Sinar friðar, 1946 - Járntjaldsræðan

Hér kemur ein af frægari ræðum Winston Churchill sem nefnist á ensku Sinews of Pieace (Sinar friðar) Járntjaldsræðan fræga - sem hann flutti rétt eftir lok seinni heimsstyrjaldar.

Hér kemur bakgrunnsaga ræðunnar og ræðan sjálf. Ég veit ekki til þess að þessi ræða né aðrar ræður sem ég hef nú þýtt og birt hér á blogginu, hafi komið út á íslensku. Mér finnst þessi ræða eiga skilið að vera birt í íslenskri þýðingu, þótt hún sé af vanefni þýdd af manni, sem er ekki þýðandi að starfi. En læt hana samt "gossa", því ég óttast að nýtt járntjald sé fallið.

Bakgrunnur ræðunnar

Þann 5. mars 1946 fóru þeir Winston Churchill og Harry Truman forseta til lítils bæjar, Fulton, Missouri, í miðvesturríkjunum og þar í þessu litla bæ og í háskólaíþróttahúsi flutti Churchill hið frægasta ávarp sitt eftir síðari heimsstyrjöldina - "Sinar friðarins." Ef einhver veit ekki hva sinar eru, þá tengja þær vöðva við bein.

Sinar friðar

Það gladdi mig að koma til Westminster College síðdegis í dag og þið sláið mig gullhamra með því að gefa mér gráðu. Nafnið „Westminster“ er mér einhvern veginn kunnuglegt. Ég virðist hafa heyrt um það áður. Reyndar var það í Westminster sem ég fékk mjög stóran hluta af menntun minni í stjórnmálum, í díalektík, orðræðu og einum eða tveimur öðrum hlutum. Reyndar höfum við bæði verið menntuð á sömu, eða svipuðum vega, eða, alla vega, skyldum stofnunum.

Það er líka heiður, kannski nánast einstakur, fyrir einkagest að vera kynntur fyrir fræðilegum áhorfendum af forseta Bandaríkjanna. Innan um þungar byrðar sínar, skyldur og ábyrgð - ósótt en ekki vikið frá - hefur forsetinn ferðast þúsund kílómetra til að heiðra og efla fund okkar hér í dag og gefa mér tækifæri til að ávarpa þessa ættingja þjóð, sem og mína eigin, landsmenn handan við hafið og kannski einhver önnur lönd líka. Forsetinn hefur sagt yður, að það sé ósk hans, þar sem ég er viss um að hún er þín, að ég hafi fullt frelsi til að gefa sanna og trúa ráðgjöf mína á þessum áhyggjufullu og torkennilegu tímum. Ég mun svo sannarlega nýta mér þetta frelsi og finnst mér réttara að gera það vegna þess að hvers kyns persónulegri metnaði sem ég kann að hafa borið í brjósti á mínum yngri dögum hefur verið fullnægt umfram villtustu drauma mína. Ég leyfi mér þó að taka það skýrt fram að ég hef ekkert opinbert erindi að gegna eða stöðu af neinu tagi og að ég tala bara fyrir sjálfan mig. Hér er ekkert nema það sem þið sjáið.

Ég get því leyft huga mínum, með lífsreynsluna að baki, að leika um vandamálin sem steðja að okkur á morgni algjörs vopnasigurs okkar, og reyna að ganga úr skugga um með hvaða styrk ég hef um það sem áunnist hefur með svo miklar fórnir og þjáningar skulu varðveitt til framtíðar til dýrðar og öryggis mannkyns.

Bandaríkin standa á þessum tíma á hátindi síns sem heimsveldi. Þetta er hátíðleg stund fyrir bandaríska lýðræðið. Því að með forgang að völdum fylgir líka ógnvekjandi ábyrgð gagnvart framtíðinni. Ef þú lítur í kringum þig, verður þú ekki aðeins að finna fyrir þeirri skyldutilfinningu sem þú hefur fullnægt heldur einnig þú verður að finna fyrir kvíða svo að þú fallir ekki undir afreksstig. Tækifærin eru hér núna, skýr og skínandi fyrir bæði lönd okkar. Að hafna því eða hunsa það eða slíta það í burtu mun koma yfir okkur allar hinar löngu ásakanir síðari tíma. Nauðsynlegt er að stöðugleiki hugarfars, þrautseigja tilgangsins og stórkostlegur einfaldleiki ákvörðunar leiði og stjórni hegðun enskumælandi þjóða í friði eins og þær gerðu í stríði. Við verðum, og ég tel að við munum, sanna að við erum jöfn gagnvart þessari alvarlegu kröfu.

