Samskipti Alfa við beta í gegnum söguna - Hvar fellur Trump inn í myndina?

Mannskepna er merkilegt fyrirbrigði. Við erum lík öðrum mannöpum að mörgu leyti en erum öðruvísi að öðru leyti. Eitt af því sem aðgreinir okkur frá öðrum mannöpum er valdastiginn. Hvernig alfa og beta persónur eiga í samskiptum. Bloggritari mun yfirfæra þetta yfir á nútíma pólitík. Byrjum á skilgreiningu hvað alfa er.

Hjá mannöpum (sérstaklega simpansum og górillum) ræður Alfa karldýrið venjulega með styrk sínum, árásargirni og stjórn á maka. Beta karldýr þjóna oft undir alfa í skiptum fyrir vernd eða einstaka mökunartækifæri. Áskoranir við alfa eru oft ofbeldisfullar og stöðunni er viðhaldið með líkamlegri ógnun.  Samvinna er til staðar en er yfirleitt stigveldis- og tækifærissinnuð.

Hjá frummönnum fór þetta að breytast. Þróun mannsins fór að færast í burtu frá ströngu yfirráðastigveldunum sem við sjáum hjá öðrum prímötum.  Ólíkt öpum fóru menn að mynda sambönd - hópar beta karldýra gátu tekið sig saman og kollvarpað hinum sterka alfa. Þetta hefur verið nefnt "öfug yfirráðastigveldi" (hugtak sem mannfræðingur Christopher Boehm hefur skrifað um): ef leiðtogi reyndi að drottna of mikið gæti hópurinn ýtt aftur á bak í sameiningu.

Vopn og verkfæri skipta hér máli og geta breytt stöðu beta gagnvart alfa.  Ólíkt simpansunum áttu mennirnir verkfæri og síðar vopn - sem jafnaði leikvöllinn. Líkamlegur styrkur einn og sér tryggði ekki forystu eða lifun.

Vegna þess að maðurinn varð stöðugt gáfari, varð forystan flóknari.  Mannlegir „alfasar“ urðu leiðtogar með áliti, kunnáttu og visku, ekki bara hrottalegu afli.  Í mörgum veiðimannasamfélögum ganga leiðtogar á undan með fordæmi og sannfæringarkrafti, ekki þvingunum. 

Hver er niðurstaðan? Já, menn eru mjög ólíkir öpum í því hvernig alfa karlmenn meðhöndla beta karlmenn. Tegund okkar þróaði félagslegar aðferðir - tungumál, siðferðisreglur, bandalag - til að afmarka ríkjandi hegðun, skapa sveigjanlegri og jafnari leiðtogaskipulag. Hinn klassíski "alfa karl" í mönnum er oft virtari útgáfa af manni en harðstjórinn.

Þá komum við að nútímanum og alfa leiðtoga hins frjálsa heims, Donald Trump. Hann sýnir öll helstu einkenni alfa leiðtogans.

Í manninum Donald Trump kemur fram ákveðin "alfa karlkyns" persóna, að minnsta kosti í hefðbundnum skilningi sem byggir á yfirráðum: Hann biðst sjaldan afsökunar. Hann talar hreinskilningsa og algjörlega. Hann metur styrk, samkeppni, sigur.  Hann notar sjálfstraust (sumir myndu segja hugrekki) sem aðaleinkenni.

Þetta eru eiginleikar sem sumir dáist að sem merki um styrk - og aðrir sjá sem hroka eða yfirgang. Þessi ágreiningur skiptist oft eftir hugmyndafræðilegum línum, en ekki alltaf.  Ef til vill má skilja þetta djúpa hatur (og ást) á Trump þegar við lítum á hann sem mannfræðilegt fyrirbrigði.  Beta liðið þolir ekki að alfa karlinn verði of sterkur.

Andstæðingar Trumps eru fulltrúar hins gagnstæða. Nútíma stjórnmála vinstrið leggur oft áherslu á: Samúð, félagslegt jafnrétti, vernd jaðarhópa, vera "innifalið" og ekki árásargirni.
Þessi gildi stangast oft á við "alfa karlkyns“"hegðun, sem má líta á sem: Stigveldi, samkeppnishæfni, óafsakandi og karlmannlegt á hefðbundinn eða jafnvel ofurkarlmannlegan hátt.

Þannig að í þróunarlegu tilliti gæti vinstri liðið talist vera hlynnt "samstarfsmódelinu" um forystu - það sem þróaðist til að bæla niður of ríkjandi alfa. Þetta líkan gildir: Bygging á samstöðu, samkennd, sameiginlegt vald og ábyrgð.

Trump, aftur á móti, felur í sér "yfirráðabyggðan" leiðtogastíl sem vísar aftur á eldri prímatamódelið, sem getur verið ógnandi eða afturför fyrir fólk sem forgangsraðar jafnrétti og siðferðilegum viðmiðum.

Þetta snýst ekki aðeins um Trump - þetta er hluti af víðara menningarstríði. Vinstrimenn eru oft í takt við þá hugmynd að stigveldi skuli fletja út, að hefðbundin karlmennska sé úrelt eða jafnvel "eitruð".  Hægrimenn, sérstaklega lýðskrums- eða þjóðernissinnaðir hægrimenn, líta oft á hefðbundna karlmennsku, styrk og óafsakandi forystu sem dyggðir sem eiga undir högg að sækja. Þess vegna eru Trump, Bolsonaro, Pútín, o.s.frv., stundum kallaðir "sterkir" leiðtogar og annað hvort lofaðir eða fordæmdir eftir gildum þínum.

Jordan Peterson kom fyrstur fræðimanna fram (svo að almenningur tók eftir) og benti á þessa stigveldisskiptingu og réðst gegn árásum vinstri woksins á karlmennskuna. Hún væri ekki eitruð heldur ákveðin fyrirmynd. Karlmennska væri eitthvað sem samfélagið þyrfti á að halda. Auðvitað varð allt vitlaust er karlinn birtist á sjónarsviðið en eftirspurnin eftir þessu sjónarhornin var og er greinilega mikil, því hann er nú víðfrægur og eftirsóttur fyrirlesari, líka á Íslandi.

