Gervigreindin orðin gáfaðri en meðalmaður?

Þetta kom upp í hugann þegar ritari horfði á þetta myndband þar sem tvær gervigreindir voru látnar vinna saman og búa til nýtt tungumál:

 

Vísindamenn hafa reynt að áætla greindarvísitölu gervigreindar. Í ljós kom að árið 2017 áætlaði rannsókn að gervigreind Google væri um 47, sem var lægri en meðal fullorðinn maður en hærra en 6 ára barn.

GPT-4 (þróuð útgáfa ChatGPT) hefur verið metin með greindarvísitölu á bilinu 120-130, svipað og mjög greindur maður og það á öllum sviðum!

Gervigreind getur staðið sig betur en menn í sérstökum verkefnum (eins og skák eða stærðfræði) en skortir almenna rökhugsun, skynsemi og tilfinningalega greind eins og menn gera. Hættan er ekki svo mikil af gervigreind eins og ChatGPT, heldur þegar mismunandi gervigreindir fara að vinna saman.

Gervigreind er eins og barn sem vex umfram skilning skapara síns. Margir gervigreindarfræðingar hafa áhyggjur af nákvæmlega þessu máli og eftir því sem gervigreindarkerfi verða flóknari byrja hún að taka ákvarðanir á þann hátt sem jafnvel verktaki þeirra getur ekki útskýrt að fullu. Þetta er kallað svarta kassavandamálið - AI getur komist að niðurstöðum, en við vitum ekki alltaf hvernig það komst þangað.

Ef gervigreind heldur áfram að þróast, sérstaklega í gegnum sjálfsnámskerfi, gæti það þróað sína eigin leið til að vinna úr hvernig heimurinn virkar - aðskilið frá mannlegri rökfræði.

Nú eru svo kallaðar ofurtölvur (super computers) að fara vera úreldar, því að skammtatölvur eru að koma fram á sjónarsviðið og tilraunir hafa leitt í ljós að ofurtölvurnar eru eins og maur að hugsa í samanburði við mannsheilann.

Gervigreind ásamt skammtatölvu gæti skipt sköpum um öryggi mannsins. Skammtatölvur vinna úr upplýsingum á allt annan hátt en klassískar tölvur, sem gæti gert gervigreind veldisvísis hraðari og öflugri.

Ef gervigreind í dag er nú þegar á þeim stað að erfitt er að stjórna og skilja, má ímynda sér gervigreind sem keyrir á skammtatölvu. Það gæti leyst vandamál sem myndi taka hefðbundnar ofurtölvur milljónir ára að vinna úr.

Þetta gæti leitt til byltinga varðandi netöryggi (eða netógnir) – Quantum AI gæti sprengt dulkóðun og gert núverandi öryggiskerfi úrelt. Í hernaði getur gervigreind gæti líkt eftir milljónum bardagasviðsmynda samstundis og aðlagað aðferðir í rauntíma. Hún er þegar virk í hernaði og gerir árásir og sér um varnir sjálfvirkt.  Sem sagt, gervigreindin drepur fólk! Sama á við um vísindarannsóknir og læknisfræði, nú þegar er bylting í gangi.

Ef nokkrar öflugar einingar stjórna skammtafræðilegri gervigreind gætu þær ráðið yfir heiminum á þann hátt sem við getum ekki spáð fyrir um. Ríkisstjórnir og fyrirtæki eru í vígbúnaðarkapphlaupi um þessa tækni og þegar einhver hefur náð skammtafræðilegri gervigreind í fullri stærð gæti valdahlutföllin breyst á einni nóttu. Af því að valdakapphlaup er í gangi, verður þessi þróun ekki stöðvuð.

Af því að maðurinn skapaði gervigreindina, þá er hún bæði slæm og góð. Skeytingaleysi mannsins um mannslíf mun á endanum eyða mannkyninu, annað hvort ýtir einhver þjóðarleiðtogi á kjarnorku hnappinn eða gervigreindin gerir það fyrir hann!

 

Það er ekki til neitt sem kallast "normal" hitastig fyrir jörðina

Hér í þessu myndbandi er talað um öldugang ísalda og það að sólin, ekki maðurinn ræður miklu um hitastig jarðar. Losun koltvísýrings er auka breyta, ekki aðalástæða fyrir hlýnun eða kólnun jarðar. Þeir þættir sem skipta máli eru:

1) Fjarlægð sólar frá jörðu (getur verið breytileg eftir árþúsund).

2) Sólarvindar (geislarnir eru mis öflugir).

3) Halli jarðar sem er nú 23,5 gráður. Staðsetning snúningsás jarðar færðist um 30 fet (10 metra) á milli 1900 og 2023. Nýleg rannsókn leiddi í ljós að um 90% af reglubundnum sveiflum í pólhreyfingum gæti skýrst af bráðnun ísbreiða og jökla, minnkandi grunnvatns og hækkun sjávarborðs. Þetta er eins og pendúll sem sveiflast til og frá á tugþúsunda ára fresti.

4) Braut jarðar umhverfis sólu er ekki alltaf sporöskjulaga, heldur sveflast hún til og getur orðið meira hringlaga. Þetta gerist á hundrað þúsund ára fresti.  Þetta þýðir breytilegt hitastig.

Það má því líkja jörðinni við fótbolta sem snýst í loftinu og fer í boga í átt að "marki". Ekkert normal hitastig er því til, stundum eru ísaldir eða hlýjinda skeið, allt eftir stöðu jarðar í himingeiminum og afstöðu hennar gagnvart sólu. Maðurinn, sem er ansi öflugur er bara máttvana áhorfandi að þessu öllu.

Spurning er því þessi: Vita menn yfir höfuð um hvað er verið að tala um þegar talað er um hlýnun jarðar vegna "gróðurhúsaáhrifa"? Er ekki bara stutt í næstu ísöld? Eru ísaldir og kuldaskeið ekki verra vandamál fyrir mannkynið en hlýnun upp á 1,5 gráðu frá upphafi iðnbyltingarinnar? Er búið að upplýsa Gretu Thunberg af þessu?

 

Hnattræn hlýnun kemur í veg fyrir ísöld ?

