þeirri trú að það að vera í friði sé eðlilegur réttur.
15. Grundvallartrú á sambandshyggju.
16. Trúin á að skattar ættu að vera lægri og stjórnvöld minni.
17. Sú trú að ríkisskuldir og halli setji Bandaríkin í hættu.
18. Trúin á að jafnvægi verði á fjárlögum ríkisins þegar mögulegt er.
19. Meðvitund um villuleika mannsins, og meðvitund um gildi efahyggju, efa og auðmýktar.
20. Raunsæi í utanríkisstefnu.
21. Afskiptaleysi í utanríkisstefnu.

„Conservative“ eða íhaldsstefnan í Bandaríkjunum má flokka undir ,,frjálslynda íhaldsstefnu“ frekar en "stjórnlynda íhaldsstefnu (fasismi)."

En hvernig ætli íslenska íhaldshyggjan sé? Erfitt er að segja til um það í dag enda lítið rætt opinberlega hvaða gildi hægri menn hafa í dag á Íslandi. Ef litið er á söguna þá má segja að gildi Sjálfstæðisflokksins einkenndu framan af frjálslyndri íhaldsstefnu en nú virðist þetta vera hentistefna eða stuðningur við stór kapítalisma. En hvað veit ég, þegar flokkurinn talar sjaldan um stefnumál sín. Mér skilst að einkunnarorðin á síðasta landsfundi hafi verið frelsi....

Munurinn á Demókrötum og Repúblikönum (endurbirt grein - aðeins breytt)

Sagan og tákn beggja flokka

Demókrataflokkurinn er tengdur við hinn fræga lýðræðislega asna, sem birtist fyrst í forsetakosningunum 1828, hjá demókratanum Andrew Jackson sem varð forseti Bandaríkjanna. Eftir að andstæðingarnir kölluðu hann asna ákvað Jackson að nota myndina af dýrinu - sem hann trúði að vera snjallt, hugrakkt og sterkt - á kosningaspjöldum sínum. Táknið varð frægt þegar teiknimyndahöfundurinn Thomas Nast notaði asnann í teiknimyndasögum. Demókrataflokkurinn byrjaði árið 1828 sem flokksbrot og óx í að verða eitt af leiðandi pólitískum öflum Bandaríkjanna.

Repúblikanaflokkurinn - einnig þekktur sem GOP (Grand Old Party) - er tengdur við fílinn. Árið 1874 kynnti Thomas Nast fílinn í einni af teikningum sínum og með tímanum varð hið sterka og tignarlega dýr tákn Repúblikanaflokksins. Flokkurinn hóf starfsemi árið 1854 - nokkrum árum síðar en andstæðingurinn - Demókrataflokkurinn - en markmiðið var að stöðva þrælahald, sem var litið á sem stjórnarskrárbrot.

Demókratar andstætt Repúblikana

Helstu munurinn á tveimur flokkunum er hin pólitíska stefnumörkun þeirra. Demókrataflokkurinn hallast til vinstri, frjálslyndra afla og venjulega tengdur við framfarir og jafnrétti. Repúblikanaflokkurinn á móti, hallast til hægri, tengdur hefðum, við auðmagn og efnahagslegt frelsi og með hugsjónina um að ,,hinir hæfustu lifi af".

Þegar horft er á mismunandi uppruna þeirra og andstæðum stefnum, rekast flokkarnir á í mörgum grundvallarmálum:

Skattar

Repúblikanar telja að bæði ríkir og fátækir skuli greiða sömu hlutdeild skatta (og hugsanlega fá skattalækkanir á móti). Jafnvel þótt stórar skattalækkanir gætu leitt til lækkunar á tekjum sem ríkisstjórnin innheimtir, telja repúblikanar að ríkt fólk og atvinnurekendur myndu verða líklegri til að fjárfesta og skapa störf í kjölfar lækkunar á sköttum. Þannig myndi verða svokölluð ,,brauðmolaáhrif“ (brauðmolar af borði ríka fólksins sem dyttu á gólfið og fátækir nýttu sér þá) sem gætu á endanum til að allt samfélagið geti nýtt sér þetta. Repúblikanar andmæla einnig því að hækka lágmarkslaun þar sem slíkt gæti aukið líkur á að skaðað lítil fyrirtæki;

Demókratar hafa trú á því að hækka skatta efri stétta og lækka skatta fyrir lægri- og miðstétt og gefa ríkisstjórninni aukið svigrúm til að auka útgjöld til félagslegra verkefna fyrir lægri stéttir.

Byssulög

Repúblikanar andmæla öllum frekari lögum um byssueign og takmörkunum og fá skotfæri án nokkurar skráningar. Repúblikanar halda einnig uppi réttinum til sjálfsvarnar.

Demókratar eru fylgjandi frekari hömlum á notkun skotvopna en viðurkenna að viðauki tvö við stjórnaskránna er mikilvægur hluti af bandarískri hefð og rétturinn til að bera skotvopn skuli haldast. Demókratar berjast hins vegar gegn notkun árásavopna svo sem hríðskotavopna og stjórnvöld eigi að gera bakgrunnathugunarkerfið sterkara á þeim sem kaupa sér skotvopn.

Skilríkjalög fyrir kjósendur

Repúblikanar vilja að kjósendur noti skilríki með ljósmynd; þeir telja að slík ráðstöfun muni koma í veg fyrir kosningasvik.

Demókratar segja að allir hafi rétt á að kjósa og eru á móti skilríki með ljósmynd; þar sem þeir telja að það leiði til mismununar.

Fóstureyðingar

Repúblikanar stjórnast að mestu af trú- og hefðarsjónarmiðum, og segja að stjórnvöld eigi að banna eða setja mörk á fóstureyðingum. Í raun telja Repúblikanar að ófædd barn eigi grundvallarrétt til lífs sem ekki er hægt að taka í burtu.

Demókratar telja hins vegar að konan hafi rétt á að taka sína eigin ákvörðun varðandi eigin meðgöngu og stjórnvöld hafi engan rétt á að skipta sér af hennar ákvörðun.

Í stað þess að banna fóstureyðingar, vilja demókratar draga úr fjölda óviljandi þungunum með því að auka kynlífsfræðslu í öllum skólum. Aukin vitund myndi einnig draga úr fjölda tilfella kynsjúkdóma.

Gifting samkynhneigðra

Repúblikanar eru ekki fylgjandi giftingu samkynhneigðra og segja að gifting sé einungis milli konu og manns. Þeir telja einnig að samkynhneigð pör eigi ekki að eiga rétt á að ættleiða börn.

Demókratar eru á öndveðru meiði og segja að samkynhneigð pör eigi sama rétt og gagnkynhneigð pör, þar með rétturinn til að ættleiða börn.

Takmörk ríkisvalds

Repúblikanar vilja umfang ríkisstjórnarvaldsins sem minnst. Frá sjónarhólli þeirra, á ríkisstjórnin að hafa sem fæst ábyrgðarhlutverk og á ekki að skipta sér af efnahagskerfinu.

Demókratar telja að ríkisstjórnin eigi að gegna miklu hlutverki í að hjálpa og styðja Bandaríkjamenn.

Afskipti ríkisstjórnarinnar af opinberum umsvifum feli í sér að búa til reglugerðir fyrir fyrirtæki og heilbrigðisþjónustu.

Innflytjendamálin

Repúblikanar vilja öflugt landamæraeftirlit og hvetja til að innflytjendum verði fækkað – sér í lagi frá ákveðnum löndum. Repúblikanar telja að strangari stjórn á innflytjendum myndi gagnast bandarísku atvinnulíf vel og myndi draga úr áhættu sem tengist hryðjuverkum. Múslímabannið, sem forseti Trump lagði fyrir nokkrum dögum eftir upphaf umboðs hans, er skýrt dæmi um afstöðu repúblikana með tilliti til innflytjenda og samþættingar.

Demókratar eru yfirleitt jákvæðari gagnvart opnari stefnu um innflytjenda. Reyndar trúa þeir því að það eigi ekki að vera nein stjórn á innflytjendum og öllum sem vilja, verði veitt möguleiki á hæli, en þeir trúa því að ferlið við að biðja um hæli ætti að vera fljótlegra og að brottvísun fólks sé ekki lausnin á öllum vandamálum sem tengjast hryðjuverkum og atvinnuleysi.

