Friðþægingar- og afvopnunar stefna leiðir til stríðs

Ég hlustaði á góðan fyrirlestur í dag af hendi helsta sérfræðing í hernaðarsögu heimsstyrjaldarinnar síðari. Seinni heimsstyrjöldin var mannskæðasta átök mannkynssögunnar. Aldrei áður hafði stríð verið háð á jafn fjölbreyttu landslagi og á svo marga mismunandi vegu, á láði og legi og alls staðar á hnettingum, allt frá eldflaugaárásum í London til frumskógabardaga í Búrma til hervopnaárása í Líbíu.

Heimsstyrjöldin síðari hófst upphaflega árið 1939 sem fjöldi einangraðra landamæraárása sem Þýskaland hélt áfram að vinna. Menn töluðu ekki ennþá um heimsstyrjöld ein það breyttist. Árið 1941 breyttist allt þegar Þýskaland réðst inn á bandamann þeirra, Sovétríkin, og leiddi Japan inn í stríðið.

Seinni heimsstyrjöldin var mannskæðasta átök mannkynssögunnar þar sem um sextíu milljónir manna féllu og fleiri ef við tökum Kína með. Ég held því fram að hægt hafi verið að koma í veg fyrir seinni heimsstyrjöldina og fjölda tapaðra mannslífa, en vegna fjölda mistaka herafla bandamanna fyrir stríð töldu Þjóðverjar að þeir væru sterkari og óvinir þeirra veikari en raun ber vitni.

Ég held því fram að „það hafi þurft sovéskt samráð, afskiptaleysi eða einangrunarstefnu Bandaríkjamanna og friðþægingustefnu Breta eða Frakka á þriðja áratugnum“ til að sannfæra Þýskaland um að þeir hefðu hernaðargetu til að ráðast inn í Vestur-Evrópu.Sem þeir höfðu í raun ekki, hvað varðar mannafla eða tækjakost.

Í kjölfar fyrri heimsstyrjaldarinnar töldu bandamenn að kostnaðurinn við stríðið mikla hefði verið of hár, á meðan Þýskaland gortaði sig af ósigri þeirra þar sem engir óvinahermenn höfðu stigið fæti á þýska grund. Stóra-Bretland og Frakkland völdu bæði friðunarstefnu fram yfir fælingarmátt, sem hvatti frekar en letjaði Hitler og Þýskaland frá því að halda áfram með áætlanir sínar.

Við þekkjum flestöll atburðasögu seinni heimsstyrjaldar og ætla ég ekki að rekja hana. En ég vil leggja áherslu á það var pólitíkin og mistökin þar sem leiddi til þessa mannskæðuðustu átök allra tíma.

„Harmleikurinn í seinni heimsstyrjöldinni – átök sem hægt var að koma í veg fyrir – var að 60 milljónir manna höfðu farist til að staðfesta að Bandaríkin, Sovétríkin og Stóra-Bretland væru mun sterkari en fasistaveldin Þýskaland, Japan og Ítalía eftir allt saman – Staðreynd sem hefði átt að vera sjálfsögð og engin þörf á svo blóðugri rannsóknarstofu, ef ekki hefði verið fyrir breskri friðþægingu, bandarískri einangrunarhyggju og rússneskri samvinnu við nasista."

Að sögn Victor David Hanson, sem skrifaði Second World Wars (en hann aðskildi átökin í Evrópu og Norður-Afríku frá átökunum í Asíu), "....voru átökin, fyrir Bandaríkin, tvö aðskilin stríð sem háð voru gegn fátækum bandamönnum sem áttu efnislega samvinnu aðeins yfirborðslega og hugmyndafræðilega aðeins í löngun sinni til að sjá bandamenn sigraðir.