Þegar bandarískir hermenn nálgast alvarlegar aðstæður eru þeir vanir að skrifa í höfuðið á tilskipun sinni orðin „Heildarstefnumótun“. Það er speki í þessu, þar sem það leiðir til skýrleika hugsunar. Hver er þá heildarstefnumótunin sem við ættum að skrifa í dag? Það er ekkert minna en öryggi og velferð, frelsi og framfarir, allra heimila og fjölskyldna allra karla og kvenna í öllum löndum. Og hér tala ég sérstaklega um hin aragrúa kotbýla- eða fjölbýlishúsa þar sem launamaðurinn reynir innan um slys og erfiðleika lífsins að vernda eiginkonu sína og börn frá neyð og ala fjölskylduna upp í ótta Drottins eða eftir siðferðilegum hugmyndum sem gegna oft öflugu hlutverki sínu.

Til að veita þessum óteljandi heimilum öryggi, verður að verja þau fyrir hinum rösklegu ræningjum tveimur, stríði og harðstjórn. Við þekkjum öll þær skelfilegu truflanir sem hin venjulegu fjölskylda er steypt í þegar bölvun stríðsins svíður yfir fyrirvinnuna og þá sem hann vinnur fyrir og sér fyrir. Hræðilegar rústir Evrópu, með allri sinni horfnu dýrð, og stórra hluta Asíu blasir við okkur. Þegar fyrirætlanir vondra manna eða árásargjörn hvöt voldugra ríkja leysa upp umgjörð siðmenntaðs samfélags yfir stór svæði, stendur auðmjúkt fólk frammi fyrir erfiðleikum sem það getur ekki ráðið við. Fyrir það er allt brenglað, allt er brotið, jafnvel malað til kvoða.

Þegar ég stend hér þetta rólega síðdegi fer hrollur um mig við að sjá fyrir mér hvað er í raun og veru að gerast fyrir milljónir núna og hvað er að fara að gerast á þessu tímabili þegar hungursneyð situr um jörðina. Enginn getur reiknað út það sem kallað hefur verið „ómetna upphæð mannlegs sársauka“. Æðsta verkefni okkar og skylda er að verja heimili almúgans fyrir hryllingi og eymd annars stríðs. Um það erum við öll sammála.

Bandarískir hernaðarfélagar okkar, eftir að hafa boðað „heildarstefnumótun“ sína og reiknað út tiltæk úrræði, halda alltaf áfram í næsta skref — nefnilega „aðferðina“. Hér er aftur víðtæk sátt. Heimssamtök hafa þegar verið sett á laggirnar í þeim aðaltilgangi að koma í veg fyrir stríð. U.N.O., arftaki Þjóðabandalagsins, með afgerandi viðbót Bandaríkjanna og allt sem það þýðir, er þegar að störfum. Við verðum að ganga úr skugga um að starf þess sé frjósamt, að það sé veruleiki en ekki sýndarmennska, að það sé afl til athafna en ekki aðeins froðufelling orða, að það sé sannkallað friðarhof þar sem skildir margra þjóða getur einhvern tíma verið hengdir upp, en ekki bara stjórnklefa í Babelsturni. Áður en við vörpum frá okkur traustum tryggingum um vígbúnað þjóðar til sjálfsbjargarviðleitni, verðum við að vera viss um að musteri okkar sé byggt ekki á hvirflandi sandi eða mýrlendi, heldur á bjargi. Hver sem er getur séð með opnum augum að leið okkar verður erfið og líka löng, en ef við höldum áfram saman eins og við gerðum í heimsstyrjöldunum tveimur - þó ekki, því miður, á milli þeirra - get ég ekki efast um að við munum ná okkar sameiginlegur tilgangur á endanum.

Ég er hins vegar með ákveðna og raunhæfa tillögu um aðgerðir. Heimilt er að setja upp dómstóla og sýslumenn en þeir geta ekki starfað án sýslumanna og lögreglustjóra. Stofnun Sameinuðu þjóðanna verður þegar í stað að vera búin alþjóðlegum herafla. Í slíku máli getum við aðeins farið skref fyrir skref, en við verðum að byrja núna. Ég legg til að hverju ríki og ríkjum verði boðið að helga ákveðinn fjölda flugsveita í þjónustu Alþjóðastofnunarinnar. Þessar sveitir yrðu þjálfaðar og undirbúnar í sínum eigin löndum en færu um í skiptum frá einu landi til annars. Þeir myndu klæðast einkennisbúningi þeirra eigin landa en með mismunandi merki. Þeir yrðu ekki krafðir um að berjast við eigin þjóð, heldur yrðu þeir að öðru leyti undir stjórn Alþjóðastofnunarinnar. Þetta gæti byrjað með hóflegum mælikvarða og myndi vaxa eftir því sem sjálfstraustið eykst. Ég vildi sjá þetta gert eftir fyrri heimsstyrjöldina og ég treysti því heitt að það verði gert strax.

