Danskir sjóræningjar á Íslandi árið 1604

Árið 1604, þegar einokunarverslun Dana var að ná yfirhöndinni á Íslandi og íslenskir höfðingjar höfðu litla beina stjórn á strandhöfnum sínum, kemur upp undarlegt hernaðarlegt fyrirbæri:

Danakonungur veitir leyfi til vopnaðra verslunarflota, skipaðra mönnum sem höfðu áður stundað sjórán við Eystrasalt – og þeir koma til Íslands sem vopnaðir vöruflutningamenn með full rétt til að beita valdi ef viðnám mætti.

Þessir „verslunarmenn“ eru í raun enduruppteknir sjóræningjar ("fribyttere") sem fá konungsbréf um leyfilega vopnaburð. Þeir gista á staðbundnum höfnum (t.d. í Grindavík og í Flatey) og um sumarið 1604 skrá íslenskir bændur ógnanir, mannránstilraunir og gripdeildir þar sem heimamenn urðu að lúta vopnum þeirra.

Heimildir:

1. Kongelige Reskripter og Breve vedr. Island, 1604, Rigsarkivet
   – þar kemur fyrir orðalagið "ret for vordne købmænd at beskytte sig selv med våben mod ufredelige islændinge"
2. Þingbækur Reykjavíkur 1604–1605
   – Kvartanir frá bændum um "menn á skipum sem hefja kasti og reiða byssur"
3. Maritime Violence and Danish Commerce in the North Atlantic, Ársrit Hafnarháskóla (2007)
   – grein um notkun "reformed pirates" í þjónustu konungs í verslunarsvæðum Norðursjávar og Íslands.

Þetta var í raun hernaðarlegt valdframsal til einkaaðila, rétt eins og "privateers" í ensku heimsveldinu – nema á íslensku landsvæði, gegn vilja heimamanna. Þetta er ekki kennt sem sjórán, heldur "verslunartrygging" — en í reynd hernaðarleg stjórn að neðan.