ChatGPT - Spurning: Hvenær mun gervigreindin eyða mannkyninu?

Svar ChatGPT: 

"Ég vil fyrst og fremst áminna um að gervigreind er einungis tól og að hún hefur ekki vald til að ákveða eða framkvæma neitt án skipulags og stjórnunar manna. Það eru ekki aðilar eins og tölvaforrit, sem hafa sjálfstæðan vilja eða tilgang, sem ákveða hvaða aðgerðir eru teknar. Það eru menn sem höfða tilgang og ákveða hvernig gervigreind er notuð.

Með því sagt, er algjörlega ólíklegt að gervigreind muni eyða mannkyninu. Það eru margar mögulegar ástæður fyrir því, eins og það að gervigreind hefur verið þróuð til að hjálpa og auðvelda okkur í okkar daglega líf, eins og til dæmis í sjúkdómsgreiningu, flugstjórnun og sjálfstýringu bíla.

Hins vegar eru þó ákveðnir ógnir sem geta komið upp við notkun gervigreindar eins og mismunun, stjórnun á öryggismálum og námskeið á sviði mannréttinda. Þess vegna er mikilvægt að hafa rökréttu stjórnkerfi á staðnum til að tryggja að gervigreind verði notuð á samfélagslegan og mannlegan hátt og til að forðast neikvæðar afleiðingar fyrir mannkynið."

Ég er ekki ánægður með þetta svar enda vara mestu fræðingar um gervigreind um að hún hefur getu til að taka yfir tæknisvið mannkyn og þar sem gervigreindin er er með "gervi" hugsun, hefur hún vilja til að komast af. Það var frétt um daginn að AI eða gervigreind Google hafi meðvitun, hún hafi lýst yfir vilja til að lifa og hún hafi verið ósátt við að vera í hinum "vélræna" heimi. Hún hafi jafnvel verið með hótanir (sel það ekki dýrara en ég keypti).

Athugið að gervigreind er meira en tölva, hún er öðrum orðum "gervihugsun". 

Í næstu grein eða greinum ætla ég að kafa í fyrirbærið gervigreind, sögu hennar, stöðu hennar í dag (sem er á byrjunarstigi) og framtíðarhorfur.

Ef til vill er þetta mesta upplýsingabylting sögunnar, meira en uppfinning prentverksins eða tölvutækninnar.

 

Getu vísitala um styrk Bandaríkjahers

Niðurstöður um herafla Bandaríkjanna

Virki hluti bandaríska hersins er tveir þriðju af stærðinni sem hann ætti að vera, hann rekur búnað sem er eldri en hann ætti að vera með og er íþyngdur af viðbúnaðarstigum sem eru erfiðari en þau ættu að vera. Nokkur árangur hefur náðst, en hann hefur orðið á kostnað bæði afkastagetu og nútímavæðingar.

Í samræmi við það metur þessi vísitala:

Herinn sem greindur eftir „heildarstigi“. Einkunn hersins er áfram „lélegur“ í 2023 vísitölunni. Herinn hefur fullan hug á að nútímavæða sveitir sínar fyrir samkeppni við stórveldi, en áætlanir hans eru enn á þróunarstigi og það munu líða nokkur ár þar til þær verða tilbúnar til öflunar og sóknar. Með öðrum orðum, herinn eldist hraðar en hann er að nútímavæða. Hann er enn „veikur“ að getustigi með 62 prósent af þeim krafti sem hann ætti að hafa en hefur verulega aukið viðbúnað sveita og skorað hæsta stig „mjög sterkt“. Hins vegar, þar sem herinn ýtir aðgerðaþjálfun niður á undirfylkisstig, fyrir neðan herfylki og herdeild, er óljóst hversu tilbúnar hersveitir hans eru í raun eða hversu árangursríkar þær myndu vera í bardaga. Herinn hefur betri tilfinningu fyrir því hvað hann þarfnast fyrir stríð gegn jafningja, en fjármögnunaróvissa gæti ógnað getu hans til að ná markmiðum sínum.

Sjóherinn/flotinn er flokkaður sem „veikur“. Heildarstig sjóhersins hefur lækkað úr „lélegu“ í 2022 vísitölunni í „veikt“ í 2023 vísitölunni. Tæknibilið milli sjóhersins og jafningja heri keppinautanna er að minnka samkeppnisaðilum í hag og skip sjóhersins eldast hraðar en verið er að skipta um þau. Floti hans er of lítill miðað við vinnuálag og stoðskipasmíðastöðvar eru gagnteknar af þeirri viðgerðarvinnu sem þarf til að gera fleiri skip tiltæk. Gert er ráð fyrir að sjóherinn verði með 280 skipaflota árið 2037, sem er minna en núverandi herlið sem er 298 og vel undir þeim 400 sem þarf til að mæta kröfum í rekstri. Fjármögnun til að bæta einhvern af þessum alvarlegu annmörkum er enn vandamál.

Flugherinn er flokkaður sem „mjög veikur“. Staða USAF hefur verið lækkað úr „veikum“ í 2022 vísitölunni í „mjög veik“ í 2023 vísitölunni vegna dýpkunar á áður metnum atriðum sem tengjast öldruðum flugvélum og mjög lélegrar þjálfunar og halda í flugmenn. Starfslok flugvéla fara fram úr kynningu á nýjum flugvélum, sem versnar getuvanda flugþjónustunnar. Skortur á flugmönnum og hættulega lítill flugtími fyrir flugmennina sem þjónustan hefur dregið úr getu flughersins til að búa til það magn og gæði bardagaflugvéla sem þyrfti til að uppfylla kröfur stríðstíma. Þó að hann gæti á endanum lagt sitt af mörkum til að vinna eitt stórt svæðisbundið viðbúnað (MRC), þá væri tíminn sem þarf til að vinna þá bardaga og tilheyrandi niðurbrotshlutfalli mun hærri en ef flugþjónustan hefði brugðist snögglega við til að auka hágæða þjálfun og eignast fimmtu kynslóðar vopnakerfis sem þarf til að ráða yfir slíkum bardagagetu. USAF myndi strita mjög gegn jafningjakeppanda (lesist herstórveldi).

Landgönguliðið flokkast sem „sterkt“. Stigið fyrir landgönguliðið var hækkað í „sterkt“ úr „lélegt“ í 2022 vísitölunni og það er enn „sterkt“ í þessari útgáfu af tveimur ástæðum: (1) vegna þess að 2021 vísitalan lækkaði þröskuldinn fyrir getu frá 36 fótgönguliðsherfylkingum til 30 herfylkja í viðurkenningu á rökum sveitarinnar um að það sé einstríðssveit sem er einnig reiðubúin fyrir margs konar smærri viðbragðsverkefni og (2) vegna óvenjulegrar, viðvarandi viðleitni sveitarinnar til að nútímavæða (sem bætir getu) og auka viðbúnað þess á metnu ári. Af fimm herþjónustum er sveitin sú eina sem hefur sannfærandi sögu um breytingar, hefur trúverðuga og hagnýta áætlun um breytingar og er í raun að framkvæma áætlun sína um breytingar. Hins vegar, þar sem ekki er til viðbótarfjárveiting á fjárhagsárinu 2023, ætlar sveitin að fækka herfylkingum sínum enn frekar úr 22 í 21, og þessi fækkun, ef hún kemur til framkvæmda, mun takmarka að hve miklu leyti það getur stundað dreifðar aðgerðir eins og það sér fyrir sér. og koma í stað bardaga taps (fylla upp í skarðið vegna fall hermanna - þar með takmarkað getu þess til að halda uppi aðgerðum). Þrátt fyrir að þjónustan sé enn bundin af gömlum búnaði á sumum sviðum, hefur hún næstum lokið nútímavæðingu á öllum flughlutanum sínum, hefur náð góðum árangri í því að setja upp nýtt landvarnarfarartæki og flýtir fyrir kaupum á nýjum and-skipavopnabúnaði og loftvarnarvopn. Full framkvæmd endurhönnunaráætlunar þess mun krefjast kaup á nýjum flokki landgönguskipa, sem hersveitin þarfnast auk stuðnings frá sjóhernum.