Það væri engu að síður rangt og óvarlegt að fela leynilegri þekkingu eða reynslu af kjarnorkusprengjunni, sem Bandaríkin, Stóra-Bretland og Kanada deila núna, til Alþjóðastofnunarinnar á meðan hún er enn á frumstigi. Það væri glæpsamlegt brjálæði að reka það á flot í þessum enn órólega og ósameinaða heimi. Enginn í nokkru landi hefur sofið verr í rúmum sínum vegna þess að þessi þekking og aðferðin og hráefnið til að beita henni er um þessar mundir að mestu í höndum Bandaríkjamanna. Ég trúi því ekki að við hefðum öll sofið svona vært ef stöðunni hefði verið snúið við og ef eitthvert kommúnista- eða nýfasistaríki , í bili a.m.k., hefði einokað þessar skelfilegu þekkingu. Óttinn við það hefði auðveldlega getað verið notað til að knýja fram alræðiskerfi á hinn frjálsa lýðræðislega heim, með skelfilegum afleiðingum óskiljanlegu hinu mannlega ímyndunarafli. Guð hefur viljað að svo verði ekki, og við höfum að minnsta kosti andrými til að koma húsinu okkar í lag áður en þessi hætta verður að veruleika, og jafnvel þá, ef ekkert er sparað, ættum við samt að búa yfir svo ægilegum yfirburðum sem að setja áhrifaríkar fælingarmáttir við beitingu þess, eða ógn við beitingu, af hálfu annarra. Að lokum, þegar nauðsynlegt bræðralag mannsins er raunverulega útfært og tjáð í heimsstofnun með öllum nauðsynlegum hagnýtum verndarráðstöfunum til að gera það skilvirkt, þá væri þessi völd að sjálfsögðu falin þeirri heimsstofnun.

Nú kem ég að annarri hættu þessara tveggja ræningja sem ógnar kotbæjarheimilinu og venjulegu fólki - nefnilega harðstjórn. Við getum ekki verið blind á þá staðreynd að frelsi einstakra borgara um gjörvalt breska heimsveldið gildir ekki í töluverðum fjölda landa, sum þeirra eru mjög öflug. Í þessum ríkjum er eftirliti framfylgt á almúgann af margvíslegum og alls kyns alhliða lögreglustjórnum, að því marki sem er yfirþyrmandi og andstætt öllum meginreglum lýðræðis. Valdi ríkisins er beitt hömlulaust, annaðhvort af einræðisherrum eða samsettum fákeppnisöflum sem starfa í gegnum forréttindaflokk og pólitískrar lögreglu. Það er ekki skylda okkar á þessum tíma, þegar erfiðleikarnir eru svo miklir, að blanda okkur með valdi inn í innanríkismál landa sem við höfum ekki sigrað í stríði. En við megum aldrei hætta að boða í óttalausum tónum hinar miklu meginreglur frelsis og réttinda mannsins, sem eru sameiginleg arfleifð hins enskumælandi heims og sem, í gegnum Magna Carta, réttindaskrána, Habeas Corpus, réttarhöld hjá kviðdómi, enskum almennum lögum og finna má í frægastu tjáningu sinni í bandarísku sjálfstæðisyfirlýsingunni.

Allt þetta þýðir að fólk í hvaða landi sem er hefur rétt og ætti að hafa vald með stjórnarskráraðgerðum, með frjálsum óheftum kosningum með leynilegri kosningu, til að velja eða breyta eðli eða stjórnarformi sem það býr undir; að málfrelsi og hugsunarfrelsi ætti að ríkja; að dómstólar, óháðir framkvæmdavaldinu, óhlutdrægir af hvaða aðila sem er, ættu að stjórna lögum sem hafa hlotið víðtæka samþykki stórs meirihluta eða helguð af tíma og venju. Hér eru nafngiftir frelsisins, sem ættu að liggja í hverju kotbýlisheimili. Hér eru skilaboð bresku og bandarísku þjóðanna til mannkyns. Leyfðu okkur að prédika það sem við iðkum, iðkum það sem við prédikum.