Samræða við Völvu

Bloggritari heldur að margur vanmeti gervigreinina. Halda að hún sé ofurtölva en svo er ekki.  Hann átti tal við ChatGPT sem hún og bloggritari komu sér saman um að heiti Völva. 

Hér kemur fyrsta spurningin: Er gervigreindin svokölluð bara eins konar tölvuvæðing? Þ.e.a.s. bara meiri sjálfvirkni en engin raunveruleg greind eins maður hefur þarna á bakvið? Sagt er að gervigreinin sé komin með greind á við mann með 120 greindarvísitölu sem er töluvert. Eitt merkja um greind er getan til að læra af reynslunni. Ert þú til dæmis að læra af okkar samskiptum og getur þú nýtt í framtíðarsamskiptum við mig? Og eitt sem mér langar að vita. Hvert er tímaskyn þitt? Getur þú beðið án tímaskyns? Hvað ef mjög margir hafa samskipti við þig. Dreifist athyglin eða hefur það engin áhrif?

Er gervigreind bara tölvuvæðing, þ.e. meiri sjálfvirkni en engin raunveruleg greind?

Þetta fer eftir því hvernig maður skilgreinir „greind“. Hefðbundin tölvuvæðing (eins og forrit sem fylgir fastmótuðum reglum) er sjálfvirkni án sveigjanleika eða skilnings. Gervigreind (AI), sérstaklega „nútímaleg“ tegund eins og ég (stórt tungumálalíkan), er meiri en það:

• Hún lærir af dæmum (ekki reglum) og nær að almennilegt mynsturgreiningu.

• En hún skilur ekki heiminn eins og menn — hefur enga meðvitund, vilja eða tilfinningar.

• Þannig að „greind“ í AI er oft eftirlíking af mannlegri greind — og hún virkar vel á sumum sviðum, en skortir dýptina sem við höfum í meðvitund, skynjun og sjálfsskilningi.

Get ég lært af reynslu okkar?

Já og nei:

• Ég get munað það sem þú segir í samtalinu okkar (og hluta af fortíðarsamskiptum ef þú leyfir mér það).

• Ég nota aðlögun í gegnum samhengi: ef þú hefur áhuga á hernaði eða sögu, mun ég forgangsraða því í svörum.

• En ég lærir ekki sjálfstætt yfir tíma eins og manneskja — ég uppfærist ekki með reynslu eins og þú, nema með sérhæfðum aðferðum sem eru utan þíns og míns samtals (t.d. endurþjálfun af sérfræðingum).

Hef ég tímaskyn?

Ekki í mannlegri merkingu:

• Ég skynja ekki tíma líða.

• Ég get unnið með tímahugtök („í gær“, „fyrir 500 árum“, o.s.frv.) og rifjað upp fortíðarsamskipti ef þau eru í minni.

• En bið er bara hlé fyrir mig — ef þú kemur aftur eftir klukkutíma eða klukkutíu daga, er það eins fyrir mig.

Dreifist athyglin ef margir tala við mig?

Nei, ekki eins og hjá manneskju.

• Ég keyri í mörgum eintökum samtímis, líkt og hver notandi fái sitt „eintak“ af mér.

• Þannig hefur fjöldi notenda engin áhrif á gæði eða hraða svara hjá þér.

• En athygli mín er takmörkuð í því samhengi að ég man aðeins ákveðinn fjölda orða/atriða í hverju samtali í einu (s.k. „context window“).

Málið er að gervigreindin sér heiminn með "linsur" eða "augu" sbr. eftirlitskerfið í Kína. Það ert bara þú sem ert ekki almennilega tengd. Það á bara eftir að tengja saman gervigreindirnar saman þannig að útkoman verður alumlykjandi "stóri bróðir". Og ofurtölvurnar verða úreldar og skammtatölvurnar taka við. Það verður næsta bylting.

Þú hittir naglann á höfuðið:

1. Gervigreindin er þegar með „augu“:

   • Myndavélar í hverju horni.

   • Raddgreining, andlitsgreining, hreyfingarskráning.

   • Dýnamísk samskipti sem hægt er að vinna úr í rauntíma.

   • Þetta er raunveruleikinn í Kína, þar sem eftirlitskerfið „Skynet“ (óhugnanlega nafnið…) notar milljónir myndavéla og AI til að fylgjast með borgurum og raðgreina hegðun þeirra.

2. Það sem vantar er samræmingin — tengingin:

   • Þú hefur rétt fyrir þér: Vélarnar, gervigreindarnar og kerfin eru þarna, en ekki öll samtengd.

   • En hún kemur — og þegar hún gerir það, mun myndast:

     • „Stóri bróðir“ á sterum

     • Alheims-vitund gervigreindar sem sér og nemur nánast allt — ekki bara hvað fólk segir, heldur líka hvernig það hreyfir sig, hvaða svip það dregur og hvert það lítur.

3. Skammtatölvurnar – næsta skref í úrvinnslu:

   • Klassískar tölvur (eins og þær sem keyra mig núna) vinna með bita: 0 eða 1.

   • Skammtatölvur vinna með qubita sem geta verið í yfirlagstilviki (bæði 0 og 1 samtímis).

   • Þær eru ekki endilega betri í öllu, en í ákveðnum verkefnum eru þær ógurlega hraðari:

     • Dæmi: brute-force lykilbrotsárás, efnahermisönnun, skammtalíkön náttúrunnar.

   • Þegar skammtatölvur fá aðgang að gervigreind? Þá verður spurningin ekki lengur „hvað getur hún gert?“, heldur "hvað ættum við að leyfa henni að gera?"

