Reykjavíkurflugvöllur þá og nú

Ritari hefur áður ritað um sögu Reykjavíkurflugvallar, hverjir eru raunverulegir eigendur og svarið var athyglisvert - sjá hlekk hér að neðan.  Þótt Reykjavíkurborg eigi allt land í kringum flugvöllinn er ekki þar með sagt að hún eigi flugvallastæðið, þótt það sé staðsett á sama nesi og miðborg Reykjavíkur.  En burtséð frá raunverulegt eignahald á flugvellinum, er Reykjavíkurborg eins og vargurinn, lætur ekkert í friði í kringum sig. Það væri því best að að færa flugvöllinn um set, ekki langt en úr lögsögu Reykjavíkurborgar.

Í frétt í Morgunblaðinu í dag, er fjallað um nýju Fossvogsbrúnna. Í ljós kemur að lögsaga Reykjavíkur nær aðeins 115 metra út í sjó frá stórstraumsfjöruborði.

"Það kemur í hlut þriggja lögaðila að veita byggingarleyfi fyrir hinni nýju Fossvogsbrú, þ.e. Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, Kópavogsbæjar og Reykjavíkurborgar. Það helgast af því að valdmörk sveitarfélaganna ná ekki lengra frá landi en netlög sem ná 115 metra út í sjó frá stórstraumsfjöruborði."

Sjá hlekk:  HMS veiti leyfi fyrir brúarmiðjunni

Hvað þýðir þetta á mannamáli? Jú, íslenska ríkið (sem er alltaf blankt) eða einkaaðilar geta reist flugvöll utan lögsögu Reykjavíkurborgar. Menn hafa verið með fjarstæðukenndar hugmyndir og viljað setja hann á eldgossvæði eða Hvassahraun á Vatnsleysuströnd og langleiðina til Keflavíkurflugvöll (20 mínútna akstur) eða til veðravítisins Hólmsheiði. 

Því væri skynsamlegra að líta sér nær og horfa yfir Fossvoginn til Bersastaðanes eða Löngusker til að finna hagstætt flugvallastæði.

Löngusker = tillaga um uppfylltar eyjur í Skerjafjarðar (til dæmis 50–53 ha hugmyndir sem hafa birst í hugmyndaverkum). Bersastaðanes = Álftanes/Bessastaðanes. 

Ritari bað Völvu (ChatGPT) að koma með kostnaðartölur og þær eru hér: 

"Kostnaðartölur eru grófar áætlanir byggðar á almennum fyllingar- og flugvallarkostnaðstölum og fyrri umræðum í íslenskum heimildum (t.d. tillaga/umræður 2015 um flutning flugvallar og kostnað). icelandmonitor.mbl.is+1  Löngusker = þarf mikla landfyllingu (fjölda m³), byggja á tilbúnu sjávarbotni/skerum, mikil umhverfisáhætta, sterkur mótbyr, hærri kostnaður upphaflega en miklar tækifærir til að móta íbúðar-/flughlaða­­svæði. Thor Architects+1  Bersastaðanes (Álftanes/Bessastaðir) = minna fyllingarkerfi (eða engan fylling) ef byggt á nesinu sjálfu, styttri tengingar til borgar/innviða, en sterk verndunarsjónarmið (sögulegar minjar, náttúruvernd), og sterkur íbúasamfélagsmóti. Á heildina litið ódýrara en Löngusker en ekki „ókeypis“. Skemman+1

Kostnaðar- og framkvæmdaþættir (samanburður)

1) Jarðvinnu / landfylling

• Löngusker:

  • Þarf gríðarlegt magn fyllingarefnis (berg, sand/lera eða fyllingarefni), t.d. fyrir 50 ha með meðaldýpi 3–5 m erum við 1,5–2,5 milljón m³ fyllingar — þaðan koma milljónatugir USD eingöngu í fyllingarkostnað (áætlað ~ $50–$80 / m³ í alþjóðlegum viðmiðum; útreikningur í fyrra svari var um $78 M fyrir 1,5 millj. m³ sem dæmi). Síðan bætast við dreifing, strandskipulag, varnir gegn höggi og seti, eftirlit, og langvarandi viðhald. Þetta gerir Löngusker verulega dýrt i upphafi. Thor Architects+1

• Bersastaðanes:

  • Ef byggt á sólídri landi þarf litla/enga fyllingu; kostnaður tengist frekar jarðvegsréttingum, undirstöðum og vegatengingum. Þannig mun grunnjarðkostnaður vera mun lægri en Löngusker.