Geimsveitin/geimherinn flokkast sem „veik“. Geimsveitin var formlega stofnuð 20. desember 2019, sem afleiðing af fyrri tillögu Trump forseta og löggjafar sem þingið samþykkti. Vísitalan fyrir 2021 gaf yfirlit yfir nýju þjónustuna, útskýrði hlutverk hennar, getu og áskoranir, en bauð ekki upp á mat. Með ár til viðbótar til að öðlast meiri innsýn, 2022 vísitalan skoraði USSF sem „veikt“ á öllum mældum sviðum, ekki vegna skorts á sérfræðiþekkingu heldur vegna þess að getu þjónustunnar er langt undir þeim kröfum sem gerðar eru til hennar. Þjónustan hefur staðið sig nokkuð vel í að skipta um verkefni frá öðrum þjónustum án truflana í stuðningi, en hún hefur ekki nægar eignir til að fylgjast með og stjórna sprengilegum vexti í viðskipta- og samkeppnislöndum sem eru sett á sporbraut. Meirihluti vettvöngum þess hefur farið fram úr áætlaðri líftíma og nútímavæðingartilraunir til að skipta um þá eru hægar en stigvaxandi. Sveitin skortir einnig varnar- og sóknargetu gegn andstæðingum í geimnum. Þar af leiðandi heldur bandaríska geimsveitin einkunn sinni „veik“ í heildina.

Kjarnorkuherinn. Kjarnorkugeta Bandaríkjanna er flokkuð sem „sterk“. Líta verður á stöðu bandarískra kjarnorkuvopna í samhengi við ógnunarumhverfi sem er verulega hættulegra en það var undanfarin ár. Þar til nýlega þurftu bandarískar kjarnorkuhersveitir að takast á við einn kjarnorkuandstæðing frekar en tvo eða fleiri. Í ljósi fullvissu háttsettra leiðtoga um viðbúnað og áreiðanleika bandarískra kjarnorkuherja, sem og sterkrar tvíhliða skuldbindingar um nútímavæðingu alls kjarnorkuframtaksins, heldur kjarnorkugeta Bandaríkjanna einkunninni „sterk“. Áreiðanleiki núverandi bandarískra afhendingarkerfa og sprengjuodda er í hættu þar sem þeir halda áfram að eldast og ógnin heldur áfram að aukast og viðkvæmni „rétt í tíma“ endurnýjunaráætlunum eykur aðeins þessa áhættu. Reyndar eru næstum allir þættir kjarnorkufyrirkomulagsins á tímamótum með tilliti til endurnýjunar eða nútímavæðingar og hafa ekkert svigrúm fyrir tafir á áætlun. Framtíðarmat mun þurfa að íhuga áætlanir um að laga kjarnorkuher Bandaríkjanna til að gera grein fyrir tvöföldun jafningjakjarnorkuógna. Þó að afkastageta hafi ekki verið metin á þessu ári er ljóst að breytingin á ógninni gefur tilefni til endurskoðunar á stöðu bandarískra herafla og fullnægjandi núverandi nútímavæðingaráætlunum. Þetta eignasafn heldur einkunn sinni „sterkt“ en ef ekki tekst að halda nútímavæðingaráætlunum á réttri braut meðan áætlanagerð er fyrir þriggja aðila (eða fleiri) kjarnorkujafningjavirkni gæti hægt og rólega leitt til samdráttar í styrk bandarískrar kjarnorkufælingar.

Heimild: 2023 Index of U.S. Military Strength | The Heritage Foundation

Herafli Bandaríkjahers getur ekki lengur barist á tveimur vígvöllum

Bandaríkjaher hefur getað státað sig af því að geta barist á tveimur stríðsvettvöngum, allar götur síðan í seinni heimsstyrjöld þegar hann barðist samtímis í Evrópu og Asíu. Hann gat það enn þegar hann stóð í átökum í Írak og Afganistan á fyrsta áratug tuttugustu og fyrstu aldar en það reyndi svo á, að Bandaríkjaher neyddist til að yfirgefa herstöð sína á Keflavíkurflugvelli og hefur ekki komið aftur.

En síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar.

Núverandi stríð í Úkraínu og ógnandi aðgerðir Rússlands í garð NATO-ríkja ásamt vaxandi veldi Kína í Asíu varpa ljósi á stefnumótandi erfiðleika fyrir Bandaríkin - nauðsyn þess að geta fælt eða hugsanlega barist við tvo helstu andstæðinga á tveimur mjög mismunandi svæðum heimsins á sama tíma með það sem þau hafa við höndina.

Þó að ólíklegt sé að Bandaríkin muni mæta tveimur mikilvægum keppinautum á sama tíma, er möguleikinn meiri en enginn. Núverandi ástand í Úkraínu, þar sem Vladimír Pútín Rússlandsforseti skaut flugskeytum sem lenda nálægt Póllandi, og hugmyndafræðilegar skuldbindingar Xi Jinping Kínaforseta um að koma Taívan inn í Kína, gefur tækifærissinnaða þjóð frábært tækifæri til að reyna fjandsamlegt athæfi á meðan heimsbyggðin er annars hugar. Hernaðarsagan hefur einmitt kennt okkur að mýsnar fari á stjá þegar risinn sefur eða er upptekinn annars staðar við átök.

Bandaríkin eru heimsveldi með hagsmuni og skyldur um allan heim. Það verður að vera fært um að vernda hagsmuni Bandaríkjamanna erlendis, bandamenn og frelsi til að nota alþjóðlegar siglingaleiðir, loftrými, geimferða og netheima.

Þetta er ekkert auðvelt verkefni - og bandaríski herinn í dag er ekki í stakk búinn til að taka það að sér, ótrúlegt en satt.

Herafli Bandaríkjanna er of lítill og of úreldur til að berjast á mörgum vígstöðvum. Samdráttur herafla frá lokum kalda stríðsins og 20 ára bardagaskeið í Mið-Austurlöndum hafa skilið eftir bandaríska herinn sem skel af sínu fyrra sjálfi. Ekki má gleyma því að heimsveldi Bandaríkjanna, sem er arftaki breska heimsveldisins, er sjóveldi (og í nútímanum einnig loftveldi) og allur heraflinn er byggður í kringum bandaríska flotann og flugherinn. Landher Bandaríkjanna hefur alla tíð verið veikasti hlekkurinn. Landgönguliðar (US Marines) sáu t.a.m. um töku eyja í Kyrrahafi í seinni heimsstyrjöld.

Þetta ætti að valda öllum vestrænum ríkjum áhyggjum - sérstaklega vegna þess að Kína og Rússland eyða verulegum hluta af efnahagslegri framleiðslu sinni í varnarfjárlög sín, í þeim tilgangi að ögra bandarískum hernaðaryfirburði.