Ég hef nú lýst tveimur miklu hættum sem ógna heimilum fólksins: Stríð og harðstjórn. Ég hef ekki enn talað um fátækt og skort sem er í mörgum tilfellum ríkjandi kvíði. En ef hættunni á stríði og harðstjórn er eytt, er enginn vafi á því að vísindi og samvinna getur skilað heiminum á næstu árum, örugglega á næstu áratugum ný kenndu reynslu í skerpuskóla stríðsins, útvíkkun á efnislega vellíðan umfram allt sem enn hefur átt sér stað í mannlegri reynslu. Nú, á þessari dapurlegu og andlausu stundu, erum við á kafi í hungrinu og neyðinni sem eru afleiðingar hinnar ótrúlegu baráttu okkar; en þetta mun líða yfir og getur gengið fljótt yfir, og engin ástæða er til nema vegna mannlegrar heimsku eða ómannlegrar glæpastarfsemi, sem ætti gæti varnað öllum þjóðum aðgang að vígslu og nýtni gnægðaldar. Ég hef oft notað orð sem ég lærði fyrir fimmtíu árum síðan af frábærum írsk-amerískum ræðumanni, vini mínum, herra Bourke Cockran. "Það er nóg til fyrir alla. Jörðin er gjafmild móðir; hún mun sjá öllum börnum sínum fyrir mat í gnægð ef þau vilja nema og rækta jarðveg hennar í réttlæti og í friði." Hingað til tel ég að við séum öll alveg sammála. Nú, á meðan ég er enn að sækjast eftir aðferðinni til að átta mig á heildarstefnumótun okkar, kem ég að kjarna þess sem ég hef ferðast hingað til að segja. Hvorki öruggar forvarnir gegn stríði, né stöðugur uppgangur heimsskipulags verður náð án þess sem ég hef kallað bræðrasamtök enskumælandi þjóða. Þetta þýðir sérstakt samband milli breska Samveldisins og heimsveldisins og Bandaríkjanna. Þetta er enginn tími fyrir alhæfingar og ég ætla að þora að vera nákvæmur. Bræðrafélag krefst ekki aðeins vaxandi vináttu og gagnkvæms skilnings á milli tveggja víðfeðma en skyldkynja Þjóðfélaga, heldur áframhaldandi náins sambands milli herráðgjafa okkar, sem leiðir til sameiginlegrar rannsóknar á hugsanlegum hættum, samhæfingu vopna og leiðbeiningum, og að skiptast á yfirmönnum og kadettum við tækniskóla. Það ætti að hafa með sér áframhaldandi aðstöðu til gagnkvæms öryggis með sameiginlegri notkun allra flota- og flugherstöðva í eigu annars hvors lands um allan heim. Þetta myndi ef til vill tvöfalda hreyfanleika bandaríska sjóhersins og flughersins. Það myndi stækka mjög breska heimsveldið og það gæti vel leitt til mikilvægs fjárhagslegs sparnaðar, ef og þegar heimurinn róast. Nú þegar notum við saman mikinn fjölda eyja; gæti vel verið að fleiri verði falin sameiginlegri umönnun okkar á næstunni.

Bandaríkin hafa nú þegar varanlegan varnarsamning við yfirráðinu í Kanada, sem er svo trúrækið við breska samveldið og heimsveldið. Þessi samningur er skilvirkari en margir þeirra sem oft hafa verið gerðir undir formlegum bandalögum. Þessi meginregla ætti að ná til allra breskra samveldisríkja með fullri gagnkvæmni. Þannig, hvað sem gerist, og þar með aðeins, verðum við sjálf örugg og fær um að vinna saman að hinum háu og einföldu málefnum sem eru okkur kær og engum boða illa. Að lokum getur komið - ég held að það komi á endanum - meginreglan um almennan ríkisborgararétt, en að við getum látið okkur nægja að láta örlögin um þetta, en mörg okkar geta séð greinilega, útréttan hönd þeirra.

