Illmennið Kristófer Kólumbus

Ég hef áður skrifað um landkönnuðinn og "aðmíráll af opinu hafi" Kristófer Kólumbus og rakið hvernig samskipti hans við innfædda voru háttuð. Ólíkt sumum öðrum landkönnuðum, leiddu landafundirnir hins nýja heims til þjóðamorða og upphafs þrælahalds í Ameríku. 

Hann var ekki eins og litla barnið með eldspítur sem kveikti óvart í húsinu, heldur var hann vísvitandi að kveikja bál. Saga hans og annarra hefur kennt mér að oft eru tvær útgáfur af sama manni.

Önnur er hin opinbera útgáfa, sem lýsir dýrlingi eða harðstjóra. Svo er það hin útgáfan, af manni með einkalíf sem kannski þolir ekki dagsljósið. Richard Wager er eitt dæmi, en hann var annálaður gyðingahatari. Flestir gyðingar hafa tekið hann í sátt vegna tónlistar hans en hunsa manninn. Annað dæmi er Martein Luther King, sem var svartur mannréttindafrömuður í Bandaríkjunum og barðist fyrir mannréttindum svarts fólks. Hann var frábær leiðtogi en skúrkur í einkalífinu enda annálaður kvennamaður.

Hvernig á að dæma slíkt fólk?  Ekki hægt. Við verðum að taka það með öllum sínum göllum og kostum. Ekki er hægt að afskrifa það úr mannkynsögunni, það væri sögufals (sem nú er stundað í Bandaríkjunum). Þetta fólk hafði áhrif á mannkyns söguna, því verður ekki breytt.

Hér kemur góð grein sem ég þýddi og ber heitið 9 ástæður fyrir því að Kristófer Kólumbus var morðingi, harðstjóri og skúrkur. Hann flokkast seint í hóp dýrlinga.

Sjá slóðina: 9 reasons Christopher Columbus was a murderer, tyrant, and scoundrel og undirtitilinn "Why do we even celebrate Columbus Day?" Höfundur virist vilja afmá minningu hans. En það er varasamt. Því að burtséð frá persónunni gerðist þetta:

1) Ný heimsálfa uppgötvaðist sem breytti heimsögunni.

2) Gamli heimurinn og hinn nýi tengdust í fyrsta sinn í mannkynssögunni.

Ef Kólumbus hefði ekki fundið Ameríku (á eftir Íslendingum), þá hefði heimsálfan hvort sem fundist fyrr eða síðar, siglingatæknin var orðin það góð.  Víkingaskipið góða var hafskip sem hægt var að nota til að komast á milli heimsálfa en svo var einnig farið með skip 15. aldar sem voru orðin hafskip.

Ekki var bara siglt til Ameríku og hún uppgötvuð, heldur var Afríka og Asía tengd við Evrópu með nýrri siglingaleið suður fyrir Afríku. Misjafnlega gott kom úr þeim samskiptum en sögunni verður ekki breytt úr þessu.

En frumbyggjar Ameríku voru mjög óheppnir með þá þjóð sem uppgötvaði þá. Spánverjar, eftir margra alda landvinninga baráttu við Mára á Spáni, voru harnaðir af þeim átökum og miskunarlausir. Það er engin tilviljun að þegar floti Kólumbusar sigldi úr höfn 1492, var síðasta vígi Mára sigrað í Granada.  Spánverjar hreinlega héldu áfram grimmilegum landvinningum sínum, en nú í nýjum heimi.  Milljónir manna voru hrepptir í ánauð, drepnir eða féllu fyrir hendi nýrra sjúkdóma.

Áætlað er að við fyrstu landvinninga Spánverja í Ameríku hafi allt að átta milljónir frumbyggja látist, fyrst og fremst vegna útbreiðslu Afró-Eurasíusjúkdóma. Á sama tíma leiddu stríð og grimmdarverk sem Evrópubúar háðu gegn frumbyggjum Bandaríkjanna einnig til milljóna dauðsfalla. Misþyrmingar og dráp á frumbyggjum héldu áfram um aldir, á öllum svæðum í Ameríku, þar á meðal þeim svæðum sem myndu verða Kanada, Bandaríkin, Mexíkó, Argentína, Brasilía, Paragvæ, Chile.

