Raunkostnaður vegna hælisleitenda

Villandi tölur hafa birst í fjölmiðlum um raunkostnað vegna hælisleitenda.  Hér er leitað á náðir ChatGPT og minnisins. Talan er há sama hvernig er reiknað.  Samkvæmt fjárlögum fyrir árið 2024 var áætlað að útgjöld ríkisins vegna málefna hælisleitenda næmu um 15 milljörðum króna. Þetta er veruleg aukning frá fyrri árum; til samanburðar voru útgjöldin fyrir nokkrum árum um 500 milljónir króna.

En þetta er beinn kostnaður vegna hælisleitenda (t.d. húsnæði, framfærslu, málsmeðferð) er aðeins hluti af heildarútgjöldum ríkisins.

Óbeinn kostnaður getur verið mun umfangsmeiri og dreifist yfir fjölmargar stofnanir og kerfi. Svo sem heilbrigðiskerfið, menntakerfið, lögregla og réttargæslukerfið, félagsþjónusta sveitarfélaga, atvinnuleysi og örorku og húsnæðiskostnaður.

Í öðrum löndum (t.d. Danmörku, Noregi og Þýskalandi) hefur verið reynt að meta heildarkostnað, bæði beinan og óbeinan. Þar kemur í ljós að óbeinn kostnaður getur verið margfaldur beins kostnaðar, sérstaklega ef hælisleitendur fá dvalarleyfi og fara að nýta opinber kerfi til langs tíma.

Hér er samantekt ChatGPT sem er varkár í útreikningum:

Grunnforsenda: Fjöldi hælisleitenda

• Umsóknir árið 2023: ~4.000 (metár)

• Fjöldi einstaklinga í þjónustu á hverjum tíma (umsækjendur + vernd): ~3.500–4.500

Beinn kostnaður (samkvæmt fjárlögum)

• 15 milljarðar kr. árið 2024 → Matur, húsnæði, rekstur Dyflinnarumsókna, túlkar, málsmeðferð o.fl.

Mat á óbeinum kostnaði

1. Heilbrigðiskerfi

• Meðal heilbrigðiskostnaður pr. einstakling sem fær þjónustu í >6 mánuði: 300–500 þús. kr.

• 3.000 einstaklingar × 400.000 = 1,2 milljarðar kr.

2. Menntakerfi (börn og unglingar)

• Skólaganga + stuðningur + þýðingaraðstoð = ca. 1–1,2 milljón kr. pr. barn

• 700 börn × 1,1 milljón = 770 milljónir kr.

3. Félagsþjónusta og fjárhagsaðstoð

• Meðalstuðningur á ári við nýverndaða fjölskyldu: ca. 1–1,5 milljón kr.

• 500 fjölskyldur × 1,3 milljón = 650 milljónir kr.

4. Húsnæðisstuðningur og úrræði

• Félagslegt húsnæði, styrkir, leigubætur: áætlað 1,5 milljón kr. á fjölskyldu á ári

• 500 fjölskyldur × 1,5 milljón = 750 milljónir kr.

5. Réttarvörslukostnaður og málafjöldi

• Lögregla, dómstólar, útlendingastofnun + málarekstur: áætlað 400 milljónir kr.

6. Atvinnuleysi og TR (örorka og biðtímar)

• Tryggingagreiðslur og tekjulækkun vegna lítils atvinnuþátttökuhlutfalls: 1,5–2 milljarðar kr.

Heildarmat:

FlokkurÁætlaður kostnaður (millj. kr.)

Beinn kostnaður (fjárlög)	15.000
Heilbrigðiskerfi	1.200
Menntakerfi	770
Félagsþjónusta	650
Húsnæðisstuðningur	750
Réttarvörslukerfi	400
TR og atvinnuleysi	1.800
Samtals	~20,5 milljarðar kr.