Það er hins vegar mikilvæg spurning sem við verðum að spyrja okkur. Myndi sérstakt samband milli Bandaríkjanna og breska samveldisins vera í ósamræmi við yfirgnæfandi tryggð okkar við Alþjóðastofnunina? Ég svara því að þvert á móti er það líklega eina leiðin til að sú stofnun nái fullum vexti og styrk. Það eru nú þegar hin sérstöku samskipti Bandaríkjanna við Kanada, sem ég nefndi nýlega, og það eru samskipti Bandaríkjanna og Suður-Ameríkulýðveldanna. Við Bretar höfum þegar tuttugu ára samning um samvinnu og gagnkvæma aðstoð við Sovét-Rússland. Ég er sammála herra Bevin, utanríkisráðherra Stóra-Bretlands, um að þetta gæti vel verið fimmtíu ára sáttmáli hvað okkur varðar. Við stefnum ekki að öðru en gagnkvæmri aðstoð og samvinnu. Bretar hafa átt óslitið bandalag við Portúgal síðan 1384 og skilaði frjósömum árangri á mikilvægum augnablikum í síðari stríðum. Ekkert af þessu stangast á við almenna hagsmuni heimssamnings eða heimssamtaka; þvert á móti hjálpa það  því. "Í húsi föður míns eru mörg stórhýsi." Sérstök samtök aðildarríkja Sameinuðu þjóðanna, sem hafa ekki árásargjarnan tilgang gegn nokkru öðru landi, sem hefur enga hönnun sem er ósamrýmanleg sáttmála Sameinuðu þjóðanna, langt frá því að vera skaðleg, eru gagnleg og, eins og ég tel, ómissandi.

Ég talaði áðan um musteri friðarins. Verkamenn frá öllum löndum verða að byggja það musteri. Ef tveir af vinnumönnunum þekkjast sérstaklega vel og eru gamlir vinir, ef fjölskyldur þeirra eru blandaðar saman, og ef þeir hafa "trú á tilgangi hvors annars, von á framtíð hvors annars og kærleika gagnvart göllum hvors annars" - svo vitnað sé í nokkrar. góð orð sem ég las hér um daginn — hvers vegna geta þeir ekki unnið saman að sameiginlegu verkefni sem vinir og félagar? Hvers vegna geta þeir ekki deilt verkfærum sínum og þannig aukið starfskrafta hvers annars? Reyndar verða þeir að gera það, annars gæti musterið ekki verið byggt, eða, þegar það er byggt, getur það hrunið, og við munum öll reynast fólk sem ekki er hægt að kenna enn og aftur og verðum að fara og reyna að læra aftur í þriðja sinn í stríðsskóla, óviðjafnanlega strangari en sá sem við erum nýkomin úr. Myrku aldirnar gætu snúið aftur, steinöldin gæti snúið aftur á glampandi vængjum vísindanna, og það sem gæti nú varpað ómældum efnislegum blessunum yfir mannkynið, gæti jafnvel valdið algjörri eyðileggingu þess. Varist, segi ég; tíminn getur verið stuttur. Látum okkur ekki taka þá stefnu að leyfa atburðum að flakka þangað til það er of seint. Ef það á að verða til bræðrafélag af því tagi sem ég hef lýst, með öllum þeim aukna styrk og öryggi sem bæði lönd okkar geta haft af því, skulum við ganga úr skugga um að sú stóra staðreynd sé kunn umheiminum og að það gegni þátt í að koma á stöðugleika og grundvalla undirstöðu friðar. Þar er leið viskunnar. Forvarnir eru betri en lækning.

Skuggi hefur fallið á tjöldin sem síðkastið hafa lýst upp af sigri bandamanna. Enginn veit hvað Sovét-Rússland og kommúnistasamtök þeirra hyggjast gera í náinni framtíð, eða hver eru takmörk, ef einhver eru, fyrir útvíkkandi og trúboðslega tilhneigingu þeirra. Ég ber mikla aðdáun og virðingu fyrir hinni hugrökku rússnesku þjóð og félaga mínum á stríðstímum, Stalín marskálki. Það er djúp samúð og velvilji í Bretlandi - og ég efast ekki hér líka - í garð þjóða allra Rússa og vilji til að þrauka í gegnum margvíslegan ágreining og mótsögn við að koma á varanlegum vináttuböndum. Við skiljum að Rússar þurfi að vera öruggir á landamærum sínum í vestri með því að fjarlægja alla möguleika á yfirgangi Þjóðverja. Við bjóðum Rússland velkomið á réttmætan stað meðal fremstu þjóða heims. Við fögnum fánanum þess á hafinu. Umfram allt fögnum við stöðugum, tíðum og vaxandi samskiptum rússnesku þjóðarinnar og okkar eigin þjóðar beggja vegna Atlantshafsins. Það er hins vegar skylda mín, því ég er viss um að þið mynduð vilja að ég segði ykkur staðreyndirnar eins og ég sé þær fyrir ykkur, að leggja fyrir ykkur ákveðnar staðreyndir um núverandi stöðu í Evrópu.

