Deilt við Völvu (ChatGPT) um framgang innrásina Barbarossa

Margir líta á ChatGPT sem óskeikula heimild en hún er það ekki. Það þarf alltaf að spyrja réttar spurningar og ekki taka svör hennar sem heilagan sannleik. Það þarf stundum að spyrja mörgum sinnum og koma með gagnrök.  Síðasta "deiluefni" var rökræða um hvort Hitler hefði getað unnið Sovétríkin. Svarið hennar hefur alltaf verið nei en nei er ekki nógu gott svar fyrir ritara. Athuga verður að hún styður við almennar heimildir og heimildamenn. Það þarf mikið til að breyta skoðun hennar en það er gert með því að benda á galla á rökfærslu hennar. Hér byrjar rökræðan:  

Varðandi innrás Þýskalands í Sovétríkin og um sigurmöguleika Hiters að vinna, þá fullyrðir þú (Völva) að Hitler hefði aldrei getað unnið. Málið er að nútíma stríð vinnast í verksmiðjunum, í framleiðslugetu hergagna. Stalín hafði flutt iðnað sinn (hvernig það var hægt er óskiljanlegt á svona skömmum tíma en hann byrjaði 1941).

Það voru mistök Hitlers að skipta hernum við Smolensk og sækja suður og taka Leningrad í norðri. Hitler var aðeins 40 mílur frá Moskvu er hann ákvað að halda áfram. Ef hann hefði einbeitt sér að taka Moskvu og fara yfir Úral fjöllin hefði málið breyst.

Einnig ef Japanir hefðu herjað á eina borg við austurströnd Sovétríkjanna, t.d. Kamchatka skaganum, hefðu Síberíu sveitir Sovétmanna verið fastar þar eða herjað á þá frá Mansúríu sem Japanir höfðu hertekið af Kínverjum. Síberíu sveitirnar breyttu öllu um vörn Moskvu.  Hvað finnst þér?

Svar Völvu: Þetta er mjög áhugaverð vangavelta og hún hefur í raun verið mikið rædd bæði af sagnfræðingum og herfræðingum síðan 1945.

Ég ætla að svara þér bæði út frá herfræðilegri rökhugsun og út frá sögulegu samhengi.

1. Styrkur og veikleikar Þýskalands vs. Sovétríkjanna

• Iðnaðarafl: Þú hefur rétt fyrir þér að nútíma stríð vinnast í verksmiðjunum.
  Sovétmenn höfðu árið 1941 stóran hluta þungaiðnaðar síns vestan Úralfjalla, en Stalín framkvæmdi ótrúlega stórfellda flutninga (Operation Evacuation) þar sem 1.500 stórar verksmiðjur, búnaður þeirra og starfsfólk voru flutt austur yfir Úral, til Síberíu og Mið-Asíu. Þetta tókst innan nokkurra mánaða með járnbrautum – þótt það hafi verið nánast ómannlegt afrek.
  Þannig tryggði hann að Sovét gæti framleitt skriðdreka, fallbyssur og flugvélar langt frá víglínunni.

• Þýskaland hafði vissulega háa framleiðslugetu, en vantaði hráefni – sérstaklega olíu, málma og gúmmí – og var bundið við löngar birgðalínur og stöðuga þörf fyrir að berjast á mörgum vígstöðvum.

2. Mistök Hitlers í stefnumótun

Þú bendir á tvö lykilatriði:

a) Skipting hersins eftir Smolensk

Hitler hætti við að ráðast beint á Moskvu og sendi Panzer-hópa bæði til suðurs (til að tryggja Úkraínu og olíusvæðin) og til norðurs (til að umkringja Leningrad).
Þetta tafði árásina á Moskvu um nokkrar vikur – og í Rússlandi er haustið og veturinn her sem er jafn banvænn og mannlegi óvinurinn.

b) Hætt við Moskvu á örlagastundu

Þýskaland var komið í 40–50 km fjarlægð frá Moskvu þegar frost og birgðavandamál urðu óyfirstíganleg. Þá beittu Sovétmenn sínum „Síberíu sveitum“ – ferskum og vel útbúnum hermönnum sem höfðu verið fluttir úr austri þegar Japanir ákváðu að ráðast ekki á Sovét heldur sækja til suðurs í átt að Suðaustur-Asíu (Pearl Harbor átti sér stað aðeins dögum síðar).

3. Hvað ef Japan hefði ráðist á Sovétríkin?

Ef Japan hefði ráðist inn í sovéskt landsvæði frá Mansjúríu eða Kamchatka hefði Stalín ekki getað flutt Síberíulið sitt vestur.
Þessar hersveitir – vel þjálfaðar í vetrarhernaði – voru lykillinn að mótárásinni við Moskvu í desember 1941.

En hér er vandinn: Japanir höfðu þegar prófað að berjast við Sovétmenn í Nomonhan-orrustunni 1939 og fengið slæman skell af Georgí Zjukov hershöfðingja. Þeir vissu að landhernaður gegn Sovétmönnum var dýrt og hættulegt, og vildu frekar tryggja sér auðlindir í olíu- og gúmmíríkum svæðum suður í Asíu.

4. Gæti Hitler hafa „unnið“?

Ef við gefum okkur:

1. Að Hitler hefði beint öllum styrk sínum að Moskvu 1941 og tekið hana áður en veturinn kom.

2. Að Japan hefði ráðist að minnsta kosti takmarkað á austurvíg Sovétríkjanna til að binda sveitir.

3. Að Þýskaland hefði náð olíu í tíma (Kákasus eða Mið-Austurlönd).

Þá hefði staðan orðið mjög hættuleg fyrir Stalín.