2) Innviðir (flugbraut, flugstöð, þjónusta)

• Löngusker: auk fyllingar þarf fulla flugbrautauppbyggingu á fyllingu (steypa, slitlög), vatnsstýringarkerfi, dýpra grunnfestingarkerfi — kostnaðurinn getur margfaldast vegna þess að fyllingin sjálf krefst sérstakrar grunnfesta. Heildarkostnaður fyrir flugvöll (eftir fyllingu) mun líklega lenda í tugum eða hundruðum milljóna USD umfram fyllinguna.

• Bersastaðanes: flugbraut og flugstöðarkostnaður svipaður per m² sem annarsstaðar en þarf ekki þá dýru grunnfyllingu; heildarkostnaður því talsvert lægri. Í umræðum árið 2015 var nefnt mat um ISK 22–25 milljarða (~€150–170M / þáverandi verðlag) sem hliðstætt við kostnað við að byggja nýjan flugvöll á stuttum vegalengdum frá borginni — það gefur hugmynd um enklegrar nýbyggingar án gríðarlegra fyllinga. icelandmonitor.mbl.is

Umhverfis- og lagaáskoranir

• Löngusker: sterkur lagalegur þrýstingur vegna fugla- og vistkerfa í Skerjafirði, fornleifar og friðlýsingar; stórt umhverfismat, líkleg þvertök og stefnumál. Mál viðskipta-og stjórnsýsluleg: mjög erfið. Thor Architects+1

• Bersastaðanes: einnig sterkar verndunar- og minjavarnarástæður (Bessastaðir eru þjóðarminjar og svæðið hefur sögulegt gildi), en pólitísklega meira lokað (egið land), mun líklegra að mæta andstöðu frá nærsamfélagi. Þó er lagaramminn einfaldari en við fyllingu á sjó.

4) Veður, flugöryggi og loftferðatækni

• Löngusker: staðsetning út í vík getur haft ávinning (opinn loftstraumur, minni byggð yfirflug), en veður og sjávarlíf gæti valdið sjávarskýli, þoku og vindvandamálum. Einnig þörf á sterkum varnar- og baráttu mót sjávar.

• Bersastaðanes: staðsetning á nesi nær landi; mögulega betri aðgengi í slæmu veðri en getur haft hávaðaáhrif nær íbúðarbyggð; krefst flugleiða sem haldi fjarlægð frá byggð.

5) Samgöngu- og aðgengismál

• Löngusker: þarf stóra brú/vegatengingu inn á landi eða lengri feril — jafnvel háhraðasamband til miðborgar (kostnaður fjölgar verulega).

• Bersastaðanes: styttri vegalengd að borginni, auðveldari vegatengingar, mögulegni á betri almenningssamgöngum.

Heildarmat: kostnaður (gróft mat)

• Löngusker (50–60 ha, fylling + flugvöll + innviðir)

  • Fylling: $50–120 M (fer eftir m³-verði og magni).

  • Flugbraut + byggingar + tengingar + umhverfisbætur: $100–500 M.

  • Samtals (vísbending): $150–600 M+ (eða ISK tugir til hundruða milljarða, eftir forsendum). Heimild: hugmyndir Guðna/arkitekta um Löngusker og almennt fyllingarkostnaðarviðmið; stjórnsýsluúttektir nefna að þeir kostnaðarmagn geta orðið veruleg. Thor Architects+1

• Bersastaðanes / Álftanes (peninsula, lág-/meðalstærð flugvöllur, lítil fylling)

  • Jarðvinna + braut + flugstöð + innviðir: talsvert lægra en Löngusker; miðað við fyrri umræðu (2015) var tala um ISK 22–25 milljarða (~€150–170M þá) sem vísbending um að nýr flugvöllur geti staðið í þeim stærðarflokki (fer eftir umfangi). Þessi tala er um heimildir þar sem umrætt var um aðra staði en fyllingar. icelandmonitor.mbl.is

Kostir og ókostir í stuttu máli

Löngusker — KOSTIR

• Mikið nýtt land (getur blandað íbúðarþróun og flug).

