Er staða Grænlands og Færeyja sterkari gagnvart ESB en Ísland?

Byrjum á Danmörku sem Grænland og Færeyjar falla undir. Það er aðildaríki í ESB síðan 1973. Tekur þátt í flestum málaflokkum ESB nema örfáum þar sem hún hefur sérstöðu (t.d. réttarkerfi og evran, Danmörk er ekki með evru heldur dönsku krónunni).

Færeyjar eru ekki í ESB, aldrei gengið í sambandið. Færeyjar eru  ekki hluti af tollabandalagi ESB og hafa ekki aðgang að innri markaðinum að fullu. Eiga þó tvíhliða fríverslunarsamninga við ESB, meðal annars um fiskveiðiútflutning.

Færeyingar hafa sína eigin tollalöggjöf, lögreglu, gjaldmiðil og löggjafarvald, og senda ekki þingmenn til Evrópuþingsins. Þeir nota færeyska krónu sem er bundin dönsku krónunni (ekki eigin sjálfstæður gjaldmiðill í gjaldmiðlapólitískum skilningi). Færeyingar hafa að miklu leyti sjálfstæða utanríkis- og viðskiptastefnu ólíkt mörgum öðrum sjálfstjórnarsvæðum innan Evrópu.

Hvað með Grænland. Var hluti af ESB frá 1973 til 1985, sem hluti af Danmörku. Fór úr ESB árið 1985 eftir þjóðaratkvæðagreiðslu – fyrst og hingað til eina svæðið sem hefur yfirgefið ESB. Ástæða útgöngu: óánægja með sjávarútvegspolitík ESB og of mikla íhlutun. Grænland er nú: "Land og yfirráðasvæði utan ESB" með sérstaka samninga. Hefur sérstaka samningsstöðu sem „Land og yfirráðasvæði sem tengist ESB“ (OCT – Overseas Countries and Territories). Er með samninga um: Aðgang að markaði ESB fyrir fisk og sjávarafurðir. Þróunarsamvinnu og styrki frá ESB. Samstarf í vísindum, menntun og rannsóknum (t.d. Erasmus+). Grænland er ekki í tollabandalagi ESB, ekki í Schengen og ekki hluti af sameiginlegum innri markaði.

Þegar staðan þessara tveggja ríkja, sem þó eru undir valdi Dana, er skoðuð samanborið við Ísland, þá vekur það upp spurninguna hvort þessi ríki séu ekki með meira sjálfstæði en Ísland gagnvart ESB? Ísland er múlbundið ESB í gegnum EES. Það þarf að lúta reglugerðarfarganinu frá ESB, vera í Schengen (skil ekki af hverju eyríki þarf þess) og hefur verri stöðu gagnvart ESB í fiskveiðimálum en ofangreind tvö ríki.

Nú er allt í einu búið að töfra fram að Ísland er enn umsóknarríki að ESB. Hélt að skessustjórnin ætlaði að bíða fram á lokaár stjórnartíðar sinnar (stutt í kosningar) og leyfa þjóðinni að velja sjálf.