Sjóskaðar Færeyinga við Íslandsstrendur - skipstrand Ernestina við Bjarnavík, Selvogi

Stundum erum við fljót að gleyma. Eitt af því eru siglingar Færeyjinga til Íslands fyrr á tíð. Einn af þeim sem hefur haldið þessari sögu uppi er færeyski sagnfræðingurinn Hans Andrias Sölvará (Hans Andrias Sølvará, søgufrøðingur og professari á Søgu- og samfelagsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya). Hér er grein hans þýdd en ritari mun bæta við aukafróðleik í upphafi en fyrsta spurningin sem vaknar, hvenær hófu Færeyingar að sigla til Íslands í einhverju mæli?

Fyrsta þekkta skipulagða ferð færeyskra sjómanna til Íslands hófst seint á 19. öld. Það má minnast þess að árið 1872 var mikilvægt, þegar færeyskt fiskiskip (smack), "Fox", var keypt frá Englandi til djúpsjávarveiða, langt frá því að vera í lagi — og frá þessum tíma hófu Færeyingar að veiða ólöglega á íslenskum hafsvæðum. Í sögulegum frásögnum og greinum er vísað til þessa tímabils sem upphafs skipulagðra færeysk-íslenskra siglinga í fiskveiðiiðnaðinum.

Áður voru siglingar frá Færeyjum til Íslands aðallega óreglulegar, í tengslum við slys, skipbrot eða leiguflutninga. En frá um 1872 hófust verulegar, skipulagðar útflutnings-/fiskileiðir frá Færeyjum til Íslands.

Það er þó mögulegt að meiri samræmi við sögulegar heimildir á færeysku, eða frá færeyskum sagnfræðingum, gæti bent til eldri ferða, en sem stöðluð vísindaleg heimild bendir árið 1872 á sjálft sig. En förum nú í frásögn Hans.

Frá árinu 1882 hafa 70 færeysk skipsslys á Íslandi kostað meira en 400 færeyska sjómenn lífið segir Hans.  En hann tekur eitt dæmi sérstaklega fyrir. Ernestina var eitt af þessum skipum, þar sem eitt bragð sjómannsins Ziska Jacobsen bjargaði 17 mönnum. Hann hafði lært að synda í sundlauginni í Grøv frá 1906.

Árið 1930 var Ziska á Íslandi með skipinu Ernestinu þegar stormur skall á. Ernestina var eitt stærsta færeyska fiskiskipið, sem bræðurnir Jógvan Fríðrikk Kjølbro og Dávur í Gerðum keyptu árið 1927. Þann 3. mars 1930 lagði Ernestina af stað frá Klaksvík til Íslands með 26 menn. Dávur í Gerðum var sjálfur skipstjóri.

Um níuleytið að kvöldi 26. mars lenti Ernestina í slæmu veðri, stormi og bitandi kulda á rifi undir Bjarnavík nálægt Selvogi á Íslandi. Þegar risavaxnar öldur skullu á skipið reyndi áhöfnin að bjarga lífi sínu.

Sumir fóru fram í stefni eða út á sprunguna, á meðan aðrir klifruðu upp í mastrið í rigninguna til að halda sér. Stuttu eftir að Ernestina ýtti við, muldi brotnandi sjór allt fyrir ofan káetuna.

Nokkrir menn voru teknir um borð, á meðan hinir börðust í tíu klukkustundir í gegnum stormasama nóttina. Klukkan sjö að morgni spurði Dávur, sem sat fastur í rigningunni, hvort einhver vildi reyna að synda í land. Ziska, sem sat fastur, hljóp í sjóinn.

Þótt enn væri stormasamt tókst Ziska að synda 100 metrana frá Ernestinu og að klettunum undir Bjarnavíkarbergi, þar sem brimið sópaði honum upp hellinn.

Áhöfninni tókst að fá línu í land, sem Ziska batt utan um klett. Þannig komst stór hluti áhafnarinnar í land. Þeir urðu þess varir að átta menn höfðu skolað á land þessa stormasama nótt.

Ziska tókst einnig að klifra upp lóðrétta klettinn, þaðan sem hann sveipaði línu niður til hinna 17, sem gátu þá lesið sig upp.

Þeir gengu í gegnum þykkan snjó til að leita sér hjálpar. Tveir menn voru svo veikir að þeir þurftu að bera. Annar lést áður en þeir komust á bæ, þar sem þeir fengu hjálp og gistingu.

Daginn eftir fóru Íslendingarnir og hluti áhafnarinnar á vettvang slyssins. Þeir sáu ekkert til Ernest, en brak lá á hlíðinni.

Þrjú lík skoluðu á land. Fjórða líkið fannst nokkru síðar. Slysið kostaði níu menn lífið. Fjórir menn komu aldrei aftur.

Eftir að hafa verið á Íslandi í viku kom áhöfnin til Klaksvíkur með "Queen Alexandrine", sem einnig hafði fjórar kistur. Lík fjögurra manna fundust aldrei. Stór mannfjöldi stóð fyrir framan þá við Stangabrúnina, sorgin var mikil.

400 Færeyingar drukknuðu á Íslandi

Ernestina er eitt af um 70 færeyskum skipsbrotum á Íslandi, sem síðan 1882 hafa kostað meira en 400 færeyska sjómenn lífið.

Á þriðja og fjórða áratugnum einum áttu sér stað 30 færeysk skipsbrot á Íslandi og 258 færeyskir menn fórust á besta aldri. Ekkjur og mörg föðurlaus börn voru eftir.

Áhafnir fiskiskipa komu oft úr nokkrum þorpum og slysin settu djúp spor í færeyska samfélagið, menninguna og trúarlífið, sem breyttist mikið á þessum tíma.

Brjóstmynd af Ziska Jacobsen stendur enn sem tákn þessa dapurlega og erfiða tímabils í sögu færeyska fiskveiða og sem tákn um afrek Ziska á Íslandi árið 1930. Ziska Jacobsen var mjög auðmjúkur maður og hann talaði ekki oft um afrekið sem hann framkvæmdi.

Það er lítill vafi á því að slysið, sem kostaði níu menn á hátindi sínum lífið fyrir augum hans, hefur skyggt á þá staðreynd að Ziska bjargaði 17 mannslífum.

Eftir að Útvarp Færeyja var stofnað árið 1957 voru gerðar nokkrar tilraunir til að fá Ziska Jacbosen til að segja frá afrekinu sem hann framkvæmdi þegar Ernestina lenti suður á landi árið 1930. Ziska slapp undan þar til 10. nóvember 1971, þegar útvarpsmaðurinn Árni Absalonsen tókst að ná Ziska Jacobsen á segulband.

Upptökubúnaðurinn var ekki eins góður þá og hann er nú, og upptakan mótast einnig af því að heyrist að Árni Absalonsen sé fullkomlega meðvitaður um að þetta sé eina tækifærið sem hann fær til að fá Ziska á segulband. Hann ýtir bara á "upptaka" og vonar að allt komi upp.

Hér endar grein Hans en heyra má viðtalið hér í meðfylgjandi hlekk.  Lesa má greina hér í Bragdið hjá Ziska bjargaði 17 av manningini á Ernestinu Ritari biðst afsökunar á lélegri þýðingu.