Stefnuyfirlýsing ríkisstjórnar Samfylkingar, Viðreisnar og Flokks fólksins 2024

Það er réttnefni að kalla samkomulagið, eða drög að samkomulag, stefnuyfirlýsingu en ekki stjórnarsáttmála. Þetta er eins og handrit að bók, það á eftir að koma með loka prófarkalestur textans.

Hvað ætla frúnar að gera? Koma böndum á stjórnsýsluna. Fyrsta skrefið með að leggja niður ráðuneyti og er vonandi fyrirheit um framhald.

Annað atriði í drögunum er réttlæting með auðlindagjöld. Þar er flokki Fólksins mest treystandi með Eyjólf Ármannsson og Sigurjón Þórðarson sem hafa vit á sjávarútvegi og atvinnumálum en því miður hneppti Hanna Katrín Friðriksson hnoss atvinnumálaráðherra og Jóhann Páll Jóhannsson varð umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra (Eyjólfur er sérfræðingur í orkumálum en Sigurjón í sjávarútvegi).  Þetta eru mikilvægustu ráðherrastólarnir á eftir fjármálaráðherra stólinn og utanríkisráðherra stólinn. Það á að keyra aftur í gang virkjanir og taka til í sjávarútvegi. Stórútgerðin á að borga meira í skatta (gjöld kalla þeir þetta).

Í áttunda lið segir að ríkisstjórnin hyggst taka upp auðlindagjald fyrir aðgang ferðamanna að náttúruperlum Íslands. Á meðan unnið er að útfærslu verða innheimt komugjöld. Þarna eiga aurar að streyma í ríkiskassann en þurfum við Íslendingar þar með að borga fyrir að umgangast landið okkur?

Svo á að eyða peningum "...með fjárfestingu sem styrkir stoðir heilbrigðis- og öldrunarþjónustu um land allt. Ríkisstjórnin mun leiða þjóðarátak í umönnun eldra fólks, m.a. fjölga hjúkrunarrýmum og efla heimahjúkrun." Sem er kannski ekki slæmt því að það er skortur á úrræðum fyrir aldraða.  Það á sem sagt að bæta hressilega í velferða- og heilbrigðisþjónustu. Spurning hvort það séu til peningar í þetta þegar ríkið er rekið með halla. Það á að fjölga lögreglumönnum sem er jákvætt.

Það er hins vegar engar róttækar breytingar á útlendingamálum og þó. Þar segir að ríkisstjórnin vill gæta samræmis við reglur nágrannaríkja á sviði útlendingamála og styrkja stjórnsýslu til að tryggja mannúðlegt og skilvirkt móttökukerfi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Heimilt verður að afturkalla alþjóðlega vernd og brottvísa fólki sem fremur alvarleg afbrot eða ógnar öryggi ríkisins. Þetta með erlendu glæpamennina og brottvísun þeirra er almenn skynsemi og ótrúlegt að þetta hafi ekki komið fram í spánýjum útlendingalögum frá því í vor. Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir verður dómsmálaráðherra og fróðlegt hvort hún standi í lappirnar. Kannski verður fáar árásir á stefnuna í útlendingamálum þar sem róttæklingarnir eru farnir af þingi, Píratar og VG. Ekki munu Miðflokksmenn eða Sjálfstæðismenn standa á móti hertri útlendingamálastefnu.

Svo eru það utanríkismálin. Þorgerður K. Gunnarsdóttir verður utanríkisráðherra og ljóst má af orðalagi sáttmálans að ekki verður rekin einka utanríkisstefna. Sama blabla um að við eigum að vera í NATÓ, ekkert nýnæmi en svo kemur bullið um þjóðaratkvæði um "áframhald á viðaldarviðræður" við ESB. Hvaða framhald? Er út af dagskrá og fáir hafa áhuga inngöngu í gjaldþrota ESB sem er að stefna í viðskiptastríð við Bandaríkin. Ef þetta fer í þjóðaratkvæði 2027 í stjórnarlokin, þá vonandi hafnar þjóðin afgerandi aðild.  Fríverslun við allan heiminn er hagkvæmara fyrir Ísland en álfu bálknið í Brussel.

Að lokum er sagt að mótuð verður öryggis- og varnarmálastefna. Það er skynsamlegt og nauðsynlegt.

Allar Evrópuþjóðirnar eru að undirbúa sig undir stríð, almenningur er hvattur til að eiga neyðarbirgðar af mat, fjármagn í varnartengd mál aukin o.s.frv.