Dauðarefsing

Í gegnum tíðina hafa Rebúblikanar verið hlyntir dauðarefsingum og telja að það sé réttlát refsing fyrir ákveðna glæpi.

Flestir Demókratar eru andstæðingar dauðarefsingu og telja að betra sé að dæma menn í ævilangt fangelsisvistar.

Heilbrigðismál

Rebúblikanar styðja einkarekið heilbrigðiskerfi og telja að regluvæðing heilbrigðisþjónustu á landsvísu ætti ekki að vera alfarið í höndum ríkisstjórnarinnar.

Demókratar styðja almenna almannaheilbrigðisþjónustu og telja að stjórnvöld ættu að grípa til aðgerða til að aðstoða Bandaríkjamenn sem eiga erfitt með að standa undir kostnaði vegna heilbrigðisþjónustu.

Einstaklingsréttur og almannaréttur

Rebúblikanar trúa á réttindi einstaklingsins og þeir ,,hæfustu komist af“ en Demókratar trúa á réttindi hópsins umfram einstaklingsréttinum.

Þó að munurinn á tveimur flokkunum sé skýr, eru ekki allir Demókratar með sömu hugmyndir og ekki allir Repúblikana styðja alla hefðbundna sjónarmið GOP. Þessir tveir aðilar hafa orðið svo stórir að það er nánast ómögulegt að skilja hvar þeir standa í raun gagnvart ákveðnum málum. Til dæmis, venjulega eru Repúblikana á móti fóstureyðingum og með dauðarefsingu, en til eru undantekningar þar sem fulltrúar Repúblikana hafa lýst yfir stuðningi sínum við frjálsu vali og hafa fordæmt notkun dauðarefsingar.

Enn fremur, þótt Rebúblikanar séu talsmenn "lítillar ríkisstjórnar" sem ætti ekki að trufla atvinnulífið, styðja þeir sterkt ,,ríkisstjórnarvald" þegar þeir krefjast þess að það þurfi að setja reglur um fóstureyðingu. Á sama hátt, þótt Demókratar séu almennt talsmenn ,,sterks ríkisstjórnarvalds" sem ætti að grípa inn í efnahagslegar og félagslegar ákvarðanir, styðja þeir frjálst val og telja að ríkisstjórnin ætti ekki að hafa sem minnst um fóstureyðingu að segja.

Samantekt

Demókrataflokkurinn og Repúblikanaflokkurinn eru tveir helstu stjórnmálaflokkar sem hafa mótað pólitíska atburðarás Bandaríkjanna frá 19. öld. Það er áhugavert að hafa í huga að á undanförnum áratugum hafa forsetar demókrata og repúblikana skipst á að gegna stöðunni. Slík tilhneiging sýnir að bandaríska samfélagið er enn djúpt skipt vegna helstu stefnumál.

Hin hefðbundna, hægri-hallandi Repúblikanaflokkur er á móti frjálslyndisstefnu vinstri-hallandi Demókrataflokks á sviði efnahagslega og félagslega og í pólitískum málum:

Rebúblikanar vilja öflugt landamæraeftirlit, skattalækkanir, notkun skotvopna og dauðarefsingar. Þau eru á móti fóstureyðingum, kynlífi samkynhneigðra og styðja einkarekna heilbrigðisþjónustu.

Demókratar styðja opinbert opna innflytjendastefnu, telja að ríkur fólk skuli greiða hærri skatta, eru talsmenn fyrir fleiri reglum um notkun skotvopna og andmæla dauðarefsingu. Þeir eru fylgjandi frjálsra kosta í öllum málum, styðja sömu kynlífshjónaband og ættleiðingarréttindi fyrir samkynhneigðra para og telja að stjórnvöld ættu að grípa inn í efnahagsleg og félagsleg málefni, þar á meðal heilbrigðisþjónustu.

Hins vegar eru báðir aðilarnir svo stórar og fjölbreyttir að það er frekar flókið að skilja hvar þeir standa í raun og að bera kennsl á þá línu sem greinilega skilur þá. Reyndar getum við fundið öfgamenn og meðalhófsfólk á báðum hliðum og þróun innlendra og alþjóðlegra eigna leiðir oft til að fólk breytir afstöðu sinni og sjónarmiðum um lykilatriði, þar á meðal innflytjendamál, skotvopnalöggjöf, dauðarefsingar, hjónaband samkynhneigðra og fóstureyðingu. Þess vegna er sú skoðun að þessir flokkar séu frekar ósammála og hefðbundnar staðhæfingar um lýðræðislegan mun á þeim ekki réttur og raunveruleikinn er frekar óljós og því ber að taka með fyrirvara helstu aðgreiningamun sem er sagður á þeim.

Að lokum skal benda á að það eru til fleiri stjórnmálaflokkar og flokkast þeir oftast undir ,,óháðir” og gegna ýmsum nöfnum.

 

Vísir í liði með demókrötum fyrir kosningarnar á morgun

Þegar Íslendingurinn kíkir á fréttir, nú aðallega á netinu, er hann ekkert að pæla í efnistökum fjölmiðla og les bara fréttir. En fréttir eru ekki bara fréttir, heldur hvernig þær eru matreiddar ofan í almúgann (í augum fjölmiðlanna eru við almúgi, sauðheimsk og trúum öllum sem þeir segja okkur).

Það ætti að vera skylda að kenna börnum og unglingum í skólum að læra  að vinsa úr upplýsinga óreiðunni sem er þar, sem er í raun villta vestrið, en ekki endilega með bönnum (það er ekki hægt né æskilegt), heldur að kenna þeim að vinsa úr vitleysuna sem er á netinu og í fjölmiðlum með gagnrýnu hugarfari (kallast gagnrýnin hugsun).

Upplýsinga falsanir eða hálffalsanir eru matreiddar ofan í okkur dags daglega.

Þingkosningar í Bandaríkjunum

Nú stefnir í að demókratar tapi þingkosningunum á morgun, mjög líklega í Fulltrúadeildinni, 83% líkur og 54% líkur í Öldungadeildinni eftir að hafa fengið að vera einráðir um stjórn Bandaríkjanna í hartnær tvö ár. Þessi tími hefur verið skelfilegur fyrir bandaríska borgara og hagsmuni Bandaríkjanna. Það er of langt að telja upp alla vitleysuna sem hefur verið í gangi síðastliðin tvö ár en tökum helstu atriðin:

1) Hæsta verðbólga í 41 ár (síðan demókrataforsetinn Jimmy Carter var við völd og margir líkja stjórn Bidens við hans).

2) Heimatilbúinn orkuskortur (með ofurháu orkuverði) en Bandaríkjamenn eiga nóg af jarðeldsneyti til næstu 200 ára, án þess að leita út fyrir landsteinanna. En samt gengur Biden bónarvegu til helstu einræðisherra heims og grátbiður þá um að framleiða meira.

3) Opin landamæri við Mexíkó (eins og menn vilja hafa á Íslandi) hefur leitt til þess að milljónir manna hafa leitað yfir landamærin og hefur skapað ófremjuástand í landamæraríkjunum. Með þessu fylgir mansal, eiturlyfjafaraldur og glæpabylgja og vegna þess að demókratar vilja "defund the police", eru færri löggæslumenn til að stemma stigu við glæpafaraldurinn.

4) Hörmuleg utanríkisstefna sem hefur leitt til álitsmissir Bandaríkjanna á alþjóðavettvangi og ber brotthvarf Bandaríkjahers frá Afganistann hæst, en óbeinu áhrifin eru að Úkraníustríðið braust út og hætta er á Asíustyrjöld vegna Taívan. Allt vegna þess að demókratar kunna ekki að reka diplómatsíu.

5) Stjarnfræðileg skuldasöfnun ríkisins. Spurning hvort Bandaríkjamenn ráði við að greiða þessar skuldir upp.

