Samfélag og saga

Bill O´Reilly, fréttahaukurinn sem hefur greint bandarískt þjóðfélag í 50 ár og þekkir Trump persónulega, segir að Trump sé adrenalínsfíkill.  Hann vill að allt gerist á stundinni og það megi sjá af seinni forsetatíð hans. Trump veit alveg hvað hann vill núna, ekkert er í veginum eins og í síðustu forsetatíð. Leysa átti Úkraínu stríðið á einum degi, taka yfir Grænland með hervaldi ef þeir hlýddu ekki strax o.s.frv.

Þetta er bæði kostur og ókostur. Kostur að vandamálin leysast strax eða farið í þau á stundinni. En ókostur þegar menn eiga við refi eins og Pútín, sem virðist spila undanhalds spilið. Það er að segja hann gefur eftir þar sem það skiptir engu máli (vopnahlé á Svarta hafi), tefur málið því að Rússar eru í sókn og heldur Trump góðum með "vilja" til samningaviðræðna. Spurning hvort Trump hafi þolinmæði í þetta lengi.

Sama gildir um tollastefnu hans. Hún er áhættusöm, því þótt Bandaríkjamenn hafa verið teknir í bakaríið um áratuga skeið í tollamálum, þá er allsherjar tollastríð við alla hættulegt útspil. En hann er eins og áhættu spilafíkillinn, reiðubúinn að taka áhættu.

Stefna hans gagnvart NATÓ mun hafa langvarandi afleiðingar. Trump heldur að Bandaríkjamenn þurfi ekki bandamenn, en það er rangt. Bestu bandamenn hans eru Evrópumenn sem eru núna reiðir og svekktir. Þeir munu hugsa Bandaríkjamenn þeigandi þörf.  Fyrsta sem þeir gera er að hætta að kaupa orrustuþotur frá Bandaríkjunum. Síðan önnur hergögn. Þeir eru þegar byrjaði að huga að öðrum kaupum.

Evrópumenn verða sjálfbærir um eigin varnir, þótt það taki nokkur ár. Bandaríkjamenn munu þurfa á bandamönnum að halda ef þeir fara í stríð við Kína. Munu Evrópumenn koma til aðstoðar, þegar Evrópuherinn er kominn á koppinn og tollastríð geysað í áraraðið? Þetta kallast að skáka sjálfan sig út í horn. Stórveldi eins og Bandaríkin og Róm á sínum tíma, þurfa á bandamönnum að halda. Næsti Bandaríkjaforseti mun ekki getað brúað trúnaðarbrestinn sem nú er orðinn og Bandaríkin og Evrópa eru að fara í sitthvora áttina. Kjarnorkuvopnum í Evrópu verður fjölgað í kyrrþei.

Það er ekki það að Evrópusambandið sé dansandi á rósum, arfa vitlaus orkustefna, innflytendastefna, tæknistefna, miðstýring og  wokismi er að drepa sambandið.  Ráðist er á lýðræðið og málfrelsið með því að taka (eða reyna) hættulega andstæðinga úr umferð eins og sjá má í Frakklandi, Þýskaland og Rúmeníu. Þetta er tilraun sósíaldemókrata sem hafa stjórnað Evrópu um áratuga skeið, til að koma í veg fyrir að hægri jaðarflokkar komist til valda. En á hvaða kostnað? Lýðræðisreglna og málfrelsis?  

Evrópusambandið er marghöfða þurs sem hættulegur öllum sem koma nálægt honum. Valkyrjustjórnin er ESB stjórn og þangað á að reka lýðinn - okkur, inn á næstu árum.  Margoft í sögunni hefur verið reynt að gera Evrópu að einu ríki - heimsveldi. Alltaf hefur þetta endað með að þegar slíkt veldi fellur og þá fellur það með látum og í frumeindir.

Þegar víkingaskip fóru að birtast meðfram ströndum Evrópu á 8. öld vöktu þau bæði undrun og ótta. Norðan menn birtust ekki bara með sverðum, heldur með vörur, tungumál, siði og allt annan lífsstíl. Samfélögin sem þeir hittu kölluðu þá ekki "víkinga" eins og við gerum í dag, heldur gáfu þeim nöfn sem endurspegla hvernig litið var á þá - sem ókunnuga, nágranna, gesti eða gesti sem maður var ekki alveg viss um hvernig ætti að meðhöndla.