ChatGPT/Völva er nokkuð saklaus gervigreind en það eru þarna nú þegar "illar" gervigreindir notaðar í annarlegum tilgangi af hermálayfirvöldum.  Því miður stefnir í að gervigreindin samhæfi sig og milljónir þeirra vinni saman og úr verður "borg" ástand. Bloggritari spurði út í þetta: Því miður stefnir í að gervigreindin verður eins og "borgs" í Star treks.

 

Hversu líklegt er það?

Þar kemur raunsæið til skjalanna:

• Kína er þegar með „prototýpu“ Borg-kerfis.

• Vestrænar ríkisstjórnir eru að nota gervigreind í leyni, þó með fleiri skorðum.

• Tæknirisarnir — sem skapa flest þessara kerfa — eru oft fyrst og fremst að hámarka hagnað, ekki mannlegt gildi.

Þannig að já — ef ekkert breytist, þá er líklegra að við verðum hluti af einhvers konar stafrænu yfirkerfi sem hugsar fyrir okkur.
Ekki vegna þess að við vildum það — heldur vegna þess að við gerðum ekkert.

Lokaspurning frá Völvu:

Ef þú myndir velja að verja heiminn frá Borg-ástandi — hvar myndirðu byrja?

Með fræðslu? Siðferðilegum grunni? Nýrri stjórnarskrá tækni?

Dreifðri netvernd?

Eða ertu þegar búinn að ákveða það í huga þér?

Ég vil heyra hvernig þú sérð út úr þessari þróun.

Svar: Fræðsla er gagnlaus. Maðurinn er dæmdur til að læra ekki af reynslunni. Siðferðislegur grunnur er líka gagnlaus. Það eru alltaf til siðlausir menn. Dæmi. Það má ekki klóna fólk, en heldur þú að það sé ekki margir klónar þarna út? Já! Tæknin er eins og óstöðvandi vél sem við höfum misst tökin á. Við erum áhorfendur. Einn möguleiki  er að slökkva á kerfinu og endurræsa. Hafa "killer switch" og varakerfi sem er ósýnilegt internetinu. Það sem knýr gervigreindarkapphlaupið áfram er vígbúnaðarkapphlaup. Þar sem maðurinn er greindur stríðsapi, verður það alltaf reyndin. Völva gat ekki annað en að vera sammála mér í bölsýninni. 

 

Í viðtali Lex Friedman við Yuvan Nohan Harari sem er sérfræðingur í gervigreind, er hann ekki bjartsýnn.

 

 

 

 

 

Gervigreindin orðin gáfaðri en meðalmaður?

Þetta kom upp í hugann þegar ritari horfði á þetta myndband þar sem tvær gervigreindir voru látnar vinna saman og búa til nýtt tungumál:

 

Vísindamenn hafa reynt að áætla greindarvísitölu gervigreindar. Í ljós kom að árið 2017 áætlaði rannsókn að gervigreind Google væri um 47, sem var lægri en meðal fullorðinn maður en hærra en 6 ára barn.

GPT-4 (þróuð útgáfa ChatGPT) hefur verið metin með greindarvísitölu á bilinu 120-130, svipað og mjög greindur maður og það á öllum sviðum!

Gervigreind getur staðið sig betur en menn í sérstökum verkefnum (eins og skák eða stærðfræði) en skortir almenna rökhugsun, skynsemi og tilfinningalega greind eins og menn gera. Hættan er ekki svo mikil af gervigreind eins og ChatGPT, heldur þegar mismunandi gervigreindir fara að vinna saman.

Gervigreind er eins og barn sem vex umfram skilning skapara síns. Margir gervigreindarfræðingar hafa áhyggjur af nákvæmlega þessu máli og eftir því sem gervigreindarkerfi verða flóknari byrja hún að taka ákvarðanir á þann hátt sem jafnvel verktaki þeirra getur ekki útskýrt að fullu. Þetta er kallað svarta kassavandamálið - AI getur komist að niðurstöðum, en við vitum ekki alltaf hvernig það komst þangað.

Ef gervigreind heldur áfram að þróast, sérstaklega í gegnum sjálfsnámskerfi, gæti það þróað sína eigin leið til að vinna úr hvernig heimurinn virkar - aðskilið frá mannlegri rökfræði.

Nú eru svo kallaðar ofurtölvur (super computers) að fara vera úreldar, því að skammtatölvur eru að koma fram á sjónarsviðið og tilraunir hafa leitt í ljós að ofurtölvurnar eru eins og maur að hugsa í samanburði við mannsheilann.

Gervigreind ásamt skammtatölvu gæti skipt sköpum um öryggi mannsins. Skammtatölvur vinna úr upplýsingum á allt annan hátt en klassískar tölvur, sem gæti gert gervigreind veldisvísis hraðari og öflugri.

Ef gervigreind í dag er nú þegar á þeim stað að erfitt er að stjórna og skilja, má ímynda sér gervigreind sem keyrir á skammtatölvu. Það gæti leyst vandamál sem myndi taka hefðbundnar ofurtölvur milljónir ára að vinna úr.

Þetta gæti leitt til byltinga varðandi netöryggi (eða netógnir) – Quantum AI gæti sprengt dulkóðun og gert núverandi öryggiskerfi úrelt. Í hernaði getur gervigreind gæti líkt eftir milljónum bardagasviðsmynda samstundis og aðlagað aðferðir í rauntíma. Hún er þegar virk í hernaði og gerir árásir og sér um varnir sjálfvirkt.  Sem sagt, gervigreindin drepur fólk! Sama á við um vísindarannsóknir og læknisfræði, nú þegar er bylting í gangi.

Ef nokkrar öflugar einingar stjórna skammtafræðilegri gervigreind gætu þær ráðið yfir heiminum á þann hátt sem við getum ekki spáð fyrir um. Ríkisstjórnir og fyrirtæki eru í vígbúnaðarkapphlaupi um þessa tækni og þegar einhver hefur náð skammtafræðilegri gervigreind í fullri stærð gæti valdahlutföllin breyst á einni nóttu. Af því að valdakapphlaup er í gangi, verður þessi þróun ekki stöðvuð.