Vísir og Gerrymandering

En við erum hér í umfjöllun um fjölmiðillinn Vísir sem birti grein í dag sem ber heitið: Repúblikanar hagnast mjög á breyttum kjördæmum, sjá slóðina: Repúblikanar hagnast mjög á breyttum kjördæmum

Þar er öll greinin byggð á að repúblikanar séu að svindla fyrirfram, líklega vegna þess Vísir eða Politico (sem Vísir notar sem heimild og er algjörlega til vinstri í pólitík), sjá fram á stórfellt tap demókrata á morgun. Talað er um Gerrymandering fyrirbrigðið, að repúblikanar séu að nýta sér það einhliða en hvað er Gerrymandering?

Í fulltrúalýðræðisríkjum er gerrymandering pólitísk meðferð á landamærum kjördæma í þeim tilgangi að skapa ótilhlýðilega forskot fyrir flokk, hóp eða félags-efnahagslega stétt innan kjördæmisins. Meðferðin getur falist í því að „brjóta“ (þynna út atkvæðavægi stuðningsmanna andstæðinga í mörgum héruðum) eða „pakka saman“ (sameina atkvæðavægi andstæðinga í einu umdæmi til að draga úr atkvæðavægi þeirra í öðrum héruðum).

Gerrymandering er einnig hægt að nota til að vernda starfandi forystumenn. Wayne Dawkins lýsir því þannig að stjórnmálamenn velji kjósendur sína í stað þess að kjósendur velji stjórnmálamenn sína.

Hugtakið gerrymandering er nefnt eftir bandaríska stjórnmálamanninum Elbridge Gerry, varaforseta Bandaríkjanna þegar hann lést,  og var ríkisstjóri Massachusetts árið 1812. Hann undirritaði frumvarp sem stofnaði flokksmannahverfi á Boston svæðinu sem var borið saman við lögun goðsagnakenndrar salamanderu. Hugtakið hefur neikvæða merkingu og gerrymandering er næstum alltaf talin spilling á lýðræðisferlinu. Hérað sem myndast er þekkt sem gerrymander.

Þetta er þekkt fyrirbrigði um allan heim, líka á Íslandi, þar sem er misvægi kjördæma og atkvæða hefur verið viðvarandi vandamál og lýðræðishalli, en íslenskir stjórnmálamenn taka ekki á málinu.

Snúum okkur aftur að Bandaríkjunum:

Bandaríkin, meðal fyrstu landanna með kjörna fulltrúastjórn, var uppspretta hugtaksins gerrymander eins og fram kemur hér að ofan.

Sú venja að breyta landamæri nýrra ríkja hélt áfram fram yfir bandaríska borgarastyrjöldina og fram á seint á 19. öld. Repúblikanaflokkurinn notaði stjórn sína á þinginu til að tryggja inngöngu fleiri ríkja á landsvæðum sem eru vinveitt flokki þeirra - að Dakota-svæðið verði tekið upp sem tvö ríki í stað þess að eitt sé áberandi dæmi. Samkvæmt reglum um fulltrúa í kosningaskólanum bar hvert nýtt ríki að minnsta kosti þrjú kjörmannaatkvæði óháð íbúafjölda þess.

Öll endurskipulagning í Bandaríkjunum hefur verið umdeild vegna þess að þeim hefur verið stjórnað af stjórnmálaflokkum sem berjast um völd. Sem afleiðing af tíunda manntalinu sem krafist er í stjórnarskrá Bandaríkjanna þarf að jafnaði að teikna umdæmi fyrir fulltrúa fulltrúadeildarinnar aftur þegar fjöldi meðlima í ríki breytist. Í mörgum ríkjum endurteikna löggjafarvaldið landamæri fyrir löggjafarumdæmi ríkisins á sama tíma.

Ríkislöggjafarþing hafa notað gerrymandering eftir kynþáttalínum bæði til að draga úr og auka fulltrúa minnihlutahópa í ríkisstjórnum og sendinefndum þingsins.

Í Ohio var samtal milli embættismanna repúblikana tekið upp sem sýndi fram á að verið væri að endurskipuleggja til að aðstoða pólitíska frambjóðendur þeirra. Ennfremur var í umræðunum metið kynþátt kjósenda sem þátt í endurskipulagningu, á þeirri forsendu að Afríku-Bandaríkjamenn hafa tilhneigingu til að styðja frambjóðendur Demókrataflokksins. Repúblikanar fjarlægðu um það bil 13.000 afrísk-ameríska kjósendur úr hverfi Jim Raussen, frambjóðanda repúblikana í fulltrúadeildina, í sýnilegri tilraun til að velta voginni í því sem eitt sinn var samkeppnishæft hverfi fyrir frambjóðendur demókrata.

En demókratar nota þetta sér til framdráttar líka og skipta kjördæmum eftir eigin valþótta þar sem þeir hafa völdin.Vísir gleymir að geta þess að demókratar stjórna líka ríkjum Bandaríkjanna og ráða stærð kjördæma. Það er því pólitísk yfirlýsing annars flokksins sem hér er verið að hampa og því önnur hliðin á málinu. En rétt er það, að "ný landamæri kjördæma" innan ríkjanna, er vandamál.

 

Sjálfstæðisflokkurinn heldur áfram í sama farinu

Uppgjör var í Sjálfstæðisflokknum um helgina. Barist var m.a. um formannsstólinn en líka ritarastöðuna. Spurt var, hvers vegna Gunnlaugur hafi yfir höfuð farið gegn sitjandi formann, þar sem það væri lítill skoðanaágreiningur milli þessara einstaklinga? 

Jú, það er nauðsynlegt fyrir lýðræðið innan flokksins að veita sitjandi formanni aðhald, sérstaklega í ljósi þess að hann hefur setið nokkuð lengi og hann er bendlaður við spillingamál. Talað er um bankaskýrslu, sem er tilbúin en ekki birt, sem gæti haft áhrif á álit almennings gagnvart honum.

Það er því aðeins stundargriður og -friður sem mun ríkja um valið á formanni flokksins en eins og flestir vita, vann Bjarni formannskjörið. Ef skýrslan varpar skugga á störf núverandi formann, er hætt við að fylgið haldist lágt áfram.

Ef stjórnmálamenn halda að þeir komist upp með hvað sem er gagnvart kjósendum, er það algjör misskilningur. Skemmst er að minnast Icesave málið sem hafði viðvarandi áhrif á fylgi flokkanna, sérstaklega Sjálfstæðisflokksins, sem og klausturmálið sem gerði næstum út um Miðflokkinn. Eins með Samfylkinguna undir forystu fyrrverandi formann sem var með ESB á heilanum, þrátt fyrir engan áhuga kjósenda almennt á inngöngu í sambandið.

Ef við snúum okkur aftur að Sjálfstæðisflokknum, þá verður staðan sú að margir hægri menn, halda áfram að sitja heima eða kjósa aðra flokka, með núverandi forystu.

Bjarni biðlaði til Viðreisnar og bað fyrrum flokksmenn að snúa heim. En hann tekur ekki með inn í myndina að Viðreisn er ekki útibú frá Sjálfstæðisflokknum. Margir þar innandyra koma úr öðrum flokkum og þeir sem komu úr Sjálfstæðisflokknum voru margir hverjir hálfgerðir sósíaldemókratar, sem gott er fyrir flokkinn að losna við ef hann ætlar að halda áfram að teljast vera hægri flokkur.

Það eru átta flokkar á Alþingi sem nokkuð mikið fyrir lítið þing. Dreifingin er breið á blaði, en í raun eru allir flokkar meira eða minna til vinstri á þingi, utan Miðflokkinn og Sjálfstæðisflokkinn.

Ég kom með spurninguna Er ekki kominn tími á nýjan hægri flokk í einum af pistlum mínum hér og stendur sú spurning áfram. 

 

 

Dönsk öryggis- og varnarmál í Norður-Atlantshafi

Öryggi á norðurslóðum og Norður-Atlantshafi með harðri stórveldasamkeppni

Vaxandi alþjóðleg stórveldasamkeppni kemur einnig í auknum mæli fram á norðurslóðum og Norður-Atlantshafi. Svæðið er háð nýjum öryggisstefnu og aukinni viðveru danska sjóhersins, sérstaklega frá Rússlandi. Norðurskautið og Norður-Atlantshafið hafa hingað til einkennst af átaka-samstarfsþversögn þar sem samvinna norðurskautsríkja hefur verið til staðar samhliða auknum möguleikum á átökum.