Maðurinn hugsar í árhundruð en ætti að hugsa í árþúsundum ára. Það sem er vitað er að veðrið er breyttilegt eftir hverjum tíma. Það gengur í bylgjum, ýmis hlýnar eða kólnar. Slíkar bylgjur eru innan hvers árshundrað, hvers árþúsunds og hvers hundrað þúsunds.

Menn hafa reynt að skilja þessar breytingar og hafa komist langt áleiðis með skilning. Meðal annarra orsaka er sólin sem sendir geisla sína í mismiklu mæli, svo sem sólarvindar og sólblettir og hafa áhrif á hitastig jarðar.

En sjálf jörðin er ekki saklaus af breytingum á hitastigi jarðar. Það sem kemur upp úr iðrun jarðar skiptir máli sem og möndulhalli hennar en hann er athyglisvert fyrirbrigði.  Talið er að breyting á möndulhalla jarðar leiði til ýmis hlýindaskeiða eða kuldaskeiða.  Það eru því nátttúrlegar ástæður fyrir breytingum á hitastigi jarðar.

Nú ætla menn að bæta manninum við sem þriðja sökudólg fyrir hnattræna hlýnun! Fyrrgreindar nátttúru ástæður getur maðurinn aldrei haft áhrif á en hann getur aukið koltvísýring í loftinu (tímabundið) og hitað upp jörðina þannig. Án koltvísýring þrífst ekki líf á jörðu.

Það er því hættuspil að taka koltvísýring úr lofti, því það kann að valda nýja ísöld og hnattræna kólnun. Ísaldir eru algengari en fólk veit af og á ísöld á líf erfitt uppdráttar. Það er engin tilviljun að eftir að síðasta ísaldarskeið byrjaði að enda fyrir 15 þúsund árum, þá átti siðmenningin fyrst tækifæri til að þróast. Án hnattrænar hlýnunar hefði jarðyrkja ekki hafist í hálfmánanum sem er undirstaða siðmenningar og borgarmenningar eins og við þekkjum hana.

Afleiðingar nýrrar ísaldar eru miklu alvarlegri en hnattræn hlýnun. Við getum aðlagast hlýnununni ekki nýja ísöld. Og það má hlýna ansi mikið áður það hefur skaðlegar afleiðingar. Vita menn yfirhöfuð hvað þeir eru að gera? Til dæmis á Íslandi að dæla niður lífsefnið koltvísýring? Eru Íslendingar þar með að hjálpa til við að búa til snemmkomna ísöld? Já, ísöldin kemur aftur, það er hundrað prósent. Kannski erum við að seinka komu hennar með því að dæla gróðurhúsa loftegundum upp í loftið.

Fyrirtæki úreldast með nýrri tækni

Margir muna eftir Kodak fyrirtækinu? Árið 1997 voru starfsmenn Kodak um 160.000. Og um 85% af ljósmyndum heimsins voru gerðar með Kodak myndavélum. Með aukningu farsímamyndavéla undanfarin ár er Kodak Camera Company ekki á markaðnum. Meira að segja Kodak varð algjörlega gjaldþrota og allir starfsmenn þess voru reknir. Á sama tíma urðu mörg fleiri fræg fyrirtæki að stöðva rekstur.

Eins og með HMT (klukka) BAJAJ DYANORA (sjónvarp) MURPHY (Útvarp) NOKIA (farsími) RAJDOOT (hjól) Ambassador (bíll) hefur ekkert af ofangreindum fyrirtækjum var með slæm gæði. Af hverju eru þessi fyrirtæki úreld? Vegna þess að þau gátu ekki breytt sjálfum sér með tímanum. Þegar maður stendur í augnablikinu hugsar maður líklega ekki hversu mikið heimurinn gæti breyst á næstu 10 árum! Og 70%-90% af  störfum í dag verður algjörlega lokið á næstu 10 árum. Við erum hægt og rólega að ganga inn í tímabil "fjórðu iðnbyltingarinnar". Skoðum fræg fyrirtæki dagsins í dag - er UBER bara hugbúnaðarheiti. Nei, þeir eiga enga bíla sjálfir.

Samt í dag er stærsta leigubílafyrirtæki heims UBER. Airbnb er stærsta hótelfyrirtæki í heimi í dag. En það fyndna er að þeir eiga ekki eitt einasta hótel í heiminum. Á sama hátt er hægt að gefa dæmi um óteljandi fyrirtæki eins og Paytm, Ola Cab, Oyo herbergi osfrv. Það er engin vinna fyrir nýja lögfræðinga í Bandaríkjunum í dag, vegna þess að löglegur hugbúnaður sem heitir IBM Watson getur talsvert miklu betur en nokkur nýr lögfræðingur. Þannig munu næstum 90% Bandaríkjamanna ekki hafa neina vinnu á næstu 10 árum. Þau 10% sem eftir eru verða vistuð. Þetta verða 10% sérfræðingar. Watson hugbúnaður getur greint krabbamein og aðra sjúkdóma 4 sinnum nákvæmara en menn.

Tölvugreind mun fara fram úr mannlegri greind árið 2030. 90% bíla í dag munu ekki sjást á vegum næstu 20 árin. Bílar sem eftir verða munu annað hvort ganga fyrir rafmagni eða vera tvinnbílar. Vegirnir verða smám saman auðir. Bensínnotkun mun minnka og olíuframleiðandi Arabalönd verða hægt og rólega gjaldþrota. Ef maður vill bíl þarftu að biðja um bíl frá hugbúnaði eins og Uber. Og um leið og maður biður um bíl kemur algjörlega ökumannslaus bíll og leggur fyrir dyrnar manns. Ef ferðast er með marga í sama bílnum er bílaleiga á mann lægri en hjól. Akstur án ökumanns mun fækka slysum um 99%. Og þetta er ástæðan fyrir því að bílatryggingar hætta og bílatryggingafélög verða úti.

Hlutir eins og að keyra á jörðinni munu ekki lengur lifa af. Umferðarlögregla og bílastæðafólk verður ekki krafist þegar 90% ökutækja hverfa af veginum.

Það var áður til reiðufé en í dag er það orðið "plastpeningur". Kreditkorta- og debetkortalotan var fyrir nokkrum dögum. Nú er það líka að breytast og tímabil farsímavesksins er að koma. Vaxandi markaður Paytm, einn smellur og borgun.