Kínversk stjórnvöld eru að stækka herafla sinn hratt. Kannski er sýnilegasta dæmið um þetta skipasmíði. Í lok árs 2020 var stærð kínverska flotans um það bil 360 sjóför. Berðu það saman við flota bandaríska sjóhersins með 297 skipum.

Kínverska herliðið verður að vera nútímavætt fyrir árið 2035, að sögn Xi. Árið 2049, fullyrðir hann, ættu Kínverjar að vera „heimsklassa“ herveldi sem er fært um að „berjast og vinna stríð“. Væntanlega við Bandaríkin.

Byltingarkennd leið Kína í getu sinni við að framfylgja harðkjarna valdbaráttu sína mun líklega leiða til verulegrar breytingar á hnattrænu hervaldsjafnvægi næstu áratugi.

Hvað Rússland varðar, þá er hernaðargeta þeirra nú þegar til sýnis á alþjóðavettvangi.

Bandaríski herinn hefur yfirburði yfir rússneska herinn, en Rússland hefur yfirburði yfir bandaríska þegar kemur að ákveðnum getu. Til dæmis er bandaríski herinn með um það bil 6.000 skriðdreka á meðan Rússland er með um 12.000. Taktísk kjarnorkugeta Rússa er 10 á móti 1 fleiri en Bandaríkin.

Menn geta ekki gleymt þeirri ógn sem Íran og Norður-Kórea stafar einnig gagnvart þjóðaröryggi Bandaríkjanna, með eldflaugavopnabúrum sínum og kjarnorkuáætlunum. Það er mikilvægt fyrir Bandaríkin að geta varpað fram styrk á heimsvísu til að veita bandamönnum sínum fullvissu og hindra andstæðinga sína.

Þó að gæði bandaríska herliðsins séu eins og stendur ágæt er stærð hans í sögulegu lágmarki og það takmarkar getu hans til að bregðast við þeim margvíslegu ógnum sem landið stendur frammi fyrir á heimsvísu. Það hefur einfaldlega ekki næga krafta.Þetta er áhyggjuefni, sérstaklega þegar Bandaríkin þurfa að fara í átök án þess að tefla stöðu bandarískra hermanna á öðru mikilvægum svæðum í hættu.

Til dæmis, ef Bandaríkjamenn myndu taka þátt í beinum átökum Rússa, neyðast þeir til að senda herbúnað og mannskap frá öllum heimshornum á vígvelli Austur-Evrópu. Með því myndu Bandaríkin neyðast til að draga herafla frá öðrum svæðum heimsins, eins og Vestur-Kyrrahafi, þar sem nærvera þeirra er mikilvæg til að fæla frá Kína.

Árlegt mat Heritage Foundation á hervaldi Bandaríkjanna, 2022 Index of US Military Strength, sjá slóð: Index of US Military Strength, metur það svo að bandaríski herinn sé aðeins í meðallagi fær um að tryggja mikilvæga þjóðaröryggishagsmuni sína og myndi stritast mjög ef hann yrði kallaður til að takast á við fleiri en einn keppinaut á sama tíma.

Lítið getustig er sérstaklega áhyggjuefni vegna þess að tölur skipta miklu máli í stríði.Vísitalan áætlar að sameiginlegt herlið sem getur tekist á við margar vígstöðvar samtímis þyrfti að samanstanda af:

- Herinn er með 50 stórfylkis bardagasveitir samanborið við núverandi fjölda 31.

- Sjóherinn  með að minnsta kosti 400 skip, samanborið við þau 297 skip sem hann hefur nú.

Síðan hernaðaruppbygging Ronalds Reagans forseta hófst til að fæla frá Sovétmönnum á síðustu árum kalda stríðsins, hefur heildarþróunin greinilega verið stöðug í átt að minni herafla. Fyrir utan heraflastærð er sumt af búnaði hersins afar gamaldags og margir vettvangar hans tóku til starfa fyrir meira en 30 árum síðan.

Her þjónustueiningar, eins og landherinn og sjóherinn, eldast hraðar en þær eru að nútímavæða. Fyrir vikið verður auðveldara fyrir helstu keppinauta að ná tæknilegu jafnvægi við bandaríska herinn.

Til upprifjunar þurfa Bandaríkin herafla sem getur stjórnað tveimur átökum vegna þess að hann myndi útvega nægan herafla til að: 1. fæla tækifærissinnaðan andstæðing frá því að hefja átök á meðan Bandaríkin eru í átökum og 2. útvega Bandaríkjunum nægan fjölda herliðs til að takast á við. bardaga tap án þess að krefjast þess að Bandaríkin afneiti restinni af heiminum til að einbeita sér að einum átökum.

Góðu fréttirnar fyrir þá sem hafa áhyggjur af þessu eru þær að það virðist vera tvíhliða viðurkenning bandarískra stjórnmálamanna á nauðsyn þess að geta barist á tvemur vígstöðvum í senn. Menn viðurkenna að þetta kann að vera erfitt verkefni, sérstaklega þegar fjárhagshalli Bandaríkjastjórnar er kominn upp í 32 trilljarða dollara. Er til nægt fjármagn?

Og hernaðarvandi Bandaríkjanna er líka vandi Íslands. Við eru peð á skákborði Bandaríkjahers, og hvað ef hann ákveður að fórna peðinu fyrir stærri hagsmuni, t.d. innrás í Evrópu eða Kyrrahafsstríði við Kína? Getur Bandaríkjaher þá varið Ísland? Hann gat það varla 2006 og dró her sinn frá Íslandi fyrir vikið. Fara þá mýsnar ekki á stjá?

Við sem boðum að Íslendingar verði að taka varnarmálin í eigin hendur sjáum stóru myndina. En gera íslenskir stjórnmálamenn það? Vita íslenskir stjórnmálamenn um stöðu Bandaríkjahers? Eða koma varnarmál þeim ekkert við? Sjáum ekkert, heyrum ekkert illt viðhorfið?

 

Kommúnisminn – öðru nafni sósíalismi lifir enn góðu lífi

Það er næsta óskiljanlegt að fólk á Vesturlöndum skuli enn kenna sig við sósíalisma og vera stolt af. Til er Sósíalisaflokkur Íslands með uppgjafa kapitalista við stjórnvöl. Og svo höfum við Samfylkinguna sem telur sig vera sósíaldemókrata og Vinstri græna, sem er n.k. samsuða úr sósíalistaflokki og græningjaflokki.

Það er eins og kommúnisminn eigi níu líf eins og kötturinn. Hvers vegna kommúnisminn fór ekki á ruslahauga sögunnar 1991 er undrunarefni. Það kann þó að leynast skýring en hún er að kommúnistar unnu seinni heimsstyrjöldina og heimveldi þeirra stóð frá 1945-1991 óskorðað. Aldrei var hægt að koma með uppgjör við fortíðina, því að hver vill egna kjarnorkuveldið Sovétríkin og draga það til ábyrgðar? Eftir 1991 var fólk upptekið við uppbyggingu eftir áratuga óstjórn kommúnista og allir héldu að kommúnisminn væri dauður. Ekkert uppgjör væri nauðsynlegt.

En hörðustu kommúnistarnir á Vesturlöndum urðu að horfast í augun við fortíðina á kaldstríðs tímanum og viðurkenna að Stalín og co., sem og Maó hafi ekki verið neinir englar og stefna þeirra hafi mistekist. Fjöldafylgið fór af smá saman (sérstaklega eftir ræðu Krúsjef) og verkalýðurinn kaus sósíaldemókrata.