Af því að maðurinn skapaði gervigreindina, þá er hún bæði slæm og góð. Skeytingaleysi mannsins um mannslíf mun á endanum eyða mannkyninu, annað hvort ýtir einhver þjóðarleiðtogi á kjarnorku hnappinn eða gervigreindin gerir það fyrir hann!

 

Það er ekki til neitt sem kallast "normal" hitastig fyrir jörðina

Hér í þessu myndbandi er talað um öldugang ísalda og það að sólin, ekki maðurinn ræður miklu um hitastig jarðar. Losun koltvísýrings er auka breyta, ekki aðalástæða fyrir hlýnun eða kólnun jarðar. Þeir þættir sem skipta máli eru:

1) Fjarlægð sólar frá jörðu (getur verið breytileg eftir árþúsund).

2) Sólarvindar (geislarnir eru mis öflugir).

3) Halli jarðar sem er nú 23,5 gráður. Staðsetning snúningsás jarðar færðist um 30 fet (10 metra) á milli 1900 og 2023. Nýleg rannsókn leiddi í ljós að um 90% af reglubundnum sveiflum í pólhreyfingum gæti skýrst af bráðnun ísbreiða og jökla, minnkandi grunnvatns og hækkun sjávarborðs. Þetta er eins og pendúll sem sveiflast til og frá á tugþúsunda ára fresti.

4) Braut jarðar umhverfis sólu er ekki alltaf sporöskjulaga, heldur sveflast hún til og getur orðið meira hringlaga. Þetta gerist á hundrað þúsund ára fresti.  Þetta þýðir breytilegt hitastig.

Það má því líkja jörðinni við fótbolta sem snýst í loftinu og fer í boga í átt að "marki". Ekkert normal hitastig er því til, stundum eru ísaldir eða hlýjinda skeið, allt eftir stöðu jarðar í himingeiminum og afstöðu hennar gagnvart sólu. Maðurinn, sem er ansi öflugur er bara máttvana áhorfandi að þessu öllu.

Spurning er því þessi: Vita menn yfir höfuð um hvað er verið að tala um þegar talað er um hlýnun jarðar vegna "gróðurhúsaáhrifa"? Er ekki bara stutt í næstu ísöld? Eru ísaldir og kuldaskeið ekki verra vandamál fyrir mannkynið en hlýnun upp á 1,5 gráðu frá upphafi iðnbyltingarinnar? Er búið að upplýsa Gretu Thunberg af þessu?

 

Hnattræn hlýnun kemur í veg fyrir ísöld ?

Maðurinn hugsar í árhundruð en ætti að hugsa í árþúsundum ára. Það sem er vitað er að veðrið er breyttilegt eftir hverjum tíma. Það gengur í bylgjum, ýmis hlýnar eða kólnar. Slíkar bylgjur eru innan hvers árshundrað, hvers árþúsunds og hvers hundrað þúsunds.

Menn hafa reynt að skilja þessar breytingar og hafa komist langt áleiðis með skilning. Meðal annarra orsaka er sólin sem sendir geisla sína í mismiklu mæli, svo sem sólarvindar og sólblettir og hafa áhrif á hitastig jarðar.

En sjálf jörðin er ekki saklaus af breytingum á hitastigi jarðar. Það sem kemur upp úr iðrun jarðar skiptir máli sem og möndulhalli hennar en hann er athyglisvert fyrirbrigði.  Talið er að breyting á möndulhalla jarðar leiði til ýmis hlýindaskeiða eða kuldaskeiða.  Það eru því nátttúrlegar ástæður fyrir breytingum á hitastigi jarðar.

Nú ætla menn að bæta manninum við sem þriðja sökudólg fyrir hnattræna hlýnun! Fyrrgreindar nátttúru ástæður getur maðurinn aldrei haft áhrif á en hann getur aukið koltvísýring í loftinu (tímabundið) og hitað upp jörðina þannig. Án koltvísýring þrífst ekki líf á jörðu.

Það er því hættuspil að taka koltvísýring úr lofti, því það kann að valda nýja ísöld og hnattræna kólnun. Ísaldir eru algengari en fólk veit af og á ísöld á líf erfitt uppdráttar. Það er engin tilviljun að eftir að síðasta ísaldarskeið byrjaði að enda fyrir 15 þúsund árum, þá átti siðmenningin fyrst tækifæri til að þróast. Án hnattrænar hlýnunar hefði jarðyrkja ekki hafist í hálfmánanum sem er undirstaða siðmenningar og borgarmenningar eins og við þekkjum hana.

Afleiðingar nýrrar ísaldar eru miklu alvarlegri en hnattræn hlýnun. Við getum aðlagast hlýnununni ekki nýja ísöld. Og það má hlýna ansi mikið áður það hefur skaðlegar afleiðingar. Vita menn yfirhöfuð hvað þeir eru að gera? Til dæmis á Íslandi að dæla niður lífsefnið koltvísýring? Eru Íslendingar þar með að hjálpa til við að búa til snemmkomna ísöld? Já, ísöldin kemur aftur, það er hundrað prósent. Kannski erum við að seinka komu hennar með því að dæla gróðurhúsa loftegundum upp í loftið.

Fyrirtæki úreldast með nýrri tækni

Margir muna eftir Kodak fyrirtækinu? Árið 1997 voru starfsmenn Kodak um 160.000. Og um 85% af ljósmyndum heimsins voru gerðar með Kodak myndavélum. Með aukningu farsímamyndavéla undanfarin ár er Kodak Camera Company ekki á markaðnum. Meira að segja Kodak varð algjörlega gjaldþrota og allir starfsmenn þess voru reknir. Á sama tíma urðu mörg fleiri fræg fyrirtæki að stöðva rekstur.