Frá Stettin í Eystrasalti til Trieste í Adríahafi hefur járntjald farið niður yfir álfuna. Á bak við þá línu liggja allar höfuðborgir hinna fornu ríkja Mið- og Austur-Evrópu. Varsjá, Berlín, Prag, Vín, Búdapest, Belgrad, Búkarest og Sofía, allar þessar frægu borgir og íbúarnir í kringum þær liggja á því sem ég hlýt að kalla sovéska svið, og allar eru þær háðar í einni eða annarri mynd, ekki aðeins sovéskum áhrifum, en í mjög háu og í mörgum tilfellum vaxandi mælikvarði undir stjórn frá Moskvu. Aþena ein - Grikkland með sína ódauðlegu dýrð - er frjálst að ákveða framtíð sína í kosningum undir eftirliti Breta, Bandaríkjamanna og Frakka. Rússnesk stjórnvöld í Póllandi hafa verið hvött til að gera gríðarlegar og rangar árásir á Þýskaland og fjölda brottvísanir milljóna Þjóðverja á alvarlegum og ólýsandi mælikvarða á sér nú stað. Kommúnistaflokkarnir, sem voru mjög fámennir í öllum þessum Austur-Evrópuríkjum, hafa verið reistir til forustu og valda langt umfram fjölda meðlima þeirra og leitast alls staðar eftir að ná alræðisstjórn. Lögreglustjórnir eru ríkjandi í næstum öllum málum og enn sem komið er, nema í Tékkóslóvakíu, er ekkert raunverulegt lýðræði. Tyrkjum og Persum er bæði mjög brugðið og órólegir yfir þeim kröfum sem á þá eru gerðar og þrýstingnum sem Moskvu-stjórnin hefur beitt. Rússar gera tilraun í Berlín til að byggja upp hálf-kommúnistaflokk á svæði þeirra í hernumdu Þýskalandi með því að sýna hópum þýskra vinstrisinnaðra leiðtoga sérstaka hylli. Í lok bardaganna í júní síðastliðnum dróg bandaríski og breski herinn sig vestur á bóginn, í samræmi við fyrri samning, niður á 150 mílna dýpt á nærri fjögur hundruð mílna víglínu, til að leyfa rússneskum bandamönnum okkar að hernema þetta mikla landsvæði sem vestræn lýðræðisríki höfðu lagt undir sig.

Ef nú Sovétstjórnin reynir, með sérstökum aðgerðum, að byggja upp Þýskaland sem er hliðhollt kommúnista á sínum svæðum, mun það valda nýjum alvarlegum erfiðleikum á bresku og bandarísku svæði og leggja hinum sigruðu Þjóðverjum á vald uppboða milli Sovétríkjanna og vestrænna lýðræðisríkja. Hvaða ályktun sem hægt er að draga af þessum staðreyndum - og staðreyndir sem þær eru - þá er þetta sannarlega ekki hin frelsuðu Evrópa sem við börðumst fyrir að byggja upp. Það er heldur ekki það sem inniheldur grundvallaratriði varanlegs friðar.

Öryggi heimsins krefst nýrrar einingu í Evrópu, sem engin þjóð ætti að vera varanlega útskúfað frá. Það er af deilum sterkra foreldrabaráttu í Evrópu sem heimsstyrjöldirnar sem við höfum orðið vitni að, eða sem urðu í fyrri tíð, hafa sprottið. Tvisvar á okkar eigin ævi höfum við séð Bandaríkin, gegn vilja þeirra og hefðum, gegn rökum, sem ómögulegt er annað en að skilja, dregin af ómótstæðilegum öflum, inn í þessi stríð í tíma til að tryggja sigur hins góða, en aðeins eftir að hræðileg slátrun og eyðilegging hafði átt sér stað. Tvisvar sinnum hafa Bandaríkin þurft að senda nokkrar milljónir ungra manna yfir Atlantshafið til að koma að stríði; en nú getur stríð fundið hvaða þjóð sem er, hvar sem hún getur dvalið milli kvölds og dögunar. Vissulega ættum við að vinna með meðvituðum tilgangi að mikilli friðun Evrópu, innan skipulags Sameinuðu þjóðanna og í samræmi við sáttmála okkar. Það finnst mér vera opinn málstaður af stefnu sem skiptir mjög miklu máli.