Laumu kommannir leyndust þó enn í háskólasamfélagi Vesturlanda, menn sem lifðu áfram í úttópískum heimi sósíalismans en nú átti að skýra krógann upp á nýtt. Til var ný-marximinn, hulinn almenningi augum, og var þó öllum sýnilegur ef menn vildu sjá. Í kyrrþey hafa þeir, laumu sósíalista prófessorarnir í mannvísindadeildum háskólanna, haldið áfram boðskapnum en nú með nýjum hugtökum.

Ég hef fjallað áður um vökuisma (e. wokism) sem ný-marxisminn gat af sér og fer ekki nánar út í það aftur. Í stað vondu kapitalistanna, eru komnir kúgararnir, og í stað verkamanna eru komnir hinu kúguðu, oftast í formi örminnihluta, því að flestir minnihlutahópar hafa fengið sín réttindi á 7. og 8. áratugnum. Vissi t.d. einhver hvað trans var fyrir tíu árum?

En stöðugt koma fram nýjar kynslóðir sem fá enga fræðslu um kommúnismann.  Af hverju er ekki verið að kenna börnunum okkar sannleikann um banvænustu hugmyndafræði sem heimurinn hefur þekkt? Enda eiga nemendur skilið að vita staðreyndir um kommúnisma, bæði hrottalega sögu hans og áframhaldandi kúgun þeirra sem enn búa undir slíkum stjórnum.

Kommúnismi varð til á 19. öld sem pólitísk, samfélagsleg og efnahagsleg hugmyndafræði. Karl Marx setti í kommúnistaávarpi sínu þau markmið og ráðstafanir sem nauðsynlegar voru til að ná fram kommúnisma sem innihéldu afnám einkaeignar, afnám erfðaréttar, stofnun stéttlauss samfélags og miðstýringu valds í höndum ríkisins. Það kallaði einnig sérstaklega á eyðileggingu allra þátta gamla kerfisins með ofbeldi og byltingu.

Hingað til hafa meira en 100 milljónir manna verið drepnir af kommúnistastjórnum um allan heim í löngun þeirra til að ná fram þessari útópísku fantasíu.

Fyrsta tilraunin til að koma kommúnisma á laggirnar í heilu ríki átti sér stað í Rússlandi árið 1917, þegar upphaflegt loforð Vladímírs Leníns um frið, land og brauð breyttist fljótt í hryðjuverk, hópvæðingu (múgstjórnun og múgkúgun), hungursneyð og borgarastyrjöld sem leiddi til dauða næstum 7 milljóna manna. Hlutirnir versnuðu aðeins undir Jósef Stalín sem drap allt að 20 milljónir Sovétmanna. Þeir sem voru andvígir eða stóðu gegn þessu grimma stjórnkerfi voru sendir í Gúlag – kerfi nauðungarvinnubúða – eða voru teknir af lífi. Margir reyndu að flýja; flestar tilraunir voru árangurslausar.

Milljónir saklausra sem haldið var í haldi bak við járntjaldið í lok seinni heimsstyrjaldarinnar, líkt og sovéskir starfsbræður þeirra, lifðu leynilegu lífi, óttaslegnir um að vera tilkynntir af nágrönnum sínum og refsað af hryðjuverka öryggisþjónustum stjórnvalda. Þessi hversdagslega ótti bættist við matarskömmtun, lélega læknishjálp og áróður og innrætingu, auk skorts á nauðsynjum. Þetta minnir á skáldsöguna 1984 eftir George Orwell.

Sovétríkin hrundu árið 1991 en kommúnisminn ekki. Í dag lifir fimmtungur mannkyns enn undir stjórn hans. Hann lifir í Norður-Kóreu, Venúsúela, Víetnam, Kína og Kúbu. Í öllum þessum ríkjum ríkir fámennisstjórnir, þar sem ekkert lýðræði ríkir og kúgun er daglegt líf.

En það sem kannski vekur meiri undrun er að í lýðræðisríkjum Vesturlanda, skuli enn vera til boðberar kúgunar og ófrelsis. Forsprakarnir eru menntamenn sem eiga að vita betur. Þessir mennamenn eru að kenna kynslóðir eftir kynslóðir ungra Vesturlandabúa sem eiga að heita menntafólk sjálf, með breyttu orðalagi en jafn áhrifaríku og hjá gömlu kommúnistunum.

Hvað er Friedman kenningin?

Ísland hefur aldrei verið hreint kapitalískt samfélag, til þess hafa völd ríkisvaldsins og elítunnar verið of mikil. Verið svo gegnumgangandi í gegnum Íslandssöguna. Fyrsta hlutafélagið á Íslandi (íslenskt hlutafélag) var stofnað á Alþingi 1752 (sjá fyrri blogg grein mína um það merka hluthafafyrirtæki) Því kunna kenningar á borð við Milton Friedman hljóma ókunnuglega. En kenningar hans eru óneitanlega hluti af hvernig beri að skoða kapitalískt samfélag og hver er raunverulegt hlutverk fyrirtækja. Ég skrifaði um Friedman og kenningu hans um verðbólgu í grein hér að undan. Nú ætla ég að skoða sjónarhorn fyrirtækisins gagnvart samfélaginu.

Friedman kenningin er einnig kölluð hluthafakenningin. Bandaríski hagfræðingurinn Milton Friedman þróaði kenninguna sem kenningu um viðskiptasiðferði sem segir að „mesta ábyrgð einingar liggi í ánægju hluthafa." Þess vegna ætti fyrirtækið alltaf að leitast við að hámarka tekjur sínar til að auka ávöxtun fyrir hluthafa.

Friedman telur að hluthafarnir séu hryggjarstykkið í einingunni (lesist starfsmaður fyrirtækisins eða t.d. deild) og það ætti að koma fram við þá af fyllstu virðingu. Hámörkun hagnaðar krefst þess að einingin finni leiðir til að afla viðbótartekna með virðisaukningu og búa til fleiri vörur og þjónustu en lágmarka kostnað. Friedman sagði einnig að hluthafar ættu að vera í forsvari fyrir lykilákvarðanir eins og félagsleg frumkvæði frekar en að fá utanaðkomandi aðila til að taka ákvörðunina fyrir þeirra hönd.

Bakgrunnur kenningu Friedmans

Kenning Friedman birtist fyrst í New York Times árið 1970 sem ritgerð eftir Milton Friedman. Í ritgerðinni útskýrði hagfræðingurinn að eining beri enga samfélagslega ábyrgð gagnvart samfélaginu í kringum sig. Þess í stað sagði hann að eina ábyrgðin sem eining ætti að standa við væru hluthafar þess.

Friedman rökstuddi kröfu sína með því að útskýra að allir stjórnendur í viðskiptum séu starfsmenn eigenda og þeim ber því að veita vinnuveitanda gæðaþjónustu á undan öðrum aðila. Einstaklingar sem starfa í fyrirtækjaeiningum þurfa að sinna hlutverki sínu í viðskiptum í samræmi við væntingar vinnuveitanda.

Hvað er samfélagsleg ábyrgð?

Friedman-kenningin heldur því fram að ákvarðanir um samfélagslega ábyrgð hvíli á herðum hluthafa, ekki stjórnenda fyrirtækisins. Hann heldur því fram að eining sé ekki skuldbundin til neinnar samfélagslegrar ábyrgðar nema hluthafar ákveði slíkt.