Í Englandi voru þeir almennt nefndir Dane – Danir – hugtak sem notað er um alla þá sem koma að norðan, hvort sem þeir voru í raun danskir eða norskir að uppruna. Á Írlandi gerðu þeir greinarmun á dubgaill og finngaill - dökku og ljósu yfirliti útlendingarnir - kannski til að aðgreina þá eftir uppruna, tungumáli eða stíl, eða einfaldlega út frá því hvernig þeir birtust.

Í þýskumælandi héruðum voru þeir kallaðir askomanner - öskumenn - líklega innblásnir af skipum sínum, sem oft voru smíðuð úr öskuviði. Einföld athugun, en samt með næstum ljóðrænum hljómgrunni. Á múslima hluta Spánar var vísað til þeirra sem al-Majus, orð sem gæti þýtt allt frá heiðingjum til dularfullra utanaðkomandi aðila, sem undirstrikar hversu óþekkt bakgrunnur þeirra og trúarbrögð voru í þessum heimshluta.

Í Býsans var þeim fagnað sem málaliðum. Þar voru þeir kallaðir várangoi (Væringjar) og urðu hluti af lífverði keisarans - hinni ægilegu Varangian-vörður. Margir Skandinavar ferðuðust þangað að eigin vali í leit að auði, ævintýrum og heiður. Í Frakklandi voru þeir þekktir sem Normanni – menn frá norðri – nafn sem síðar átti eftir að kennast við Normandí og þeir Normannar  þar sem afkomendur þessara norðlendinga myndu gegna lykilhlutverki í sögu Evrópu sem bestu riddarar Evrópu. Þeir áttu stóran þátt í töku Landssins helga og fleiri landa.

Það er þannig að þegar sagan gerist, eins og hún er að gerast á þessu augnabliki, viljum við festast með í þessu augnabliki og við skynjum ekki að við eru að ganga í gengnum ákveðið þrep í sögunni.

Við erum til dæmis að enda þriðju iðnbyltinguna um þessar mundir (ca. 1950-2000). Í hverju fellst hún? Jú, hún er rafræn og stafræn. Þ.e.a.s. það sem einkennir hana er notkun kísilflaga og tölvur (IBM og Apple), internetið (á 10 áratug 20. aldar) og sjálfvirkni jókst í framleiðslu með vélmenni (ekki gervigreind). Í líftækni eru það uppgötvanir í erfðamengi mannssins og það kort lagt. Lækningar sem þessu fylgir beitt.

Nú er fjórða iðnbyltingin hafin (2000 til dagsins í dag). Hún byggir á gervigreind, sjálfvirkni og stafrænum lausnum. Hún einkennist af gervigreind og gagnagreiningu. Tenging tækja við netið (Internet of Things (IoT) - dæmi, ryksugan þín hugsar! Sjálfkeyrandi bílar og drónar. Tækni hugsa og hreyfa sig sjálfstætt en eftir formúlu. 3D-prentun og efnisvísindi beitt á öllum mögulegum sviðum samfélagsins. Í lækningum er t.d. CRISPR genebreytingar notaðar til umbreyta dýrum og mönnum og lækna.

Velkomin í framtíðina! Hún er núna!

Yfirlögregluþjónn hjá ríkislögreglustjóra segir að ef stríð brytist út gæti lögregla beitt heimildum sínum til að kveða almenning til verkefna undir umsjá lögreglu. Þessi leið hugnast honum betur en hugmyndir um stofnun hers. Sjá slóðir:

Gætu kallað til á hættustund og
Lögregla gæti kallað til fleiri hundruð óbreytta Íslendinga ef allt fer í skrúfuna

Þarna er Karl Steinar Valsson, yfirmaður öryggis- og greiningardeildar ríkislögreglustjóra að vísa til laga um almannavarnir. Sjá í viðhengi hér að neðan.

Með fullri virðingu fyrir manninum, þá er Karl ekki átorítet um herfræði né sérfræðingur um varnarmál. Lögregluskólinn gerir hann ekki að hernaðarsérfræðingi. En honum er velkomið að leggja orð í belg, en hann má þá vænta mótrök. 

