Blóðug slóð mistaka Bandaríkjanna í utanríkismálum

Þátttaka Bandaríkjamanna í fyrri heimsstyrjöldinni:

Þegar stríðið geisaði í Evrópu leitaði Woodrow Wilson forseti við að fá Bandaríkin með inn í myndina sem sáttasemjari milli stríðsaðila, líkt og Theodore Roosevelt hafði gert til að hjálpa til við að binda enda á stríð Rússlands og Japana

Þegar stríðsaðilar neituðu beiðni hans, ákvað hann að koma Bandaríkjunum inn í stríðið við hlið bandamanna. Hann gerði þetta með því að hagræða hlutleysisstefnunni til að styðja Breta, sem fyrirsjáanlega settu Bandaríkjamenn í hættu þegar Þýskaland reyndi með kafbátahernaði að koma í veg fyrir afhendingu stríðsgagna frá því að komast til Bretlands. Innkoma Bandaríkjanna breytti tafarlaust gangi stríðsins og Þýskaland beið ósigur fljótlega. Afleiðingin var ekki bara ósigur heldur þjóðar niðurlæging sem leiddi svo til seinni heimsstyrjaldar. Wilson taldi sig geta stjórnað niðurstöðu ráðstefnunnar í Versölum til að klára stríðsmálalok, en atburðirnir hrundu fljótt úr greipum hans og niðurlæging Þjóðverja var sett í ákvæðum sem nánast tryggðu annað stríð.

Innrásin í Svínarflóa 1961. Þetta var vanhugsuð aðgerð frá upphafi í ljósi þess að aðal aðilinn í þessari aðgerð, CIA, taldi að það gæti leitt til breytinga á stjórn á þessari vel vörðu eyju á ódýru verði með því að senda inn lítinn herafla að mestu leyti kúbverskum útlögum sem skorti þann stuðning sem slík innrás þyrfti.

Mikið hefur verið skrifað um þá ákvörðun John F. Kennedy, sem erfði fyrirhugaða aðgerð, að hætta við að styðja innrásarliðið. En það er ekki líklegt að lið fimmtán hundruð illa þjálfaðra hermanna ætlaði að binda endi rótgróna stjórn Fidel Castro, jafnvel með flugstuðningi. Flestir innrásarmennirnir voru teknir höndum.

Þetta var mikið áfall fyrir John Kennedy og Bandaríkin og gróf undan álit Bandaríkjanna mikilvægum tíma í kalda stríðinu. Það sýndi umheiminum líka að þjóðaröryggisleiðtogi Ameríku var ekki alveg að takast á við kreppuástand.  Líklegt er að það hafi leitt beint til Kúbu -eldflaugadeilunnarr næsta ár, sem leiddi til mikillar hættu á kjarnorkustríði, þó að því hafi verið afstýrt með snjallri meðhöndlun Kennedy.

Víetnamstríðið, 1965-1975. Skaðinn sem þessi mistök olli Bandaríkin er vel þekktur. Hvað varðar viljayfirlit ákvörðunar Lyndon Johnson um að fara inn í slaginn, þá þarfnast smá greiningar. Eftir að Sovétmenn komust að þeirri niðurstöðu, í lok árs 1948, að þeir myndu ekki ná Vestur -Evrópu, opnuðu þeir nýtt tímabil kalda stríðsins sem einkenndist af tveimur átaksverkefnum Austurblokkarinnar. Í fyrsta lagi myndu Sovétmenn rannsaka og reka á móti veikum og viðkvæmum nýlenduflötum Vesturlanda - í Austurlöndum fjær, Mið -Austurlöndum, Afríku og jafnvel Rómönsku Ameríku - til að leysa upp vestræna stöðu á ýmsum erfiðum og hættulegum svæðum.

Í öðru lagi myndu Sovétmenn treysta og viðhalda stöðu sinni í eigin heimsveldi - einbeita sér að vopnum og styrkja tök sín á gervitunglunum - sem leið til að gyrða sig fyrir langvinnri baráttu. Markmiðið var að draga vesturlönd í erfiðar aðstæður á stöðum sem Sovétríkin velja. Hættan hér var sú að Bandaríkin og vesturlöndin myndu taka beituna.

Dwight Eisenhower forseti neitaði; það var meiningin um kenningu hans um „gríðarlega hefnd“ - risastóra blekkingu (eins og höfundurinn Evan Thomas hefur sýnt fram á) sem ætlað er að forðast að draga sig inn í þessar kreppur með því að gefa út kjarnorkuógnir. Það er opin spurning hvort hann hefði haldið áfram að standa þar sem kommúnísk yfirtaka Suður -Víetnam varð líkleg - og enn frekar opin spurning hvort hann hefði gripið til kjarnorkuviðbragða.

En Lyndon B. Johnson tók agnið. Samt verður að viðurkenna það - eins og mörgum sagnfræðingum hefur mistekist að gera - pólitískar hættur sem Johnson stóð frammi fyrir hefði hann látið Norður-Víetnam yfirtaka suðurhlutann án þess að reyna að grípa inn í. Þótt samið hafi verið um frið og Suður-Víetnam féll ekki fyrr en 2 árum eftir brotthvarf Bandaríkjahers, var mikil álitshnekkir og umheimurinn dró þá ályktun að Bandaríkin tapaði stríðinu.