En vonandi taka Íslendingar meira frumkvæði í varnarmálum sínum. Það er ótækt að þeir hunsi málaflokkinn algjörlega eins og þeir hafa komist upp með hingað til.

Vonandi þegar Trump lítur á listann yfir fjármagn sem aðildarþjóðir NATÓ leggja til varnarmála, að hann reki ekki augun í framlag Íslands sem er 0,02% af vergri þjóðarframleiðslu á meðan 23 af 32 aðildarþjóðum eru komnar yfir 2% markið og nánast allar aðrar eru við mörkin...nema Íslandi. Sé kallinn segja upphátt: "What are those losers in Iceland doing?  They have to submit their fair shares! Don´t even care to protect themself! Tariffs right now, everybody have to paid their fair shares!"

Stefnuyfirlýsing ríkisstjórnar Samfylkingar, Viðreisnar og Flokks fólksins 2024

Var engin kristnitaka árið 1000?

Þegar menn eru að reyna að selja eigin bækur, þá er gripið til sjokkerandi fyrirsagnar til að grípa athygli væntanlegra lesenda.

Morgunblaðið segir svo frá nýkominni bók:

„Mín til­finn­ing er sú að Íslend­ing­ar hafi bara smám sam­an orðið kristn­ir eins og aðrar þjóðir og eng­in at­höfn farið fram, frek­ar en í Nor­egi.“

Þetta seg­ir Sig­urður Sig­urðar­son, höf­und­ur nýrr­ar bók­ar, Óminni tím­ans, sem fjall­ar um stór­merka at­b­urði úr Íslands­sög­unni, þar á meðal meinta kristni­töku. Í bók­inni eru rök leidd að því að eng­in kristni­taka hafi verið árið 1000. Einnig að orð Snorra goða séu skáld­skap­ur: „Um hvat reidd­ust goðin, þá er hér brann hraunit, er nú stönd­um vér á?“

Er hér einhver nýlunda á ferð, ný vitneskja fyrir sagnfræðinnar? Nei hreint ekki. Það er alveg ljós að það var komist að málamiðlun milli heiðina manna og kristina því það stefndi í meiriháttar átök og skiptingu lands milli andstæða hópa. Hvenær þetta gerðist, 999 eða 1000 e.Kr. skiptir litlu máli. 

Líklegt er að kristnir hafi verið fámennari enda landið heiðið en sterkir höfðingjar fóru fyrir minnilhlutanum. Það er athyglisvert að kristið fólk var meðal landnámsmanna á landnámsöld enda kom margt fólkið frá byggðum norræna manna á Bretlandseyjum. Sjá þennan árekstur á milli kristni og heiðni í Kjalnesinga sögu.

En hvers vegna dó kristnin út eftir landsnámsöld? Það er eiginlega meiri spennandi spurning. Blokkritari hefur rakið þá sögu áður er hann ritrýndi bókina "Eyjan hans Ingólfs" eftir Ásgeir Jónsson sagnfræðing og seðlabankastjóra. Sjá slóð: Eyjan hans Ingólfs og sjá einnig: Er Írafárið að byrja upp á nýtt?

Í stuttu máli má ætla að landnámið hafi átt sér stað í tveimur bylgjum. Fyrri bylgjan hafi komið að mestu frá Bretlandseyjum, þar sem norrænar byggðir stóðu höllum fæti en síðari komið frá Noregi með heiðið fólk að meginstofni og bændum. 

Ástæðan fyrir að keltnesk áhrif hurfu svo svo fljótt, úr menningunni, tungu og trú, er einmitt þessi ástæða. Keltneska fólkið var frekar í lágstéttinni og líkur á að koma genunum áfram mun minni en hjá hærri settum. Þrælastofninn hafi hreinlega dáið út á fyrstu öldinni en aðrir blandast. Sjá má þetta í DNA gena mengi Íslendinga, hversu mikið það breyttist frá upphafi landnáms til 11. aldar. 

En hér er ekki ætlunin að fjalla um frumkristni á Íslandi. Heldur hvernig kristnin komst varanlega á Íslandi upp úr 1000. Það er því nokkuð sennilegt að menn hafi komist að pólitísku samkomulagi um þetta leyti af mörgum ástæðum. Ein ástæðan var að kristni var komin á annars staðar á Norðurlöndum (Svíþjóð var heiðið mun lengra sem og Finnland) og því erfitt að eiga í samskiptum við Norðmenn ef menn væru heiðnir. Fyrst var reyna að leysa málið með að menn prímsignuðu, voru áfram heiðnir en gátu umgengið kristið fólk.