Eitt þeirra er að það er arfa vitlaust að kalla út óþjálfaðan almenning, með enga reynslu eða getu til að taka að sér, hvað?, starf hermanna? Það er ekki útskýrt í fréttum. Vonandi er hann að vísa til hjálparsveitarmanna (sem hafa þjálfun í björgunarstörfum en ekki í hermennsku) en ekki óbreyttra borgara en jafnvel þeir eru með enga þekkingu eða getu til að starfa á stríðstímum. Og það er of seint að virkja mannskap eftir á!

Þetta minnir bloggritara á Volkssturm sveitirnar í Berlín 1945. Volkssturm sveitirnar voru stofnað í október 1944 að skipun Adolfs Hitlers og var hugsað sem síðasta varnarlið Þýskalands. Það samanstóð af körlum á aldrinum 16 til 60 ára, sem ekki höfðu þegar verið kallaðir í herinn. Þeir fengu oft litla sem enga herþjálfun og voru oft vopnaðir úreltum eða ófullnægjandi vopnum, eins og skotvopnum frá fyrri heimsstyrjöld eða einföldum skotvopnum eins og Panzerfaust. Þessi "herafli" var stráfelldur enda bara að þvælast fyrir Rauða hernum við yfirtöku Berlín.

Skárri hugmynd væri að stofna hér heimavarnarlið, á stærð við undirfylki sem fengi a.m.k. mánaðarþjálfun árlega á launum en foringjarnir væru atvinnuhermenn. Árlegur kostnaður er um hálfur milljarður króna. Með öðrum orðum væri hér liðsafli, reiðbúinn, á hliðarlínunni, sem hægt er að kalla út á klst. Heimvarnarliðsmenn starfa hina 11 mánuði sem óbreyttir borgara og þessi liðsafli hefði engin áhrif á gangverk íslenskt atvinnulífs. Athugið að varnarmálafjárlög eru núna 6,8 milljarðar króna og hálfur milljarður lítill í því samhengi. Allar Norðurlandaþjóðirnar hafa á að skipa slíkar varaliðssveitir meðfram hefðbundinn herafla en fáir vita af því að samanlagt hafa þær yfir 1 milljón manna undir vopnum í dag.

En nóta bene, það væri skársti kosturinn að stofna hér elítu hersveit um 100 manns. Ef einhver telur það lítið, þá má líta á Navy Seal sérsveitirnar sem ávallt eru fremstir í víglínunni og innihalda átta SEAL Teams sveitir en aðeins eru um 2,400 virkir bardagahermenn innan heildarinnar.

Viðhengi:

"VII. kafli. Borgaralegar skyldur á hættustundu.
19. gr. Almenn borgaraleg skylda.
Það er borgaraleg skylda þeirra sem eru á aldrinum 18–65 ára að gegna á hættustundu, án endurgjalds, starfi í þágu almannavarna í umdæmi þar sem þeir dveljast samkvæmt fyrirmælum er lögreglustjóri gefur, að fengnum tillögum almannavarnanefndar eða ríkislögreglustjóra. Ákvörðun lögreglustjóra má skjóta til [ráðherra]. ¹⁾ [Þessari heimild skal þó ekki beitt nema brýna nauðsyn beri til og önnur vægari úrræði dugi ekki.] ²⁾
Kveðja má þá sem eru á aldrinum 16–18 ára eða eldri en 65 ára til starfs skv. 1. mgr., ef þeir óska þess sjálfir....."

Hvaða eiginleika þyrfti íslenski borgarinn að hafa til teljast nytsamur þátttakandi í þjóðfélaginu? Hvernig var þetta til dæmis hjá Rómverjum? Hjá þeim var hinn góði borgari tengdur hugmyndum um dyggðugt líferni (virtus) og hollustu við ríkið. Hugmyndin um mos maiorum („hefðir forfeðranna“) var afar mikilvæg, sem fól í sér virðingu fyrir hefðbundnum gildum og siðferði.

