Á Netflix er verið að sýna þáttaröð sem á að kallast saga víkinga - The Vikings. Þar er goðsemdarkennda persóna Ragnar loðbrók höfð sem aðalpersóna. Þetta er ágæt skemmtiefni en er langt frá raunveruleikanum.
Þar er t.d. haldið fram að konur hafi verið víkingar, þ.e.a.s verið stríðskappar. Þetta er eins fjarri veruleikanum og hægt er að hugsa sér. Jú, konur fóru með körlum í víking, enda oft ætlunin að setjast að í herteknu landi, en þær börðust ekki við hlið karlanna. Hlutverkaskipan á þessum tíma var fastmótuð og allir höfðu sitt hlutverk. Menn voru fastir í sinni samfélagsstöðu. Það þarf ekki annað að en að lyfta sverði, taka upp skjöld og fara í hringabrynju til að finna hversu erfitt var að berjast á þessum tíma. Í raun aðeins á færi stælta karlmanna á bestum aldri.
Það eru engar traustar skriflegar vísbendingar úr samtímanum hvorki úr Íslendingasögum, sögulegum frásögnum eða samtímasögum, svo sem konunga sögum eða Sturlungu um að konur hafi tekið þátt í bardaga eða herjað á svipaðan hátt og karlar.
Minnst hefur verið á stríðskonur í goðsögum. Textar eins og Saga Völsunga og Gesta Danorum eru dýrmætir til að skilja menningu og goðafræði víkingatímans, en þeir eru ekki fyllilega áreiðanlegir sem söguleg sönnunargögn. Þessar heimildir gefa innsýn í hugsjónir og skoðanir víkinga um hlutverk kynjanna og stríðsrekstur en ætti að túlka þær með varúð og jafna þær á við áþreifanlegri heimildir eins og fornleifafræði og samtímasögur.
Goðafræði skjaldmeyja og goðsagnakenndra kvenkyns stríðsmanna endurspeglar ekki endilega sögulegan veruleika heldur hugmyndir eða óvenjulegar persónur. Í augnablikinu er hugmyndin um víkingakonur sem stríðsmenn að mestu leyti vangaveltur, á rætur í goðafræði og einstökum fornleifamálum (einu umdeildu fornleifa máli) sem veita ekki óyggjandi sönnun um kvenkyns stríðsmenn í víkingasamfélaginu. Hvað er þetta umdeilda fornleifa mál eða réttara sagt gröf sem á að sýna kvennkyns víking?
Birka gröfin Bj 581 á að heita undantekningartilvik og getur ekki sett reglu eða verið óyggjandi sönnun þess að konur börðust reglulega sem stríðsmenn í víkingasamfélagi. Reyndar bendir eitt dæmi ekki til þess að kvenkyns stríðsmenn hafi verið útbreidd eða viðurkennd norm á víkingaöld og er verið að tala um gröf BJ 581.
Þessi gröf er eitt af tveimur fornleifafræðilegum dæmum (mjög umdeilt) þar sem kona hefur verið grafin með fullt sett af vopnum, venjulega tengt stríðsmönnum. Þessi gröf sker sig einmitt úr vegna þess að hún er einstök í samanburði við langflestar grafir á víkingaöld, sem benda ekki til þess að konur hafi verið útbúnar eða grafnar eins og stríðsmenn. Vopnin hafa t.d. sett í gröfina sem heiðurs staða.
Þessi sérkenni gerir það að verkum að erfitt er að alhæfa um víkingakonur sem hermannastétt. Meirihluti kvenkyns grafa frá víkingaöld inniheldur heimilismuni, skartgripi eða verkfæri sem tengjast heimilislífi frekar en vopn.
Menningarviðmið víkingatímans segja mikla sögu líka. Þó að konur í víkingasamfélagi hefðu umtalsverð félagsleg, efnahagsleg og lagaleg réttindi samanborið við konur í öðrum samtímamenningum, tóku þær yfirleitt ekki þátt í hernaði. Höfðu völd innanstokks en karlarnir riðu á þing og réðu. Flestar sögulegar heimildir og greftrunargögn leggja áherslu á hlutverk kvenna á heimilinu, stjórnun bús og stundum mikilvægar félagslegar stöður, en ekki sem bardagamenn.
Goðsögulegar persónur Valkyrja og skjaldmeyja tákna líklega hugsjóna eða goðsagnakenndar hlutverk frekar en sögulegan veruleika.
Rökræður í kringum Bj 581. Sumir fræðimenn halda því fram að vopnin í Bj 581 gefi ekki endilega til kynna að konan sem þar var grafin hafi verið stríðsmaður sjálf. Hlutirnir gætu hafa haft táknrænan eða trúarlegan tilgang, táknað vald, stöðu eða fjölskyldutengsl frekar en persónulega notkun í bardaga.
Skortur á bardagaáverkum á beinagrindinni vekur spurningar um hvort þessi einstaklingur hafi tekið virkan þátt í bardaga.
Víðtækara fornleifafræðilegt samhengi:
Flestar grafir frá víkingaöld endurspegla skýra skiptingu í hlutverkum og stöðu karla og kvenna, sérstaklega hvað varðar vopn. Karlagrafir innihalda oft vopn, á meðan kvennagrafir eru venjulega búnar hlutum sem tengjast heimilislífi, svo sem lyklum (tákn um heimilisvald) eða textílverkfæri.
Ein einangruð gröf eins og Bj 581, án víðtækari sönnunargagna frá öðrum kvenkyns stríðsgröfum samtímans, er ekki nóg til að gefa til kynna að víkingakonur hafi reglulega tekið að sér bardagahlutverk.
