Guðbrandsbiblían er mikil verðmæti

Gutenberg Biblían

Fyrsta prentaða Biblían í Evrópu, og raunar heiminum, var Gutenberg Biblían, einnig þekkt sem 42 lína Biblían. Hún var prentuð af Johannes Gutenberg í Mainz, Þýskalandi, um 1454-1455. Þetta var fyrsta stóra bókin sem prentuð var með hreyfanlegri leturtækni, sem Gutenberg hafði þróað, gjörbylti framleiðsluferli bóka og markaði upphaf Gutenberg-byltingarinnar og tímabil prentuðu bókarinnar í Evrópu. Upphafið að nýrri upplýsingaöld rétt eins og tölvan er upphafið að nýrri upplýsingaöld.

Gutenberg-biblían er gerð eftir latneskri Vulgata þýðing, eftir texta heilags Híerónýmus, og var prentuð í tveimur bindum. Aðeins um 180 eintök voru framleidd í upphafi, en um 49 heil eða næstum fullbúin eintök voru eftir í dag, sem gerir hana að einni sjaldgæfustu og verðmætustu bók í heimi.

Nýsköpun Gutenbergs lækkaði verulega kostnað við að framleiða bækur og gerði ritað efni aðgengilegra, þó að snemma prentuð verk eins og Gutenberg Biblían hafi enn verið dýr miðað við nútíma mælikvarða.

Hið afskekkta Ísland, aftur á í öllu tilliti, var þó ekki eftirbáti á sviði menningar eða útbreiðslu hiðs ritaða orðs. Jón Arason, síðasti kaþólski biskupinn á Hólum, er talinn vera forvígismaður prentlistar á Íslandi. Hann flutti fyrstu prentsmiðjuna til landsins um 1530. Þetta var mikilvægur áfangi í sögu Íslands, þar sem prentlistin átti eftir að hafa djúp áhrif á íslenskt samfélag, trúarlíf og menningu.

Jón keypti prentsmiðju á ferðalögum sínum í Danmörku eða Þýskalandi og kom henni fyrir á Hólum í Hjaltadal, sem var menntamiðstöð Norðurlands á þeim tíma. Hann átti sér þann draum að útbreiða kaþólskan kristindóm á Íslandi og efla stöðu kirkjunnar með prentuðum ritum.

Og hvað var fyrst prentað og er talið fyrsta prentaða ritið? Jú það er Brevarium Holense (Hólabók) er talið vera fyrsta prentaða ritið á Íslandi. Það var prentað árið 1534 í prentsmiðju Jóns Arasonar. Bókin var latnesk messubók, notuð við kaþólska helgisiði. Hún var einkum ætluð til nota í kaþólskum kirkjum á Íslandi.

Jón Arason varð þó fyrir barðinu á siðaskiptum á Íslandi, þegar lútherska trúin tók við af kaþólsku. Eftir að Jón og synir hans voru teknir af lífi árið 1550 í Skálholti, kom prentsmiðjan undir stjórn lútherskra kirkjunnar manna. Þrátt fyrir að prentunin hafi byrjað á Íslandi undir kaþólskri stjórn, var það með komu lúthersku kirkjunnar sem prentlistin tók að blómstra með útgáfu trúarlegra rita og síðar annarra verka.

Áhrif Jóns Arasonar gættu lengi og gera í raun enn

Þó að Jón Arason hafi verið kaþólskur biskup sem barðist gegn siðaskiptunum, lagði hann grunninn að prentlist á Íslandi, sem síðar stuðlaði að varðveislu íslenskrar tungu og bókmennta í gegnum aldirnar. Meðal merkustu verka íslenskrar prentsögu eru Guðbrandsbiblía og sálmabækur, sem komu á 16. öld.

Guðbrandur Þorláksson biskup og prentsmiðjan á Hólum í Hjaltadal

Guðbrandsbiblían, sem kom út árið 1584, var prentuð í prentsmiðjunni á Hólum í Hjaltadal. Guðbrandur Þorláksson, sem var biskup á Hólum frá 1571 til 1627, hafði yfirumsjón með prentuninni og var helsti forvígismaður þessarar miklu útgáfu. Guðbrandur styrkti og þróaði prentsmiðjuna á Hólum eftir að hún hafði verið stofnuð af Jóni Arasyni nokkrum áratugum áður.

Guðbrandur gerði ýmsar breytingar á prentsmiðjunni og bjó hana betur undir útgáfu stórra verka, svo sem Biblíunnar, sem var fyrsta heildarútgáfan á íslensku. Þessi prentsmiðja á Hólum var mikilvæg menningarmiðstöð á Íslandi og gegndi stóru hlutverki í útgáfu margra trúarlegra og bókmenntalegra verka á Íslandi á 16. og 17. öld.

Guðbrands Biblían

Guðbrandsbiblía, fyrsta heildarþýðing Biblíunnar á íslensku, gefin út árið 1584 af Guðbrandi Þorlákssyni biskupi eins og áður sagði, var merkt menningar- og trúarverk. Þegar hún kom út var hún afar dýr vegna stærðar sinnar, prentunarferlis og fágætis prentaðs efnis á Íslandi.

Talið er að verðið á Guðbrandsbiblíu hafi verið um 2-3 kýr, sem var óvenju hátt verð fyrir flesta á Íslandi á þeim tíma. Til að setja þetta í samhengi hefði hinn almenni Íslendingur, sérstaklega bændur, átt erfitt með að hafa efni á slíkri bók, þar sem kýr voru mikils virði í landbúnaðarsamfélaginu. Þetta þýðir að aðeins kirkjur, klaustur og auðugir einstaklingar hefðu yfirleitt efni á eintaki af Biblíunni. Samkvæmt blaðagrein sem bloggritari finnur ekki ekki aftur, fór eitt eintak af henni á kr. 2,2 milljónir fyrir mörgum árum. Hvað ætli hún kosti í dag?

Guðbrandsbiblía frá 1584