Með innrás Rússa í Úkraínu 24. febrúar hefur jafnvægið á milli andstæðra aðila breyst. Á norðurslóðum hafa sameinuð Vesturlönd einnig sett samstarf við Rússa í bið. Hernaðarútþensla Rússa á norðurslóðum er af dönsku leyniþjónustunni metin til varnar, en inniheldur í auknum mæli þætti sem nýta má í sókn og ógnar því vestrænum hagsmunum. Þetta hefur stuðlað að því að Bandaríkin og önnur norðurskauts strandarríki hafa aukið hernaðarlega viðveru sína á svæðinu, m.a. með það fyrir augum að verja fullveldi og sinna eftirlitsverkefni.

Þetta á einnig við um að auka  afkastagetu konungsríkisins upp á 1,5 milljarða danskra króna frá og með 2023. Hins vegar er hætta á öryggisvandamálum á norðurslóðum, þar sem uppbygging annars aðilans á getu sem byggir á varnarmálum er af hinum álitinn sem ógn vegna þess að hún felur í sér sóknarmöguleika.

Þetta gæti leitt til endurvopnunarspírals, þó hvorugur aðilinn vilji það. NATO hefur beint athygli sína á norðurslóðum í ljósi þróunar öryggisstefnunnar. Það kom m.a. kom fram í tengslum við leiðtogafund NATO í júní 2021 í Brussel, þar sem „há norðurlandið“ var nefnt í fyrsta sinn í yfirlýsingu leiðtogafundarins. Að auki hefur NATO á nokkrum árum aukið áherslu sína á öryggisviðfangsefni í Norður-Atlantshafi og hernaðarlega mikilvæga siglingaleið í hafinu milli Grænlands, Íslands, Færeyja og Bretlands („GIUK gapið“), þar sem Rússneskir kafbátar og herskip verða að fara framhjá til þess að komast út í Norður-Atlantshafið.

Þetta gerir það að verkum að NATO þarf að efla þekkingu sína á norðurslóðum og Norður-Atlantshafi, þar á meðal sérstaklega Færeyjum og Grænlandi, rétt eins og Naalakkersuisut og landsstjórn Færeyja þurfa meiri þekkingu á NATO.

Aukinn áhugi á öryggisstefnu frá NATO sem og frá stærri bandamönnum; koma virt Evrópuríki  einnig með nýjan kraft í svæðisbundin samskipti. Afleiðingin er sú að, ​​eins og eitthvað nýtt, verður  danska konungsríkið til dæmis að takast á við og takast á við aukinn hernaðaráhuga, viðveru og umsvif frá fjölda evrópskra NATO-bandalagsríkja nálægt eða á yfirráðasvæði konungsríkisins.

Auk þess má búast við þróun raunverulegra staða og stefnu NATO fyrir mikilvæga hluta Færeyja og Grænlands. Ekki er óhugsandi að Danmörk fái raunverulegar skuldbindingar á Norður-Atlantshafi og norðurslóðum af bandalaginu sem krafist er að  séu uppfyllt, ekki síst vegna erfiðs loftslags og mikilla fjarlægða á svæðinu.

Kína hefur vísað til sjálfs sín sem „Near-Arctic State“ og sýnir aukinn langtíma og stefnumótandi áhuga á norðurslóðum innan ramma alþjóðlegs metnaðar/belti og  vegi átaks landsins.

Áhuginn felur fyrst og fremst í sér aðgang að auðlindum norðurslóða og sjóleiðum auk aukinna áhrifa á málefni norðurslóða m.a. rannsóknir.

Á sama tíma gæti fyrri hlédrægni Rússa gagnvart veru Kínverja á norðurslóðum hugsanlega minnkað ef samband Rússlands og Kína þróast í þá átt að Rússar verða sífellt háðari Kína. Það er á norðurslóðum sem bandalagssamband danksakonungsríkisins við Bandaríkin birtist hvað skýrast og er fest í víðtækum tvíhliða varnarsamningi.

Vörn yfirráðasvæðis Bandaríkjanna er líka í húfi hér og ósjálfstæðin eru því gagnkvæm. Kjarnahagsmunir Bandaríkjanna á norðurslóðum gera meðhöndlun konungsríkisins – formleg og óformleg – bandalagstengsl og bandalagsskuldbindingar við Bandaríkin enn viðkvæmari. Bandaríkin marka þannig að mestu stefnumarkandi stefnu á norðurslóðum og skilgreina áskoranir öryggisstefnunnar og hvernig konungsríkið getur lagt sitt af mörkum til að takast á við þær.

Það eru sterkar hefðir og hvatar til samstarfs milli vestrænna ríkja og Rússlands á norðurslóðum. Samvinna norðurskautsríkja og fólks kemur sérstaklega fram í Norðurskautsráðinu, sem er aðalvettvangur svæðisbundinnar samvinnu.

Í ljósi innrásar Rússa í Úkraínu hafa norðurskautsríkin, fyrir utan Rússland, hins vegar ákveðið að stöðva samstarfið í Norðurskautsráðinu um sinn, án útlits fyrir breytingar í fyrirsjáanlegri framtíð.

Annað dæmi er enn sem komið er áframhaldandi samstarf strandríkja norðurskautsins um landamæramörkun í Norður-Íshafi á vegum landgrunnsnefndar SÞ. Hætta er hins vegar á að í stað hinnar uppbyggilegu reglubundnu samvinnu hér komi átakameiri rússnesk nálgun, allt eftir niðurstöðum vinnu landgrunnsnefndarinnar og frekari þróun samskipta Vesturlanda og Rússlands.

Þótt versnandi samband Vesturlanda og Rússlands muni líklega halda áfram og hugsanlega aukast enn frekar á næstu árum má búast við að einhvern tíma fyrir 2035 muni stórveldasamkeppnin finna leigusamning í nokkurn veginn stöðugu jafnvægi. Báðir aðilar hafa hagsmuni af þessu vegna skorts á fjármagni (bæði manna og fjármunum), sem bæði fyrir Bandaríkin og Rússland þarf að vera í forgangi í tengslum við, til dæmis, þróun og gangverk Kína á öðrum svæðum, þar á meðal í Austur-Evrópu og Kyrrahafssvæðinu. .

Stöðugara geopólitískt ástand á „hærra“ spennustigi þýðir enn víðtæka hernaðaráherslu á svæðið og alvarlegar afleiðingar ef sambandið fer úr jafnvægi, til dæmis vegna misskilnings. En að sama skapi minnkar líka hættan á einmitt misskilningi, því sambandið hefur fundið rúm með dýnamík og viðbragðsmynstri sem er að einhverju leyti fyrirsjáanlegt fyrir báða aðila.

Norðurskautið verður að öllum líkindum einn af fyrstu náttúrulegu stöðum til að hefja samstarf við Rússland á ný þegar tíminn er réttur einn daginn. Norðurskautsríkin hafa áfram mikla sameiginlega hagsmuni á ýmsum sviðum og Norðurskautsráðið tekur ekki til öryggisstefnu.

Hins vegar má búast við að nýtt hlutverk Rússlands sem eina ríkið utan NATO á norðurslóðum eftir aðild Finnlands og Svíþjóðar í NATO muni torvelda framtíðar svæðissamvinnu, því Rússar munu finna fyrir einangrun og gruna aðra meðlimi ráðsins um að gera fyrirfram samninga.

 

Heimild :Dansk sikkerhed og forsvar frem mod 2035

Mannfjöldinn í heiminum er nánast orðinn 8 milljarðar

Mannfjöldi í heiminum var kominn í 7 milljarða þann 31. október 2011. Spáð er að hann ná 8 milljörðum árið 2023, 9 milljörðum árið 2037 og 10 milljörðum manna árið 2055. Hann hefur tvöfaldast á 40 árum frá 1959 (3 milljarðar) til 1999 (6 milljarðar).

Eins og er (2020) að vaxa um 1,05% á ári, sem bætir 81 milljón manns á ári við heildina.

Vöxturinn náði hámarki seint á sjöunda áratugnum, þegar hann var 2,09%.