Hér kemur þýðingin:

1) Kólumbus rændi karabíska konu og gaf henni skipverja til að nauðga

Bergreen vitnar í Michele de Cuneo, sem tók þátt í öðrum leiðangri Kólumbusar til Ameríku (bls. 143):

     Meðan ég var í bátnum, náði ég mjög fallegri konu, sem Drottinn aðmíráll [Kólumbus] gaf mér. Þegar ég hafði farið með hana í klefann minn var hún nakin — eins og þeir voru siður. Ég fylltist löngun til að taka ánægju mína með henni og reyndi að fullnægja löngun minni. Hún var ófús og kom svo fram við mig með nöglunum sínum að ég vildi að ég hefði aldrei byrjað. Ég tók þá reipi og þeytti hana fast, og hún gaf frá sér svo ótrúleg öskur að þú hefðir ekki trúað þínum eyrum. Að lokum komumst við að því, ég fullvissa þig um, að þú hefðir haldið að hún hefði verið alin upp í hóruskóla.

2) Á eyjunni Hispaniólu skar meðlimur í áhöfn Kólumbusar opinberlega af eyru indíána til að stuða aðra til undirgefnis

Eftir árás meira en 2.000 indíána lét Kólumbus undirherja sinn, Alonso de Ojeda, færa sér þrjá indjána leiðtoga, sem Kólumbus skipaði síðan opinberlega að hálshöggva. Ojeda skipaði einnig mönnum sínum að grípa annan indjána, koma með hann í mitt þorpið sitt og „klippa af honum eyrun“ í hefndarskyni fyrir að indíánar hafi ekki verið hjálpsamir Spánverjum þegar þeir byrðu læk einn. (Bergreen, 170-171)

3) Kólumbus rændi og þrælaði meira en þúsund manns á Hispaniólu

Samkvæmt Cuneo fyrirskipaði Kólumbus að 1.500 karlar og konur yrðu teknar, sleppti 400 og fordæmdi að 500 yrðu sendir til Spánar og 600 til viðbótar til þrældóms af spænskum mönnum sem eftir voru á eyjunni. Um 200 af þeim 500 sem sendir voru til Spánar fórust í ferðinni og var þeim hent af Spánverjum í Atlantshafið. (Bergreen, 196-197)

4) Kólumbus neyddi indíána til að safna gulli fyrir sig ella deyja

Kólumbus skipaði öllum indíánum eldri en 14 að gefa Spánverjum mikið magn af gulli,  ella deyja. Þeir sem voru á svæðum án mikið gull fengu að gefa bómull í staðinn. Þátttakendur í þessu kerfi fengu "stimplað kopar- eða koparmerki til að bera um hálsinn í því sem varð tákn um óþolandi skömm." (Bergreen, 203)

5) Um 50.000 indíánar frömdu fjöldasjálfsmorð frekar en að hlýða þeim spænsku

Bergreen útskýrir, blaðsíðu 204:

     Indíánarnir eyðilögðu brauðbirgðir sínar svo að hvorki þeir né innrásarmennirnir gætu borðað af þeim. Þeir hentu sig fram af klettum, þeir eitruðu fyrir sér með rótum og þeir sveltu sig til dauða. Kúgaðir af hinni ómögulegu kröfu um að afhenda skatta af gulli gátu indíánarnir ekki lengur hirt akra sína eða séð um sjúklinga sína, börn og gamalmenni. Þeir höfðu gefist upp og framið fjöldasjálfsmorð til að forðast að verða drepnir eða teknir af kristnum mönnum og til að forðast að deila landi sínu með þeim, ökrum sínum, lundum, ströndum, skógum og konum: framtíð þjóðarinnar.