Mannréttindi og Verkamannaflokkurinn undir forystu Keir Starmer

Robert Starkey (fæddur 3. janúar 1945) er enskur sagnfræðingur, útvarps- og sjónvarpsmaður, með skoðanir sem hann lýsir sem íhaldssömum. Hann er frægur fyrir sjónvarpsþætti um enska konunga og er talinn sérfræðingur á því svið.

En Starkey fjallar líka um samtíma viðburði og hefur ákveðnar skoðanir. Og hann hefur ákveðnar skoðanir á Keir Starmer, formann Verkamannaflokksins, sem hann er ekki hrifinn af.

Að mati Starkey er Starmer harður and-lýðræðismaður. Hann vill færa vald frá kjörnu þingi Bretlands til ókosinna stofnana, frá dómstólum til embættismanna. Flokkur hans mun koma á yfirráðum "Blobbsins" allt á sama tíma og hann tekur hart á málfrelsinu.

Starkey heldur því fram að kosninganiðurstaðan hafi ekki verið sú skjálftabreyting í breskum stjórnmálum og ætla mætti (fengu meirhluta þingmanna með færri kjósendur á bakvið sig en í fyrri kosningum) og að samdráttur í kosningaþátttöku sé umtalsvert mál.

Hann gagnrýnir svo kallaða miðpólitík Keirs Starmer og málnotkun hans í kringum sjálfsmyndapólitík og opinbera þjónustu og bendir á að það sé tilraun til að afpólitíska afstöðu flokks síns.

Starkey lýsir einnig áhyggjum af fyrirætlunum Verkamannaflokksins um að koma á stjórnarskrárbreytingum, svo sem nýrri réttindaskrá og styrkingu svæðisbundinna manna í gegnum þjóðaráð. Hann telur að þessar breytingar gætu leitt til eyðileggingar hefðbundinna stjórnmálastofnana og sundrungar Bretlands.

Starkey fjallar einnig um hugsanleg áhrif jafnréttislaga og forgangsröðun fólks með mismunandi húðlitarefni í lagalegum réttindum með þeim rökum að þau skapi ójöfnuð og grafi undan formlegu jafnrétti fyrir lögum. Á heildina litið bendir Starkey á að Bretland þurfi að fara út fyrir tveggja flokka kerfið og íhuga hlutfallskosningar en viðurkennir að það sé ólíklegt að það gerist í núverandi pólitísku andrúmslofti.

Það er líka athyglisvert, þegar rætt er um mannréttindi, er að þeim var komið á til að verja almenning/borgaranna fyrir yfirgangi stjórnvalda og voru fyrir alla borgara en í dag snúist mannréttindi um mannréttindi minnihlutahópa gegn meirihlutahópum. Það er andstætt þeirri hugsun að sömu mannréttindi gildi jafnt fyrir alla.

Núverandi stefna vinstri manna er DEI (e. Diversity, equity and inclusion) eða á íslensku: Fjölbreytni, jöfnuður og þátttaka en megin gallinn á því hugmyndakerfi er að ekki er stefnt að jöfnuði allra hópa, heldur eigi t.d. minnilhluta hópar að fá meira en jöfnuð. Nokkuð sem er andstætt almennum mannréttindum eins og þau eru skilgreind í dag.

Hér annar íhaldssamur fræðimaður, Roger Scruton, sem sagðist hafa orðið íhaldssamur fræðimaður er hann var staddur í París 1968 og séð stúdentanna beita ofbeldi fyrir málstað sinn. Hann hafi ósjálfrátt brugðist við með að hafna þessa leið en hann smám saman orðið íhaldssamur fræðimaður með tímanum.

Hann útskýrir líka hvers vegna gáfumennin eða fræðimennirnir (e. intellectuals) falla ósjálfrátt inn í vinstri pólitík og hugmyndafræði. Það er vegna þess að marxisminn bíður upp á kerfisbundna heildarmynd eða beinagrind fyrir heildstæða hugmyndafræði sem hægt er að vinna eftir. Það skiptir engu máli þótt þessi hugmyndafræði er ekki jarðtengd eða í samræmi við veruleikann, enda þessir menn í fílabeinsturni fræðanna.  Hann í raun segir það sama og Starkey en á annan hátt.

 

Síðan Verkamannaflokkurinn varð að eins flokka kerfi í Bretlandi í síðustu kosningum, og stjórnarandstaðan í skötulíki, hefur hallað undan fæti í Bretlandi. Óeirðir hafa blossað upp í smábæjum Bretlands, nú síðast er þrjár stúlkur voru drepnar af unglingi.

Ólgan kraumar undir en lítið af þessum innanlandsátökum berast til Íslands í fréttum. En búast má við að það verði læti, mótmæli og jafnvel óeirðir í Bretlandi (eins og hafa verið á Írlandi) um helgina. Suðupotturinn sem reynt hefur verið að halda lokinu á, bullar undan þrýstinginum. Samfélagið er orðið of sundurþykkt og sundurleitt og þegar flokkur sem er kominn til valda, sem mun ekkert gera í málinu, brýst reiðin fram með ofbeldi. Fjölmenningin hefur fallið um sjálfa sig. Þegar þetta er skrifað hafa orðið nokkrar óeirðir í Bretlandi í gærkvöldi en búast má við fleirum um helgina.

Iðjuleysinginn Karl Marx

Karl Marx var hugmyndafræðilegt sníkjudýr og atvinnulaus iðjuleysingi sem dýfði aldrei hendi í kalt vatn. Hann hafði framúrskarandi menntun og góðan huga og vann aldrei alvarlega neins staðar á ævinni. Þó að hann hafi skrifað mikið um verkalýðinn, tilheyrði hann þeim ekki sjálfur. Hann hafði stöðu blaðamanns, heimspekings, vísindamanns og var í rauninni enginn þeirra.

Á meðan hann skrifaði heimspekilegar og pólitískar bækur og greinar fyrir kommúnistatímarit skrifaði hann á sama tíma kvartandi bréf til Friedrich Engels þar sem hann kvartaði undan fátækt sinni, skrifaði að börnin hans borðuðu brauð og vatn, að hann hefði ekkert að borga fyrir húsnæði, að ekki væru til peningar til lyfja o.s.frv. Vandamál sem hann hefði getað leyst ef hann hefði nennt að vinna í sveitt sitt andlit eins og verkamennirnir sem hann talaði svo fjálglega um.

