Búríkratía í örríkinu Ísland og þekkingaleysi þingmanna

Byrjum á skrifræðinu. Litlir kóngar og drottningar sem stjórna stofnunum hafa gríðarleg völd. Þeir taka þröngar ákvarðanir út frá hagsmunum stofnana sinna og reglugerðum þeirra. Ákvarðanir þeirra eru kannski réttar en í samhengi máls kolrangar. Tökum nýlegt dæmi. Trjáfelling í Öskjuhlíð.  Há tré ógnuðu aðflugsleið á eina flugbrautina. Bannað var því að nota þá braut og engin undantekning, jafnvel ekki fyrir sjúkraflug. Bannið átti sem sagt að bjarga mögulega mannslífum en ógnaði í raun bráðveiku fólk sem þurfti nauðlega komast undir læknishendur á stundinni. Ekki var kvikað frá "réttu" ákvörðunni.

Annað dæmi er Teigsskógur en ein stofnun, Skipulagsstofnun, kom í veg fyrir að vegur var lagður í gegnum hríslur og runna um árabil. Málið var í "ferli" kerfisins í tvo áratugi! Sjá slóð: 22 og 27/2020 Teigsskógur  Málið leystist á endanum og vegur lagður í gegnum hríslur og runna sem rifist var svo lengi um! Lengi má telja upp hversu möppudýrin, afsakið, skriffinnarnir eru að þvælast fyrir og tefja mál. Er ekki að segja að stofnanir taki ekki á málum, heldur vinnubrögðum þeirra.

Æðstu embættismenn ríkisins, eru kjörnir fulltrúar þjóðarinnar - Alþingismenn, erum margir hverjir óhæfir til starfa. Það er kannski ekki sanngjarnt að kenna kjósendum um mannavalið á Alþingi, því að það eru stjórnmálaflokkarnir sem raða á lista sína. Oftast eru það þeir sem eru þaulsetnastir á fundum og samkundum flokkanna, þeir sem eru í flokksstarfinu daginn út og inn, koma sér í mjúkinn hjá flokksforustunni og uppskera í laun sæti á þingi. Þarna situr þetta fólk og gerir lítið. Það tekur þátt í atkvæðagreiðslum með skýrum skilaboðum frá formanninum hvernig eiga að kjósa.

Nútíma þjóðfélag er flókið, angar þess eru fleiri en fólk almennt grunar. Atvinnulífið er t.d. með ótrúlega flott frumkvöðlastarf sem fáir vita af. En kerfið eða bálknið er stórt og flókið. Það tekur góðan tíma og þekkingu að kunna inn á það.  Margir þingmenn hafa enga þekkingu á stóru málunum og ætla sér ekki að þekkja þau. Þeir kvarta yfir að fá ekki að vaða inn á skítugum skóm á Alþingi, svona til að segja eitthvað!

Svo verður þingmaðurinn að kunna staðsetja sig í tíma og rúmi. Hvað er átt við með því? Jú, það væri til dæmis gott að kunna eitthvað í sögu og félagsfræði. Það er hvernig þetta þjóðfélag sem þeir eru að stjórna virkar og hvernig það hefur orðið svona. Ákvarðanir sem eru teknar í dag, eiga að taka mið af sögunni/reynslunni og varða leiðina inn í nána framtíð. Er nokkurn tímann teknar ákvarðanir og settar í lög, sem varða framtíðina? Þ.e.a.s. ekki bara út frá hvernig tiltekið mál er í dag, heldur hvernig það verður eftir nokkra áratugi?

Tökum dæmi. Kjaramál. Það væri til dæmis frábært fyrir ráðherrann eða þingmanninn að þekkja sögu verkalýðsbaráttunnar, til að skilja kröfur stéttafélaga í dag. Af hverju að krefjast 40 klst stundna vinnuviku? Og af hverju nú 36 klst vinnuviku? Getur verið að þjóðfélagið sé að fara í gegnum fjórðu "iðnbyltinguna" með tilkomu gervigreindarinnar og flest öll störf sem nú eru unnin, hverfa? Hvað á þá að gera?

