Ávarp Abraham Lincoln í Gettysburg 1863 - svokallaða Gettysburgarávarp

Þann 19. nóvember 1863, fjórum mánuðum eftir orrustuna við Gettysburg, var haldin athöfn á staðnum í Pennsylvaníu til að vígja kirkjugarð fyrir látna Sambandshermenn. Úrslit orrustunnar voru Norðurríkin í vil, en þau komu með miklum kostnaði — um 23.000 Sambandsmanna særðust eða létust og 23.000 Suðurríkjamanna (samtals tæplega 8.000 drepnir, 27.000 særðir og 11.000 saknað). Við vígslu kirkjugarðsins í nóvember 1863 fundu ræðumenn dagsins sig tilneyddir að finna réttu orðin til að minnast þeirra sem fórust í blóðugustu orrustu borgarastyrjaldarinnar.

Aðalræðumaðurinn var Edward Everett, fyrrverandi öldungadeildarþingmaður Bandaríkjanna, ríkisstjóri Massachusetts og forseti Harvard. Lincoln forseta hafði verið boðið að koma með „nokkrar viðeigandi athugasemdir“ við vígslu kirkjugarðsins. Um 15.000 manns heyrðu ræðu hans.

Minna en 275 orð að lengd, þriggja mínútna löng, skilgreindi Gettysburg ávarp Lincolns merkingu eða þýðingu borgarastyrjaldarinnar. Með hliðsjón af hugmyndum Biblíunnar um þjáningu, vígslu og upprisu lýsti hann stríðinu sem mikilvægum kafla í alþjóðlegri baráttu fyrir sjálfsstjórn, frelsi og jafnrétti. Lincoln sagði mannfjöldanum að þjóðin myndi „öðlast nýja fæðingu frelsis og að stjórn fólksins, af fólkinu, fyrir fólkið mun ekki farast af jörðinni. Hann sagði að sambandið yrði að vera áfram tileinkað „hinu mikla verkefni sem fyrir höndum er“ með „aukinni hollustu við þann málstað sem“ hinir látnu hefðu veitt „sína síðustu fullu hollustu“.

Í stuttu ávarpi sínu heiðraði Lincoln hina föllnu látnu og setti fram fórnir hermannanna og stríðið sjálft sem nauðsynlegt til að þjóðin lifði af.

Þann 1. júní 1865 vísaði öldungadeildarþingmaðurinn Charles Sumner til frægustu ræðu sem Abraham Lincoln forseti hefur haldið. Í lofræðu sinni um hinn fallna forseta kallaði hann Gettysburg-ávarpið „minnisvarða athöfn“. Hann sagði Lincoln hafa rangt fyrir sér að "heimurinn muni lítið eftir því, né muna lengi hvað við segjum hér." Frekar, sagði þingmaðurinn frá Boston: "Heimurinn tók strax eftir því sem hann sagði og mun aldrei hætta að muna það. Orrustan sjálf var minna mikilvæg en ræðan."

Þekkt eru fimm afrit af ræðunni með rithönd Lincolns, hvert með örlítið breyttum texta, og kennt við fólkið sem fyrst tók við þeim: Nicolay, Hay, Everett, Bancroft og Bliss. Tvö eintök voru greinilega skrifuð áður en ræðuna var flutt, þar af annað líklega leseintakið. Þau sem eftir voru, voru gerð mánuðum seinna fyrir viðburði hermanna. Þrátt fyrir miklar dreifðar sögur um hið gagnstæða, gerði forsetinn ekki  eintak um borð í lest til Gettysburgar. Lincoln undirbjó vandlega helstu ræður sínar fyrirfram. Fleiri útgáfur af ræðunni birtust í dagblöðum þess tíma, sem jók á ruglingi nútímans um hinn opinbera texta.

Ræða Lincolns

Fyrir áttatíu og sjö árum síðan stofnuðu forfeður okkar nýja þjóð í þessari heimsálfu, getin í Frelsi og helguð þeirri tillögu að allir menn séu skapaðir jafnir.

Nú erum við í mikilli borgarastyrjöld, sem reynir á hvort þessi þjóð, eða einhver þjóð sem er þannig hugsuð og svo holl, geti lengur staðist. Okkur er mætt á stórum vígvelli þess stríðs. Við erum komin til að vígja hluta af þeim velli, sem síðasta hvíldarstað fyrir þá sem hér gáfu líf sitt til þess að sú þjóð gæti lifað. Það er alveg viðeigandi og eðlilegt að við gerum þetta.

En í stærri skilningi getum við ekki helgað -- við getum ekki vígt-- við getum ekki helgað -- þessa jörð. Hinir hugrökku menn, lifandi og dauðir, sem börðust hér, hafa vígt það, langt yfir okkar fátæku valdi til að bæta við eða draga úr. Heimurinn mun ekki minnast og mun ekki  muna lengi hvað við segjum hér, en hann getur aldrei gleymt því sem þeir gerðu hér. Það er frekar fyrir okkur hina lifandi að helga hér því óloknu verki sem þeir sem börðust hér hafa fært svo göfuglega fram. Það er frekar fyrir okkur að tileinka því mikla verkefni sem fyrir okkur liggur - að frá þessum heiðruðu látnu [hermenn] tökum við aukna hollustu við það mál sem þeir veittu sína síðastu fullu hollustu fyrir - að við hér erum mjög staðráðin í því að hinu látnu mun ekki hafa dáið til einskis - að þessi þjóð, undir Guði, muni hljóta nýja fæðingu frelsis - og að stjórn fólksins, af fólkinu, fyrir fólkið, mun ekki farast af jörðinni.

Abraham Lincoln

19. nóvember, 1863

 

https://www.abrahamlincolnonline.org/lincoln/speeches/gettysburg.htm