Friedrich Engels, sem var vinur Marx, og "gylltur unglingur" í hlutastarfi og vanþakklátur sonur föður síns – ríkasti kapítalistinn og iðnaðarmaðurinn í Þýskalandi, Friedrich Engels eldri, þurfti að framfleyta fátækri fjölskyldu Marx. Karl Marx dó í fátækt.

En þessar hugmyndir voru uppi - að vinna ekki og lifa á kostnað þess að ræna auð fjármagnseigenda.

Sósíalismi er ekki hugmynd um félagslegt jafnrétti, það er hugmyndafræði allsherjar fátæktar.

Þetta eru staðreyndir.

 

Hugleiðingar fyrir hálf sósíalíska ríkið Ísland út frá Íslandsför Milton Friedman 1984

Íslendingar hafa þá ímynd að Ísland sé lýðræðisríki með frjálst hagkerfi. Raunin hefur verið sú að hér hefur verið rekið blandað hagkerfi framan af síðan lýðveldisstofnun.

Ríkisafskipti af hagkerfinu fyrstu áratugi eftir stríð voru lamandi. Hver man eftir skömmtunarkerfið sem komið var hér á? 

Á vísindavefnum er grein er heitir Hvað voru skömmtunarárin? Þar segir: "Skömmtunarárin voru ár gjaldeyrishafta sem leiddu af sér víðtækar skammtanir á ýmsum innfluttum nauðsynjavörum eins og matvælum, fatnaði og byggingarvörum. Þau náðu hámarki í tíð ríkisstjórnar Stefáns Jóhanns Stefánssonar 1947-1949."

Íslendingar fóru sum sé sömu leið og Bretar, enda vinstri sósíalistar öflugir í báðum löndum að skammta og stjórna.

Hið kapitalíska hagkerfi fékk ekki vaxtarfrið vegna mikilla ríkisafskipta og það var ekki fyrr en Margaret Thatcher komst til valda að breyting varð á.  Hér á Íslandi höfum við aldrei fengið ígildis Ronald Reagan eða Margaret Thatcher og því tók það lengri tíma fyrir Íslendinga að vaxa og dafna. Davíð Oddson var þó líkur þeim að nokkru leyti. Enn eru ríkisafskiptin yfirþyrmandi og ríkisfyrirtækin eru enn til. Samanber ÁTVR og RÚV. Hér eru það lög og reglugerðir sem allt er að drepa, ekki beint ríkisfyrirtæki eða skömmtunarkerfi.

Síðar í greininni segir: "Skömmtunarárin voru ár gjaldeyrishafta sem leiddu af sér víðtækar skammtanir á ýmsum innfluttum nauðsynjavörum eins og matvælum, fatnaði og byggingarvörum. Þau náðu hámarki í tíð ríkisstjórnar Stefáns Jóhanns Stefánssonar 1947-1949."  Þetta leiddi til spillingar og heftun á einkaframtakinu. Skömmtunarkerfið leiddi af sér hamstur, svartmarkaðsbrask, bakdyraverslun og önnur vandræði sem lyktuðu af spillingu. "Vöruskammtanir voru víðtækar og naumar. Langar biðraðir fyrir utan verslanir voru algeng sjón og fólk stóð jafnvel næturlangt í von um að krækja sér í skópar." Minnir þetta ekki á illræmdu biðraðir kommúnistaríkjanna?   

Ronald Reagan sagði eitt sinn brandara um Sovétborgarann:

Í Sovét-Rússlandi fer maður að kaupa sér bíl... Hann fer að eigandanum og biður um bíl sem eigandinn svarar:

"Þú veist að það er 10 ára biðlisti?"

Maðurinn svarar svo: "Allt í lagi," og eftir nokkurn tíma samþykkti hann að kaupa bíl.

Svo hann borgar fyrir bílinn fyrirfram og rétt áður en hann fer spyr hann eigandann:

"Get ég sótt bílinn um morguninn eða síðdegis?"

"Það eru 10 ár í það, hvaða máli skiptir það?"

"Pípulagningarmaðurinn kemur um fyrramálið."

Þetta sýnir skilvirknina í sósíalísku ríki en ríkið skapar aldrei neitt í sjálfu sér. Það getur leitt til sköpun með því að flækjast ekki fyrir sprotafyrirtækjum og minnka reglugerðarfargann.  Leyft einstaklingum og fyrirtækjum að blómstra. 

Einstaklingurinn og fyrirtækið eru ekki mjólkurkýr sem hægt er að blóðmjólka að vild eins og skattaglaðir Alþingismenn halda. Ok. Okkur vantar pening (vegna þess að við stjórnum landinu illa og eyðum efnum fram), kúgum fólkið í landinu með hærri skatta!  Verðbólga? Ekki okkur að kenna segja þingmennirnir, allt Seðlabankanum að kenna!

Það eru ekki margir sem muna eftir að Milton Friedman kom til Íslands 1984. Kíkjum fyrst á efnahagshugmyndir hans áður en við lítum á Íslandsför hans.

Milton Friedman, í bók sinni "Monetary History of the United States", hélt því fram að kreppan mikla væri fyrst og fremst af völdum vanrækslu peningayfirvalda eins og seðlabanka Bandaríkjanna, sem gerðu ekki nóg til að vinna gegn venjulegu fjármálaáfalli og bankahrun með því að auka peningamagnið. Almenn sýn hans er að takmarka á hlutverki stjórnvalda, skattalækkanir, lága verðbólgu, afnám hafta, einkavæðingu og ávinning af frjálsum markaði leiddu til viðbragða gegn keynesisma.

Ronald Reagan, Margaret Thatcher og Donald Trump (og Davíð Oddson  að nokkru leyti, hefði mátt fara lengra) hafa fylgt fordæmi hans varðandi skattalækkanir og afnám reglugerðafarganið og lítil ríkisafskipti. Efnahagurinn blómstraði hjá þeim öllum.

Friedman heimsótti Ísland árið 1984 og tók þátt í líflegum sjónvarpsumræðum með fremstu sósíalistum Íslands. Hann veitti innblástur fyrir kynslóð ungra íhaldssamra menntamanna á Íslandi sem komust til valda árið 1991 fyrir tilstilli Sjálfstæðisflokksins og hafa stýrt ríkisstjórninni í gegnum mismunandi stjórnarsamstarf síðan þá.