Íhlutunin í Sómalíu 1992. Bandaríkjaforsetinn George HW Bush, 28.000 hermenn inn í blóðuga borgarastyrjöld í Austur-Afríku. Tilgangurinn var að hjálpa og fæða sveltandi Sómölum en var útvíkkað í að til að takast á við ákveðna stríðsherra sem taldir eru bera mesta ábyrgð á deilunum og ringulreiðinni.

Það var þegar sómalískir ættbálkar sneru við Bandaríkjamönnum í launsátri, dundu niður tvær Blackhawk þyrlur og festu starfshóp bandaríska hersins í miðbæ Mogadishu. Að lokum voru átján Bandaríkjamenn drepnir, meira en sjötíu aðrir særðust og Clinton hætti verkefninu tafarlaust.

Hugmyndin að baki var svokölluð Ábyrgð til verndar. Hugmyndin um að Bandaríkjunum beri skylda til að beita her sínum gæti ekki aðeins verndað Bandaríkjamenn eða hagsmuni þeirra, heldur einnig fyrir hönd umsjárlausra þjóða hvar sem þeir kunna að vera. Niðurstaðan er sú að Bandaríkjamönnum, sem eru náttúrulega ónæmir fyrir slíkum hugmyndum um bandaríska íhlutunarhyggju, hefur verið varpað í vörn í mun meiri mæli en áður, þegar almennt var skilið að Bandaríkjamenn ættu að vera fráteknir í þágu sem varða hagsmuni Bandaríkjamanna. Þetta hugarfar hefur stuðlað að mörgum óvæntum uppákomum Bandaríkjanna síðan - þar á meðal Bosníu, Kosovo og Líbíu. Í leiðinni hefur raunsæis hugsunin verið skert verulega og þessi lönd skilin eftir verr á sig komin en fyrir hernaðaríhlutunina. Hér má nefna Líbíu sérstaklega en síðan 2011 hefur verið óopinber borgarastyrjöld í landinu og milljónir efnahagsflóttamanna streymt í gegnum landið til Evrópu.

Innrásin í Írak, 2003. Það stríð virðist snúast um að sonur hafi viljað ljúka verk pabbans, George W. Bush vildi þóknast pabba sínum og málið snérist um olíu, enda Bush fjölskyldan olíujöfrar og skildu slik viðskipti.

Svo kom í ljós sem allir vissu sem vildu vita, að Saddam Hussein bjó ekki yfir gereyðingarvopnum né hafði alvarleg tengsl við íslamista bókstafstrúarmenn eins og þá sem höfðu ráðist á heimaland Bandaríkjanna 11. september 2001. Með öðrum orðum, hann var ekki óvinurinn. Og þegar stjórn hans var leyst upp og land hans eyðilagt var óhjákvæmilegt að jihadískur íslam myndi hagnýta óreiðuna sem af því hlýst. Og það er ekki einfaldlega Írak sem hefur runnið í óreiðu og boðið raunverulegum óvini tækifæri, sem eru róttækir íslamistar sem eru tilbúnir að ráðast á Vesturlönd hvenær sem er og mögulegt er.

Það virðist ljóst að hið svokallaða arabíska vor spratt að hluta til út frá innblæstri frá atburðum í Írak, sem ræktaði traust margra þátta íslamista um að breytingar væru mögulegar.

Því miður fyrir marga hefur breytingin sem hefur orðið hefur ekki stuðlað að staðbundnum stöðugleika, hvað þá að það nálgist lýðræðið sem arkitektar Bush -innrásarinnar sáu fyrir sér. Og svo nú höfum við ISIS varð til að því virðist upp úr engu, kom á verulegum víðáttumiklu ,,kalífadæmi" í Sýrlandi og Írak og það tók gríðarlegt átak að losna við hreyfinguna.

Afganistan 2001-2021. Nú er komið að þessu stríðþjáða landi að þola mistök Bandaríkjanna í utanríkismálum. Óskiljanlegt er hvers vegna hershöfðingjar Bandaríkjahers hafi ekki kíkt í sögubækur, lesið landafræði og dregið þá einföldu niðurstöðu að ekki er hægt að halda slíku landi til langframa vegna eins og ég hef margoft komið inn, tungumálaflóru, menningarmismun og þjóðernis. Afganistan er samheiti yfir margar þjóðir sem búa á ákveðnu svæði.

Nægt hefur verið að herja á Osama bin Laden og hans kóna, ef hefndin var tilgangurinn, með úrvalssveitum, aðstoða andstæðinga talibana við að breyta gangi borgarastyrjaldarinnar og láta þar við sitja.

Þjóðaruppbygging eins og gert var með Þýskaland og Japan, hátæknisamfélög, gengur ekki upp í miðaldarsamfélagi Afganistans. Elliæri forseti Bandaríkjanna, Joe Biden, sendur nú á hliðarlínunni og horfir á mesta fíaskó hernaðaríhlutunar Bandaríkjahers frá upphafi, því að Bandaríkjamenn ganga sneypir frá borði (vígvelli) með hreinan ósigur á bakinu.