6) 56 árum eftir fyrstu ferð Kólumbusar voru aðeins 500 af 300.000 indíánum  eftir á Hispaniólu

Mannfjöldatölur frá því fyrir 500 árum eru óneitalega ónákvæmar, en Bergreen áætlar að íbúar Hispaniólu hafi verið um 300.000 árið 1492. Á árunum 1494 til 1496 létust 100.000, helmingur vegna fjöldasjálfsvíga. Árið 1508 var fólkið komið niður í 60.000. Árið 1548 var talið að það væru aðeins 500 manns.

Skiljanlega flúðu sumir innfæddir til fjalla til að forðast spænsku hermennina, aðeins til að láta menn Kólumbus elta sig uppi með hunda. (Bergreen, 205)

7) Kólumbus var líka hræðilegur við Spánverja undir hans stjórn

Þó að það fölnaði í samanburði við glæpi hans gegn Karíbabúum og Taino-indíánum, var stjórn Kólumbusar yfir spænskum landnemum einnig grimm. Hann skipaði að minnsta kosti tugi Spánverja „að vera hýddir á almannafæri, bundnir um hálsinn og bundnir saman við fæturna“ fyrir að skipta gulli fyrir mat til að forðast hungur. Hann bauð að skera út tungu konu fyrir að hafa "talað illa um aðmírállinn og bræður hans."

Önnur kona var „afklædd og sett á bakið á asna … til að verða ... hýdd“ sem refsing fyrir að segjast ranglega vera ólétt. Hann „skipaði að Spánverjar yrðu hengdir fyrir að stela brauði“ (Bergreen, 315-316). Bergreen heldur áfram:

     Hann bauð meira að segja að skera eyru og nef af einum ódæðismanni, sem einnig var hýddur, hlekkjaður og rekinn frá eyjunni. Hann skipaði hendi káettudrengs neglda á almannafæri á staðinn þar sem hann hafði dregið gildru úr á og veitt fisk. Hýðing vegna minniháttar innbrota áttu sér stað með ógnvekjandi tíðni. Kólumbus skipaði einum brotamanni að fá hundrað svipuhögg - sem gætu verið banvæn - fyrir að stela kindum og öðrum fyrir að ljúga um atvikið. Óheppinn náungi að nafni Juan Moreno fékk hundrað svipuhögg fyrir að hafa ekki safnað nægum mat fyrir matarbúr Kólumbusar.

8) Landnámsmenn undir stjórn Kólumbusar seldu 9 og 10 ára stúlkur í kynlífsþrælkun

Þessa viðurkenndi hann sjálfur í bréfi til Doña Juana de la Torre, vinkonu spænsku drottningarinnar: „Það eru fullt af söluaðilum sem fara að leita að stelpum; þeirra sem eru frá níu til tíu eru nú eftirsóttar og fyrir alla aldurshópa. greiða þarf gott verð."

9) Indíánskir þrælar voru hálshöggnir þegar spænskir fangarar þeirra nenntu ekki að leysa þá

Benjamin Keen, sagnfræðingur um landvinninga Spánverja í Ameríku, benti á að margar heimildir staðfestu frásagnir af „þreyttum indíánum - burðarmönnum, hlekkjaðir um hálsinn, en Spánverjar höfðu höfuðin skorið frá líkama sínum svo þeir þurftu ekki að stoppa til að leysa þá.

---

Svo halda menn að þjóðarmorð hafi bara verið einkenni 20. aldar með þeim harðstjórum Hitler, Stalín og Maó.  Mannkynssagan er uppfull af sögum um þjóðarmorð.

Á að halda áfram hátíðlega Kólumbuardegi? Kannski mætti breyta heitinu úr Kólumbuardegi í landafundadag Ameríku? Eða skipta um persónu og kenna daginn við Leif hepnna (sem er vel þekktur vestan hafs) eða Þorfinn karlsefni? Ég veit það ekki, dæmi hver fyrir sig.

Kólumbusardagur er haldinn hátíðlega 2. október hvert ár í Bandaríkjum.