Með öðrum orðum, Íslendingar þurfa á að halda að inn á Alþingi veljist fólk með mikla menntun (a.m.k. þekkingu) en ekki fólk sem er gott í að sleikja upp forystumenn flokkanna og er gott í bakherbergja makki. Er nokkur furða að þjóðfélaginu er illa stjórnað, ríkissjóður rekinn með halla í góðæri og illæri, innviðir handónýtir og ákvaðanir teknar út frá hagsmunum örminnihlutum og um leið troðið á réttum meirihlutans. Eiginleikar þeirra sem komast á þing, eru nefnilega ekki þeir persónuleika einkenni sem þjóðfélagið þarf á að halda! Heldur þvert á móti og á hinn veginn. Hér er verið að tala um dyggðir og gildi borgarans sem þingmenn eiga að enduspegla. Kem inn á það í næstu grein.

Athugasemdir

[Jóhann Elíasson, 23.3.2025 kl. 12:05]

Hefði ekki verið nær að skoða "sendiráðsmálið í Moskvu" og aðkomu núverandi og fyrrverandi Utanríkisráðherra að því frekar en 35 ára gamalt mál Barna- og Menntamálaráðherra????  Ég held að málefni Barna- og Menntamálaráðherra sé lítið annað en "SMJÖRKLÍPA" til að DRAGA ATHYGLINA frá því sem RAUNVERULEGA skipti máli.  Og það tókst bara ljómandi "vel"...

[Birgir Loftsson, 23.3.2025 kl. 13:55]

Svei mér þá, ef þetta sé rétt hjá þér.  Amma mín var 11 árum eldri en afi. Þau giftust og hér er ég! Smá fuss í sveitinni en langtíma hjónaband. Skammtímaminni Íslendinga  nær bara yfir viku. Auðvelt að plata þá.

[Birgir Loftsson, 23.3.2025 kl. 21:44]

Sé aað Björn Jón er að skrifa á svipuðum nótum en hann segir: 

Þurfum miklu fleiri afburðarmenn

Ég minntist að framan á að þekkingu yrði að mæla með prófum, en þau einu samræmdu próf sem nú eru lögð fyrir íslenska skólanemendur eru haldin á vegum Efnahags- og framfarastofnunarinnar. Umrædd könnunarpróf leiða meðal annars í ljós að stór hluti íslenskra nemenda er ólæs við lok fimmtán ára skólagöngu. Það veldur mér þó enn meira hugarangri að þessar sömu kannanir sýna að mun færri íslensk ungmenni ná afburðarhæfni en jafnaldrar þeirra í nálægum löndum. Þetta er sérlega háskalegt í því ljósi að jafnfámennt þjóðfélag og okkar þarf hlutfallslega á mun fleiri afburðarmönnum að halda en milljónaríkin.

Til eru slík ofurmenni að þeim auðnast að sinna skyldustörfum á sómasamlegan hátt en vinna í hjáverkum afrek sem lifa lengur „en grafletur á grjóti“. Við þekkjum úr okkar sögu slíka snillinga, menn eins og Bjarna Thorarensen sem var yngstur Íslendinga til að ljúka stúdentsprófi, en hann orti kvæði sín í naumum næðisstundum frá embættisönnum. Þvílíka menn höfum við ekki eingöngu átt í hópi embættismanna heldur líka alþýðumanna sem ekki komust til mennta. Nefna má Stephan G. Stephansson sem þrisvar braut land í nýja heiminum. Á andvökunóttum milli stritsins við búskapinn orti hann sín ódauðlegu kvæði.

Til æðstu embætta, svo sem ráðherrastarfa, ættu helst að veljast slíkir afburðarmenn. Gagnrýnin á menntamálaráðherrann fyrrverandi hefur beinst að breyskleika, en Íslendingar hafa um aldir getað fyrirgefið sínum bestu sonum margvíslegar misgjörðir og þannig á það líka að vera.