Fyrir framan járntjaldið sem liggur um alla Evrópu eru aðrar orsakir kvíða. Á Ítalíu er kommúnistaflokknum verulega hamlað vegna þess að  hann þarf að styðja kröfur hins kommúnistaþjálfaða marskálkTitós um fyrrum ítalskt yfirráðasvæði við odd Adríahafsins. Engu að síður er framtíð Ítalíu á bláþræði. Aftur er ekki hægt að ímynda sér endurnýjaða Evrópu án sterks Frakklands. Alla mína opinberu ævi hef ég unnið fyrir sterku Frakklandi og ég missti aldrei trúna á góð örlög hennar, jafnvel á myrkustu stundum. Ég mun ekki missa trúna núna. Hins vegar, innan mikils fjölda landa, fjarri landamærum Rússlands og um allan heim, eru fimmtu herdeildir kommúnista stofnaðir og starfa í fullkominni einingu og algjörri hlýðni við leiðbeiningarnar sem þeir fá frá kommúnistamiðstöðinni. Nema í breska samveldinu og í Bandaríkjunum þar sem kommúnismi er á frumstigi, eru kommúnistaflokkarnir eða fimmta herdeildin vaxandi áskorun og hætta fyrir kristna siðmenningu. Þetta eru dapurlegar staðreyndir fyrir hvern sem er að þurfa að rifja upp daginn eftir sigur sem unninn var með svo frábærum vopnafélögum og í nafni málstaðar frelsis og lýðræðis; en við ættum að vera ekki að vera óskynsamleg að horfast ekki í augu við hættuna á meðan tími er til.

Horfur eru einnig bundnar áhyggjur í Austurlöndum fjær og sérstaklega í Mansjúríu. Samningurinn, sem gerður var í Jalta, sem ég var aðili að, var ákaflega hagstæður Sovét-Rússum, en hann var gerður á þeim tíma þegar enginn gat sagt að þýska stríðið gæti ekki teygt sig allt sumarið og haustið 1945 og þegar búist var við að Japans-stríðið myndi standa í 18 mánuði til viðbótar frá lokum þýska stríðsins. Hér á landi eruð þið öll svo vel upplýst um Austurlönd fjær, og svo dygga vini Kína, að ég þarf ekki að segja frá ástandinu þar.

Mér hefur fundist ég þurfa að lýsa skugganum sem fellur yfir heiminn, jafnt í vestri sem í austri. Ég var ráðherra á þeim tíma sem Versalasamningurinn var gerður og náinn vinur herra Lloyd-George, sem var yfirmaður bresku sendinefndarinnar í Versölum. Sjálfur var ég ekki sammála mörgu sem gert var, en ég hef mjög sterka tilfinningu í huga mínum af því ástandi og mér finnst sárt að setja það í andstöðu við það sem nú ríkir. Í þá daga ríktu miklar vonir og ótakmarkað traust um að stríðunum væri lokið og að Þjóðabandalagið yrði allsráðandi. Ég sé ekki eða finn ekki fyrir sama sjálfstrausti eða jafnvel sömu vonum í hinum hrikalega heimi um þessar mundir.

Á hinn bóginn hrek ég þá hugmynd að nýtt stríð sé óumflýjanlegt; enn meira að það sé yfirvofandi. Það er vegna þess að ég er viss um að auðna okkar er enn í okkar eigin höndum og að við höfum vald til að bjarga framtíðinni, að mér finnst ég skylt að tjá mig núna þegar ég hef tilefni og tækifæri til þess. Ég trúi því ekki að Sovét-Rússland þrái stríð. Það sem þeir þrá eru ávextir stríðs og óákveðin útvíkkun valds þeirra og kenninga. En það sem við verðum að huga að hér í dag meðan tími er til, er varanlegt að koma í veg fyrir stríð og koma á skilyrðum frelsis og lýðræðis eins hratt og mögulegt er í öllum löndum. Erfiðleikum okkar og hættum verður ekki eytt með því að loka augunum fyrir þeim. Þeir verða ekki fjarlægðir með því að bíða eftir því að sjá hvað gerist; né verða þau fjarlægð með sáttastefnu. Það sem þarf er sátt og því lengur sem það dregst því erfiðara verður það og hætturnar okkar verða meiri.