Undir stjórn Davíðs Oddssonar forsætisráðherra og beinlínis innblásin af Milton Friedman innleiða þeir róttæka (en nú kunnuglega) áætlun um einkavæðingu, skattalækkanir, lækkun útgjalda og halla, verðbólgueftirlit og verðbólgumarkmið, sjálfstæði seðlabanka, frjáls viðskipti og sveigjanleika í gengi. Fyrirtækjaskattar voru lækkaðir úr 50% hlutfalli niður í 18%. Einkavæðing og afnám hafta var knúin beint í gegnum forsætisráðuneytið og stóru bankarnir voru einkavæddir snemma á þessum áratug.

Í fyrstu virtist stefnan hafa skilað miklum árangri. Hagkerfið óx með miklum hraða og jókst þar til Ísland náði einni hæstu landsframleiðslu á mann í heiminum. Árið 2007 var það einnig í efsta sæti fyrir mannþróunarvísitölu SÞ.

Ísland fór upp í tíu efstu sætin í vísitölum um efnahagslegt frelsi sem Fraser-stofnunin og Heritage Foundation hafa hannað. Það var lofað af íhaldssama Cato Institute fyrir flata skatta, einkavæðingu og efnahagslegt frelsi - og Naomi Klein var gagnrýnd fyrir að nefna það ekki (ásamt Írlandi, Eistlandi og Ástralíu) sem dæmi um árangur Friedmantískrar efnahagsstefnu.

Íslenskir bankar og fyrirtæki, með stuðningi ríkisstjórnar sinna, stækkuðu ótrúlega erlendis, einkum í Bretlandi og Hollandi. Bankaiðnaðurinn og einkafyrirtæki blómstruðu og skapaði fjölda milljarðamæringa á eyjunni.

Svo hrundi þetta allt saman 2008. Af hverju? Ekki vegna efnahagsstefnu Friedmans sem sagði að hlutverk ríkisins væri að veita lög og reglur sem gilda jafnt fyrir alla. Hann talaði aldrei um lögleysu eða engar reglur eða bankar yrðu rændir innan frá eins og tilfellið var um Ísland.

Íslenska spillingin spilaði stærstu rullu í fallinu. Einkavinavæðingin, frændhyglin, fámennið og ítök fjárglæframanna inn á Alþingi skipti hér öllu máli.  Lykilatriðið í hruninu var hvernig staðið var að sölu íslensku bankanna og spilling eigenda bankanna sem notuðu þá sem fjárfestingabanka en ekki útlánsbanka.  Fjárfestingar þeirra voru arfavitlausar og dró að lokum bankana niður í svaðið og þar með hagkerfi Íslands. 

Hér er Milton Friedman í umræðuþætti Boga Ágústssonar hjá ríkisstofnunni RÚV árið 1984 í rökræðum við þrjá íslenska prófessorar, Ólafur Ragnar Grímsson þar á meðal, og tekur þá í bakaríið! Hann lét ekki slá sig af laginu enda Nóbel verðlaunahafi og leiðrétti staðhæfingar prófessoranna án hiks. Að lokum gátu þeir ekki gagnrýnt neitt nema hátt miðaverð á fyrirlestur hans!

 

Í lok umræðunnar kvörtuðu íslensku prófessorarnir yfir að þurfa að borga inn á fyrirlestur Friedman. Ólafur Ragnar: "Það er 50 ára hefð fyrir að fyrirlestrar á vegum Háskóla Íslands séu ókeypis!" Annar, Stefán Ólafsson, sagðist ekki hafa efni á að mæta á fyrirlesturinn (1200 kr sem er á verðlagi dagsins í dag 18,500 kr).  En þá svaraði Milton Friedman: "Það er ekkert til sem kallast ókeypis fyrirlestur. Orðið ókeypis er ofnotað hugtak. Það þarf að borga fyrir salinn, útbúa aðstöðuna, borga fyrir kostnaði við komu fyrirlesarans o.s.frv. Yfirleitt eru það hinir sem mæta ekki, sem borga fyrir fyrirlestrahaldið en hér eru það þeir sem mæta og njóta fyrirlesturinn. Hvort er sanngjarnara?

"There is nothing one can call free lunch or free education!"

P.S. Hvað er Bjarni Benediktsson að gera sem hægrimaður í dag? Hann þarf ekki fara lengra en í smiðju Davíð Oddsonar til innblásturs.

 

 

 

Íslendingar byggja á sandi

Þetta kom bloggritara í hug er hann velti fyrir sér hvar Íslendingar byggja mannvirki. 

Í fyrsta lagi byggja þeir sjávarþorp þar sem aurskriðu- og snjóflóðahætta er mikil og mörg mannskæð flóð hafa sannað að eigi ekki að byggja.

Í öðru lagi finnst þeim í lagi að setja byggð og orkumannvirki ofan í eldfjalla- og sprungusvæði eins og þeir uppgötvuðu í Kröflu eldunum og eldgosinu í Heimaey Vestmannaeyja á áttunda áratugnum.

Og nú í þriðja lagi byggja þeir hér á suðvestursvæðinu sjávarþorpið Grindavík og Hafnarfjarðarbæ sem allir sérfræðingar vita að hafa verið eldvirk á sögulegum tíma.  Nú hefur það komið í ljós að eldsumbrot hafa hafist og munu verða á Reykjanesskaga um ófyrirséða tíð. Eldgos við Bláfjöll getur sent hraunstrauma í byggðina við Rauðavatn og menn voru svo gáfaðir að byggja heilt hverfi þarna á sprungusvæði.

En hvað um Hafnarfjörð? Nánast allur bærinn er byggður á tiltölulegu ungu hrauni. Þar hefur eldborgin Búrfell verið áhrifavaldur.

Búrfellsgígurinn í Heiðmörk bjó til hraunið sem bærinn stendur á. Hann sendi hraun fyrir sjö þúsund árum sem ýmist er kallað Hafnarfjarðarhraun, Vífilsstaðahraun, Garðahraun eða Gálgahraun. Hraunið næst Búrfelli nefnist Smyrlabúðahraun, Gráhelluhraun og Urriðakotshraun.