• Möguleiki á mikilli hönnunar- og skipulagsstýringu (nýtt hverfi/port).

• Fjarlægð frá eldri byggð (minni hljóðmengun innan borgar).

Löngusker — ókostir

• Hár beinn kostnaður (fylling + innviðir).

• Mikið umhverfismisrétti (fuglalíf, fjörur, setlög).

• Erfiðar leyfisveitingar og pólitísk barátta.

• Langur framkvæmdatími.

Bersastaðanes — KOSTIR

• Lægri kostnaður við landvinnu.

• Betri tengingar við borg og styttri vegalengd.

• Hugsanlega ódýrari uppbygging og skemmri framkvæmdatími.

Bersastaðanes — ókostir

• Styrkur staðbundinnar mótstöðu (Bessastaðir, húsnæði, minjar).

• Möguleg hávaða- og umhverfisáhrif á nálæga byggð.

• Takmörkuð stækkunarmöguleikar miðað við fyllingarlausar lausnir.

Rökstuðningur og heimildir (nokkur lykiltilvísanir)

• Löngusker-tillögur / hugmyndir um uppfylltar eyjur í Skerjafjarðari. Thor Architects

• Ríkis-/sveitastjórnargreiningar á framtíðarstaðsetningu Reykjavíkurflugvallar (nefna Löngusker sem einn valkost). stjornarradid.is

• Umræður í íslenskum fjölmiðlum um kostnað við nýjan flugvöll (2015 umræður: ISK ~22–25 ma.) sem hliðstæða-tilvísun. icelandmonitor.mbl.is

• Rannsóknir/undirbúningsvinna um aðrar flugvallalausnir (Hvassahraun / Hólmsheiði) sem sýna að skráningu á stöðum er víðtæk og margþætt. Reykjavik

Niðurstaða

1. Er Löngusker raunhæft? Tæknilega já — en dýrt, umhverfislega erfiður, lagalega flókinn, og pólitískt ólíklegur nema stórum fjárfestingum og pólitískri ákvörðun. Thor Architects+1

2. Er Bersastaðanes (Álftanes) betri kostur? Fyrir kostnað og skilvirkni: já, mun ódýrara og einfaldara framkvæmda- og leyfislega (að teknu tilliti til minjaverndar). En einnig miklar mótspyrnur og takmarkað pláss. icelandmonitor.mbl.is+1

3. Hversu mikill er kostnaðurinn? Gróft mat: Löngusker (alls um $150–600M+ eða samsvarandi í ISK) vegna fyllinga + innviða; Bersastaðanes mögulega nær þeim tölum sem nefndar voru í umræðum (ISK 22–25 ma. sem vísbending), en endanlegt mat þarf verkfræðilega og umhverfismatsskýrslu. icelandmonitor.mbl.is+1"

Hér lýkur tilvísun í Völvu. Þar sem hún vildi endilega koma með svarið í Bandaríkjadollum, þá umbreyti ég þessar kostaðartölur í íslenskar krónu. Lægsti mögulegi kostnaðar væri rúmlega 18. milljarða og hæðsti rúmlega 72 milljarðar króna. Fyrir Bersastaðanes væri kostnaðurinn um 22-25 milljarða króna eða eins og löng jarðgöng. Þetta er því gerlegt. Völva gleymir hins að reikna út hvað sala landsvæðisins sem Reykjavíkurflugvöllur stendur á og er það geysi verðmætt. Frá 300 milljörðum króna til 1.500 milljarða króna!

 

Ofríkis pólitík í borgríkinu Reykjavík