Ósigur í Afganistan

Afganistan stríðinu er lokið. Vestrið tapaði. Talibanar er í sókn um þessar mundir og borgarastyrjöld virðist vera framundan.

 

Eftir milljarða fjáraustur í fötu með mörgum götum á botninum, virðast Bandaríkjamenn loks skilja að stríð í landi sem er fjöllótt, risavaxið og með ótal ættbálka, tungumál og þjóðerni, er ekki hægt að sigra og sameina í eitt þjóðríki.

 

Þessa lexíu hefðu bandarískir herfræðingar eða hernaðarsagnfræðingar átt að hafa lært áður en farið var inn í landið með því hreinlega að lesa sögubækur. 

 

Sagan er dæmd til að endurtaka sig, ef ekki er reynt að læra af henni. 

 

Hernaðarlegt markmið hefði átt að vera á kristaltæru áður gripið var til aðgerða. Sem hefði átt að vera árásir á Talibana og uppræting stjórnar þeirra og láta aðra hópa í landinu um að sameina, eða sem betra væri, að skipta landinu upp í nokkra hluta. Þetta land verður aldrei sameinað vegna ofangreindra sundrunaþátta.

 

Markmiðið var alltaf óljóst og hernaðaraðgerðir breyttust í ,,þjóðaruppbyggingu" að gömlum sið (Þýskaland og Japan) en slíkt á ekki við um lönd eins og Víetnam og Afganistan sem kæra sig ekki um vestræna menningu og lýðræði.

 

Þetta hefur Wikipedia um Afganistan að segja: ,,Segja má að Afganistan sé mitt á milli Vestursins og Austursins, frá örófi alda hefur fólk ferðast í gegnum landið í ýmsum erindagjörðum, þ.m.t. verslun og þjóðflutningar. Þess vegna er Afganistan ákaflega menningarlega fjölbreytt land. Þar býr fjöldi þjóðarbrota.

 

Vegna legu sinnar hefur landið verið talið allmikilvægt og ófáir innrásarherir hafa gert innreið sína í landið. Einnig hafa innlendir höfðingjar á köflum byggt upp mikil veldi. Árið 1747 stofnaði Ahmad Shah Durrani Durrani-keisaradæmið með höfuðborg í Kandahar. Síðar meir var Kabúl gerð að höfuðborg og stór landsvæði töpuðust til nágrannaríkja. Á 19. öld var Afganistan leppríki í pólitísku valdatafli milli Breska heimsveldisins og Rússneska keisaraveldisins. Þann 19. ágúst 1919 varð Afganistan sjálfstætt eftir þriðja stríð sitt við Breta um sjálfstæði.

Allt frá lokum áttunda áratugarins hefur verið stríð eða stríðsástand í Afganistan. Árið 1978 réðust Sovétríkin inn í landið og þá hófust átök sem áttu eftir að endast í áratug. Á tíunda áratugnum komust Talíbanar til valda, hópur mjög öfgasinnaðra múslima og þar fékk Osama bin Laden griðastað á tímabili. Eftir hryðjuverkin 11. september 2001 samþykkti öryggisráð Sameinuðu þjóðanna að senda alþjóðlegar öryggissveitir til landsins. Stríðsástand hefur ríkt í landinu gegn Talíbönum frá því að stjórn þeirra var steypt eftir innrásina árið 2001." 

Kína stígur inn í tómarúmið

 Og nú er Kína reiðubúið til að grípa inn í. Þegar vestræni heimurinn „beinir“ athygli sinni að Suðaustur-Asíu og vaxandi árásarhneigð Kína þar hefur stríðið gegn hryðjuverkum í Afganistan misst aðdráttarafl sitt.

 

Hernaðarsérfræðingar óttast að allsherjar upplausn afganskra öryggissveita í norðurhluta lands síns um helgina sé merki um það sem koma skal. Aðeins nokkrum dögum áður ruddi Bandaríkin aðalstöðvum sínum í Bagram flugstöðinni í skjóli nætur. Búist er við að afturköllun hersveitaþeirra ljúki löngu fyrir 11. september. Önnur vestræn ríki eru farin. Talibanar eru ekki að ráðast á vestrænnar hersveitir sem eru að hörfa. Þess í stað bíða þeir þess að þeir fari. Síðan flytja þeir inn.

 

Talibanar hafa þegar náð yfirráðum í stóru norðurhluta héraðsins Badakhshan, sem liggur að Tadsjikistan og Kína. Og það er bölvun Afganistans.

 

Það er ástæða fyrir því að kínverski kommúnistaflokkurinn er svo staðráðinn í því að leggja undir sig íslamska úígúra í vesturhéraðinu Xinjiang. Það er afgerandi mikilvægt aðgerð í viðskiptaáætluninni „Belti og vegir“ við Evrópu.

 

Svo er það nágranninn í Afganistan. Stjórnvöld í Peking hafa þegar lagt til $62 milljarða fjárfestingu í Kabúl. Það er á slagæð Kína og Pakistan efnahagsganga vega, járnbrauta, leiðsla og strengja.

