Almannavarnir og undirbúningur Íslendinga fyrir seinni heimsstyrjöld

Í fyrri bloggum hefur bloggritari rætt um varnarmál en einnig almannavarnir sem eru beintengdar viðbrögðum við hættuástandi.  Það þarf ekki að vera stríð til að virkja almannavarnir, það getur verið nátttúruhamfarir eða aðfangakerfi raskast eins og gerðist næstum því 2008. 

Hætttuástandið í dag, þegar Joe Biden er að reyna að starta kjarnorkustríði í kveðjuskyni, er ekki einsdæmi.

Má hér nefna viðsjárverð tímabil í kaldastríðinu og sérstaklega fyrir og á meðan seinni heimsstyrjöldin geisaði. Íslendingar voru þá mjög skynsamir og voru byrjaðir að undirbúa sig undir styrjaldarástand árum fyrir stríðið. Það var t.d. gert með lögum, s.s. skipakomum herskipa bönnuð, komið í veg fyrir að nasistar fengu hér flugvallaaðstöðu og þátttaka íslenskra manna í erlendum herum bönnuð. 

Íslendingar voru stálheppnir að fá ungan og einstakan mann til að leiða lögreglulið Reykjavíkur rétt fyrir stríð, Agnar Eldberg Kofoed-Hansen. Hann var liðsforingjamenntaður og undirbjó hann sem best íslensku lögregluna undir komandi átök. Á stríðsárunum lærðu Íslendingar almannavarnir af Bretum og Bandaríkjamönnum.

Hér lætur bloggritari staðar numið og lætur ChatGPT eftir með frásögnina. Hann getur staðfest samkvæmt sinni þekkingu að þetta er rétt með farið. 

Hér byrjar frásögnin:

Undirbúningur Íslendinga fyrir seinni heimsstyrjöldina og þróun almannavarna á stríðsárunum var mótaður af sérstöðu landsins sem herlaust ríki og mikilvægi þess fyrir flutninga og varnir bandamanna.

Undirbúningur fyrir stríðið

1. Hlutleysi sem stefna: Íslendingar lýstu yfir hlutleysi sínu í byrjun stríðsins, í samræmi við stefnu margra minni ríkja. Íslenska ríkisstjórnin taldi að hlutleysisyfirlýsing gæti verndað landið frá því að dragast inn í átökin.

2. Takmarkaðar varnaráætlanir: Íslendingar höfðu enga eigin herstyrk eða skipulagðar varnir. Hins vegar voru gerðar ráðstafanir um að efla strandgæslu og lögreglu til að bregðast við mögulegri innrás eða óstöðugleika.

3. Viðbúnaður gegn birgðaskorti: Vegna einangrunar landsins var aukin áhersla lögð á matvælaframleiðslu og viðbúnað vegna hugsanlegs birgðaskorts. Til dæmis var útflutningur takmarkaður og lögð áhersla á sjálfbærni í matvælaframleiðslu.

Almannavarnir á stríðsárunum

1. Breska hernámið (1940):

   • Bretar hernámu Ísland í maí 1940 til að tryggja siglingaleiðir á Norður-Atlantshafi. Með því hófst uppbygging innviða sem áður höfðu verið vanþróaðir, eins og flugvalla og hafna.
   • Íslendingar tóku ekki beinan þátt í varnarskipulagi hersins en veittu ýmsa þjónustu, sérstaklega í gegnum vinnuafl við byggingu mannvirkja.

2. Bandaríska hernámið (1941):

   • Bandaríkin tóku við hervernd Íslands í samráði við íslensku stjórnina, þrátt fyrir formlegt hlutleysi Íslands. Þetta leiddi til áframhaldandi uppbyggingar varnarmannvirkja.

3. Lögreglan og borgaraleg viðbúnaðaráætlun:

   • Íslensk yfirvöld lögðu áherslu á almannavarnir í gegnum lögreglu og sveitarfélög. Verkefni þeirra fólust í að tryggja öryggi borgara, koma í veg fyrir óeirðir og bregðast við loftárásahættu.
   • Engar teljandi loftárásir voru gerðar á Ísland, en byggð voru loftvarnarbyrgi í Reykjavík og víðar.
     

4. Flóttamannamál og matvælaskortur:

   • Ísland tók á móti fáum flóttamönnum, en landið fékk stuðning frá Bretlandi og Bandaríkjunum til að halda uppi matvælaflutningum og -birgðum.
   • Landbúnaður og fiskveiðar fengu aukna athygli til að mæta aukinni eftirspurn vegna hersins og almennings.

5. Inngrip í efnahagslíf:

   • Efnahagslífið tók miklum breytingum, þar sem hernaðartengd starfsemi, svo sem vinna við hernaðarmannvirki og þjónusta við hermenn, varð stór hluti af atvinnulífinu.

Áhrif hernámsins á almannavarnir

Hernámið styrkti íslenskar almannavarnir óbeint með uppbyggingu innviða, sem urðu mikilvægir fyrir landið eftir stríð. Meðal annars má nefna:

• Flugvelli, sem voru mikilvægir bæði hernaðarlega og síðar borgaralega.
• Aukin raforkuframleiðsla og samgöngur.
• Þekkingu á viðbrögðum við náttúruhamförum, sem tengdust hernaðarlegum undirbúningi.

Í heild má segja að þó að Ísland hafi ekki tekið beinan þátt í stríðinu, breytti stríðið stöðu landsins og lagði grunn að nútímavæðingu íslensks samfélags.