Lítum á þetta út frá sögulegt og bókmenntalegt samhengi. Það er ekki minnst á konur sem stríðmenn í samtímaheimildum eins og Sturlungasögu og aðrar Íslendingasögur. Þess í stað leggja þær áherslu á félagsleg, pólitísk og heimilisleg hlutverk sem konur gegndu, sem voru öflug en ólík hernaði.
Sögulegir textar utan víkingasamfélagsins, eins og frá arabískum og engilsaxneskum áhorfendum, skjalfesta heldur ekki konur sem bardagamenn, sem styrkir þá hugmynd að kvenkyns stríðsmenn hafi verið sjaldgæfir, ef þeir væru til.
Niðurstaðan er einföld
Þó að Bj 581 gröfin sé heillandi og mikilvægur uppgötvun, þá staðfestir hún ekki að kvenkyns stríðsmenn hafi verið regla í víkingasamfélagi. Það er enn undantekningartilvik og víkingasamfélag fylgdi almennt patriarkískum viðmiðum þar sem karlar voru aðal bardagamenn og hlutverk kvenna var að miða við heimilishald og heimilisvald.
Konur voru í nokkrum undantekningum í leiðtoga- eða trúarhlutverkum.
Goðafræði skjaldmeyja og rómantískar hugmyndir um stríðskonur endurspegla líklega hugsjónir víkinga, frásagnir og undantekningartilvik, frekar en sögulegan veruleika. Án frekari sannana styður tilvist eins dæmis eins og Bj 581 ekki þá hugmynd að víkingakonur hafi reglulega tekið þátt í hernaði eða að þær hafi gegnt aðalhlutverki í hernaðaraðgerðum víkinga.
Í blálokin. Það er bara þannig að nútímamenn, á öllum tímum, vilja yfirfæra sinn veruleika yfir á aðra tíma. Í raun getum við aldrei farið fyllilega í spor annarra, hvað þá á öðru tímabili. Kvennfrelsið er tiltölulega ný komið sem og frelsi fyrir alla karlmenn. Stéttskipting hefur verið ráðandi þáttur í samfélögum fortíðarinnar, allt frá því að siðmenning hófst fyrir ca. tíu þúsund árum. Menn hafa því kúgað konur og aðra menn allan þennan tíma. Svona er bara lífið.
Meginflokkur: Bloggar | Aukaflokkar: Saga, Stríð | 26.9.2024 | 07:43 (breytt kl. 10:22) | Facebook
Færsluflokkar
- Bílar og akstur
- Bloggar
- Bækur
- Dægurmál
- Evrópumál
- Fjármál
- Heimspeki
- Íþróttir
- Kjaramál
- Löggæsla
- Menning og listir
- Menntun og skóli
- Saga
- Samfélagsmiðlar
- Samgöngur
- Sjónvarp
- Stjórnlagaþing
- Stjórnmál og samfélag
- Stríð
- Sveitarstjórnarkosningar
- Tónlist
- Trúmál
- Trúmál og siðferði
- Tölvur og tækni
- Umhverfismál
- Utanríkismál/alþjóðamál
- Útvarp
- Vefurinn
- Viðskipti og fjármál
- Vinir og fjölskylda
- Vísindi og fræði
Eldri færslur
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
Af mbl.is
Innlent
- Fundu mann í Ásbyrgi með dróna
- Þórdís ávarpar allsherjarþing SÞ annað kvöld
- Vill breytingar: Ekki tekið ákvörðun um framboð
- Bílaplönum lokað í Reynisfjöru vegna malbikunar
- Spyr Þórdísi um apaflutninga
- Sláandi lítill munur á fylgi Trump og Harris
- Vilja banna leyfislausa djúpfölsun
- Einn fær tvær milljónir
- Heiðra yfirmenn safna sem ákveðið var að loka
- Orkuveitan fær 11 milljarða króna lán
Erlent
- Trump hótar að kæra Google
- Gerðu árás á höfuðstöðvar Hisbollah
- Koma NATO-bækistöðvum fyrir skammt frá Rússum
- Skvettu súpu yfir listaverk Van Gogh
- Netanjahú um SÞ: Fyrirlitlegur farsi
- Á að hafa þegið gjafir gegn greiðum
- Norðmaður eftirlýstur vegna sprengjutilræðis
- Bandarískur eftirlaunaþegi ákærður í Moskvu
- Hægist á Helenu sem er þó enn hættuleg
- Gamlar dagbækur kveikja dómsmáls
Fólk
- Harry Bretaprins öskraði og blótaði
- Maggie Smith látin
- Sæmd riddarakrossi sama dag og hún var úrskurðuð vanhæf til að stýra góðgerðarsjóði
- Fyrsta lag Emils vekur athygli
- Ég heimta endurtalningu
- Halsey á spítala eftir slæmt flogakast
- Kotb kveður skjáinn eftir 26 ár
- Dánarorsök Fatman Scoop gerð opinber
- Laufey bauðst til að kenna íslensku
- Óþekkjanleg á tískupallinum í París
Viðskipti
- Atli Sigurður tekinn við markaðssviði Coca-Cola á Íslandi
- Spá óbreyttum vöxtum en gætu lækkað í nóvember
- Allar forsendur fyrir því að stýrivextir verði lækkaðir
- Verðbólgan lækkar enn
- Spá að fasteignaverð muni lækka að raunvirði
- Félagsbústaðir hækka leigu umfram verðlag
- Hefja formlegt söluferli á Olíudreifingu
- Landsréttur sýknar SKE af kröfu Samskipa
- Geti ekki byggt á heilsukvíða
- Átta sagt upp hjá Arion banka
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Þú ert innskráð(ur) sem .
Innskráning