Skuggahliðar Víetnamsstríðsins

Stríðsrekstur hefur alltaf sínar skuggahliðar og er Víetnamstríðið engin undantekning. Fram á daginn í dag eru nýjar skuggahliðar seinni heimsstyrjaraldar að koma fram en svo á einnig við um Víetnamstríð. Ég fékk áhuga á Víetnamstríðinu í gegnum bandarískan vin minn sem gegndi herþjónustu í Víetnam upp úr 1970 og fór hann svokallað túra sem voru tveir hjá honum en alltaf var talað um túra, sem er skyldan til gegna herþjónustu í Víetnam í að minnsta kost eitt ár í senn.

Stríðsrekstur Bandaríkjanna í Víetnam var umfangsmikill og hann stóð í um það bil 10 ár, allt eftir við hvað menn miða sem upphaf og endir. Stríðið ýtti undir umfangsmiklar breytingar í bandarísku samfélagi og í raun klofnaði það í tvennt og sjá má afleiðingar allt fram til dagsins í dag, sbr. Hippamenninguna og opnun samfélagsins.

Vegna þess hversu marga hermenn þurfti til að standa undir stríðsreksturinn, var komin á herskylda að hluta til, ungir menn voru kallaðir til herþjónustu og var hlutfall þeirra sem hvattir voru til þjónustu fleiri úr lægri stéttum samfélagsins en úr efri sem gátu skotið sig úr þessari herþjónustu með ýmsum hætti.  Bandaríski herinn beið sína mestu auðmýkingu fyrr og síðar með herrekstrinum og eftir stríðið var hann algjörlega endurskipulagður, hann minnkaður og atvinnumennska tekin upp í meira mæli og er svo ennþá daginn í dag.

Mórallinn meðal hermannanna úr lægri stéttum þjóðfélagsins var lélegur, enda menn tilneyddir til að gegna herþjónustu í framandi landi og stríði sem þeir skyldu ekkert í. Vinur minn greindi frá ýmsum skrýtnu sem hann upplifði í stríðinu og hversu lélegur var  mórallinn var en hann var betri í flughernum þar sem hann gegndi herþjónustu. Ætli mórallinn hafi ekki minnkað eftir 1968 en verið þokkalegur fyrir þann tíma. Hins vegar var leiðindi, lélegur mórall og agaleysi eldfim blanda ásamt tíðandanum. Sum vandamál Víetnamtímans voru ýkt,  en það er engin spurning að herinn sem kom frá Víetnam var að mestu siðblindur og skorti aga. „Sjöunda áratugurinn var virkilega erfiður,“ að mati margra fræðimanna.

Það skal taka fram að flestir menn sem börðust í Víetnam voru ekki kallaðir til herþjónustu. Þeir voru sjálfboðaliðar. En nærri 9 milljónir manna gegndu herþjónustu í landinu og því varð að bæta við mannskap við þann sem kom sjálfviljugur.

Meira en þrír fjórðu þeirra manna sem börðust í Víetnam buðu sig til þjónustu við herinn. Af þeim um það bil 8,7 milljónum hermanna sem þjónuðu í hernum á árunum 1965 til 1973 voru aðeins 1,8 milljónir skyldaðir til starfa. 2,7 milljónir þeirra í hernum börðust í Víetnam á þessum tíma. Aðeins 25% af þessum 2,7 milljónum voru skyldaðir og aðeins 30% af dauðsföllum í bardögum í stríðinu voru herskyldaðir menn. En þetta segir ekki alla söguna. Það voru nefnilega menn dregnir í herinn sem áttu ekkert erindi þangað.  Þetta er eitt af hneykslismálum Víetnamsstríðið en það er misnotkun á mönnum sem voru vanhæfir til að gegna herþjónustu. Hér kemur að þátt varnamálaráðherrann Robert McNamara sem meðal annars er kennt um að stríðið dróst á langinn. Og allra umdeildasta, af mörgu er að taka, er ákvörðun hans að ,,skrapa botninn“ með að taka inn í herinn menn sem hefðu að öðru kosti verið hafnað.

Verkefnið við að koma þessum mönnum inn í herinn kallaðist mörgum nöfnum, flest óvirðuleg og niðurlægjandi. Venjulega heitir það bara Verkefnið 100,000 (einnig nefnt McNamara´s 100,000), einnig þekkt sem heimskingjarnir hans McNamara, vitleysingarnir hans McNamara McNamara og vanhæfingar hans McNamara af þeim sem voru kaldhæðnir en það var umdeild áætlun frá 1960 á vegum bandaríska varnarmálaráðuneytisins (DoD) til að ráða hermenn sem áður hefðu verið flokkaðir andlegum vanhæfir til herþjónustu eða af læknisfræðilegum ástæðum. Verkefni 100.000 var sett af stað af varnarmálaráðherranum Robert McNamara í október 1966 til að mæta auknum mannaflaþörf vegna þátttöku bandarískra stjórnvalda í Víetnamstríðinu.

Samkvæmt Hamilton Gregory, höfundi bókarinnar McNamara´s Folly: The Use of Low-IQ Troops in the Vietnam War, dóu þeir sem tóku þátt í verkefninu með hærri tíðni en aðrir Bandaríkjamenn sem þjónuðu í Víetnam og í kjölfar þjónustu þeirra höfðu lægri tekjur og hærri skilnaðartíðni en jafningjar þeirra sem gegndu enga herþjónustu. Verkefninu lauk í desember 1971 og hefur verið umdeilt allar götur síðar, sérstaklega í mannaflaskorti í stríðum sem síðan hafa verið háð.

Á ýmsum tímum í sögu sinni hefur bandaríski herinn ráðið fólk sem mældist undir sérstökum andlegum og læknisfræðilegum viðmiðum. Þeir sem skoruðu í ákveðnum lægri hundraðshlutum andlegra hæfnisprófa voru teknir inn í þjónustu í seinni heimsstyrjöldinni, þó að þessi reynsla leiddi að lokum til að ákveðið var að menn þyrftu að hafa lágmarks greindarvísitöluna 80 til að skrá sig.

Í október 1966 hafði mánaðarlegum símtölum til herskylduþjónustu fjölgað jafnt og þétt í 15 mánuði samfleytt og voru þau 49.300, það hæsta síðan snemma árs 1951, hámarks herhvatningar tímabils Kóreustríðsins, þegar 80.000 menn voru kallaðir til þjónustu á mánuði. Í röð ákvarðana lækkaði varnarmálaráðuneytið tilskilið greindarstig til að vera herhvattur niður í allt að 10 á hæfnisprófi hersins (fullkomin einkunn: 99) - 6% lækkun.

McNamara hélt að hann gæti breytt hermönnum undir meðalgreind í hermenn yfir meðallagi með því að nota tækni og læra með því að nota myndbandsspólur. Samkvæmt því sem  Hamilton Gregory, höfundur McNamara's Folly: The Use of Low-IQ Troops in the Vietnam War segir:

McNamara var unnandi tækniframfara....McNamara trúði því að hann gæti unnið stríðið í Víetnam með því að nota háþróaða tækni og tölvutæka greiningu....Og hann trúði því að hann gæti aukið greind manna með því að nota myndbandsspólur.

Verkefnið

Ráðnir  voru þessir menn undir yfirskyninu að bregðast væri við stríði Lyndon B. Johnson forseta gegn fátækt með því að veita ómenntuðum og fátækum þjálfun og tækifæri. Þeir voru flokkaðir sem „New Standards Men“ (eða, í niðrandi merkingu sem „Moron Corps“). Þeir höfðu skorað í flokki IV í hæfnisprófi hersins, sem setti þá á 10.-30. hundraðshlutabilinu á hæfnisskalanum. Fjöldi hermanna sem sagt er að ráðnir hafi verið í gegnum áætlunina er mismunandi, frá meira en 320.000 til 354.000, sem innihélt bæði sjálfboðaliða og nýliða (54% og 46%, í sömu röð.) Aðgangskröfur voru losaðar, en allir „Project 100.000“ menn voru sendir í gegnum venjulega þjálfunardagskrá með öðrum nýliðum og frammistöðustaðlar voru því þeir sömu fyrir alla. Bandaríski landherinn fékk 71% af þessum nýliðum, þar á eftir 10% sem fóru til landgönguliðsins, 10% til sjóhersins og 9% til flughersins.

Í verkefnið 100.000 hermenn voru meðal annars þeir sem ekki gátu talað ensku, sem höfðu litla andlega hæfileika, lítilsháttar líkamlega skerðingu og þeir sem voru í aðeins of- eða undirþyngd. Þeir innihéldu einnig sérstakan flokk sem samanstóð af samanburðarhópi „venjulegra“ hermanna. Hver af mismunandi flokkum var auðkenndur í opinberum starfsmannaskrám hermannanna með stórum rauðum staf sem var stimplað á fyrstu síðu innskráningarsamninga þeirra. Mannauðsskrifstofur þurftu að útbúa skýrslur um þær, sem sendar voru mánaðarlega til herdeildar. Í mánaðarskýrslunum var ekki gefið upp hver hermennirnir væru.

Niðurlag     

Þó að verkefnið hafi verið kynnt sem svar við stríðinu gegn fátækt af hálfu Lyndon B. Johnson forseta, hefur það verið gagnrýnt. Varðandi afleiðingar áætlunarinnar, komst rannsókn frá 1989 sem styrkt var af DoD að þessari niðurstöðu:

Samanburður á milli þátttakenda verkefnis 100.000 og jafnaldra þeirra sem ekki eru herhvattir, sýndir að með tilliti til atvinnustöðu, menntunarárangurs og tekna, virtust þeir sem gegndu ekki herþjónustu betur settir. Uppgjafahermenn voru líklegri til að vera atvinnulausir og hafa verulega lægri menntun. Tekjumunur var á bilinu $5.000 [til] $7.000, í vil þeirra sem ekki eru herhvattir. Uppgjafarhermennirnir voru líklegri til að vera fráskildir.

Ritdómur frá 1995 um bókina „McNamara In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam” í mánaðarritinu Washington Monthly gagnrýndi verkefnið harðlega og þar kemur fram að „áætlunin bauð upp á aðra leið til Víetnam, þar sem þessir menn börðust og dóu af óhóflegum fjölda ... mennirnir í „Moron Corps“ útveguðu nauðsynlega fallbyssufóður til að komast hjá þeim pólitíska hryllingi að hætta frestun nemendum eða kalla til varaliðið...“

Sótt af vefslóð Wikipedia þann 5. desember 2021:

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Project_100,000?fbclid=IwAR1ZG14sbhXuQC90_EHUlxDstPtZur_-nm8PY_TkKVOR63ig1PxJqZfD_fw