Samfylkingarmenn vilja leggja fleiri álögur á fátćka háskólanema - örsaga um skóla framfćrslu

Helsta afrek nýs rektors í starfi er ađ leggja auka álögur á fátćka námsmenn (mikil meirihluti ţarf ađ vera á námslánum til ađ fjármagna nám sitt) međ innleiđingu bílastćđisgjalds. Ekki byrjađi ţetta vel, háskólanemar hafa ekki fengiđ bílastćđi vegna bjórtjalda (Októberfest) og hafa ţurft ađ leita inn í hverfi til ađ finna stćđi. Margir nemendur slepptu ađ mćta vegna vandamálsins.  Nú er bjórtjaldiđ fariđ. En eftir er ţriđja flokks bílastćđi, holótt stćđi.

Annađ afrek rektors er ađ standa ekki međ málfrelsinu. Ađgerđaleysi er eins og ţögnin, ákveđiđ samţykki. Ef ofbeldi (ađ hleypa upp fundi er ofbeldi) er leyft óáreitt, ţá hvetur ţađ ofstćkisfólk til verka.  Ekki er fariđ eftir háskólalögum (sjá fyrri grein mína) né siđareglum háskóla Íslands.

Nú á enn ađ höggva í sama knéra. Samfylkingamenn međ fyrrum formanninn, Loga, ćtlar ađ hćkka svo kallađ skráningagjald sem er ekkert annađ en skólagjald. Ef til vill er ţađ ekki hátt, en hćkkun er hćkkun. Hćgt er til dćmis ađ hafa háskólanám gjaldfrjáls, til ađ jafna ađstöđumun nemenda. Ţađ er 800 ára hefđ fyrir ađ greiđa fyrir nám nemenda, byrjađi í latínuskólum biskupsstólanna og kallađist ţađ Ölmusa  og var notađ sem heiti um námsstyrki í formi styrkjakerfa í latínuskólum, sem skiptust í heil-, hálf- og fjórđungsölmusu.

Eftir siđaskipti 1550 voru biskupsstólarnir gerđir ađ eign konungs.  Ţađ ţýddi ađ konungur tók viđ fjármögnun latínuskólanna og ţar međ ađ einhverju leyti viđ hlutverki biskups í ađ sjá nemendum fyrir ölmusu.  Ölmusan lifđi áfram sem hugtak, en nú var hún styrkur sem runnin var úr konungssjóđi í stađ kirkjunnar tekna. Ţetta eitt af örfáu framlagi sem Danir létu renna til Íslendinga, annars var arđrán Dana af Íslandi stöđugt frá 1550 til 1874. Bara tekiđ og tekiđ.

Lítum á á 17. öld og á háskólanám Dana og ÍslendingaÁ 16. öld fóru margir Íslendingar til Kaupmannahafnarháskóla. Ţá hafđi skapast kerfi konungsstyrkja (konungleg ölmusa) fyrir íslenska stúdenta, sem má líta á sem beinan forvera íslenskra námsstyrkja. Ţeir fengu styrki, fćđi og húsaskjól, sumir dvöldu í "Regensen" (gamalt stúdentagarđhús í Kaupmannahöfn).

Á 18. ald varđ kerfiđ skipulegra og fastmótađ. Íslenskir stúdentar gátu fengiđ "heila" eđa "hálfa ölmusu" frá Danakonungi. Sums stađar er talađ um ađ ţeir hafi veriđ á "Kongens Kost". Ţetta var hluti af konunglegu embćttismannakerfi, menntun átti ađ búa til presta og embćttismenn fyrir nýlendur Danakonungs. Međ stofnun Lćrđa skólans í Reykjavík (1805) hélt kerfiđ áfram. Ţar voru ölmusustyrkir kerfisbundnir (heil, hálf og fjórđungsölmusa). Stúdentar sem héldu áfram til Kaupmannahafnar fengu einnig mánađarstyrki frá ríkinu (sjá heimild sem ég vitnađi í áđan).

Í dag fara íslenskir háskólanemar víđa um lönd til náms. Hvers vegna? Jú Háskóli Íslands (og ađrir háskólar) ná ekki ađ fylgja eftir tćkni- og vísindaţróun eđa taka taka á móti nýnema. Ţeir eru of litlir og vanfjármagnađir. Afleiđingin er t.d. ađ lćknisnemar fara ti Slóveníu eđa annarra landa til ađ komast í nám, sama á viđ um ađrar háskólagreinar. Ţeir nemendur ţurfa virkilega ađ hafa fyrir lífinu.  Nćr vćri ađ gera háskólanámiđ ókeypis í anda fyrrar tíđar og koma íslenskt ţjóđfélag á annađ stig tćknivćdds samfélags. 

Logi Einarsson Samfylkingarmađur er ţví ađ misskilja tilgang háskólanáms og ávinninginn af ţví ađ gera Ísland ađ hátćki samfélag.  Ţađ er ekkert óeđlilegt, sósíalistar eins og hann vilja fara endalaust í vasa skattborgara til ađ borga fyrir ýmis gćluverkefni eđa leysa óráđsíu stjórnvalda á öllum sviđum nema ţar sem ţađ skipitr máli. 


« Síđasta fćrsla

Bćta viđ athugasemd

Nauđsynlegt er ađ skrá sig inn til ađ setja inn athugasemd.

Höfundur

Birgir Loftsson
Birgir Loftsson

Er áhugamaður um sögu og samfélag Íslendinga í nútíð og þátíð og tengslum Íslands við umheiminn. Móttó: ,,Hafa skal það sem sannara kann að reynast."

Sept. 2025

S M Ţ M F F L
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30        

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband