Lærdómurinn af frönsku byltingunni

Nútímamaðurinn heldur að allt gamalt sé þar með úrelt. Það töldu frönsku byltingarmennirnir og tóku upp nýtt tímatal og árið núll. En fortíðin verður ekki umflúin og það sem gerðist í gær, hefur áhrif á daginn í dag.

Lítum á frönsku byltinguna og áhrifa hennar sem gætir mjög svo enn í dag. En taka skal fram, áður en ég fer í afleiðingarnar, þá ber þess að geta að í Frakklandi 1789 bjuggu 29 milljónir manna, landið var ríkt, miklar framfarir í vísindum, hugsun, framkvæmdum og o.s.frv. höfðu átt sér stað og landið var á réttri leið.

Ríkið var stórveldi en nokkrir veikleikar leiddu til byltingarinnar. Svo sem misskipting auðæva og félagslegur mismunur og ríkið var stórskuldugt vegna 7 ára stríðið sem var fyrsta heimsstríðið í sögunni. Það þurfti ekki annað en vindblástur frá Íslandi, með móðurharðindunum, til að feykja gamla samfélaginu um koll með uppskerubrestri. Landið var í breytingaferli en örlögin gripu í taumanna....

Franska byltingin, sem átti sér stað frá 1789 til 1799, var flókið og umbreytandi tímabil í frönsku sögunni. Hún hafði mikil áhrif ekki aðeins á Frakkland heldur einnig á þróun nútíma stjórnmála-, félags- og heimspekilegra hugmynda. Nokkra lærdóma má draga af frönsku byltingunni:

Krafa um jafnrétti og réttindi: Byltingin lagði áherslu á alhliða þrá eftir jafnrétti og grundvallarmannréttindum. Franska þjóðin, innblásin af hugsjónum upplýsingatímans, reyndi að kollvarpa lénskerfinu og koma á jafnréttissamara samfélagi. Þessi áhersla á jafnrétti og einstaklingsréttindi hafði áhrif á síðari stjórnmálahreyfingar um allan heim.

Hætturnar af félagslegum ójöfnuði: Mikill félagslegur og efnahagslegur ójöfnuður í Frakklandi fyrir byltinguna átti stóran þátt í að kveikja byltinguna. Hið mikla bil á milli forréttinda aðalsins og fátæks fjöldans leiddi til víðtækrar óánægju og stuðlaði að lokum til þess að byltingin braust út. Þetta er áminning um hugsanlegar afleiðingar þess að vanrækja félagslegt réttlæti og efnahagslegt misræmi.

Kraftur sameiginlegra aðgerða: Franska byltingin sýndi fram á kraft sameiginlegra aðgerða og getu almennra borgara til að framkalla verulegar félagslegar og pólitískar breytingar. Byltingin var knúin áfram af almennum uppreisnum, fjöldamótmælum og skipulagningu ýmissa byltingarhópa. Það undirstrikar mikilvægi þess að virkja og virkja borgara í mótun þjóðar.

Mikilvægi pólitísks stöðugleika: Franska byltingin var stormasöm og ofbeldisfullt tímabil sem einkenndist af tíðum stjórnarskiptum og pólitískum óstöðugleika. Byltingin gekk í gegnum mismunandi stig, allt frá því að konungsveldinu var steypt af stóli til ógnarstjórnar og að lokum uppgangs Napóleons Bonaparte sem einvald. Þessi óstöðugleiki undirstrikar nauðsyn þess að jafnvægi sé á milli byltingarkenndra breytinga og stofnunar stöðugra stjórnmálastofnana til að tryggja langtímaframfarir og forðast glundroða.

Lærdómur í hófsemi og öfgum: Frönsku byltingin varð vitni að bæði hófsamum og róttækum fylkingum, sem hvor um sig talsmenn fyrir mismunandi sýn á nýja þjóðfélagið. Byltingin hófst með hóflegum kröfum um stjórnarskrárumbætur en komst að lokum yfir í tímabil róttækni, sem dæmi um ógnarstjórnina. Þessi breyting þjónar sem varúðarsaga um hættuna af óheftri öfga og mikilvægi hófsemi til að ná varanlegum breytingum.

Áhrif á þjóðernishyggju og lýðveldisstefnu: Franska byltingin hafði mikil áhrif á útbreiðslu þjóðernishyggju og lýðveldishugsjóna um Evrópu. Byltingarkenndar hugmyndir um frelsi, jafnrétti og bræðralag urðu þjóðernishreyfingar innblástur og leiddu til myndun þjóðríkja. Arfleifð frönsku byltingarinnar við að kynna hugtökin þjóðerni og lýðveldisstefnu má sjá í síðari pólitísku þróun á 19. og 20. öld.

Það er mikilvægt að hafa í huga að lærdómurinn af frönsku byltingunni er margþættur og háður túlkun. Mismunandi sjónarhorn eru á orsökum, afleiðingum og almennri þýðingu byltingarinnar. Engu að síður getur rannsókn á þessum sögulega atburði veitt dýrmæta innsýn í gangverki samfélagsbreytinga, pólitískra umbreytinga og leit að grundvallarréttindum og frelsi. Svo á einnig við um Ísland og Íslendinga. Það þarf ekki annað en á líta á sögu Jörundar Hundadagakonungs 1809 til marks um það en það er önnur saga að segja frá.