Vöxtur fer nú minnkandi og er spáð að hann haldi áfram að minnka á næstu árum (ná undir 0,50% árið 2050 og 0,03% árið 2100).

Gríðarleg breyting á mannfjöldanum í heiminum átti sér stað með iðnbyltingunni: á meðan það hafði tekið alla mannkynssöguna fram til ársins 1800 að láta jarðarbúar ná 1 milljarði, var annan milljarða markinu náð á aðeins 130 árum (1930), þriðji milljarður kom á 30 árum (1960), fjórði milljarður á 15 árum (1974), fimmti milljarður á 13 árum (1987), sjötti milljarður á 12 árum (1999) og sjöundi milljarður á 12 árum (2011).

Á 20. öldinni einni saman hefur íbúum í heiminum fjölgað úr 1,65 milljörðum í 6 milljarða.

Sumir vísindamenn telja að íbúafjöldi jarðar toppi við 11 milljarða markinu en fari svo fækkandi. Hægt er að sjá þetta og reikna út miðað við fjöldan í kynslóðunum sem nú eru að vaxa úr grasi.

Samkvæmt SÞ á heimsbyggðinni að fjölga jafnt og þétt með árunum:

1. 2030: 8,5 milljarðar

2. 2050: 9,7 milljarðar

3. 2100: 10,9 milljarðar

Aftur á móti dregur IHME upp aðra mynd. Það spáir því að íbúafjöldinn nái í raun hámarki í 9,7 milljarða árið 2064. Eftir þessa braut gætu það verið 8,8 milljarðar manns árið 2100.

En þessar tölur eru í raun spátölur, líkt og tölur í veðurspá. Ekki er tekið inn í þessar tölur aðrar breytur, svo sem heimsstyrjöldin þriðja, ef hún kemur, meiriháttar náttúruhamfarir, eyðing og mengun jarðar o.s.frv.

Heimildir:

• World Population Prospect: the 2019 Revision - United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (June 2019)
• International Programs Center at the U.S. Census Bureau, Population Division

Fleiri heimildir:

• World Population (Worldometer)

Skuldaklukkan tifar í Bandaríkjunum

Óheyrileg skuldaaukning í tíð ríkisstjórnar Joe Bidens á sér engar hliðstæður í bandarískri sögu. Peningaaustrið í hitt og þetta, helst ekki neitt vitrænt, t.d. að greiða niður allar námsskuldir námsmanna til að ná atkvæðum, hefur komið skuldir Bandaríkjanna yfir $30 trilljóna markið og er komið upp í 31 trilljóna markið.

Þetta er stjarnfræðileg tala og erfitt að ímynda sér. Kíkjum á skuldaklukkuna fyrir BNA hér fyrir neðan en fyrst skilgreinum hvað er skuldaklukka.

Skuldaklukka er opinber teljari, sem sýnir ríkisskuldir (einnig þekktar sem opinberar skuldir eða ríkisskuldir) opinbers fyrirtækis, venjulega ríkis, og sem sýnir framvinduna með uppfærslu á hverri sekúndu. Vegna spegilmyndarfylgni milli skulda og viðskiptakrafna eru á meðan einnig til eignaklukkur eða eignaklukkur sem sjá fyrir séreignir og ríkiseignir. Klukkur til að sýna innlend vaxtagjald eru kallaðar vaxtaklukkur.

Skuldaklukkan sýnir á sláandi hátt gangverkið í skuldavexti ríkisins. Í því sambandi er litið fram hjá einkaskuldum og vexti peningalegra eigna kröfuhafa. Skuldaklukkan sýnir, fyrir utan raunverulega nýja skuldsetningu ríkisins með fjárfestingarlánum af ríkisskuldabréfum, einnig áhrif vaxta og samsettra vaxta („vextir af vöxtum“) og þenslu á skuldsetningu ríkisins sem stafar af vöxtum sem greiða ber. 

Er ríkisreksturinn í Bandaríkjunum sjálfbær? Skuldaaukningin mun örugglega halda áfram að aukast í veldisvexti undir stjórn demókrata en ef repúblikanar ná vopnum sínum í miðtíma kosningunum í næstu viku, verður örugglega stigið á brensuna. En er það nóg?

US dept clock 

Rússland og bölvaða landafræðin - Innrásahættan mikla

Ef Guð hefði byggt fjöll í austurhluta Úkraínu, þá hefði hið mikla flatlendi sem er Evrópu sléttan ekki verið svo aðlaðandi landsvæði fyrir innrásarheri sem hafa ráðist þaðan ítrekað inn í Rússland í gegnum tíðina. Eins og staðan er núna telur Pútín, eins og rússneskir leiðtogar á undan honum, að hann eigi ekki annarra kosta völ en að minnsta kosti að reyna að stjórna flatlendinu í vestri frá Rússlandi.

Svo er það með landslag um allan heim - yfirborðsleg einkenni þeirra fanga stjórnmálaleiðtoga, takmarka val þeirra og svigrúm til athafna. Þessar landafræðireglur eru sérstaklega skýrar í Rússlandi, þar sem erfitt er að verja völd og þar sem leiðtogar um aldir hafa bætt það upp með því að þrýsta ríkið út á við.

Vestrænir leiðtogar virðast eiga erfitt með að skilja hvatir Pútíns, sérstaklega þegar kemur að aðgerðum hans í Úkraínu og Sýrlandi;

Núverandi leiðtoga Rússlands hefur verið lýst með orðum sem kalla fram fræga athugun Winstons Churchills árið 1939 að Rússland „sé gáta vafin leyndardómi inni í ráðgátu".

En það er gagnlegt að skoða hernaðaríhlutun Pútíns erlendis í samhengi við langvarandi tilraunir rússneskra leiðtoga til að takast á við landafræðina. Hvað ef hvatir Pútíns eru ekki svo dularfullar eftir allt saman? Hvað ef maður getur lesið þær skýrt á korti? Kíkjum á landakortið.

Rússland er stærsta land heims miðað við landmassa, sem nær yfir Evrópu og Asíu og nær yfir skóga, sléttur, vötn, ár, frosnar steppur og fjöll, steðja vandamálin að. jafnt á landi sem sjó ef litið er á varnarmál Rússland (réttara sagt varnarvandamál Rússlands).

Á undanförnum 500 árum hefur nokkrum sinnum verið ráðist inn í Rússland frá vestri. Pólverjar komust yfir Evrópu sléttuna 1605, síðan Svíar undir stjórn Karls XII 1707, Frakkar undir Napóleon 1812 og Þjóðverjar - tvisvar, í báðum heimsstyrjöldunum, 1914 og 1941. Í Póllandi er sléttan aðeins 300 mílur á breidd - frá Eystrasalti í norðri til Karpatafjöll í suðri - en eftir það teygir það sig í um 2.000 mílna breidd nálægt rússnesku landamærunum og þaðan býður það upp á flata leið bina leið til Moskvu.

Þannig eru endurteknar tilraunir Rússa til að hernema Pólland í gegnum tíðina skiljanlegar; landið táknar tiltölulega þröngan gang sem Rússar gætu keyrt herlið sitt inn í til að hindra framrás óvina í átt að eigin landamærum, sem er miklu erfiðara að verjast, þar sem landið er breiðist frá landamærunum. Líkja má þessu við trekt.

Evrópska sléttan

Á hinn bóginn hefur víðáttur Rússlands einnig verndað landið; Þegar her nálgast Moskvu hefur hann þegar ósjálfbærar langar birgðalínur, sem verður sífellt erfiðara að vernda þar sem þær ná yfir rússneskt yfirráðasvæði. Napóleon gerði þessi mistök árið 1812 og Hitler endurtók þau árið 1941.

Snemma í sögu Rússlands var landið óverjanlegt. Þar voru engin fjöll, engar eyðimerkur og fáar ár sem stöðvuðu innrásarheri

Jafn hernaðarlega mikilvægur - og jafn mikilvægur fyrir útreikninga leiðtoga Rússlands í gegnum tíðina - hefur verið hinn sögulegur skortur landsins á eigin hlývatnshöfn með beinan aðgang að höfunum í kring allt árið um kring.  