 

Kína, Afganistan og Pakistan hittust á myndfundi síðastliðinn fimmtudag til að ræða verkefnið - og „öryggisástandið“. Wang Yi, utanríkisráðherra Kína, segir að löndin þrjú „þurfi að efla samskipti og samvinnu“ til að efla hagsmuni Afganistans. Og Kína. „Það er umræða um Peshawar-Kabul hraðbraut milli yfirvalda í Kabúl og Peking,“ sagði ónafngreindur afganskur heimildarmaður í samtali við Daily Beast. „Að tengja Kabúl við Peshawar með vegum þýðir formleg aðild Afganistan að CPEC.“

 

Það kann einnig að vera björgunarlína fyrir afganska stjórnvöld í Afganistan. Slík gífurleg fjárfesting fylgir fjöldi kínverskra leiðbeinenda, ráðgjafa og verkamanna. Og þessir starfsmenn þurfa vernd. „Ghani þarf bandamann með fjármagn, slagkraft og getu til að veita ríkisstjórn sinni hernaðarlegan stuðning,“ sagði embættismaðurinn. Slíkt bandalag er framkvæmanlegt. Peking er hins vegar að verja veðmál sín. Það hefur einnig verið í viðræðum við Talibana sjálfa. Það hefur að sögn verið boðið upp á innviði, reiðufé og „velkominn aftur í stjórnmálastefnuna“ - í skiptum fyrir friðsamlega yfirferð. En þyngd sögunnar bendir til að það verði ekki auðveld ferð.

 

„Öryggi og stöðugleiki Afganistans og svæðisins stendur frammi fyrir nýjum áskorunum, þar sem brotthvarfi erlendra hermanna frá Afganistan hefur hraðað, friðar- og sáttarferlið í Afganistan haft áhrif og vopnuð átök og hryðjuverkastarfsemi verða tíðari,“ sagði Wang.

 

Þyngd sögunnar

 

„Annað stórveldi, sem þjáðist af minnisleysi, kemur til sorgar í grafreit heimsveldisins,“ skrifar fyrrverandi aðstoðarframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna og emeritus prófessor við Ástralska þjóðarháskólann, Ramesh Thakur. Í apríl spáði hann „Bandaríkjunum muni ljúka glórulausri afturköllun og flótti bandamanna þeirra verður allt útgönguleið og engin stefna.“ Útgangurinn er ekki alveg búinn ennþá. En stefnuleysið er augljóst. Og það er ekkert nýtt.

 

Afganistan hefur sögu um að koma stórveldum niður á hné. Daríus I. Babýlonar, Alexander mikli í Makedóníu. Báðir fóru inn án varanlegan árangur. Hvorugur gat haldið því lengi. Breska heimsveldið reyndi - og mistókst - að innlima það árið 1838. Þeir gáfust upp árið 1921.

 

Sovétríkin reyndu að grípa það 1979. Þess í stað drógu þau 100.000 hermenn sína til baka árið 1989. Árið 1995 tóku talibanar - sem urðu ríkir af ólöglegum ópíumviðskiptum - stjórnina. Sharia lögum var framfylgt. Aftökur og aflimanir voru gerðar á götum úti. Konum og stúlkum var bannað að vinna og mennta sig. Hryðjuverkahópurinn al-Qaida og leiðtogi hans Osama bin Laden fundu vinahóp sem þeir gætu starfað örugglega á meðal. Það er það sem kom af stað hernámi Bandaríkjamanna og bandamanna þeirra í Afganistan árið 2001, eftir árásirnar 11. september.

 

Nú virðist Kína ætla að detta í sömu ljónagryfjuna. Kínversk stjórnvöld hafa alltaf verið órólegt í návist bandarískra herja og bandamanna við landamæri sín. En það hefur líka áhyggjur af því að svæðið sé griðastaður uppreisnarmanna. Þetta er ástæðan fyrir því að það hefur þegar unnið með Tadsjikistan og Pakistan að aðgerðum gegn tyrkneskum þjóðflokkum. Þetta var meginviðmið í þriggja þjóða viðræðum í síðustu viku. Wang, Mohammad Haneef Atmar, utanríkisráðherra Afganistan, og Shah Mahmood Qureshi, utanríkisráðherra Pakistans, „lögðu áherslu á nauðsyn þess að ... banna hryðjuverkasamtökum eða einstaklingum að nota yfirráðasvæði sín til að stunda glæpastarfsemi gegn öðrum löndum.“ Það þýðir úigurana. Ekki svo mikið talibanar.

 

Bandaríkin, studd af NATO og bandamönnum, fóru til Afganistan eftir 11. september. Verkefni þeirra? Óskilgreint.

Washington henti inn 100.000 bandarískum hermönnum í fyrirtækið og kostaði árlega 100 milljarða Bandaríkjadala. Um 2500 bandarískir hermenn féllu og 20 þúsund særðust. Þá er ótalið mannfallið meðal bandamanna þeirra.

Eftir 20 ára vestrænt blóð og svita býst enginn alvarlega við að afgönsk stjórnvöld og her séu hæf í aðgerðir gegn talibönum.

Um það bil 25.000 bardagamönnum talibana tókst að halda út í fjallahellum sínum í meira en tvo áratugi. Nú er þeim frjálst að leggja aftur inn til óttaslegna íbúa öfgakennda túlkun sína á ritningunni.  Óhætt er að fullyrða að meirihluti þjóðarinnar bíður þeim ekki velkomna en hvað er hægt að gera ef þeir eru vel vopnum búnir en andstæðingarnir ekki?  Verr var farið af stað en heima setið, því að vonir til dæmis afganistra kvenna er á enda bundið.

 

Stjórnvöld Washington segist ætla að halda áfram að styðja afgönsk stjórnvöld og fólk. Fyrirheitið er að hjálpa til við aðgerðir gegn hryðjuverkum „yfir sjóndeildarhringinn“. En lofthelgin yfir Afganistan gæti brátt verið troðfull af kínverskum drónum, þyrlum og orrustuþotum ef auknum hagsmunum þeirra er ógnað. Og þá, næstum óhjákvæmilega, munu hermennirnir koma. Aftur. Verði Kínverjum að góðu!