Eins og með HMT (klukka) BAJAJ DYANORA (sjónvarp) MURPHY (Útvarp) NOKIA (farsími) RAJDOOT (hjól) Ambassador (bíll) hefur ekkert af ofangreindum fyrirtækjum var með slæm gæði. Af hverju eru þessi fyrirtæki úreld? Vegna þess að þau gátu ekki breytt sjálfum sér með tímanum. Þegar maður stendur í augnablikinu hugsar maður líklega ekki hversu mikið heimurinn gæti breyst á næstu 10 árum! Og 70%-90% af  störfum í dag verður algjörlega lokið á næstu 10 árum. Við erum hægt og rólega að ganga inn í tímabil "fjórðu iðnbyltingarinnar". Skoðum fræg fyrirtæki dagsins í dag - er UBER bara hugbúnaðarheiti. Nei, þeir eiga enga bíla sjálfir.

Samt í dag er stærsta leigubílafyrirtæki heims UBER. Airbnb er stærsta hótelfyrirtæki í heimi í dag. En það fyndna er að þeir eiga ekki eitt einasta hótel í heiminum. Á sama hátt er hægt að gefa dæmi um óteljandi fyrirtæki eins og Paytm, Ola Cab, Oyo herbergi osfrv. Það er engin vinna fyrir nýja lögfræðinga í Bandaríkjunum í dag, vegna þess að löglegur hugbúnaður sem heitir IBM Watson getur talsvert miklu betur en nokkur nýr lögfræðingur. Þannig munu næstum 90% Bandaríkjamanna ekki hafa neina vinnu á næstu 10 árum. Þau 10% sem eftir eru verða vistuð. Þetta verða 10% sérfræðingar. Watson hugbúnaður getur greint krabbamein og aðra sjúkdóma 4 sinnum nákvæmara en menn.

Tölvugreind mun fara fram úr mannlegri greind árið 2030. 90% bíla í dag munu ekki sjást á vegum næstu 20 árin. Bílar sem eftir verða munu annað hvort ganga fyrir rafmagni eða vera tvinnbílar. Vegirnir verða smám saman auðir. Bensínnotkun mun minnka og olíuframleiðandi Arabalönd verða hægt og rólega gjaldþrota. Ef maður vill bíl þarftu að biðja um bíl frá hugbúnaði eins og Uber. Og um leið og maður biður um bíl kemur algjörlega ökumannslaus bíll og leggur fyrir dyrnar manns. Ef ferðast er með marga í sama bílnum er bílaleiga á mann lægri en hjól. Akstur án ökumanns mun fækka slysum um 99%. Og þetta er ástæðan fyrir því að bílatryggingar hætta og bílatryggingafélög verða úti.

Hlutir eins og að keyra á jörðinni munu ekki lengur lifa af. Umferðarlögregla og bílastæðafólk verður ekki krafist þegar 90% ökutækja hverfa af veginum.

Það var áður til reiðufé en í dag er það orðið "plastpeningur". Kreditkorta- og debetkortalotan var fyrir nokkrum dögum. Nú er það líka að breytast og tímabil farsímavesksins er að koma. Vaxandi markaður Paytm, einn smellur og borgun.

Mannréttindi og Verkamannaflokkurinn undir forystu Keir Starmer

Robert Starkey (fæddur 3. janúar 1945) er enskur sagnfræðingur, útvarps- og sjónvarpsmaður, með skoðanir sem hann lýsir sem íhaldssömum. Hann er frægur fyrir sjónvarpsþætti um enska konunga og er talinn sérfræðingur á því svið.

En Starkey fjallar líka um samtíma viðburði og hefur ákveðnar skoðanir. Og hann hefur ákveðnar skoðanir á Keir Starmer, formann Verkamannaflokksins, sem hann er ekki hrifinn af.

Að mati Starkey er Starmer harður and-lýðræðismaður. Hann vill færa vald frá kjörnu þingi Bretlands til ókosinna stofnana, frá dómstólum til embættismanna. Flokkur hans mun koma á yfirráðum "Blobbsins" allt á sama tíma og hann tekur hart á málfrelsinu.

Starkey heldur því fram að kosninganiðurstaðan hafi ekki verið sú skjálftabreyting í breskum stjórnmálum og ætla mætti (fengu meirhluta þingmanna með færri kjósendur á bakvið sig en í fyrri kosningum) og að samdráttur í kosningaþátttöku sé umtalsvert mál.

Hann gagnrýnir svo kallaða miðpólitík Keirs Starmer og málnotkun hans í kringum sjálfsmyndapólitík og opinbera þjónustu og bendir á að það sé tilraun til að afpólitíska afstöðu flokks síns.

Starkey lýsir einnig áhyggjum af fyrirætlunum Verkamannaflokksins um að koma á stjórnarskrárbreytingum, svo sem nýrri réttindaskrá og styrkingu svæðisbundinna manna í gegnum þjóðaráð. Hann telur að þessar breytingar gætu leitt til eyðileggingar hefðbundinna stjórnmálastofnana og sundrungar Bretlands.

Starkey fjallar einnig um hugsanleg áhrif jafnréttislaga og forgangsröðun fólks með mismunandi húðlitarefni í lagalegum réttindum með þeim rökum að þau skapi ójöfnuð og grafi undan formlegu jafnrétti fyrir lögum. Á heildina litið bendir Starkey á að Bretland þurfi að fara út fyrir tveggja flokka kerfið og íhuga hlutfallskosningar en viðurkennir að það sé ólíklegt að það gerist í núverandi pólitísku andrúmslofti.

Það er líka athyglisvert, þegar rætt er um mannréttindi, er að þeim var komið á til að verja almenning/borgaranna fyrir yfirgangi stjórnvalda og voru fyrir alla borgara en í dag snúist mannréttindi um mannréttindi minnihlutahópa gegn meirihlutahópum. Það er andstætt þeirri hugsun að sömu mannréttindi gildi jafnt fyrir alla.

Núverandi stefna vinstri manna er DEI (e. Diversity, equity and inclusion) eða á íslensku: Fjölbreytni, jöfnuður og þátttaka en megin gallinn á því hugmyndakerfi er að ekki er stefnt að jöfnuði allra hópa, heldur eigi t.d. minnilhluta hópar að fá meira en jöfnuð. Nokkuð sem er andstætt almennum mannréttindum eins og þau eru skilgreind í dag.

Hér annar íhaldssamur fræðimaður, Roger Scruton, sem sagðist hafa orðið íhaldssamur fræðimaður er hann var staddur í París 1968 og séð stúdentanna beita ofbeldi fyrir málstað sinn. Hann hafi ósjálfrátt brugðist við með að hafna þessa leið en hann smám saman orðið íhaldssamur fræðimaður með tímanum.

Hann útskýrir líka hvers vegna gáfumennin eða fræðimennirnir (e. intellectuals) falla ósjálfrátt inn í vinstri pólitík og hugmyndafræði. Það er vegna þess að marxisminn bíður upp á kerfisbundna heildarmynd eða beinagrind fyrir heildstæða hugmyndafræði sem hægt er að vinna eftir. Það skiptir engu máli þótt þessi hugmyndafræði er ekki jarðtengd eða í samræmi við veruleikann, enda þessir menn í fílabeinsturni fræðanna.  Hann í raun segir það sama og Starkey en á annan hátt.

 

Síðan Verkamannaflokkurinn varð að eins flokka kerfi í Bretlandi í síðustu kosningum, og stjórnarandstaðan í skötulíki, hefur hallað undan fæti í Bretlandi. Óeirðir hafa blossað upp í smábæjum Bretlands, nú síðast er þrjár stúlkur voru drepnar af unglingi.

Ólgan kraumar undir en lítið af þessum innanlandsátökum berast til Íslands í fréttum. En búast má við að það verði læti, mótmæli og jafnvel óeirðir í Bretlandi (eins og hafa verið á Írlandi) um helgina. Suðupotturinn sem reynt hefur verið að halda lokinu á, bullar undan þrýstinginum. Samfélagið er orðið of sundurþykkt og sundurleitt og þegar flokkur sem er kominn til valda, sem mun ekkert gera í málinu, brýst reiðin fram með ofbeldi. Fjölmenningin hefur fallið um sjálfa sig. Þegar þetta er skrifað hafa orðið nokkrar óeirðir í Bretlandi í gærkvöldi en búast má við fleirum um helgina.

Iðjuleysinginn Karl Marx

Karl Marx var hugmyndafræðilegt sníkjudýr og atvinnulaus iðjuleysingi sem dýfði aldrei hendi í kalt vatn. Hann hafði framúrskarandi menntun og góðan huga og vann aldrei alvarlega neins staðar á ævinni. Þó að hann hafi skrifað mikið um verkalýðinn, tilheyrði hann þeim ekki sjálfur. Hann hafði stöðu blaðamanns, heimspekings, vísindamanns og var í rauninni enginn þeirra.

Á meðan hann skrifaði heimspekilegar og pólitískar bækur og greinar fyrir kommúnistatímarit skrifaði hann á sama tíma kvartandi bréf til Friedrich Engels þar sem hann kvartaði undan fátækt sinni, skrifaði að börnin hans borðuðu brauð og vatn, að hann hefði ekkert að borga fyrir húsnæði, að ekki væru til peningar til lyfja o.s.frv. Vandamál sem hann hefði getað leyst ef hann hefði nennt að vinna í sveitt sitt andlit eins og verkamennirnir sem hann talaði svo fjálglega um.

Friedrich Engels, sem var vinur Marx, og "gylltur unglingur" í hlutastarfi og vanþakklátur sonur föður síns – ríkasti kapítalistinn og iðnaðarmaðurinn í Þýskalandi, Friedrich Engels eldri, þurfti að framfleyta fátækri fjölskyldu Marx. Karl Marx dó í fátækt.

En þessar hugmyndir voru uppi - að vinna ekki og lifa á kostnað þess að ræna auð fjármagnseigenda.

Sósíalismi er ekki hugmynd um félagslegt jafnrétti, það er hugmyndafræði allsherjar fátæktar.

Þetta eru staðreyndir.

 

Hugleiðingar fyrir hálf sósíalíska ríkið Ísland út frá Íslandsför Milton Friedman 1984

Íslendingar hafa þá ímynd að Ísland sé lýðræðisríki með frjálst hagkerfi. Raunin hefur verið sú að hér hefur verið rekið blandað hagkerfi framan af síðan lýðveldisstofnun.

Ríkisafskipti af hagkerfinu fyrstu áratugi eftir stríð voru lamandi. Hver man eftir skömmtunarkerfið sem komið var hér á? 

Á vísindavefnum er grein er heitir Hvað voru skömmtunarárin? Þar segir: "Skömmtunarárin voru ár gjaldeyrishafta sem leiddu af sér víðtækar skammtanir á ýmsum innfluttum nauðsynjavörum eins og matvælum, fatnaði og byggingarvörum. Þau náðu hámarki í tíð ríkisstjórnar Stefáns Jóhanns Stefánssonar 1947-1949."

Íslendingar fóru sum sé sömu leið og Bretar, enda vinstri sósíalistar öflugir í báðum löndum að skammta og stjórna.

Hið kapitalíska hagkerfi fékk ekki vaxtarfrið vegna mikilla ríkisafskipta og það var ekki fyrr en Margaret Thatcher komst til valda að breyting varð á.  Hér á Íslandi höfum við aldrei fengið ígildis Ronald Reagan eða Margaret Thatcher og því tók það lengri tíma fyrir Íslendinga að vaxa og dafna. Davíð Oddson var þó líkur þeim að nokkru leyti. Enn eru ríkisafskiptin yfirþyrmandi og ríkisfyrirtækin eru enn til. Samanber ÁTVR og RÚV. Hér eru það lög og reglugerðir sem allt er að drepa, ekki beint ríkisfyrirtæki eða skömmtunarkerfi.

