Blóðakrar Kambódíu

Mynd: Úr kvikmyndinni The Killing Fields. Það var erfitt að finna réttu myndina, svo svakalegar eru myndirnar af fjöldagröfunum.

Kambódía kom mér í hug þegar ég horfði á fréttaþátt um vinstri hreyfinguna í Bandaríkjunum og einstaka róttæka hópa hennar en hugmyndafræði þeirra á margt skyld við hugmyndafræði Rauðu khmerarana, enda eiga báðar að rekja ættir til sósíalískra hugmyndafræði.  

Hugmyndafræðin er einföld, allt vestrænt er vont og sérstaklega kapitalismi, einstaklingsframtakið og einstaklingsfrelsi. Hópurinn gengur fyrir en einstaklingurinn og þarfir hans eru vondar. Við erum ein fjöldskylda segja þeir og við eigum að sækja styrk okkar í hreyfinguna og ala börnin upp í sósíalískri hugmyndafræði. Kjarnafjöldskyldan er vond (segja báðar hreyfingarnar) og hvíti maðurinn er fæddur kynþáttahatari.

Að sjálfsögðu gengur vintstri sósíalistahreyfingin í Bandaríkjunum ekki um drepandi heilu hópana en róttækustu hóparnir innan hennar hafa þó efnt til óeirða með tilheyrandi eignaspjöllum og dauðsföllum. Hugmyndafræðin gengur út að umbytla samfélaginu og hópurinn, ekki einstaklingurinn, er það sem allt samfélagið snýst um.

En þessi grein á að fjalla um róttækustu sósíalísku hreyfinguna, Rauðu knemaranna, sem birtust á seinni helmingi tuttugustu aldar, skákuðu jafnvel stalínismann og maóismann í morðæði sínu.

Rauðu khmerarnir vildu byrja á árinu núll og vildu umbylta samfélaginu frá grunni. Milljónir manna voru fluttir úr borgum í raunverulegar fangabúðir þar sem fólk vann og dó við harðan kost. Allir menntamenn eða þeir sem kunnu erlend mál voru drepnir.

Kíkjum aðeins á söguna (sem nútímamenn virðast hafa gleymt). Rauðu khmerarnir er nafnið sem almennt var gefið meðlimum kommúnistaflokksins í Kambódíu (CPK) og í framhaldi af stjórninni þar sem CPK stjórnaði Kambódíu í gegnum árin 1975 og 1979. Nafnið var fundið upp á sjöunda áratugnum af forsætisráðherra landsins, Norodom Sihanouk, til að lýsa ólíkum andófsmönnum undir forystu kommúnista.

Her Rauðu khmerarann smá saman byggðist upp í frumskógum Austur-Kambódíu seint á sjöunda áratug síðustu aldar, studdir af Norður-Víetnamska hernum, Viet Cong, Pathet Lao og Kommúnistaflokknum í Kína (CPC). Þrátt fyrir að það hafi barist gegn Sihanouk upphaflega breyttu Rauðu khmerarnir, að ráði CPC, afstöðu sinni og studdu Sihanouk eftir að honum var steypt af stóli í valdaráni frá 1970 af Lon Nol sem stofnaði Khmer-lýðveldið sem stutt af Bandaríkjunum.

Þrátt fyrir mikla bandaríska sprengjuherferð gegn þeim unnu Rauðu khmerar borgarastyrjöldina í Kambódíu þegar þeir hertóku höfuðborg Kambódíu og steyptu Khmer-lýðveldinu af stóli árið 1975. Í kjölfar sigurs þeirra voru Rauðu khmerarnir, sem voru leiddir af Pol Pot, Nuon Chea, Ieng Sary, Son Sen og Khieu Samphan, fóru strax í það að rýma helstu borgir landsins með valdi. Árið 1976 endurnefndu þeir landið ,,Lýðræðislega Kambódía“.