Margar af höfnum landsins á norðurslóðum frjósa í nokkra mánuði á hverju ári. Vladivostok, stærsta rússneska höfnin við Kyrrahafið, er afgirt af Japanshafi, sem er undir yfirráðum Japana.

Þetta stöðvar ekki bara flæði viðskipta inn og út úr Rússlandi; það kemur hins vegar í veg fyrir að rússneski flotinn starfi sem sjóveldi, þar sem hann hefur ekki aðgang að mikilvægustu sjóleiðum heimsins allt árið um kring.

* * *

Rússland sem hugtak nær aftur til níundu aldar og nær yfir lauslegt samband austur slavneskra ættbálka þekktur sem Kænugarðs Rússa, sem höfðu aðsetur í Kænugarði og öðrum bæjum meðfram Dnieper ánni, í því sem nú er Úkraína.

Mongólar, sem stækkuðu heimsveldi sitt, réðust stöðugt á svæðið úr suðri og austri, og yfirbuguðu það að lokum á 13. öld.

Rússar, sem voru nýbyrjaðir sem veldi, fluttu sig síðan til norðausturs í og við Moskvuborg. Þetta snemmbúna Rússland, þekkt sem Stórfurstadæmið Moskvu, var óverjanlegt. Þar voru engin fjöll, engar eyðimerkur og fáar ár til varnar.

Inn í dæmið kemur Ívar hinn grimmi, fyrsti rússneski keisarinn. Hann setti í framkvæmd hugmyndina um sókn sem vörn - að treysta stöðu sína heima og færa sig síðan út á við. Rússland hafði hafið hóflega útrás undir stjórn afa Ívans, en Ívan hraðaði henni eftir að hann komst til valda á 16. öld. Hann náði yfirráðasvæði sínu austur að Úralfjöllum, suður að Kaspíahafi og norður í átt að heimskautsbaugnum. En honum mistókst að tryggja ríkinu hafnir við Eistrasalt, sem Pétur mikli náð tveimur öldum síðar.

Rússar fengu aðgang að Kaspíahafinu og síðar Svartahafinu og nýttu sér þannig Kákasusfjöllin sem hindrun að hluta á milli sín og Mongóla. Ívan byggði herstöð í Tsjetsjníu til að fæla frá sérhverjum árásarher, hvort sem það eru mongólska gullhjörðin, Ottómanaveldið eða Persar.

Nú höfðu Rússar varnarsvæði að hluta til og bakland - einhvern stað til að falla aftur til ef um innrás yrði að ræða. Enginn gat ráðast á þá af krafti frá Norður-Íshafi, né barist yfir Úralfjöllum til að komast að þeim. Land þeirra var að verða það sem nú er þekkt sem Rússland og til að ráðast inn í það frá suðri eða suðaustri þyrftirðu að hafa risastóran her og mjög langar birgðalínur og innrásaarherinn þyrfti að berjast framhjá varnarstöðum.

Á meðan rússnesk stjórnvöld halda yfirráðum yfir Kænugarði myndi varnarsvæði Rússlands haldast ósnortið og standa vörð um Evrópusléttuna

Á 18. öld stækkaði Rússland, undir stjórn Péturs mikla – sem stofnaði rússneska heimsveldið árið 1721 – og síðan undir forystu Katrín mikla keisaraynja, þandist heimsveldið í vestur, þeir hertóku Úkraínu og náðu það til Karpatafjöllanna. Það tók yfir megnið af því sem við þekkjum nú sem Litháen, Lettland og Eistland — sem það gat varið gegn árásum frá Eystrasalti. Nú var orðinn til risastór hringur í kringum Moskvu; Séð frá norðurslóðum, kom það niður í gegnum Eystrasaltssvæðið, þvert yfir Úkraínu, til Karpata, Svartahafs, Kákasus og Kaspíahafsins og sveiflaðist aftur til Úralfjalla, sem náði upp að heimskautsbaugnum.

Í lok síðari heimsstyrjaldarinnar árið 1945 hertóku Rússar landsvæði sem það lagði undir sig frá Þýskalandi í Mið- og Austur-Evrópu, sum þeirra urðu síðan hluti af Sovétríkjunum, þar sem það fór að líkjast gamla rússneska heimsveldinu stórum.

Að þessu sinni voru það þó ekki Mongólar sem stóðu við hliðin; eftir 1949 var það NATO. Fall Sovétríkjanna árið 1991 olli því að rússneskt landsvæði minnkaði á ný, þar sem landamæri Evrópuríkjanna enduðu við Eistland, Lettland, Hvíta-Rússland, Úkraínu, Georgíu og Aserbaídsjan, á meðan læddist NATÓ stöðugt nær eftir því sem það sameinaði fleiri lönd í Austur-Evrópu undir sína forystu.

Breytt landamæri Rússlands

Tvö af helstu hugðarefnum Rússa - varnarleysi þeirra á landi og skortur á aðgangi að heitvatnshöfnum - komu saman í Úkraínu árið 2014. Svo lengi sem rússnesk stjórnvöld héldu völdum í Kænugarði, höfuðborg Úkraínu, gætu Rússar treyst því að varnarsvæði þess myndi haldast ósnortið og gætt Evrópu sléttunnar. Jafnvel hlutlaus Úkraína, sem myndi lofa að ganga ekki í Evrópusambandið eða NATO og myndi standa við leigusamninginn sem Rússar hefðu á heitvatnshöfninni í Sevastopol á Krímskaga, væri ásættanleg í augum Kremlverja.

En þegar mótmælin í Úkraínu felldu ríkisstjórn Viktors Janúkóvítsj, sem er hliðholl Rússlandi, og ný og vestrænari ríkisstjórn komst til valda, hafði Pútín ákveðið val. Hann hefði getað virt landhelgi Úkraínu eða hann hefði getað gert það sem rússneskir leiðtogar hafa gert um aldir með þeim slæmu landfræðilegu kortum sem þeir höfðu í höndum sínum. Hann valdi sína eigin tegund  af árás sem vörn, innlimaði Krímskaga til að tryggja aðgang Rússa að einu almennilegu heitvatnshöfninni og færði sig til Úkraníu að koma í veg fyrir að NATO læðist enn nær landamærum Rússlands.

Úkraníska stuðpúðasvæðið og Sýrland

Hvað ef hvatir Pútíns eru ekki svo dularfullar eftir allt saman? Hvað ef maður getur lesið þær skýrt á korti?

Sömu landfræðilegar áhyggjur eru sýnilegar núna í afskiptum Rússa af Sýrlandi fyrir hönd bandamanns Pútíns, Bashar al-Assad. Rússar eru með flotastöð í hafnarborginni Tartus á Miðjarðarhafsströnd Sýrlands. Ef Assad fellur gætu nýir ráðamenn í Sýrlandi rekið þá út. Pútín telur greinilega að hættan á að mæta NATO-ríkjum á öðru landfræðilegu sviði sé þess virði.

Síðastliðið árþúsund hefur Rússland stöðugt stækkað, það hefur mætt takmörkunum ríkisútþennslu sinni í ósigrum en staðfest landamæri sín með varnarsigrum gegn innrásaherjum. Bestu sigranir voru gegn herjum Napóleons 1812 og Hitlers 1941, þar sem tilvera ríkisins var undirlögð. Verstu ósigrar Rússlands voru árásastríð gegn nágrannaríki sín, Póland 1920, Finnland 1940 og nú að því virðist Úkraníu 2022 (á eftir að koma í ljós hvort að friðarsamningar sem gerðir verða, eru hagstæðir eða ekki).

Rússar hafa enn ekki lokið sig af við Úkraínu, né Sýrland. Frá Stórfurstadæminu Moskvu undir stjórn Ívars grimma, í gegnum Pétur mikla, Stalín og nú Pútín, hefur hver rússneskur leiðtogi staðið frammi fyrir sömu vandamálunum. Það skiptir ekki máli hvort hugmyndafræði þeirra sem stjórna og hvaða titil þeir bera, keisara, kommúnista eða vildar kapítalismi - eftir sem áður frjósa hafnirnar og Evrópusléttan er enn flöt og opin.

Helstu heimildir: Söguþekking mín og Tim Marshall, Prisoners of Geography: Ten Maps That Explain Everything About the World.

