Af hverju hefur verg framleiðsla ESB minnkað í samanburði við Bandaríkin?

Undanfarin 25 ár hefur almennt verið meiri hagvöxtur í Bandaríkjunum miðað við Evrópusambandið (ESB). Milli 2010 og 2023 var uppsafnaður hagvöxtur 34% í Bandaríkjunum samanborið við 21% í ESB. (Heimild: Polytechnique Insigns).

Þessi mismunur er að miklu leyti rakinn til mismunandi framleiðniaukningar. BNA hefur séð meiri framleiðniaukningu, að hluta til vegna meiri fjárfestingar í nýrri tækni og meiri útgjalda til rannsókna og þróunar. Árið 2022 nam fjárfesting í nýrri tækni 5% af landsframleiðslu í Bandaríkjunum samanborið við 2,8% á evrusvæðinu. Á sama hátt voru útgjöld til rannsókna og þróunar 3,5% af landsframleiðslu í Bandaríkjunum og 2,3% á evrusvæðinu (heimild: Polytechnique Insigns).

Árið 2023 varð munurinn meira áberandi, þar sem hagvöxtur í Bandaríkjunum jókst í 2,5% úr 1,9% árið 2022, en hagvöxtur á evrusvæðinu minnkaði í 0,5% úr 3,4% árið 2022.

Til að brúa þetta bil benda sérfræðingar á að Evrópa þurfi að auka fjárfestingu í tækni og rannsóknum, sem og innleiða skipulagsbreytingar til að auka framleiðni og samkeppnishæfni en það mun sambandið ekki gera. Sjá má það af því að Bandaríkjastjórn er að fá 500 milljarða innspýtingu í gervigreindar greinina og eflaust mun hátt í trilljón dollara fjárfesting Sáda fara í frumkvöðlastarfsemi. Á sama tíma ætlar ESB að setja reglugerðir og stíga á brensurnar gagnvart gervigreindinni.  

Gervigreindin líkt og kjarnorkusprengjan verður ekki stöðvuð og allir vita, ef þeir ná ekki tökum á henni, mun óvinurinn gera það og nýta hana í hernaði.

Evran er ekki beisin heldur. Undanfarin 25 ár hefur evran (EUR) upplifað verulegar sveiflur gagnvart Bandaríkjadal (USD), undir áhrifum af ýmsum efnahagslegum, pólitískum og markaðsþáttum.

Evran var tekin upp árið 1999 og byrjaði á genginu um það bil 1,17 USD. Hins vegar lækkaði hún fljótt, fór niður fyrir jöfnuð við USD og náði lágmarki í um 0,82 USD síðla árs 2000. Þessi lækkun var rakin til efasemda um styrk evrunnar og efnahagslega samheldni evrusvæðisins (heimild: FOREX)

Frá og með árinu 2002 hóf evran styrkingartímabil, knúið áfram af bættum efnahagsgögnum á evrusvæðinu og minnkandi trausti á USD vegna geopólitískrar áhættu og eftirmála dot-com bólunnar. Gengi EUR/USD hækkaði í sögulegu hámarki yfir 1,60 USD í júlí 2008.

Eftir fjármálakreppuna 2008 varð evran fyrir sveiflum, undir áhrifum af skuldakreppum evrusvæðisins og stefnubreytingum bandaríska seðlabankans. Gengi EUR/USD sveiflaðist á þessu tímabili sem endurspeglar óvissa efnahagsumhverfið.

Frá og með árinu 2014 lækkaði evran almennt gagnvart USD, með áberandi sveiflum. Seint á árinu 2022 féll EUR/USD um stund undir jöfnuði í fyrsta skipti í tvo áratugi, undir áhrifum af árásargjarnum stýrivaxtahækkunum Seðlabankans og efnahagslegum áhrifum Rússlands og Úkraínudeilunnar á Evrópu.

Árið 2023 sýndi evran nokkurn bata, þar sem gengi EUR/USD fór hæst í 1,12 USD. Hins vegar, í janúar 2025, hafði gengið lækkað í um það bil 1,03 USD. Þættir sem stuðla að þessari nýlegu lækkun eru væntingar markaðarins um frammistöðu í efnahagsmálum Bandaríkjanna og hugsanlegur vaxtamunur á milli Seðlabanka og Seðlabanka Evrópu.

Gengi Evrunnar hefur verið flöktandi þessi tuttugu og fimm ár. En sósíaldemókratíska stefnan sem hefur stýrt Evrópusambandi svo lengi hefur gengið sér til húðar. Óheiftur innflutningur ólöglegra innflytjenda og ráðaleysi ESB til að ráða við vandann er að valda mikilli óeiningu og ótta Evrópubúa. Óeirðirnar í Bretlandi (sem hefur sömu stefnu og sambandið undir forystu Verkamannaflokksins)og mótmælin í Þýskalandi vegna árása flóttamanna á saklaust fólk, hefur leitt til þess að áður taldir hægri jaðarflokkar eru að ná völdum. Og þeir vilja loka landamærunum og í Þýskalandi munu Þjóðverjar segja sig úr Schengen. Þeir eru þegar búnir að loka landamærunum að hluta til.

Með öðrum orðum verður efnahags- og félagslegur órói framundan og ekki bætir úr skák að græna stefnan er að drepa efnahagsvél álfunnar og þegar er mikill orkuskortur. Hann verður áfram ef ekki verður beygt af dýrum orkukostum eins og vind- og sólarorku og snúa aftur að jarðeldsneyti og gas.

Að lokum. Evrópumenn ættu að passa betur upp á eignir sínar, svo sem Grænland. Trump heldur áfram áróðri sínum um að Grænlendingar "þrái" að gerast Bandaríkjamenn og bullar um að Danir séu óvinveittir ef þeir láti eyjuna ekki af hendi. Á köflum er Trump "búllí" eða eins og það hét einu sinni, hrekjusvín. Það er þá fyrir Dani að standa á fætur og rétta úr sér eins hátt og þeir geta og segja, sem þeir hafa gert, þú færð ekki nestið mitt, bless. Grænlendingar vilja ekki vera Bandaríkjamenn, þótt Trump segi það. Trump Jr. hitti fyllibyttur í Nuuk sem þáðu ókeypis máltíð og lýstu yfir í þakklætisskyni yfir ást sína á Kanann.

Það væri algjör hörmung fyrir Grænlendinga að lenda undir stjórn Bandaríkjanna, það þarf ekki annað en að horfa á örlög indíána og inúíta í Alaska til að sjá að þar er engin björt dögun. Ef eitthvað er, mundu þeir missa menningu sína á methraða og vera útkjálka krummaskuð, talandi á bjagaðri ensku, með MacDonalds á hverju horni í Nuuk.

Og ekki taka Trump á orðunum um hertöku. Grænland er í NATÓ og ekki fer Trump í stríð við Evrópu.

Og P.S. á lokaorðin. Ísland er í miðju Atlantshafi með tvo risa sitthvorum megin við sig. Það þarf að passa sig á að vera ekki troðið undir í darraðadansi stórveldanna sem er framundan.

Athugasemdir

[Ásgrímur Hartmannsson, 26.1.2025 kl. 16:19]

Miðað við mannfjölda, gæði mann-aflans og aðgang að auðlindum, þá ætti Evrópa að  vera ríkari en USA.

En, reglugerðir hindra það.