Af því sem ég hef séð frá rússnesku vini okkar og bandamenn í stríðinu er ég sannfærður um að það er ekkert sem þeir dáist jafn mikið að og styrkur og það er ekkert sem þeir bera minni virðingu fyrir en veikleiki, sérstaklega hernaðarlegur veikleiki. Af þeirri ástæðu er gamla kenningin um valdajafnvægi óheilbrigð. Við höfum ekki efni á, ef við getum hjálpað því, að vinna á þröngum mörkum og bjóða upp á freistingar til að reyna styrk. Ef vestræn lýðræðisríki standa saman í ströngu fylgni við meginreglur sáttmála Sameinuðu þjóðanna munu áhrif þeirra til að stuðla að þessum meginreglum verða gríðarleg og enginn er líklegur til að níðast á þeim. Ef  þau hins vegar verða sundruð eða bregðst  skyldum sínum og ef þessi mikilvægu ár fá að renna út, þá geta sannarlega hörmungar yfirbugað okkur öll.

Síðast sá ég þetta allt koma og hrópandi upphátt til minnar eigin landsmanna og heimsins, en enginn veitti því athygli. Fram til ársins 1933 eða jafnvel 1935 gæti Þýskalandi hafa verið bjargað frá þeim hræðilegu örlögum sem hafa náð því og við gætum öll verið hlíft þeim eymd sem Hitler lét lausa á mannkynið. Það var aldrei í sögunni auðveldara að koma í veg fyrir stríð með tímabærum aðgerðum en það sem nýlega hefur lagt svo stór svæði heimsins í eyði. Það hefði verið hægt að koma í veg fyrir það að mínu mati án þess að hleypa af einu skoti, og Þýskaland gæti verið öflugt, velmegandi og heiðrað í dag; en enginn vildi hlusta og hvert af öðru soguðumst við öll inn í hræðilega hringiðuna. Við megum svo sannarlega ekki láta það gerast aftur. Þetta er aðeins hægt að ná með því að ná góðum skilningi á öllum sviðum við Rússa núna, árið 1946, undir almennu valdsviði Sameinuðu þjóðanna og með því að viðhalda þeim góða skilningi í mörg og friðsöm ár, með alþjóðagerningnum, studd af öllum styrk enskumælandi heimsins og öll tengsl hans. Það er lausnin sem ég býð ykkur með virðingu í þessu ávarpi sem ég hef gefið titilinn „Sinar friðarins“.

Látið engan vanmeta viðvarandi völd breska heimsveldisins og samveldisins. Vegna þess að þið sjáið 46 milljónir á eyjunni okkar í erfiðleikum vegna matvælaframboðs, þar af vaxa þær aðeins um helming, jafnvel á stríðstímum, eða vegna þess að við eigum í erfiðleikum með að koma iðnaði okkar og útflutningsverslun aftur af stað eftir sex ára ástríðufullt stríðsátak, ekki ætla að við komumst ekki í gegnum þessi myrku tíma ár þjáningar eins og við höfum gengið í gegnum dýrðleg ár þjáningar, eða að eftir hálfa öld muntu ekki sjá 70 eða 80 milljónir Breta dreifast um heiminn, sameinaðir í vörnum um hefðir okkar, lífshætti okkar og heimsins orsakir sem þið og við aðhyllumst. Ef íbúafjöldinn í enskumælandi samveldinu bætist við íbúa Bandaríkjanna með öllu því sem slíkt samstarf felur í sér í lofti, á hafinu, um allan heim og í vísindum og iðnaði og í siðferðilegu afli, verður ekkert titrandi, ótryggt valdajafnvægi til að bjóða upp á freistingu sína til metnaðar eða ævintýra. Þvert á móti verður yfirgnæfandi trygging fyrir öryggi. Ef við fylgjumst dyggilega við sáttmála Sameinuðu þjóðanna og göngum áfram í rólegum og edrú styrk og leitum einskins lands eða auðlindir, leitumst við að hafa enga geðþótta stjórn á hugsunum manna; ef öll bresk siðferðileg og efnisleg öfl og sannfæring eru sameinuð þínum eigin í bræðrafélagi, munu þjóðvegir framtíðarinnar vera auðir, ekki aðeins fyrir okkur heldur alla, ekki aðeins fyrir okkar tíma, heldur um ókomna öld.

Winston Churchill

Flutt þann 5. mars 1946 við Westminster College, Fulton, Missouri

Heimild: "Sinews of Peace" (Iron Curtain Speech)

 

 

 

Athugasemdir

[Birgir Loftsson, 24.4.2022 kl. 14:35]

Ræðan er upp á 8 bls. og því er hætt á stafsetningavillum og öðrum mistökum. Ég mun því laga greina smám saman næst daga eða vikur.