Síðar í greininni segir: "Skömmtunarárin voru ár gjaldeyrishafta sem leiddu af sér víðtækar skammtanir á ýmsum innfluttum nauðsynjavörum eins og matvælum, fatnaði og byggingarvörum. Þau náðu hámarki í tíð ríkisstjórnar Stefáns Jóhanns Stefánssonar 1947-1949."  Þetta leiddi til spillingar og heftun á einkaframtakinu. Skömmtunarkerfið leiddi af sér hamstur, svartmarkaðsbrask, bakdyraverslun og önnur vandræði sem lyktuðu af spillingu. "Vöruskammtanir voru víðtækar og naumar. Langar biðraðir fyrir utan verslanir voru algeng sjón og fólk stóð jafnvel næturlangt í von um að krækja sér í skópar." Minnir þetta ekki á illræmdu biðraðir kommúnistaríkjanna?   

Ronald Reagan sagði eitt sinn brandara um Sovétborgarann:

Í Sovét-Rússlandi fer maður að kaupa sér bíl... Hann fer að eigandanum og biður um bíl sem eigandinn svarar:

"Þú veist að það er 10 ára biðlisti?"

Maðurinn svarar svo: "Allt í lagi," og eftir nokkurn tíma samþykkti hann að kaupa bíl.

Svo hann borgar fyrir bílinn fyrirfram og rétt áður en hann fer spyr hann eigandann:

"Get ég sótt bílinn um morguninn eða síðdegis?"

"Það eru 10 ár í það, hvaða máli skiptir það?"

"Pípulagningarmaðurinn kemur um fyrramálið."

Þetta sýnir skilvirknina í sósíalísku ríki en ríkið skapar aldrei neitt í sjálfu sér. Það getur leitt til sköpun með því að flækjast ekki fyrir sprotafyrirtækjum og minnka reglugerðarfargann.  Leyft einstaklingum og fyrirtækjum að blómstra. 

Einstaklingurinn og fyrirtækið eru ekki mjólkurkýr sem hægt er að blóðmjólka að vild eins og skattaglaðir Alþingismenn halda. Ok. Okkur vantar pening (vegna þess að við stjórnum landinu illa og eyðum efnum fram), kúgum fólkið í landinu með hærri skatta!  Verðbólga? Ekki okkur að kenna segja þingmennirnir, allt Seðlabankanum að kenna!

Það eru ekki margir sem muna eftir að Milton Friedman kom til Íslands 1984. Kíkjum fyrst á efnahagshugmyndir hans áður en við lítum á Íslandsför hans.

Milton Friedman, í bók sinni "Monetary History of the United States", hélt því fram að kreppan mikla væri fyrst og fremst af völdum vanrækslu peningayfirvalda eins og seðlabanka Bandaríkjanna, sem gerðu ekki nóg til að vinna gegn venjulegu fjármálaáfalli og bankahrun með því að auka peningamagnið. Almenn sýn hans er að takmarka á hlutverki stjórnvalda, skattalækkanir, lága verðbólgu, afnám hafta, einkavæðingu og ávinning af frjálsum markaði leiddu til viðbragða gegn keynesisma.

Ronald Reagan, Margaret Thatcher og Donald Trump (og Davíð Oddson  að nokkru leyti, hefði mátt fara lengra) hafa fylgt fordæmi hans varðandi skattalækkanir og afnám reglugerðafarganið og lítil ríkisafskipti. Efnahagurinn blómstraði hjá þeim öllum.

Friedman heimsótti Ísland árið 1984 og tók þátt í líflegum sjónvarpsumræðum með fremstu sósíalistum Íslands. Hann veitti innblástur fyrir kynslóð ungra íhaldssamra menntamanna á Íslandi sem komust til valda árið 1991 fyrir tilstilli Sjálfstæðisflokksins og hafa stýrt ríkisstjórninni í gegnum mismunandi stjórnarsamstarf síðan þá.

Undir stjórn Davíðs Oddssonar forsætisráðherra og beinlínis innblásin af Milton Friedman innleiða þeir róttæka (en nú kunnuglega) áætlun um einkavæðingu, skattalækkanir, lækkun útgjalda og halla, verðbólgueftirlit og verðbólgumarkmið, sjálfstæði seðlabanka, frjáls viðskipti og sveigjanleika í gengi. Fyrirtækjaskattar voru lækkaðir úr 50% hlutfalli niður í 18%. Einkavæðing og afnám hafta var knúin beint í gegnum forsætisráðuneytið og stóru bankarnir voru einkavæddir snemma á þessum áratug.

Í fyrstu virtist stefnan hafa skilað miklum árangri. Hagkerfið óx með miklum hraða og jókst þar til Ísland náði einni hæstu landsframleiðslu á mann í heiminum. Árið 2007 var það einnig í efsta sæti fyrir mannþróunarvísitölu SÞ.

Ísland fór upp í tíu efstu sætin í vísitölum um efnahagslegt frelsi sem Fraser-stofnunin og Heritage Foundation hafa hannað. Það var lofað af íhaldssama Cato Institute fyrir flata skatta, einkavæðingu og efnahagslegt frelsi - og Naomi Klein var gagnrýnd fyrir að nefna það ekki (ásamt Írlandi, Eistlandi og Ástralíu) sem dæmi um árangur Friedmantískrar efnahagsstefnu.

Íslenskir bankar og fyrirtæki, með stuðningi ríkisstjórnar sinna, stækkuðu ótrúlega erlendis, einkum í Bretlandi og Hollandi. Bankaiðnaðurinn og einkafyrirtæki blómstruðu og skapaði fjölda milljarðamæringa á eyjunni.