Færeyski fótboltinn á sér glæsta sögu - líkt og hinn íslenski

Það fyrsta sem útlenski fótboltaáhugamaðurinn spyr sig er hvort til sé knattspyrnulandslið í Færeyjum? Er til Færeyjardeild í fótbolta? Hvað hefur færeyska landsliðið fengið mörg stig í undankeppni HM?

Í mörg ár var færeyskur fótbolti spilaður á grófu undirlagi og við frumstæðar aðstæður. Engin skipulögð unglingaþjálfun var og aðstaðan í besta falli af skornum skammti. Landsliðið lék aðeins vináttuleiki og fékk aðeins að spila landsleik á útivelli árið 1962 gegn Íslandi. Þar áður lék landsliðið aðallega við nágrannana á Hjaltlandi.

Einangraður í Norður-Atlantshafi þróaðist færeyskur fótbolti án mikils innblásturs frá erlendum fótboltaliðum. Á sjöunda áratugnum eru merki um skipulagðan unglingafótbolta þar sem erlend áhrif eru að setja svip sinn á fótboltann.

Útvarpið og síðar sjónvarpið tengdi Færeyjar við umheiminn. Gervihnattasjónvarp verður vinsælt á níunda áratugnum og hefur áhrif á þróun fótboltaiðkunar í hinum fjarlæga norræna eyjaklasa.

Seint á níunda áratugnum fær færeyska knattspyrnan sitt stærsta tækifæri. Færeyingar gerast fullgildir aðilar að UEFA og FIFA.

Það eru áhyggjur innan fótboltaheimsins af því að færeysk knattspyrnulið eða landsliðið séu ekki undirbúin til að fást við nokkra af bestu leikmönnum heims. Sumir eru hræddir um að það geti valdið vandræðum og verið Færeyingum til skammar.

Þann 12. september 1990 léku Færeyingar fyrsta undankeppnisleik fyrir EM 92. Eftir nokkra vináttulandsleiki með misjöfnum árangri er 33 ára gamli Íslendingur, Páll Guðlaugsson, tilbúinn að stýra 11 áhugamönnum á vellinum í sænska bænum Landskrona.

Þar sem enginn löggiltur grasvöllur er í Færeyjum er heimavöllurinn fluttur til Svíþjóðar. Enginn í Færeyjum vissi af Landskronu fyrir leikinn. Það átti fljótlega eftir að breytast.

Andstæðingurinn er Austurríki sem var nýbúið að spila á HM 1990 á Ítalíu. Í austurríska liðinu voru leikmenn eins og Toni Polser og Andreas Herzog.

Það sem gerðist næst er eitt mesta uppnám í alþjóðlega fótboltaheiminum. Færeyingar munu alltaf minnast þess septemberkvölds árið 1990 þegar áhugamenn frá Færeyjum unnu atvinnumannaliðið í knattspyrnu frá Austurríki.

Eftir 61 mínútna markalausan leik skoraði Torkil Nielsen eitt mikilvægasta mark í færeyskri fótboltasögu. Færeyingar halda forystunni og vinna heimsfrægan 1-0 sigur.

Þessi sigur hefur verið kveikjan að öllu sem kom síðar. Sigurinn var svo óvæntur að austurríski knattspyrnustjórinn Josef Hickersberger var rekinn daginn eftir. Allur almenningur fagnaði og leikmenn færeyska liðsins voru hylltir sem hetjur.

Færeyska hagkerfið varð fyrir áföllum snemma á tíunda áratugnum en landsliðið var kærkomið truflun þar sem þúsundir fluttu til útlanda til að leita að vinnu. Ári eftir hinn fræga sigur gerir landsliðið vel aftur.

1-1 jafntefli gegn Norður-Írum á hinum fræga Windsor Park. Jöfnunarmarkið í síðari hálfleik kom frá Kára Reynheim rafvirkja.

Restin af keppninni endaði með tapi fyrir Júgóslavíu, Austurríki og Norður-Írlandi. Í Færeyjum var byggður nýr heimavöllur í Toftum.

Svangaskarður átti eftir að verða heimavöllur um ókomin ár. Knattspyrnuvöllurinn liggur á fjallshrygg á Austurey.

Litli stóri Daninn

Fyrir undankeppni HM 94 tóku Færeyjar á móti nokkrum stórstjörnum. Gheorghe Hagi, Enzo Scifo og Ryan Giggs unnu allir sigra á Toftum en stærsta stjarnan var nýi landsliðsþjálfarinn. Allan Simonsen er fyrrum leikmaður ársins í Evrópu hjá FC Barcelona og stærsta nafnið sem hefur starfað í færeyskum fótbolta. Hann á heiðurinn af því að gera uppsetninguna fagmannlegri.

Fyrsti sigur hans kom í undankeppni EM 96 gegn félögum í San Marínó. 3-0 á heimavelli og 3-1 í San Marínó. Í útileiknum var söguleg þrenna hjá Todi Jónsson.

Fyrir undankeppni HM 98 náðu Færeyingar tvöfaldan sigur gegn Möltu. Á síðustu stundu náði Todi Jónssyni að tryggja sigurmark gegn Möltu, 2-1.  Tveimur mánuðum síðar fyrir framan 6642 manns sem var metfjöldi á Svangaskarði unnu Færeyingar 2-1 sigur. Aftur var það Todi Jónsson aðalmaðurinn með stoðsendingu til Uni Arge, og eitt mark sjálfur.

Þessi keppni innihélt einnig tvo leiki gegn hinu volduga Spáni sem fékk aðeins á sig sex mörk. Þrjú þeirra skoruðu Færeyingar í 6-2 tapi á Svangaskarði og 3-1 tapi í Gijón.

Eftirminnilegt jafntefli

Í EM undankeppninni árið 2000 léku Færeyingar sinn besta fótbolta í riðli án smáþjóða liða. Seint jöfnunarmark tryggði jafntefli gegn Skotlandi á Toftir áður en  jafntefli var náð gegn Bosníu-Hersegóvínu. Tvö mörk frá Uni Arge tryggði forskot í síðari hálfleik en vítaspyrna þýddi 2-2 jafntefli eftir frábæran fótboltaleik. Markalaust jafntefli gegn Litháen bætti svo við stigafjöldann.

Undankeppni HM 2002 hófst á einu frægasta augnabliki færeyska landsliðsins í knattspyrnu. Á Toftum komust Færeyingar aftur úr tveimur núllum undir og gerðu 2-2 jafntefli á lokamínútum leiksins. Jöfnunarmarkið var skorað af heimamanninum Øssur Hansen sem sannaði hæfileika sína sem frábær aukaspyrnumaður.

Þetta átti að vera síðasta keppni Allan Simonsen. Hún endaði með tveimur sigrum gegn Lúxemborg. 2-1 sigur í Lúxemborg þar sem Christian Høgni Jacobsen varamaður og Todi Jónsson, skoruðu bæði mörkin. Todi Jónsson meiddist og hætti síðar vegna meiðsla en einbeitti sér áfram í félagsfótbolta. Hann lék síðar nokkra leiki til viðbótar fyrir landsliðið.

Heimaleikurinn gegn Lúxemborg var vatnapólóleikur. Völlurinn var óleikhæfur en dómarinn gaf færi á honum. Vítaspyrna frá Jens Kristian Hansen tryggði sigur og nýtt stigamet var slegið upp á sjö stig í undankeppninni.

Allan Simonsen hætti sem knattspyrnustjóri sem hafði breytt leikskipulaginu í kringum landsliðið og fór að stjórna landsliði Lúxemborgar.

Stóri Daninn

Gegn Skotlandi gaf Jákup á Borg tvisvar sinnum stoðsendingar á liðsfélaga sinn hann John Petersen sem skoraði í bæði skiptin. Hann gerði næstum því þrennu í seinni hálfleik en líkt og leikurinn gegn Bosníu-Herzegóvínu endaði hann með 2-2 jafntefli eftir frábæran fótboltaleik.