Stjórn Rauðu khmeranna handtók og tók að lokum af lífi næstum alla sem grunaðir eru um tengsl við fyrrverandi stjórnvöld eða við erlendar ríkisstjórnir, svo og fagfólk og menntamenn. Lýðfræðileg markmið ofsókna voru útrýming landsmanna af víetnamskum uppruna, tælenskum, kínverskumr, þjóðernis-Cham, kristnir í Kambódíu og búddamunkar. Þess vegna hefur stjórn Pol Pot verið lýst sem harðstjórn sem framdi þjóðarmorð. Martin Shaw lýsti þjóðarmorðinu í Kambódíu sem „hreinasta þjóðarmorði á tímum kalda stríðsins“.

Fræðimenn eru ekki á einu máli hversu margir voru drepnir. Ben Kiernan áætlar að um 1,7 milljónir manna hafi verið drepnir. Vísindamaðurinn Craig Etcheson frá skjalamiðstöðinni í Kambódíu áætlar að fjöldi látinna hafi verið á bilinu 2 til 2,5 milljónir og „líklegasta“ talan um 2,2 milljónir. Eftir fimm ára rannsókn á um 20.000 grafarstöðum, kemst hann að þeirri niðurstöðu að „þessar fjöldagröfur innihaldi leifar 1.386.734 fórnarlamba aftaka“.

Rannsókn Sameinuðu þjóðanna tilkynnti um 2-3 milljónir látna en UNICEF áætlaði að 3 milljónir hefðu verið drepnar.  Lýðfræðileg greining Patrick Heuveline bendir til þess að á bilinu 1,17 til 3,42 milljónir Kambódíumanna hafi verið drepnir en Marek Sliwinski bendir til þess að talan 1,8 milljónir sé varkár tala. Jafnvel Rauðu khmerarnir viðurkenndu að 2 milljónir hefðu verið drepnar - þó að þeir rekja þessi dauðsföll til síðari innrásar Víetnams.

Síðla árs 1979 voru embættismenn Sameinuðu þjóðanna og Rauða krossins að vara við því að aðrar 2,25 milljónir Kambódíumanna mættu dauða vegna hungurs vegna „nær eyðileggingar samfélags Kambódíu undir stjórn brottreksturs forsætisráðherra Pol Pot“, sem var bjargað með alþjóðlegri aðstoð eftir innrás Víetnam.

Stjórnin var rekin frá völdum árið 1979 þegar Víetnam réðst inn í Kambódíu og eyðilagði fljótt flesta heri Rauðu kmeranna. Rauðu khmerarnir flúðu síðan til Tælands, þar sem stjórnvöld litu á þá sem stuðpúða gegn hinu kommúníska Víetnam. Rauðu khmerarnir héldu áfram að berjast gegn Víetnamum og stjórn hins nýja Alþýðulýðveldis Kambódíu ar til stríðinu lauk árið 1989.

Sagan virðist dæmd til að endurtaka sig aftur og aftur, af því að almenningur þekkir ekki söguna og lætur fámennan byltingarhóp öfgamanna leiða sig áfram. Allir sósíalistar halda því fram að þeirra sósíalismi sé hinn eini rétti og hann sé sérsniðinn að þeirra landi. Að Stalín og Maó hafi bara verið mistök sögunnar og kerfið að baki og hugmyndafræðin hafi verið í lagi.

Sósíalistar í Venesúela, Kúbu, Norður-Kóreu í nútímanum segja að það sé ekkert að þeirra stefnu þótt samborgarar þeirra svelti og líði mikinn skort. Jafnvel í lýðræðislegum ríkjum eru að birtast róttækir vinstrihreyfingar sem hafa ekkert lært. Alltaf þurfa þessar hreyfingar að beita ofbeldi til að viðhalda völdum og úttópíska paradísinni sem þær boða. Hvers vegna skyldi það vera? Af hverju breytast þær allar í harðstjórnarríki?

Meira segja í öflugasta lýðræðisríkinu, Bandaríkjunum ræður róttæki armur Demókrata ferðinni í dag, og virðist vera að fara með landið til heljar. Á Íslandi hafa menn heldur ekki lært af sögunni og nú á 21. öld, birtist Sósíalistaflokkur Íslands, enn einn vinstri flokkurinn á Íslandi en þessi virðist ætla að vera sá róttækasti miðað við málflutning þeirra.