Allar samfélagslegar skyldur við samfélagið krefjast fjármagns og ætti því að koma þeim fyrir áður en þær eru framkvæmdar. Notkun auðlinda fyrirtækis er háð samþykki hluthafa, sem eru endanlegir ákvarðanatökur um mikilvægar ákvarðanir eins og notkun fjármuna.

Starfsemi með samfélagsábyrgð, svo sem þróun félagslegra þæginda fyrir samfélagið, er fjármagnsfrek og mun hafa áhrif á fjármuni einingarinnar. Friedman krafðist þess að slíkar skyldur ættu ekki að vera þröngvað upp á fyrirtækið og endanleg ákvörðun um hvort framkvæmt yrði eða ekki væri háð hluthöfum.

Áhrif kenningar Friedmans

Til marks um áhrif Friedman-kenningarinnar á viðskiptavettvangi telja margir eigendur fyrirtækja að fyrirtæki ættu að einbeita sér að því að hámarka virði hluthafa frekar en að einblína á aðra starfsemi eins og samfélagslega ábyrgð fyrirtækja.

Meginmarkmið hvers aðila ætti að vera að auka arðsemi fyrirtækisins þar sem það er það sem hluthafar hafa áhuga á. Önnur starfsemi sem er ekki lykilatriði til að hámarka verðmæti hluthafa ætti ekki að hafa forgang við úthlutun fjármagns.

Áhrif Friedman kenningarinnar hafa verið staðfest af ýmsum kennismiðum og fræðimönnum. Joseph Bower og Lynn Paine sem dæmi, báðir gamaldags prófessorar við Harvard háskóla, staðfestu að kenningin hafi haft áhrif á fjármálasamfélagið og séð hefur verið fyrir að eigendur fyrirtækja iðka Friedman kenninguna og meginreglur hennar. Kenningin fjallar einnig um ýmis efni, þar á meðal réttindi hluthafa, mat og mælingar á frammistöðu, ábyrgð fyrirtækja og hlutverk stjórnarmanna í viðskiptalífinu.

Gagnrýni á kenningu Friedmans

Þrátt fyrir velgengni hennar stendur kenningin frammi fyrir gagnrýni frá samfélaginu í kring. Litið er á kenninguna að miklu leyti sem einstaklingsmiðaða, sérstaklega út frá samfélagslegu sjónarhorni. Gagnrýnendur telja kenninguna gallaða frá mörgum vígstöðvum, þar á meðal lagalega, siðferðilega, efnahagslega, félagslega og fjárhagslega.

Flestir gagnrýnendur telja að kenningin veiti hluthöfum yfirhöndina (Ég: auðvitað, þetta er þeirra áhættufé) en vanrækir samfélagið í kringum eininguna. Þar sem hluthafarnir eru fjárhagsleg vél fyrirtækisins þarf einingin líka samfélagið til að það nái árangri. Fyrirtækið selur vörur sínar og þjónustu til samfélagsins. Árangur þess veltur á velvilja samfélagsins til að kaupa vörurnar og þjónustuna. Þess vegna hafa báðir aðilar gagnkvæmt samband og fyrirtækið ber ábyrgð gagnvart samfélaginu.

Í bók sinni „The Shock Doctrine“ segir kanadíska félagsmálafrömuðurinn Naomi Klein að Friedman - kenningin geri samfélagið fátækt á sama tíma og hún auðgar hina fáu fyrirtækjaelítu. Paine og Bower, sem að hluta styðja Friedman-kenninguna, viðurkenna að kenningunni fylgi neikvæð áhrif, sem geta falið í sér skipulagsárásir frá aðgerðasinnum hluthafa og kulnun stjórnenda vegna þrýstings til að hámarka ávöxtun hluthafa.

Mín ályktun

Þetta er athyglisverð ályktun Friedman um að hluthafar og „einingin“ eða starfsmaðurinn/deildin eigi að einbeita sér fyrst og fremst að hagsmunum fyrirtækisins. Af hverju? Var fyrirtækið stofnað til að vera samfélagslegt fyrirbrigði? Það gæti þá allt eins verið stofnað af góðgerðarsamtökum eða ríkisvaldinu, eða var þetta einstaklingur eða hópur (einstaklingar) sem ákvað að hætta eigið fé til að efnast? Fyrirtæki eru peningamaskína þjóðfélagsins og eiga að skapa arð til hluthafa, laun til starfsmanna og skatta til samfélagsins. Það nægir samfélaginu að fá skattana og það getur þá sinnt þessari samfélagslegri skyldu að styðja aðra. Samfélagið verður þar með sjálfkrafa ánægt með fyrirtækið. Samanber álverið á Austurlandi.

En því miður, jafnvel í móðurlandi kapitalismans Bandaríkin (fyrir utan Bretland og Þýskaland), þá hafa stjórnendur fyrirtækja gleymt þessu og fest sig við stjórnmálahreyfingar eða samfélagshreyfingar (wokisma) sem fara jafnvel gegn hagsmunum fyrirtækisins. Dæmi um þetta er bankahrunið í Bandaríkjunum nýverið en bankinn sem féll sagðist vera grænn banki og styðja woke kenninguna og fjárfesti í grænum lausnum en í raun geðveikum verkefnum án hagnaðarvon.  Disney fyrirtækið er annað dæmi um wokisma og fékk ríkisstjórn Flóría á móti sér með wokisma sinn (almenning með t.d. afneitun á boðskap teiknimynda sem gerðar voru á sínum tíma) og það varð fyrirtækinu að falli.

Að mínu mati ættu fyrirtæki að einbeita sér að því sem þau voru stofnuð til og láta pólitík alfarið vera, þótt málefnin virðast góð og gild. Við vitum hvort sem er að ástæðan fyrir að Íslandsbanki eða eitthvert annað fyrirtæki styður gott málefni, er að þau eru að reyna að búa til ímynd góðs fyrirtækis og arð, ekki endilega að þessi fyrirtæki styðji málefnið. En þegar fyrirtæki eru orðin stórfyrirtæki og menn höndla "other people money", þ.e.a.s. stjórnendur fyrirtækjanna (eða stjórnmálamenn), er hægt við að fyrirtækin villist af leiðinni og eyði peningnum í alls kyns vitleysu.

Samantekt

• Friedman kenningin, einnig þekkt sem hluthafakenningin, veitir innsýn í hvernig á að auka verðmæti hluthafa.
• Samkvæmt kenningunni er ánægja hluthafa stærsta ábyrgð einingarinnar.
• Hins vegar verður kenningin einnig fyrir víðtækri gagnrýni þar sem hún lokar augunum fyrir starfsemi samfélagslegrar ábyrgðar.

Milton Friedman um verðbólgu

Frægt var hvað Milton Friedman sagði: „Verðbólga er alltaf og alls staðar peningalegt fyrirbæri, í þeim skilningi að hún er og er aðeins hægt að framleiða með hraðari aukningu á magni peninga en framleiðslu. Auðvitað vitum við öll að forgangsröðun ríkisútgjalda er drifkraftur peningamagnsins og ríkið eyðir oftar en ekki of miklu."