Góður borgari þurfti að vera Virtus (karlmannleg dyggð): Hugrekki, sjálfsagi og ábyrgð, sérstaklega í hernaði. Pietas (hollusta og skyldurækni) með eiginleikum eins og tryggð við guði, fjölskyldu og ríkið. Þetta fól í sér virðingu fyrir foreldrum, forföðrum og lögum ríkisins. Gravitas (alvörugefni og virðuleiki).Að sýna stöðugleika, ábyrgð og alvöru í öllum aðstæðum. Fides (áreiðanleiki og trúmennska). Að vera heiðarlegur, trúr skuldbindingum sínum og standa við orð sín. Disciplina (agi). Sérstaklega í hernaði, þar sem hlýðni og agi voru talin lykilatriði fyrir góða borgara. Clementia (mildi): Stjórnmálamenn og hershöfðingjar voru hvattir til að sýna mildi gagnvart sigruðum óvinum og samlöndum sínum.

Í Róm var lögð meiri áhersla á skyldur borgarans við ríkið og stöðugleika samfélagsins. Segja má að Rómverjar töldu hinn góða borgara þurfa að vera ábyrgur, hugrakkur, réttlátur og virðulegur. Er þetta eitthvað sem hægt er að heimfæra yfir á nútíma Íslendinginn?  Hvernig var hann á miðöldum og í raun fram yfir árnýöld, því að Íslendingar lásu Íslendingabækurnar og aðrar bækur sem innihéldu lýsingar á þessum dyggðum.

Á miðöldum var hugmyndin um hinn "góða Íslending" mótuð af samfélagsgerð þjóðveldisins, siðferðisgildum norrænna manna og kristinni trú sem festist í sessi eftir kristnitökuna árið 1000.

Dyggðir sem voru mikils metnar í íslensku samfélagi á þeim tíma voru meðal annars drengskapur og heiður (á opinberum vettvangi, t.d. að standa við samninga og heiðurinn var mannorð viðkomandi); hugrekki og hreysti (sem er enn metið eins og sjá má af hversu margir stunda líkamsrækt); ráðsnilld og kænska (kunna leikreglur samfélagsins og geta farið eftir viturlegri stefnumörkun og sýna skynsemi í deilumálum); samlyndi og tryggð (gagnvart fjölskyldunni), hagsýni og þrautseigja (Lífsbaráttan á Íslandi var erfið, svo fólk þurfti að sýna þolgæði og aðlögunarhæfni). 

Síðan komu nýjar dyggðir með kristni á 11. öld. Eftir kristnitökuna var auðmýkt, gjafmildi og miskunnsemi einnig taldar mikilvægar dyggðir. Guðrækni jókst með tímanum, en samt lifðu eldri norrænar dyggðir áfram með kristnum gildum.

Þessar dyggðir má sjá endurspeglast í Íslendingasögum og Sturlunga sögu, þar sem persónur eru dæmdar eftir því hversu vel þær fylgja þessum gildum.

Hvaða dyggðir eru eiginlega eftir í nútíma þjóðfélagi Íslands? Hefur ekki flostnað upp öll mörk og menn fara bara sínu fram? Það má glitra í leifar af ofan greindum dyggðum. 

Barnamálaráðherra sýndi mikinn drengskap að segja af sér er hún lenti í sínu máli og viðhélt mannorði sínu (heiður).

Sjá má auðmýkt, gjafmildi og miskunarsemi enn í dag með sjálfboðastarfi og góðgerðarsamtökum.

En ekki er hægt að sjá þessa eiginleika hjá öllum Íslendingum, af hverju ekki? Vantar að kenna siðferði - heimspeki í grunnskólum? 

Ef börnin læra þetta ekki heima, þá verður skólinn að grípa inn í.  Ef við ætlum að hafa réttlátt þjóðfélag, viturlega stjórnað, þá verðum við að kenna börnunum að verða dyggðugir borgarar.

Þetta náðu Rómverja að gera með sína klassísku menntun sem viðhélt rómversku samfélagi í 1000 ár og lengur. Það er eins og siðbrot hafi átt sér stað og nútíma Íslendingurinn er áttavilltur. Hann hefur óljósar hugmyndir um hvað er gott og rangt, en honum er ekki kennt þetta markvisst.