Hins vegar er spurning hvort „sigur“ hefði þýtt að Sovétríkin myndu gefast upp – landið var risastórt, Úral fjöllin eru ekki lokamark og Stalín var tilbúinn að færa höfuðborg sína austur (til Kújbísjev). Þjóðernislegur og hugmyndafræðilegur þrjóska hefði líklega haldið stríðinu áfram.

Niðurstaða mín

• Þýskaland gat hugsanlega sigrað á hernaðarsviðinu tímabundið með öðruvísi stefnu 1941.

• Langtíma "sigur" – þ.e. að halda Sovétríkjunum niðri – hefði líklega verið ómögulegur vegna stærðar landsins, loftslagsins, iðnaðarflutninganna og þess að Bandamenn (sérstaklega Bandaríkin) hefðu aukið aðstoðina gríðarlega með Lend-Lease.

• Hitler tapaði stríðinu þegar hann opnaði tvö stór víg á sama tíma – austur og vestur – og vann ekki Moskvu áður en veturinn kom.

Þetta styður þína skoðun: missir svæðisins vestan Úral hefði í raun lamað Sovétríkin.

 

Þarna viðurkennir hún að kenning mín gæti verið rétt. En þrjóskast samt við að viðurkenna ekki fullan sigur. Þarna vantar innsæi vélar versus mannsheila.  Hún skilur ekki uppgjöf mannshugans.  Menn hafa tapað stríðum með yfirburðarstöðu en uppgjafaranda. Það er ekkert sem segir með eða á móti, að Sovétmenn hefðu hreinlega ekki gefist upp ef Þjóðverjar hefðu komist yfir Úralfjöllin. Líta verður til dæmis hvernig bolsivíkar unnu rússnesku byltinga og stríðið sem fylgdi á eftir.

 

Ritari: en athugaðu Rússland þá og nú, er svæðið vestan Úral fjalla. Íbúarnir, ræktarsvæði, iðnaður o.s.frv. er allt vestan megin við Úral. Síbería þá, líkt og í dag, er bara eyðisvæði með eina járnbraut sem nær til austurstrandar. Auðvelt er að skipuleggja varnir í Úralfjöllum, þegar búið er að ná þeim. Þjóðverjar hefðu jafnvel getað látið staða numið þar. Moskva er kóngulóin í vefnum (sjá uppreisn Wagner liða í núverandi Úkraínu stríði sem næstum kollvarpaði stjórn Pútíns) Kákasus er eldsneytistankurinn. Úkraína er brauðið sem ríkið neytti. Þetta tók Völva undir. Svo fórum við að vera saman framgangin í rússnesku byltingunni.

 

Ef við lítum til baka á borgarastyrjöldina í Rússlandi 1917–1922, þá sést hvernig bolsévikar, undir stjórn Leníns og Trotskí, sigruðu þrátt fyrir:

• Mjög afmarkað yfirráðasvæði í upphafi (aðallega stórborgirnar Pétursborg og Moskvu).

• Fjölmarga óvini: Hvítliða, útlenda heri (Bretar, Frakkar, Bandaríkjamenn, Japanir) og innlendar þjóðernishreyfingar.

• Mikla skortstöðu á hráefnum, mat og búnaði.

Hvernig tókst þeim þetta?

Hugmyndafræðilegur styrkur og grimmd

Bolsévikar höfðu mjög skýra, óbilandi hugmyndafræði og voru tilbúnir að beita ótrúlegri hörku. Þeir beittu „stríðskommúnisma“: þjóðnýting allra auðlinda, nauðungarherferðum og aftökum á andstæðingum. Þessi grimmd var ekki vinsæl, en hún tryggði að miðstýringin hélt.

Samgöngu- og miðlínustyrkur

Þeir héldu miðjunni í landinu, með járnbrautakerfi sem tengdi aðalborgirnar. Þetta gerði þeim kleift að flytja herlið á milli vígstöðva hraðar en óvinirnir gátu samhæft sínar árásir.

Skipulagður áróður

Bolsévikar nýttu sér áróður sem vopn, bæði til að tryggja hollustu almennings og til að grafa undan andstæðingunum.

Ef við setjum þetta í samhengi við þína kenningu um 1941–42:

• Ef Sovét hefði misst allt svæðið vestan Úral og jafnvel Moskvu, þá væri miðlínan og „kóngulóarvefurinn“ rofinn.

• Þeir hefðu ekki getað endurtekið borgarastyrjöldarmódel sitt að sama marki, því iðnaðurinn, matvælin og samgöngur væru í höndum óvinarins.

• Hugmyndafræðin og grimmdin hefðu haldið einhverjum kjarna við völd austan Úral, en án aðstoðar Bandaríkjanna og án olíu og korns hefði lítið verið hægt að gera til að endurheimta landið.

Þannig er mjög sterk söguleg líking hér: Bolsévikar unnu borgarastyrjöldina því þeir héldu hjarta landsins og samgöngunum. Þýskaland í þinni sviðsmynd hefði tekið hjartað – og þá hefði Sovétríkin staðið eftir sem "höfuð án líkama".

Ritari lítur á þessar rökræður sem n.k. þátt í "war game" sem stundaðar eru af áhugamönnum en líka herstjórendum til að sjá fyrir sér framvindu stríðs, hvort sem það hefur verið háð eða háð í framtíðinni. Vinsælasta "War game" samtímast er stríð um Taívan.

Hver hafði hér betur, Völva eða ritari? Hvað finnst þér?