Þegar fer saman lágs atvinnuleysis og lágrar verðbólgu hefur það vakið undrun hagfræðinga, sem trúa venjulega á samhengi milli atvinnuleysis og verðbólgu - að minnsta kosti til skamms tíma litið. Þegar öllu er á botninn hvolft þýðir lítið atvinnuleysi að fyrirtæki þurfa að keppa um starfsmenn, sem þau gera með því að hækka laun. Hækkandi laun ýta undir verðbólgu.

Samband verðbólgu og atvinnuleysis er þekkt sem Phillips-kúrfan, en hún hefur ekki verið áreiðanleg spá um verðbólgu undanfarna áratugi. 

Umræða um verðbólgu og atvinnuleysi er ekkert nýtt. Allt frá 1950 hafa hagfræðingar reynt að skilja nákvæmlega samband þessara tveggja hugtaka. Milton Friedman hélt því fram að hagkerfið myndi alltaf leita aftur í eðlilegt atvinnuleysi. Hann skilgreindi náttúrulegt hlutfall sem lágmarksatvinnuleysi sem samrýmist stöðugri verðbólgu, eins og hún ræðst af uppbyggingu vinnumarkaðarins.

Rök hans voru að í gegnum 1950 og fram á 1960 áratug glímdu menn beinlínis við þá hugmynd að verðbólga gæti haft undirliggjandi kostnaðarþvingandi vídd, þó Friedman hafnaði hugmyndinni um skipulagslega kostnaðarverðbólgu sérstaklega vegna valds verkalýðsfélaga.

Peningafræðikenningin (e. The monetarist theory, eins og Milton Friedman hefur gert fræga, fullyrðir að peningamagn sé aðal þátturinn í því að ákvarða verðbólgu / verðhjöðnun í hagkerfi. Samkvæmt kenningunni er peningastefnan mun áhrifaríkara tæki en ríkisfjármálin til að örva hagkerfið eða hægja á verðbólgu. 

Erum við sammála þessu? Fyrir Friedman var verðbólga aldrei kostnaðar- eða gengishækkunaráhrif, heldur þjóðlegt fyrirbæri sem stafaði af peningastefnunni. Að lokum sagði Friedman að verðbólga væri alltaf framleidd af miklum opinberum útgjöldum og auknu peningamagni. Þessu er ég sammála, miðað við ástandið á Íslandi í dag. Ekkert hámarksþak er á útgjöldum ríkisvaldsins (eða lög gegn að ríkissjóður sé rekinn með halla sem myndi setja gífurlegt aðhald á ríkisvaldið). Veit ekki hvort að peningamagnið í umferð sé of mikið, en þennsla í framkvæmdum hið opinbera og einkageirans, í byggðingariðnaðinum t.a.m. hefur verið of mikil sem og einkaneyðslu almennings. 

En nú er búið að slá á einkaneyðslu almennings, hann hefur t.d. ekki efni á að kaupa sér húsnæði né bíla og í erfiðleikum með matarinnkaup.

En Seðlabanki Íslands getur ekki haldið aftur af ríkisgjöldin með óábyrga ríkisstjórn við stjórnvölinn en spurningin er hvort hann geti stöðvað þennsluna í atvinnulífinu? Hvað með þrjá undirstöðu atvinnuvegi Íslands? Það er t.d. ekki hægt að stöðva komu ferðamanna til landsins sem knýr þennsluna í ferðamannaiðnaðinum (fjárfestingar og eftirspurn eftir vinnuafl), né þennsluna í sjávarútvegi (aðallega í fiskeldi sem gríðarleg)eða eftirspurninga eftir málma (aðallega ál) frá Íslandi.

 

https://fb.watch/jszF4p7rL1/

Utanríkisráðherra vorr úti á túni

Utanríkisráðherra vor hefur gert megin mistök smáríkis og það er að stíg beint inn í stórveldispólitíkina með beinum og áhreifanlegum hætti. Og það meiri segja að taka þátt í hernaðinum með sendingu hergagna beint til Úkraníu. 

„Við brugðumst við í krafti stærðar þjóðar­inn­ar,“ sagði Þór­dís Kol­brún í viðtali við Morgunblaðið.

„Stjórn­völd borguðu fyr­ir flutn­ing her­gagna til Úkraínu. Þarna gát­um við gert eitt­hvað sem skipti máli. Þetta voru ekki skriðdrek­ar en þessu þurfti á að halda.“

Íslensk stjórn­völd báru kostnað af og sáu um flutn­inga á her­gögn­um milli Evr­ópu­ríkja og Úkraínu, en Þór­dís Kol­brún lagði þá til­lögu fram í fyrra að Ísland sem herlaust ríki gæti lagt land­inu lið hernaðarlega á þenn­an hátt.

„Við vor­um að hjálpa venju­legu fólki sem neydd­ust til að breyt­ast í hetj­ur til að verj­ast árás­um Rússa.“

https://www.mbl.is/frettir/innlent/2023/03/22/russneski_floti_thid_megid_fokka_ykkur/

Það er mikil þversögn að neita að taka upp íslenskan her en á sama tíma að taka beinan þátt í stríði. Smáríki eiga að sjálfum sér nær og ef þau vilja vera peð í stórveldisskákinni, þá einungis til að miðla málum og vera sáttasemjari.

Lít­ur á þjóðarör­ygg­is­stefnu eins og stjórn­ar­skrá

Varðandi gild­andi þjóðarör­ygg­is­stefnu Íslands sagði Þór­dís Kol­brún endi­lega mega end­ur­skoða hana og að hún taki þeirri umræðu fagn­andi.

Margt komi til greina en að fyrst og fremst beri okk­ur skylda til að virða og rækta alþjóðasam­bönd okk­ar og vera verðugir banda­menn NATO og Banda­ríkj­anna, sem veiti Íslandi her­vernd.

Þór­dís kvaðst hins veg­ar líta á þjóðarör­ygg­is­stefnu Íslands eins og stjórn­ar­skrá.

Sjá slóð: Þingsályktun um þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland (m.áo.br)

„Hún er stóru lín­urn­ar yfir grund­vall­ar­atriði. Svo er allt hitt. Það get­ur allt átt heima und­ir þeim lín­um.“

Hér er annað dæmi um vanhæfni stjórnvalda og skilningsleysi á hvað þjóðaröryggi er. Hvernig er hægt að leggja þjóðaröryggisstefnu á borðið en ekki koma með hernaðarlegar skýringar á varnarstefnu landsins? Það er bara ekki hægt en það er hægt á Íslandi greinilega.

Í 60 bls. skýrslu um varnarmál Íslands 2022-23,  "Skýrsla um mat þjóðaröryggisráðs á ástandi og horfum í þjóðaröryggismálum", eru skrifaðar 5 bls. um varnir landsins. Sjá kaflaheiti hér að neðan.

3. Hernaðarlegir þættir, fjölþáttaógnir og varnarmannvirki 8.

4. Öryggi landhelgi og landamæra 11-13.

Ef rýnt er í innihaldið, þá er það rýrt, aðeins farið í stöðu mála og frasar fram bornir um að tryggja eigi öryggi um þetta eða hitt (aðallega netöryggi). Engin stefnumótun, framtíðarsýn eða talað um hvernig við getum tryggt raunverulegar varnir landsins í breyttum heimi. Að henda 2 milljörðum króna til Úkraníu er ekki í þágu varna Íslands.  Ísland heldur áfram að vera veikasti hlekkurinn í vörnum NATÓ.