Í samkomulaginu var komist að málamiðlun eins og áður sagði. Heiðnir máttu blóta á laun og éta sitt hrosskjöt á meðan þeim eldist aldur. Það hefur því tekið langan tíma að koma kristni á Íslandi og margir trúboðar komu hingað, sumir alla leið frá austurvegi og boðuðu "villitrú".

Ástæðan fyrir því hversu langan tíma þetta tók er einmitt skortur á klerkastétt, tekjum og höfuðsetur kristni. Það kom með einni valdaætt.

Fyrsti biskup Íslands var Ísleifur Gissurarson, sem var vígður árið 1056 og gegndi embættinu í Skálholti. Hann hafði mikil áhrif á kirkjuskipulag landsins og var í raun fyrsti Íslendingurinn sem var vígður biskup. Hann hafði áður lært í Þýskalandi. Gissur Ísleifsson, var sonur Ísleifs Gissurarsonar og tók við embætti biskups í Skálholti eftir föður sinn árið 1082. Hann stóð fyrir því að gera Skálholt að varanlegu biskupssetri og efldi mjög kirkjustofnunina á Íslandi. Kristnhald komst því fyrst á Suðurlandi en festist ekki í sessi á Norðurlandi fyrr en eftir 1100. Jón Ögmundarson var fyrsti biskup Íslands og stóð fyrir því að Hólar í Hjaltadal voru gerð að biskupssetri árið 1106. Hann var vígður árið 1106 og gegndi starfi fram til dauðadags árið 1121. Jón lagði áherslu á kristindóminn í daglegu lífi Íslendinga og hreinsun goðatrúarinnar.

Þessir biskupar gegndu lykilhlutverki við að festa kristna trú í sessi og byggja upp kirkjustofnanir á Íslandi á 11. öld. Biskupsembættin í Skálholti og síðar Hólum urðu miðstöðvar trúarlífs og menntunar.

Það er því ekkert ólíklegt að menn hafi komist að samkomulagi á Alþingi um siðbreytingu og eiginlega bráðnauðsynlegt ef menn ætluðu halda upp eitt samfélag með lögum og geta átt í samskiptum við nágrannaþjóðir.

Fornsögurnar, Íslendingabók Ara fróða Þorgilssonar, Kristni saga, Landnámabók, Snorra-Edda og Heimskringla og saga Ólafs Tryggvasonar greina frá þessu. Þetta voru engir vitleysingar sem skrifuðu þessar sögur, þessir sagnaritarar voru "hámenntaðir" á þessum tíma og sögðust fylgja sannleikanum þar sem honum verður best komið að. Hafa skal það sem sannara kann að reynast var sagt.

Því er sagan sennileg um að ákvörðun um kristnitöku á Alþingi árið 1000 hafi tekin undir forystu Þorgeirs Ljósvetningagoða Þorkelssonar, sem var lögsögumaður Alþingis á þeim tíma. Hvern annan ef ekki lögsögumaðurinn sjálfur?

Hann var heiðinn goði en var fenginn til að leysa úr þessum ágreiningi milli kristinna manna og heiðinna, þar sem bæði hópar höfðu hótað að hafna sameiginlegum lögum ef ekki næðist niðurstaða.

Sagan segir að Þorgeir tók sér einn dag og eina nótt til að hugleiða málið. Að morgni lagði hann fram tillögu sína, sem fól í sér að allir Íslendingar skyldu fylgja einu lögskipulagi, og það yrði kristin trú. Hins vegar leyfði hann að nokkrir heiðnir siðir héldust í fyrstu til að milda breytinguna. Til dæmis máttu menn:

• Borða hrossakjöt (sem kristni menn litu á sem heiðinn sið).
• Blóta á laun (fremja heiðnar fórnir, svo lengi sem það var ekki opinbert).
• Stunda barnaútburð (sem var bannaður samkvæmt kristnum siðum).

Þessi málamiðlun var talin nauðsynleg til að forðast átök og tryggja friðsamlega upptöku kristni í landinu. Með þessu var Ísland formlega kristið, þó að heiðnir siðir hafi haldist í nokkurn tíma á eftir eins og komið hefur verið hér inn á.