Svo hrundi þetta allt saman 2008. Af hverju? Ekki vegna efnahagsstefnu Friedmans sem sagði að hlutverk ríkisins væri að veita lög og reglur sem gilda jafnt fyrir alla. Hann talaði aldrei um lögleysu eða engar reglur eða bankar yrðu rændir innan frá eins og tilfellið var um Ísland.

Íslenska spillingin spilaði stærstu rullu í fallinu. Einkavinavæðingin, frændhyglin, fámennið og ítök fjárglæframanna inn á Alþingi skipti hér öllu máli.  Lykilatriðið í hruninu var hvernig staðið var að sölu íslensku bankanna og spilling eigenda bankanna sem notuðu þá sem fjárfestingabanka en ekki útlánsbanka.  Fjárfestingar þeirra voru arfavitlausar og dró að lokum bankana niður í svaðið og þar með hagkerfi Íslands. 

Hér er Milton Friedman í umræðuþætti Boga Ágústssonar hjá ríkisstofnunni RÚV árið 1984 í rökræðum við þrjá íslenska prófessorar, Ólafur Ragnar Grímsson þar á meðal, og tekur þá í bakaríið! Hann lét ekki slá sig af laginu enda Nóbel verðlaunahafi og leiðrétti staðhæfingar prófessoranna án hiks. Að lokum gátu þeir ekki gagnrýnt neitt nema hátt miðaverð á fyrirlestur hans!

 

Í lok umræðunnar kvörtuðu íslensku prófessorarnir yfir að þurfa að borga inn á fyrirlestur Friedman. Ólafur Ragnar: "Það er 50 ára hefð fyrir að fyrirlestrar á vegum Háskóla Íslands séu ókeypis!" Annar, Stefán Ólafsson, sagðist ekki hafa efni á að mæta á fyrirlesturinn (1200 kr sem er á verðlagi dagsins í dag 18,500 kr).  En þá svaraði Milton Friedman: "Það er ekkert til sem kallast ókeypis fyrirlestur. Orðið ókeypis er ofnotað hugtak. Það þarf að borga fyrir salinn, útbúa aðstöðuna, borga fyrir kostnaði við komu fyrirlesarans o.s.frv. Yfirleitt eru það hinir sem mæta ekki, sem borga fyrir fyrirlestrahaldið en hér eru það þeir sem mæta og njóta fyrirlesturinn. Hvort er sanngjarnara?

"There is nothing one can call free lunch or free education!"

P.S. Hvað er Bjarni Benediktsson að gera sem hægrimaður í dag? Hann þarf ekki fara lengra en í smiðju Davíð Oddsonar til innblásturs.

 

 

 

Íslendingar byggja á sandi

Þetta kom bloggritara í hug er hann velti fyrir sér hvar Íslendingar byggja mannvirki. 

Í fyrsta lagi byggja þeir sjávarþorp þar sem aurskriðu- og snjóflóðahætta er mikil og mörg mannskæð flóð hafa sannað að eigi ekki að byggja.

Í öðru lagi finnst þeim í lagi að setja byggð og orkumannvirki ofan í eldfjalla- og sprungusvæði eins og þeir uppgötvuðu í Kröflu eldunum og eldgosinu í Heimaey Vestmannaeyja á áttunda áratugnum.

Og nú í þriðja lagi byggja þeir hér á suðvestursvæðinu sjávarþorpið Grindavík og Hafnarfjarðarbæ sem allir sérfræðingar vita að hafa verið eldvirk á sögulegum tíma.  Nú hefur það komið í ljós að eldsumbrot hafa hafist og munu verða á Reykjanesskaga um ófyrirséða tíð. Eldgos við Bláfjöll getur sent hraunstrauma í byggðina við Rauðavatn og menn voru svo gáfaðir að byggja heilt hverfi þarna á sprungusvæði.

En hvað um Hafnarfjörð? Nánast allur bærinn er byggður á tiltölulegu ungu hrauni. Þar hefur eldborgin Búrfell verið áhrifavaldur.

Búrfellsgígurinn í Heiðmörk bjó til hraunið sem bærinn stendur á. Hann sendi hraun fyrir sjö þúsund árum sem ýmist er kallað Hafnarfjarðarhraun, Vífilsstaðahraun, Garðahraun eða Gálgahraun. Hraunið næst Búrfelli nefnist Smyrlabúðahraun, Gráhelluhraun og Urriðakotshraun.

En Kapelluhraun og Hvaleyrahraun liggja í gegnum íbúa-og iðnaðarhverfi á Völlunum og niður hjá álverinu og er aðeins 800 ára gamalt (að mér skilst) eða frá Sturlungaöld. Krýsuvíkureldar voru 1151-1188 og bjuggu til Kapelluhraun en hraun rann um Vallarhverfið á 10. öld. Ef horft er á yfirlitsmynd er ekkert sem kemur í veg fyrir að þetta svæði fari aftur undir hraun.

Margir velta fyrir sér hvort Hafnarfjörður sé í hættu. Já Vellirnir eru í hættu að sögn eldfjallafræðings sem varar við frekari byggð suður á bóginn en núverandi bæjarstjóri gaf lítið fyrir þær aðvaranir. En bloggritara skilst svo að Búrfell hafi sigið svo að engin hætta er á að megin byggðin í Hafnarfirði fái yfir sig ný hraun.

Sjá slóð: Hvaðan kemur hraunið sem liggur yfir Hafnarfirði og að hluta til Garðabæ, og kom það allt úr sama gosi?

Ein­faldar stað­reyndir að Vellirnir standi á nýjasta hrauninu

Að lokum segir Þorvaldur Þórðarson eldfjallafræðingur að Vogar á Vatnsleysuströnd sitja á nútímahrauni. Þorvaldur segir að það þurfi stórt gos til að hraun flæði þangað en það sé ekki útilokað.

Reykjanesbær, Garðurinn og Sandgerði eru svo til stikkfrí frá hraunflæði en Hafnir eru á tiltölulega ungu hrauni.