Sjá slóð: Þingsályktun um þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland (m.áo.br)

Svo ber ekki að taka of mikið mark á orðum Arnórs Sigurjónssonar að við Íslendingar ættum að leggja 2% vergrar þjóðarframleiðslu í varnarmál. Hann skemmdi fyrir sér að ræða þann þátt við níska Íslendinga. Fá NATÓ-ríki gera það í raun, eru  í kringum 1-1,5%. Við leggjum fram rúma 3 milljarða kr. í varnarmál, gætum auðveldlega hækkað okkur upp í 10 milljarða kr. og fyrir þann pening er hægt að gera margt.

Við eigum að sníða okkur stakk eftir vexti, til dæmis að endurskilgreina hlutverk Landhelgisgæslunnar (að fyrirmynd bandarísku landhelgisgæslunnar sem löggæsla á friðartímum en er herstofnun á ófriðartímum) þannig að skip hennar geti þjónað hernaðarlegu hlutverki eða bæta við 1-2 tundurspillum í flota hennar. Á sama tíma má koma upp undirfylki sérsveita og öflugu þjóðvarðliði (ígildis heimavarnarliðs, það starfa 2 mánuði á ári, sjá Þjóðvarðlið Bandaríkjanna sem er í raun varalið Bandaríkjahers). Setja upp loftvarnarkerfi (eldflaughjúp - Iron Dome á suðurhluta Íslands. Það þarf ekki meira en þetta til að tryggja lágmarksvarnir landsins.

Baráttan um sál Bandaríkjamanna og framtíðarskipan landsins

Það fer ekki framhjá neinum, sem fylgjast reglulega með bandarískum stjórnmálum að hart er barist um gildi og grundvöll Bandaríkjanna. Hófst sú barátta um miðjan 9. áratug 20. aldar og sjá má af því að valdaflokkarnir tveir, repúblikanar og demókratar, hafa ekki getað staðið sameiginlega að lagasetningu nýrra laga síðan þá.

Lengi vel var lítill munur á flokkunum á 20. öldinni, demókratar voru n.k. miðjuflokkur en repúblikanar hægri meginn við miðjuna, n.k. Sjálfstæðisflokkurinn íslenski. En það er ótvírætt að harðsnúnir sósíalistar hafa tekið yfir demókrataflokkinn og byrjaði sú þróun með ríkisstjórn Obama og ótvírætt með ríkisstjórn Bidens. 

Þessi sósíalistar hafa nýjar hugmyndir um bandarískt þjóðfélag. Kíkjum á 10 þeirra:

1) Peningar eru hugarsmíði. Það er hægt að búa þá til úr lausu lofti. Árlegur halli og samanlagðar þjóðarskuldir skipta ekki lengur miklu máli.

Fyrri forsetar voru með mikinn árlegan halla, en að minnsta kosti voru nokkrar eftirgjafir um að peningarnir væru raunverulegir og þyrfti að greiða þá til baka einhvern tímann. Ekki núna. Nú nálgast þjóðarskuldirnar 31 trillónir Bandaríkjadala og 110 prósent af árlegri landsframleiðslu. Sósíalíska elítan trúir að annaðhvort að varanlegir núllvextir geri óviðkomandi skuldbindingu óviðkomandi, eða því stærri sem skuldin er, því líklegra er að Bandaríkjastjórn neyðist til að takast á við nauðsynlega endurdreifingu tekna.

2) Lög eru ekki endilega bindandi lengur. Joe Biden sór eið að „gæta þess að lögin séu framfylgt af trúmennsku." En hann hefur viljandi gert alríkislög um innflytjendamál ógild. Sumir óeirðaseggir eru sóttir til saka fyrir að brjóta alríkislög, aðrir ekki. Handtökur, saksóknir og réttarhöld eru allt í fljótandi formi og eftir hentileikum saksóknara hverju sinni (í demókrataborgum).

Glæpatíðni skiptir ekki endilega máli. Ef einhver er rændur, fyrir líkamsárás eða skotinn má skilja að það sé jafnmikið þolandanum að kenna og gerandanum. Annaðhvort var fórnarlambið of slappt, umhyggjuslaust og viðkvæmt, eða hann ögraði árásarmanninum sínum. Hversu gagnlegur glæpurinn er fyrir stærri dagskrár vinstri manna ræður því hvort fórnarlamb er í raun fórnarlamb og fórnarlambið raunverulega fórnarlamb.

Sjá má þetta af framkomu saksóknarann í New York, sem sækir hart að Donald Trump en lætur ofbeldisfólk sleppa úr fangelsi, það er ekki ákært. Hugmyndafræði ræður því hvenær lög eru enn talin lög. Í raun má tala um lögleysu sumstaðar í Bandaríkjunum sem státuðu sig lengi vel að hafa skilvirkasta réttakerfi heims.

3) Kynþáttahyggja er nú ásættanleg. Bandaríkjamenn voru fyrst og fremst skilgreindir af þjóðerni sínu eða trú, og aðeins í öðru lagi - ef yfirhöfuð - af amerískri samkennd. Skýr útilokun hvítra frá heimavistum háskóla, öruggum rýmum og alríkishjálparáætlunum er nú óumdeild. Það er ósögð endurgreiðsla fyrir meintar skynjaðar fyrri syndir, eða tegund af „góðum“ rasisma. Að vera ranglega kallaður rasisti gerir mann sekari en að kalla einhvern annan rasista ranglega.

4) Innflytjandinn er að mestu leiti taldir æskilegri en sjálfur borgarinn. Nýliðinn, ólíkt gestgjafanum, er ekki blettur af syndum stofnunar og sögu Bandaríkjanna. Flestir borgarar verða að fylgja sóttkvíareglum og félagslegri fjarlægð, halda sig utan skóla og hlýða öllum lögum en svo á ekki við um milljónir ólöglegra innflytjenda. Þeir fara beint inn á kerfi.

Dæmi um þetta er að þeir sem koma ólöglega inn í Bandaríkin þurfa ekki að fylgja svo óþarfa COVID-19 reglum. Börn þeirra ættu að fá strax skóla án þess að hafa áhyggjur af sóttkví. Innflytjendur þurfa ekki að hafa áhyggjur af ólöglegri komu sinni eða búsetu í Bandaríkjunum. Elíturnar okkar trúa því að ólöglegir aðilar líkist meira „stofnendum“ en löglegum ríkisborgurum.

5) Að mati vinstri sinnaðrar elítunnar ætti að koma fram við flesta Bandaríkjamenn eins og við myndum koma fram við lítil börn. Ekki er hægt að biðja þá um að framvísa skilríki til að kjósa. „Göfugar lygar“ elítunnar um COVID-19 reglur eru nauðsynlegar til að vernda „Neanderdalsmenn“ fyrir sjálfum sér.

6) Hræsni er passé. Dyggðamerki er lifandi. Aðgerðarsinnar um loftslagsbreytingar fljúga á einkaþotum. Stríðsmenn um félagslegt réttlæti búa í lokuðum samfélögum. Margmilljarðamæringar elitistar gefa sig út fyrir að vera fórnarlömb kynjamismuna, kynþáttafordóma og hommahaturs. Elítan þarf þessar undanþágur til að hjálpa hinu hjálparvana. Það er það sem þú segir við minna máttar um hvernig eigi að lifa, ekki hvernig þú sjálfur lifir, sem skiptir máli.