Eitt af eftirsjárverðustu augnablikum færeyskrar knattspyrnusögu kom í þýska bænum Hannover í október 2002. Eftir að hafa jafnað metin rétt fyrir hálfleik náðu Þjóðverjar forystunni aftur í síðari hálfleik, en hinn ungi Hjalgrím Elttør náði skot á stöngina á á loka sekúndum leiksins. Þetta hefði getað orðið enn eitt frægt 2-2 jafntefli, að þessu sinni fyrir undankeppni í HM.

Heimaleikurinn var leikinn á nýja þjóðarleikvanginum í Þórshöfn. Á Tórsvøllum héldu Færeyingar Þjóðverja í 88 mínútur en töpuðu 2-0 gegn tveimur mörkum eftir hornspyrnur.

Þjóð á tímum umbreytinga

Árið 2005 varð Jógvan Martin Olsen fyrsti Færeyingurinn til að verða landsliðsþjálfari. Færeyska knattspyrnan var í umskiptum eins og úrslitin sýna.

Eftir eitt og hálft ár í leit að réttu formúlunni kom besti árangur hans í næstsíðasta leiknum á stjórnartíð hans, þegar Austurríki kom í heimsókn í undankeppni HM 2010. Bogi Løkin, sonur Ábrahams Løkins sem lék í sögulegum sigri gegn Austurríki 1990, skoraði færeyska markið.

Árið 2009 varð Írinn Brian Kerr landsliðsþjálfari Færeyinga. Byggt á verkum Jógvans Martin Olsen, setti hinn írski, breskan stimpil á liðið. Þegar í fjórða leik sínum unnu Færeyingar Litháa á Svangaskarði í Toftum. Áherslan var á líkamlegan fótbolta og hver tomma skipti máli.

Sagan hefur það fyrir sið að endurtaka sig. Tæpum 20 árum eftir jafnteflið fræga í Belfast tryggði mark frá Christian Lamhauge Holst annað 1-1 jafntefli gegn Norður-Írum. Að þessu sinni í Tóftum.

Árið 2011 er toppurinn hjá Brian Kerr þar sem Færeyingar unnu Eistland 2-0 á Toftir. Sannfærandi sigur en það var endalok Brian Kerr.

Gríska kraftaverkið

Eftir virðulega byrjun setti nýr landsliðsþjálfari, danski fyrirliðinn Lars Olsen, virkilega stimpil sinn á liðið fyrir undankeppni EM 2016. Fyrirboðarnir voru þar en enginn bjóst við sigri í Grikklandi.

Þann 14. nóvember 2014, vikum eftir að landsdeildin lauk, unnu Færeyjar Grikkland 1-0. Jóan Símun Edmundsson skoraði eina mark leiksins í síðari hálfleik. Þetta er næst mikilvægasti sigur Færeyinga. En allt batnaði ennþá sumarið 2015.

Fyrir fullu húsi á Tórsvøllum komast Færeyjar í 2-0 með mörkum frá hinum kraftmikla miðjumanni Halli Hanssyni og Brandi Hendrikssyni Olsen – nýja stráknum á vellinum – áður en Grikkland minnkaði í 2-1 og gerði út um leikinn. Þetta hefur verið kallaður einn af fullkomnustu dögum með sólríku veðri, hávaðasömum fimm þúsund áhorfendum og sannfærandi sýningu á góðum fótbolta. Þetta var veislan sem allir höfðu beðið eftir með færeyska fána út um allt.

https://youtu.be/zSFidkj6PBE

Sögulegir punktar falla saman

Í undankeppni HM 2018 setti færeyska landsliðið nýtt met upp á níu stig. Glæsilegasta stigið kom gegn Ungverjalandi á Tórsvøllum. Það endaði markalaust en heimamenn voru með boltann og færin.

Því var fylgt eftir með annarri glæsilegri sýningu í Lettlandi. Færeyingar nýttu sér hornspyrnur í fyrri hálfleik og kláruðu skyndisókn tuttugu mínútum fyrir leiktíma og unnu Lettland 2-0. René Shaki Joensen og Jóan Símun Edmundsson skoruðu mörkin.

Góð úrslit urðu til þess að Færeyingar voru í stuði gegn Andorra, en þetta reyndust tvær mjög þéttar keppnir. Svekkjandi markalaust jafntefli í Andorra og 1-0 sigur á Tórsvøllum. Gilli Rólantsson skoraði sitt fyrsta mark fyrir landsliðið til að skrifa sögu þar sem Færeyingar náðu átta stigameti.

Keppnin lauk með markalausu jafntefli gegn Lettum á Tórsvøllum. Níu stig!

Síðasta keppni Lars Olsen veitti  aðeins eina stund af fagnaðarlátum. 1-0 sigur á heimavelli gegn Möltu. Það var endalokin fyrir Lars Olsen og Atla Gregersen hinn vinsæla fyrirliða. Það var augljóst á hátíðarhöldunum þar sem þeir tveir voru sérstaklega nefndir í fjölmiðlum.

Heimild og þýðing: Tróndur Arge á vefsetrinu: Guite to Faroe Islands, https://guidetofaroeislands.fo/history-culture/faroe-islands-national-football/

Færeyska fótbolta ævintýrið heldur áfram og mun eflaust eiga bjarta framtíð. Nú í sumar unnu Færeyingar sannfærandi sigur á tyrkneska landsliðinu, 2-0 á heimavelli. Framundan eru spennandi tímar.

Öll umgjörð um knattspyrnuiðkun í Færeyjum er hin glæsilegasta. Flestöll lið hafa gervigrasvelli með stúku. Færeyska deildin er spiluð frá mars þar til í lok október. En Færeyingum skortir knattspyrnuhús. Mér skilst að eitt sé í smíðum nú. Ef fleiri verða til, þá verður bylting í knattspyrnuiðkunn Færeyinga, líkt og hjá Íslendingum á sínum tíma. Ég man þá tíð þegar Íslendingar spiluðu malarvelli, svo kom gervigrasið en mesta byltingin varð þegar knattspyrnuhúsin komu til sögunnar.

Íslenskir leikmenn í færeyska fótboltanum

Í gegnum tíðina hafa margir íslenskir leikmenn spilað í Færeyjum. Margir íslenskir þjálfarar hafa einnig þjálfað í eyjunum við góðan orðstír. Má þar nefna markmaðurinn Albert Sævarsson spilaði með B-68 frá 2003 til 2005. Varnarmaðurinn Andri Freyr Björnsson spilaði 2015 með TB og 2016 hjá AB. Varnarmaðurinn Árni Rúnar Örvarsson spilaði 2016 með TB og fleiri.

Eins hafa færeyskir knattspyrnumenn spilað á Íslandi við góðan orðstír. Í sumar voru þrír færeyskir leikmenn sem spila í bestu deildinni á Íslandi valdir í færeyska landsliðið. Gunnar Niel­sen markvörður úr FH, Hallur Hansson miðjumaður úr KR og Patrik Johannesen sóknarmaður úr Keflavík eru allir í liðinu en ekki Skagamaðurinn Kaj Leo i Bartals­stovu sem hefur ekki leikið með landsliðinu í talsverðan tíma segir í frétt mbl.is.

Í dag spilar aðeins einn Íslendingur í Færeyjum, unglingurinn og framherjinn Ágúst Jens Birgisson. Hann spilar með 1. deildarliðinu B-71 í Sandey sem er lítið en öflugt knattspyrnulið á uppleið.

Ágúst Jens spilaði í yngri flokkum með FH til 2. flokks, er hann fékk samning við færeyska fótboltafélagið B-71. Árgangur hans í FH var sigursæll í gegnum tíðina og hefur Ágúst verið iðinn við að skora mörk.

Ágúst Jens er 18 ára gamall og var ekki búinn að klára 2. flokk er honum bauðst tækifæri að spila með meistaraflokki B-71 (Sandey í Færeyjum) á þessu keppnistímabili. Hann spilar jafnframt með U-21 liði B-71. Hann hefur staðið sig frábærlega, líkt og þegar hann spilaði með FH. U-21 liðið hefur aldrei náð eins hátt og nú á stigatöflunni og er Ágúst meðal markahæstu leikmönnum deildarinnar. Meistaraflokkurinn á möguleika á að fara í bestu deildina í Færeyjum ef þeir vinna síðasta leikinn sem er þessa helgi.