Joe Biden og ,,kjarnorkuboltinn"

Eins og þeim er kunnugt sem fyljgast náið með bandarískum stjórnmálmálum, hefur Bandaríkjaforsetinn mikið vald.

Hann er ekki einungis æðsti yfirmaður Bandaríkjaherafla, heldur er embætti Bandaríkjaforseta ígildis forsætis-ráðherraembættinu hér á Íslandi.

Hann er einnig táknræn leiðtogi landsins (líkt og Íslandsforseti). Segja má að í embætti Bandaríkjaforsetans felist þríþætt vald eða tákn valds; hann er forseti, forsætisráðherra og yfirhershöfðingi. Hann leiðir ríkisstjórn Bandaríkjanna (handhafi framkvæmdarvaldsins).

Kannski er vandmeðfarnasta vald sem Bandaríkjaforseti hefur, er ákvörðunin um hvor það eigi að beita kjarnorkuvopnum í stríði. Harry Truman tók á sig þá ábyrgð á sínum tíma og bara fyrir þá ákvörðun er hann hluti af veraldarsögunni, lofaður og lastaður.

En förum út í skilgreiningar.  Hvað er Kjarnorkubolti? Á ensku heitir þetta ,,nuclear football".

Hér kemur skilgreiningin: ,,Kjarnaboltinn (einnig þekktur sem atómfótbolti, neyðarpoki forsetans,  hnappurinn, svarta kassinn eða bara fótboltinn) er skjalataska með innihald á að nota af forseta Bandaríkin til að heimila kjarnorkuárás meðan hann er fjarri föstum stjórnstöðvum, svo sem aðgerðaherbergi Hvíta hússins eða Neyðaraðgerðamiðstöð forseta. Það virkar sem farsímamiðstöð í stefnumarkandi varnarkerfi Bandaríkjanna. Taskan er ætíð í höndum aðstoðarmanns sem fylgir Bandaríkjaforseta.

Staðreyndir:

• Sérhver Bandaríkjaforseti síðan Eisenhower hefur verið fylgt eftir með tösku sem kallast „kjarnorkufótboltinn“.
• Skjalataskan varð til í kalda stríðinu í þeirri trú að forsetinn þurfi að geta skipað skot kjarnorkuflauga innan nokkurra mínútna.
• Margt af innihaldi skjalatöskunnar er leynilega flokkað en í áratuga sögu hennar hefur margt komið í ljós.

 

 

Hvert sem Bandaríkjaforseti fer fylgir herrmaður honum sem ber þunga svarta skjalatösku. Taskan er alltaf nálægt, bara ef forsetinn þarf að leysa úr læðingi hrikalegt og eyðileggjandi vald bandaríska kjarnorkuvopnabúrsins meðan hann er utan Hvíta hússins.

 

Sérhver forseti Bandaríkjanna síðan Harry Truman, eini leiðtogi kjarnorkuvopnaðs ríkis sem heimilaði notkun kjarnorkuafls gegn óvini, hefur haft algjört vald yfir notkun kjarnavopna og „kjarnorkufótboltinn“ hefur verið mikilvægur hluti af það forsetavald í áratugi. Skjalataskan er opinberlega þekkt sem neyðarpoki forsetans, en hún er oftar kölluð „kjarnorkufótbolti“ eða einfaldlega „fótbolti“. Taskan byrjar að fylgja forsetanum um leið og hann sver embættiseiðinn.

 

„Fótboltinn“ er til af tveimur ástæðum, sagði Stephen Schwartz, sérfræðingur hjá Bulletin of the Atomic Scientists og sérfræðingur í innihaldi töskunnar.

 

Í fyrsta lagi; skjalataskan „...er líkamleg framsetning forsetavaldsins“ til að fyrirskipa notkun kjarnavopna, sagði Schwartz.

í öðru lagi, hún er til vegna þess að „við höfum verið hræddir um að óvænt kjarnorkuárás gæti komið okkur á óvart og útilokað hvers konar hefndaraðgerðir.“ Schwartz útskýrði að stefnumótandi hugsunin að baki „fótboltanum“ sé að „ef þú hefur getu forsetans til að bregðast hratt við, geturðu komið í veg fyrir það og þar með fælt það frá því að gerast.

Það vakti  athygi á sínum tíma (fyrir nokkrum mánuðum) að nærri þrír tugir demókrata í fulltrúadeild Bandaríkjaþings hafi hvatt Joe Biden forseta í bréfi til að afsala sér umboði sínu til að skipa fyrir notkun kjarnorkuvopnua og halda því fram að enginn einn maður eigi að fara með heimsendavald.

,,Að veita einn mann þessu valdi hefur í för með sér raunverulega áhættu. Fyrrum forsetar hafa hótað árásum á önnur lönd með kjarnorkuvopnum eða sýnt framkomu sem fær aðra embættismenn til að lýsa áhyggjum af dómi forsetans," samkvæmt bréfinu, sem var stýrt af fulltrúum Kaliforníu, Jimmy Panetta og Ted Lieu.

Spurningin er, vita þingmennirnir meira en við almenningur? Óttast þeir að Joe Biden, sem margir efast um að beri andlega getu til að meta hættuástand, geti tekið ákvörðun um beitingu kjarnorkuvopna?

Æ fleiri, jafnvel Demókratar, efast um að Joe Biden fari með völdin í Hvíta húsinu. Eins og minnst hefur verið hér á áður, segja 57% kjósenda, beggja flokka og óháðra, að þeir telji að aðrir en Joe Biden ráði förunni.

Þurfum við að hafa áhyggjur?