En Kapelluhraun og Hvaleyrahraun liggja í gegnum íbúa-og iðnaðarhverfi á Völlunum og niður hjá álverinu og er aðeins 800 ára gamalt (að mér skilst) eða frá Sturlungaöld. Krýsuvíkureldar voru 1151-1188 og bjuggu til Kapelluhraun en hraun rann um Vallarhverfið á 10. öld. Ef horft er á yfirlitsmynd er ekkert sem kemur í veg fyrir að þetta svæði fari aftur undir hraun.

Margir velta fyrir sér hvort Hafnarfjörður sé í hættu. Já Vellirnir eru í hættu að sögn eldfjallafræðings sem varar við frekari byggð suður á bóginn en núverandi bæjarstjóri gaf lítið fyrir þær aðvaranir. En bloggritara skilst svo að Búrfell hafi sigið svo að engin hætta er á að megin byggðin í Hafnarfirði fái yfir sig ný hraun.

Sjá slóð: Hvaðan kemur hraunið sem liggur yfir Hafnarfirði og að hluta til Garðabæ, og kom það allt úr sama gosi?

Ein­faldar stað­reyndir að Vellirnir standi á nýjasta hrauninu

Að lokum segir Þorvaldur Þórðarson eldfjallafræðingur að Vogar á Vatnsleysuströnd sitja á nútímahrauni. Þorvaldur segir að það þurfi stórt gos til að hraun flæði þangað en það sé ekki útilokað.

Reykjanesbær, Garðurinn og Sandgerði eru svo til stikkfrí frá hraunflæði en Hafnir eru á tiltölulega ungu hrauni.

Skoðanakannanir og almenningsálitið

Síðan siðmenningin hefur verið til, hafa ríki og valdhafar beitt markvissum áróðri til að móta álit þegna eða borgara. Frá tímum Súmer og Egypta hafa veggmyndir eða ritað mál verið notað til að hafa áhrif á almenning. Síðan þá hefur ýmislegt bæst við í vopnasafn áróðursmeistaranna. Nútímafjölmiðlar og skoðanakannanna fyrirtæki eru markviss notaðir til að dreifa áróðri.

Meistarar meistaranna í nútíma áróðri voru nasistar og kommúnistar sem gerðu þetta að vísindagrein. En það eru ekki bara stjórnvöld sem reyna að hafa áhrif. Einstaklingar og fyrirtæki hafa bæst við og þeir nýta sér tæki eins og skoðanakannanir til að efla málstað sinn. Kíkjum á þetta og athugum hvort eitthvað sé til í þessu.

Fjölmiðlar eru almennt í eigu einkaaðila. Löngum vitað að auðmenn kaupi sér fjölmiðla til að fá jákvæða umfjöllun, líka á Íslandi. Þeir eru þar með ekki hlutlausir né starfsfólk þeirra. Enginn fjölmiðill er algjörlega hlutlaus. Oft eru þeir í liði með hinum eða þessum og skrifa fréttir eða birta skoðanakannanir sem styðja málstaðinn sem þeir styðja.

Fullyrðing mín að skoðanakannanir og fréttir eru notaðar til að móta almenningsálit er þar með rétt. Svo eru þær sem eru leynilegar (til að kanna á bakvið tjöldin, hvort viðkomandi njóti fylgi og ef niðurstaðan er neikvæð, er hún aldrei birt). Það er einhver sem pantar og greiðir fyrir skoðanakönnun. Hann vill væntanlega fá jákvæð svör.

Hlutdrægar spurningar eru oft markvisst notaðar til að fá "rétt svar". Hópurinn sem er spurður e.t.v. einsleitur, þýðið of lítið o.s.frv.

Fyrirtækin sem gera skoðanakannanir um sama viðfangsefni fá mismunandi niðurstöður úr könnunum sínum. Hvers vegna er það svo?

Fullyrðing um þeir sem eru efstir eiga það skilið, því að þeir eiga mest erindi til fólks stenst ekki. Bloggritari get bent á þrjá frambjóðendur til viðbótar en þá sem baða sig í sviðsljósi fjölmiðla sem myndu sóma sér vel á Bessastöðum en þeir fá EKKI tækifæri vegna hlutdrægni fjölmiðla.

Ótímabærar skoðanakannanir eru birtar; framboðsfrestur ekki einu sinni búinn, búa til sigurvegara og tapara. Engar kappræður farið fram. Þeir sem eru þegar baðaðir í sviðsljósinu fá forskot.

Fólk er hjarðdýr, það velur að vera í vinningsliðinu. Í sumum löndum er bannað að birta skoðanakannanir dögum fyrir kosningar. Af hverju?

Eftir að bloggari skrifaði grein sína er gerð skoðanakönnun á Útvarpi sögu. Þar kemur fram að mikil meirihluti hlustenda treystir ekki skoðanakannanna fyrirtækin, en ég tek þá niðurstöðu með miklum fyrirvara eins og allar aðrar skoðanakannanir. Talandi um skoðanakannanir á Útvarpi sögu, þá eru þær ágæt dæmi um óvísindalega skoðanakannanir og oft þar dæmi um mótandi spurningar.

Traustið er farið á fjölmiðlum og á þeim sem hjálpa til við að móta almenningsálitið og stjórnvöldum almennt. Fólk leitar annars staðar að upplýsingum, það sér í gegnum áróðurinn sem leynt eða ljóst er rekinn af ýmsum aðilum. Það leitar á netið í aðrar upplýsingaveitur en fjölmiðla.

Að lokum. Hér er ágæt grein um hvernig kannanir hafa áhrif á hegðun - sjá slóð: How Polls Influence Behavior

Þar segir í lauslegri þýðingu: "Ný rannsókn eftir Neil Malhotra frá Stanfords Graduate School of Business og David Rothschild hjá Microsoft Research, sýnir að sumir kjósendur skipta í raun um lið (eftir niðurstöður skoðanakannanna) í viðleitni til að finnast þeir vera samþykktir og vera hluti af sigurliði. En rannsóknin kemst líka að þeirri niðurstöðu að meiri fjöldi kjósenda sé að leita að "visku mannfjöldans" þegar þeir meta niðurstöður skoðanakannana og að álit sérfræðinga skipti þá meira máli en jafningja þeirra."