Ólíkt sterkri samvinnu bandamanna á báðum vígstöðvum, tóku Þjóðverjar og Ítalir varla þátt í viðleitni keisaraveldisins í Japan til að lögfesta og auka áhrif sam-hagsældarsviðs Stór-Asíu. Sömuleiðis hefði Japan aldrei hugsað sér að styrkja Atlantshafsmúr Hitlers með neinum varadeildum eftir að Þjóðverjar stækkuðu landamæri Evrópuvirkis alla leið til sjávar. Þess vegna voru átökin samsett af tveimur aðskildum stríðum, háð samtímis og gegn svipaðri hugmyndafræði, en aðskilin af landafræði og skorti á stefnumótandi skörun."

Niðurstaðan er sú, að þrátt fyrir mistökin að viðhafa friðþægingar- og afvopnunarstefnu, stóðu bandamenn saman gegn Öxulveldinu. Japanir og Þjóðverjar unnu aldrei saman og Japanir gerðu friðarsamning við Sovétmenn rétt fyrir innrás Þjóðverja, sem þýddi að Sovétríkin gátu sent allt herliðið frá Asíuströnd ríkisins til að berjast í vestri. Hefðu Sovétmenn getað barist á tveimur vígstöðvum?

Mistök Öxulríkja að var að útfæra stríð út í heimstríð sem þau voru ekki reiðubúin til að fást við (Hitler lýsti yfir stríði gegn BNA vegna Pearl Harbour árásinnar og hershöfðingjar hans (og hann sjálfur) þurftu að leita á landabréfakorti hvar eyjan var). Japanir launuðu ekki greiðan en Þjóðverjar fengu mesta hergagnaframleiðanda heims (og eldsneytisframleiðanda) á móti sér sem Bandaríkin voru óneitanlega. Stríðið vannst í hergagnaframleiðslutækjum verksmiðjanna, ekki á vígvelli. Hvorki Þjóðverjar né Japanir réðu yfir 4 hreyfla sprengjuflugvélar né höfðu Þjóðverjar flugmóðuskip sem hefðu getað skipt sköpun í Orrustunni um Atlantshafið. Og yfir höfuð að heyja heimsstríð Kafbátar þeir voru of fáir, skriðdrekarnir of flóknir, dýrir og fáir o.s.frv. Með smá heppni hefðu fasistastjórnirnar getað náð friði, en stríðslukkan var ekki með þeim.

Ísland og fælingarmátturinn

En ef við yfirfærum þetta yfir á nútímann, þá getum við lært af þessu. Fælingarmátturinn er mikilvægur til að halda harðstjórunum í skefjum. 

Við Íslendingar gegnum hér mikilvægu hlutverki landfræðilega og stjórnmálalega. En við getum líka girt í brók og tekið varnarmál föstum tökum og í eigin hendur. Ekki vera veikasti hlekkurinn í varnarkeðju NATÓ-ríkja. Stríð fyrir ströndum hugsunarháttur væri mikilvægur en fyrst og fremst innanlands þekking. Ef við værum ekki í NATÓ, gætum við verið herlaust ríki? Ég stórlega efa það. Hér myndu stórveldin keppast um að fá að setja upp herstöðvar, Frakkar, Bretar, Rússar, Kínverjar og Kaninn, myndu vilja nýta sér gatið í vörnum Atlantshafsins sem Ísland væri. Það yrði umsvifalaust hertekið í næstu heimsstyrjöld. 

Maður hefur á tilfinningunni að Alþingismenn lifi í einhvers konar hjúpi sem er aðskilinn frá raunveruleikanum. Þetta datt mér í hug þegar ég hlustaði á umræðurnar á Alþingi um útlendingamál í dag. Þingmenn margir sjá ekki erfiðleikanna við að taka á móti svona mikið af fólki sem innviðirnir ráða ekki við en tala bara um meint mannréttindabrot.  Það sama má segja um varnarmálaflokkinn, fáir á Alþingi hugsa nokkurn tíma um varnarmál, jú það er minnst á þau, en svo, jú, heyrðu, sér Kaninn ekki bara um þetta fyrir okkur? Næsta mál á dagskrá. Ekkert raunsæi eða framtíðarsýn. Bara fengist við dægurmál, hugsjónir og framtíðarsýn ekki í huga stjórnmálamannanna.