Thatcherismi

Thatcherismi er ákveðin tegund af breskri hugmyndafræði íhaldsstefnunnar sem kennd er við Margaret Thatcher, leiðtoga Íhaldsflokksins, sem tengist ekki bara pólitískum vettvangi hennar og sérstökum stefnum heldur einnig persónulegum karakter hennar og stjórnunarstíl meðan hún er í embætti.

Talsmenn Thatcherisma eru nefndir Thatcherítar. Hugtakið hefur verið notað til að lýsa meginreglum bresku ríkisstjórnarinnar undir stjórn Thatcher frá almennum kosningum 1979 þar til hún sagði af sér árið 1990, en það er einnig notað til að lýsa stjórnsýsluviðleitni sem hélt áfram í ríkisstjórnum íhaldsmanna undir stjórn John Major og David Cameron allan  áratuginn milli 1990 og 2010. Á alþjóðlegum vettvangi hefur Thatcherítum verið lýst sem hluta af almennri félags- og efnahagshreyfingu sem kallast nýfrjálshyggja, þar sem önnur lönd fyrir utan Bretland (eins og Bandaríkin) deila svipaðri stefnu um þenslukapítalisma.

Thatcherismi táknar kerfisbundna, afgerandi höfnun og viðsnúning á samstöðu eftir stríð innan Stóra-Bretlands að því er varðar stjórnarhætti, þar sem helstu stjórnmálaflokkarnir voru að mestu sammála um meginþemu keynesismans, velferðarríkisins, þjóðnýttan iðnað og náið eftirlit með hagkerfi Breta áður en Thatcher komst til valda. Undir stjórn hennar var ein stór undantekning frá breytingum Thatcheríta: National Health Service (NHS) (ríkisrekna heilbrigðiskerfið), sem naut mikilla vinsælda hjá breskum almenningi. Árið 1982 lofaði Thatcher að NHS væri „öruggt í okkar höndum“.

Nákvæmar skilgreiningar um það hvað það er sem byggir upp Thatcherisma og sérstaka arfleifð hans í breskri sögu undanfarna áratugi eru umdeild. Hugmyndafræðilega hefur Thatcherismi verið lýst af Nigel Lawson, fjármálaráðherra Thatchers frá 1983 til 1989, sem pólitískum vettvangi sem leggur áherslu á frjálsa markaði með aðhaldssömum ríkisútgjöldum og skattalækkunum sem tengist breskri þjóðernishyggju bæði heima og erlendis. Thatcher sjálf notaði sjaldan orðið „Thatcherism“. Hún flutti hins vegar ræðu í Solihull í kosningabaráttu sinni fyrir þingkosningarnar 1987 og setti inn í umræðuna um árangurinn í efnahagsmálum þar athugasemdina: "það er það sem ég kalla Thatcherisma".

Daily Telegraph lýsti því yfir í apríl 2008 að dagskrá næstu ríkisstjórnar sem ekki er íhaldssöm, þar sem „New Labour“ samtök Tony Blair stjórnuðu þjóðinni allan áratuginn milli 1990 og 2000, samþykktu í grundvallaratriðum miðlægar umbótaráðstafanir Thatcherismans eins og afnám hafta, einkavæðingu helstu innlendum atvinnugreinum, viðhalda sveigjanlegum vinnumarkaði, jaðarsetja verkalýðsfélögin og miðstýra valdi frá sveitarfélögum til ríkisvaldsins.

Þó að Blair hafi fjarlægst ákveðnum þáttum Thatcherisma fyrr á ferli sínum, í sjálfsævisögu sinni A Journey frá 2010, hélt hann því fram bæði að „Bretland þurfti iðnaðar- og efnahagsumbætur á Thatcher-tímabilinu“ og að „margt af því sem hún vildi gera. á níunda áratugnum var óumflýjanleg, afleiðing ekki sprottin af hugmyndafræði heldur félagslegum og efnahagslegum breytingum.

Lausleg þýðing úr Wikipedíu: https://en.wikipedia.org/wiki/Thatcherism