Sum sé, ef sérfræðingurinn segir þetta, þá er það frekar rétt en það sem jafningi minn segir. Hvað er þá eftir af "eigin vali" kjósandans þegar hann lætur aðra stjórna vali sínu?

 

Frægasta og afdrifaríkasta ræða miðalda loksins á íslensku - Ræða Úrbans II

Eins og þeim er kunnugt sem fylgjast með bloggfærslum mínum, skrifa ég um allt milli himins og jarða og helst um það sem mér finnst annað hvort vanta í umræðuna eða skrifa mig til skilnings en það síðara á við um hér.

Ég hef þýtt margar frægar ræður sem hafa breytt mannkynssögunni eða verið tengdar henni. Hér kemur ein fræg ræða, ræða Úrbans II sem hvatti til krossferða, sem ég vissi af en hef aldrei lesið sjálfur eða séð íslenskaða. Kannski er hún til einhvers staðar á íslensku, skiptir engu, hér kemur þýðing mín.

En vandinn er að til eru sex útgáfur af ræðu Úrbans II. Hér kemur ein... eða fleiri, eftir því hvort ég nenni að þýðar þær allar. Innihald ræðunnar skiptir hér höfuðmáli, kannski ekki hvaða útgáfa hennar er hér þýdd.

En hér er hún:

Heimildabók miðalda:

Úrban II (1088-1099):

Ræða haldin við Council of Clermont, 1095 - Sjá slóðina: Medieval Sourcebook: Urban II (1088-1099): Speech at Council of Clermont, 1095 Six Versions of the Speech

Árið 1094 eða 1095 sendi Alexios I Komnenos, keisari Býsans, boð til páfans, Urban II, og bað um aðstoð frá vestrinu gegn  Selúk-Tyrkjum, sem tóku næstum alla Litlu-Asíu frá honum. Í ráðinu í Clermont ávarpaði Urban mikinn mannfjölda og hvatti alla til að fara til hjálpar Grikkjum og endurheimta Palestínu frá yfirráðum múslima. Gerðir ráðsins hafa ekki varðveist, en vér höfum fimm frásagnir af ræðu Urbans sem skrifaðar voru af mönnum sem voru viðstaddir og heyrðu hann.

Útgáfurnar eru eftir:

• Fulcher of Chartres: Gesta Francorum Jerusalem Expugnantium.
• Munkurinn Róbert: Historia Hierosolymitana.
• Gesta Francorum [Verk Franka].
• Balderic frá Dol.
• Guibert de Nogent: Historia quae citur Gesta Dei per Francos.
• Úrban II: Leiðbeiningarbréf, desember 1095.

1.Fulcher of Chartres

[adapted from Thatcher] Here is the one by the chronicler Fulcher of Chartres. Note how the traditions of the peace and truce of God - aimed at bringing about peace in Christendom - ties in directly with the call for a Crusade. Does this amount to the export of violence?

Kærustu bræður: Ég, Urban, hvattur af neyð, með leyfi Guðs yfirbiskups og preláts yfir allan heiminn, er kominn til þessara svæða sem sendiherra með guðlegri áminningu til yðar, þjóna Guðs. Ég vonaðist til að finna yður eins trúan og eins vandlátan í þjónustu Guðs og ég hafði ætlað þér að vera. En ef það er í þér einhver vansköpun eða skökk sem stangast á við lögmál Guðs, með guðlegri hjálp mun ég gera mitt besta til að fjarlægja það. Því að Guð hefur sett yður sem ráðsmenn yfir fjölskyldu sinni til að þjóna henni. Sælir munt þér vera ef hann finnur yður trúan í ráðsmennsku þinni. Þið eruð kallaðir hirðar; sjáðu að þið komir ekki fram sem leiguliðar. En verið sannir hirðar, með skúrka yðar alltaf í höndum þínum. Far þér ekki að sofa, heldur gæt yðar á öllum hliðum hjörðarinnar, sem þér er falin. Því að ef úlfur flytur einn af sauðum þínum fyrir kæruleysi þitt eða vanrækslu, munu þér örugglega missa launin sem Guð hefur lagt fyrir yður. Og eftir að þér hefur verið beisklega barinn með iðrun vegna galla þinna, þá muntu verða ofboðslega yfirbugaður í helvíti, dvalarstað dauðans. Því að samkvæmt fagnaðarerindinu eruð þér salt jarðarinnar [Matt. 5:13]. En ef þér bregst skyldu þinni, hvernig, má spyrja, er hægt að salta það? Ó, hversu mikil þörfin á að salta! Það er sannarlega nauðsynlegt fyrir yður að leiðrétta með salti viskunnar þetta heimska fólk, sem er svo helgað ánægju þessa heims, til þess að Drottinn, þegar hann vill tala við þá, finni þá rotna af syndum sínum ósöltuð og illa lyktandi.  Því að ef hann finnur orma, það er syndir, í þeim, vegna þess að þér hefur vanrækt skyldu yðar, mun hann skipa þeim einskis virði að kasta þeim í hyldýpi óhreinna hluta. Og vegna þess að þér getur ekki endurheimt honum mikla missi hans, mun hann örugglega fordæma yður og reka yður frá kærleiksríkri návist sinni. En sá sem beitir þessu salti ætti að vera skynsamur, forsjáll, hófsamur, lærður, friðsamur, vakandi, guðrækinn, réttlátur, sanngjarn og hreinn. Því hvernig geta fáfróðir kennt öðrum? Hvernig geta hinir lauslátu gert aðra hógværa? Og hvernig geta hinir óhreinu gert aðra hreina? Ef einhver hatar frið, hvernig getur hann þá gert aðra friðsama? Eða ef einhver hefur óhreinkað hendur sínar með ljótleika, hvernig getur hann hreinsað óhreinindi annars? Við lesum líka að ef blindur leiðir blindan munu báðir falla í skurðinn [Matt. 15:14]. En leiðréttið ykkur fyrst, til þess að þér getir, laus við ásakanir, leiðrétt þá sem þér eru undirorpnir. Ef þið viljið vera vinir Guðs, þá gerið með glöðu geði það sem þið vitið að mun þóknast honum. Sérstaklega verður þér að láta öll mál sem snerta kirkjuna stjórnast af kirkjulögum. Og gætið þess að símónía festi ekki rætur meðal yðar, svo að bæði þeir sem kaupa og þeir sem selja [kirkjuembættin] verði barðir með plágum Drottins um þröngar götur og hraktir inn á stað tortímingar og ruglings. Haltu kirkjunni og prestunum í öllum sínum stigum algjörlega lausum við veraldlega valdið. Sjáið til þess að tíund, sem Guði tilheyrir, sé tryggilega greidd af allri afurð landsins; lát þá hvorki selja né halda eftir. Ef einhver grípur biskup skal meðhöndla hann sem útlaga. Ef einhver tekur eða rænir munka, eða klerka eða nunnur, eða þjóna þeirra, eða pílagríma eða kaupmenn, þá sé hann bölvaður. Látið reka ræningja og kveikjumenn og alla vitorðsmenn þeirra úr kirkjunni og sýkna. Ef manni sem gefur ekki hluta af eign sinni sem ölmusu er refsað með helvítis fordæmingu, hvernig á þá að refsa þeim sem rænir öðrum eignum hans? Því svo fór um ríka manninn í fagnaðarerindinu [Lúk 16:19]; honum var ekki refsað af því að hann hafði stolið hlutum annars, heldur af því að hann hafði ekki notað vel það sem hans var.

"Þú hefur lengi séð þá miklu óreglu í heiminum sem þessi glæpir valda. Það er svo slæmt í sumum héruðum þínum, er mér sagt, og þú ert svo veikburða í réttarfarinu, að maður getur varla farið með. veginn dag eða nótt án þess að verða fyrir árás ræningja, og hvort sem er heima eða erlendis er hætta á að maður verði rændur með valdi eða svikum. Þess vegna er nauðsynlegt að endurtaka vopnahléið, eins og það er almennt kallað, sem lýst var yfir. fyrir löngu síðan af vorum heilögu feðrum. Ég áminn og krefst þess að þið, hver og einn, reynið mjög að halda vopnahléinu í ykkar biskupsdæmi. Og ef einhver verður leiddur af yfirlæti sínu eða hroka til að rjúfa þetta vopnahlé, með valdi Guðs og með lögum þessa ráðs skal hann sýknaður."

Eftir að þessum og ýmsum öðrum málum hafði verið sinnt, þökkuðu allir sem viðstaddir voru, klerkar og fólk, Guði og féllust á tillögu páfans. Þeir lofuðu allir dyggilega að halda skipanirnar. Þá sagði páfi, að í öðrum heimshluta væri kristnin að þjást af ástandi, sem væri verra en það, sem nú var nefnt. Hann hélt áfram:

"Þrátt fyrir, Guðs synir, hafið þið lofað ákveðnara en nokkru sinni fyrr að halda friðinn sín á milli og varðveita réttindi kirkjunnar, þá er enn mikilvægt verk fyrir ykkur að vinna. Nýlega kviknað af guðlegri leiðréttingu, verðið þið að beittu styrk réttlætis þíns til annars máls, sem snertir þig jafnt og Guð, því að bræður þínir, sem búa fyrir austan, þurfa á hjálp þinni að halda, og þú verður að flýta þér að veita þeim þá aðstoð, sem þeim hefur oft verið heitið. , eins og flestir hafa heyrt hafa Tyrkir og Arabar ráðist á þá og hafa lagt undir sig yfirráðasvæði Rúmeníu [gríska heimsveldisins] allt vestur að strönd Miðjarðarhafs og Hellespont, sem er kallaður Armur heilags Georgs. Þeir hafa hertekið meira og meira af löndum þessara kristnu og hafa sigrað þá í sjö orrustum. Þeir hafa drepið og hertekið marga, og hafa eyðilagt kirkjurnar og eyðilagt heimsveldið. Ef þér leyfir þeim að halda þannig áfram um stund með óhreinleika, þá verða trúir Guðs mun víðar fyrir árásum þeirra. Af þessum sökum bið ég, eða réttara sagt Drottinn, ykkur sem boðbera Krists að birta þetta alls staðar og sannfæra allt fólk af hvaða stigi sem er, fótgönguliðar og riddarar, fátækir og ríkir, til að bera hjálp til þessara kristnu manna og að eyða þessum viðbjóðslega kynstofni úr löndum vina okkar. Ég segi þetta við þá sem eru viðstaddir, það átti líka við þá sem eru fjarverandi. Þar að auki skipar Kristur það.

"Allir sem deyja á leiðinni, hvort sem er á landi eða sjó, eða í bardaga gegn heiðingjum, munu fá tafarlausa fyrirgefningu synda. Þetta gef ég þeim fyrir kraft Guðs sem mér er falið. Ó, hvílík svívirðing ef svo er. fyrirlitinn og auðmjúkur kynþáttur, sem dýrkar illa anda, ætti að sigra fólk, sem hefur trú á almáttugan Guð og er gert dýrlegt með nafni Krists!Með hvaða svívirðingum mun Drottinn yfirbuga okkur, ef þú hjálpar ekki þeim, sem með okkur, játa kristna trú!Látum þá sem hafa verið óréttlátir vanir að heyja einkastríð gegn hinum trúuðu ganga nú gegn vantrúum og enda með sigri þetta stríð sem hefði átt að hefjast fyrir löngu. Þeir sem lengi hafa verið ræningjar, verða nú riddarar. Þeir sem hafa barist gegn bræðrum sínum og ættingjum berjist nú á almennilegan hátt gegn villimönnum. Þeir sem hafa þjónað sem málaliðar fyrir lítil laun fá nú eilífa launin. Leyfðu þeim sem hafa verið að þreyta sig. bæði á líkama og sál vinna nú að tvöföldum heiður. Sjá! hér til hliðar munu vera sorgmæddir og fátækir, þar á meðal auðmenn; hinum megin, óvinir Drottins, þar á meðal vinir hans. Látið þeir, sem fara, eigi leggja af ferðinni, heldur leigi lönd sín og innheimta fé til útgjalda sinna; Og um leið og veturinn er liðinn og vorið kemur, þá skal hann leggja ákaft á leiðina með Guð að leiðarljósi."

 

Heimild:

Bongars, Gesta Dei per Francos, 1, pp. 382 f., trans in Oliver J. Thatcher, and Edgar Holmes McNeal, eds., A Source Book for Medieval History, (New York: Scribners, 1905), 513-17