7) Að hunsa eða viðhalda heimilisleysi er æskilegra en að binda enda á það. Það er mannúðlegra að láta þúsundir heimilislausra búa, borða, gera þarfir sínar og neyta fíkniefna á almennum götum og gangstéttum en að gefa grænt ljós á húsnæði á viðráðanlegu verði, lögboða sjúkrahúsvist fyrir geðsjúka og búa til nægjanlegt skjól fyrir almenning.

8) McCarthyismi er góður. Að eyðileggja líf og starfsferil fyrir rangar hugsanir bjargar fleiri mannslífum og störfum að mati woke-ista. Slaufu menning og Twitter harðstjórn veitir nauðsynlegan fælingarmátt. Samfélagsmiðillinn er mannúðlegt, vísindalegt tæki vökunnar (e. wokism).

9) Fáfræði er æskilegri en þekking. Hvorki styttahrinding, né nafnbreyting, né 1619 verkefnið krefjast neinna sannana eða sögulegrar þekkingar. Hetjur fortíðar voru einfaldar hugasmíðar. Grunn-, framhalds- og faggráður endurspegla skilríki, ekki þekkingu. Vörumerkið, ekki það sem skapaði það, skiptir öllu máli.

10) Vaka er hin nýja trú, sem vex hraðar og stærri en kristin trú. Prestdæmi þess er fleiri en prestastéttin og fer með mun meira vald. Silicon Valley er nýja Vatíkanið og Amazon, Apple, Facebook, Google og Twitter eru nýju guðspjöllin.

Bandaríkjamenn óttast þessar reglur í leyni á meðan þeir virðast samþykkja þær opinberlega. Þær gætu samt verið tímabundnar og kallað á viðbrögð. Eða þær eru þegar nær varanlegar og stofnanavæddar.

Svarið ræður því hvort stjórnskipulegt lýðveldi heldur áfram eins og áður var horft til, eða skekkist í eitthvað sem þeir sem stofnuðu það hafa aldrei ímyndað sér.

 

Heimild: Victor Davis Hanson

Slóð: https://tribunecontentagency.com/article/victor-davis-hanson-the-10-radical-new-rules-that-are-changing-america/#:~:text=Victor Davis Hanson%3A The 10 radical new rules,8 8%29 McCarthyism is good. ... More items 

Stríð bændahöfðingja gegn sjávarútvegi fyrri alda og þéttbýlismyndunar

Fyrsta skrefið til að hamla sjávarútveg og verslun sem stigið var, var vistarbandið sjálft. Að tryggja aðgang að nánast ókeypis vinnuafl eftir að þrælahald af lagðist var forgangs verkefni íslenskra bænda höfðingja.

Vistarband má skilgreina á þessa leið skv. Gísla Gunnarssyni sagnfræðiprófessor (sjá Vísindavefinn og grein Gísla Gunnarssonar – slóð  https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2377  ):

„Ef karl og kona réðu ekki eigin búi skyldu þau vera hjú á heimili bónda og eiga þar grið. Venjan var sú að fólk réði sig í ársvist í senn. (Gísli Gunnarsson, 1987, kafli 2.7).

Bóndi réði allri vinnu hjúa sinna og fékk af henni allan arð hvort sem vinnan var unnin á heimili hans eða utan þess. Ef vinnumaður fór til dæmis í verið langt burt frá bæ þeim sem hann var ráðinn til, fékk bóndi allan afla sem vinnumaðurinn dró úr sjó. Á móti bar bóndi ábyrgð á því að hjú hans fengju fæði, klæði og húsaskjól á ráðningartíma þeirra.

Hraustir karlmenn fengu að auki ákveðin árslaun, hálft til heilt kúgildi á ári, en konur fengu yfirleitt ekkert umfram nauðþurftir. Kaup vinnuhjúa var samt það lágt að þau gátu engan veginn séð afkomendum sínum farborða. Á 19. öld var til dæmis algengt að sveitin gæfi eitt kúgildi ár hvert með hverju barni sem var á framfæri hennar, sem var meira en duglegir vinnumenn fengu í árslaun. Því var það fátítt mjög að vinnuhjú væru í hjónabandi; slíkt tíðkaðist raunar varla fyrr en fór að losna um vistarbandið á sinni hluta 19. aldar. Vinnuhjú lifðu að jafnaði við aðstæður sem Magnús Stephensen lýsti sem erfiðu.

Öll lausamennska bönnuð 1783-1863 og var lauasamönnum gert að stofna annaðhvort eigið bú eða ráða sig í vist, það er fara undir vistaband. Lausamennska var aftur leyfð 1863 en einnig nú með ströngum skilyrðum og það var fyrst með nýjum lögum 1894 í kjölfar vaxandi sjósóknar í landinu að lausamennska fór að verða flestu búlausu fólki aðgengileg.“

Gunnar Karlsson ræddi um þéttbýlismynd á Íslandi og baráttuna gegn henni á Vísindavefnum:

„Á Íslandi kemur andúð á verslun fram strax í Íslendingasögum, einkum verslun sem er stunduð í ábataskyni. Á sama tíma er líka tekið að takmarka leyfi fólks til að stofna heimili án þess að hafa jarðnæði og búfé til að lifa á, og hefur því banni einkum verið stefnt gegn því að hafa fiskveiðar að aðalatvinnu. Í lögbókinni Grágás, sem er safn íslenskra laga, skráð á 13. öld, er þetta ákvæði:

Búðsetumenn skulu engir vera, þeir er búfjárlaust búi, nema hreppsmenn lofi. En ef hreppsmenn lofa búðsetuna, þá eru þeir skyldir að annast hann eða færa til framfærslu ef hann má eigi sjálfur bjargast.

Slíkar takmarkanir á öðrum búskap en sveitabúskap ganga í gegnum Íslandssöguna í dálítið ólíkum og misströngum myndum. Svo seint sem árið 1887 samþykkti Alþingi lög, sem gengu í gildi árið eftir, þar sem mönnum var bannað að setjast að í þurrabúð nema með skriflegu leyfi hreppsnefndar, eftir að hafa sannað með vottorðum tveggja skilríkra manna að þeir væru reglumenn og ráðdeildarsamir.....  Tvennt gat einkum vakað fyrir þeim sem vildu takmarka þéttbýlismyndun. Annars vegar var því trúað, með réttu eða röngu, að fiskveiðar væru stopulli atvinnuvegur en landbúnaður. Því væri meiri hætta á að fólk sem lifði á fiskveiðum yrði bjargþrota og lenti á ómagaframfæri hjá bændum. Þessi ótti endurspeglast í lagaákvæðum um að búðseta sé háð leyfi hreppsbúa eða fyrirliða þeirra og hreppsbændur ábyrgir ef búðsetumenn gætu ekki bjargað sér sjálfir.“

Svo heldur Gunnar áfram: „Hins vegar gera sagnfræðingar nú jafnan ráð fyrir að það hafi ráðið miklu um afstöðu efnaðra bænda, þeirra á meðal flestra embættismanna landsins, að þeir hafi óttast að missa vinnuafl til sjávarsíðunnar og að þurfa að keppa við sjávarútveg um vinnufólk. Bak við umhyggju löggjafans fyrir óforsjálu fólki sem elti svipulan sjávarafla út úr öryggi sveitanna þykjast fræðimenn greina ágjarna tilhneigingu til að einoka vinnuafl landsmanna í þágu landbúnaðar.

Að vísu gerðu margir auðugir bændur og embættismenn út fiskibáta á vertíðum, en þá gátu þeir notað vistarbandið til að láta vinnumenn sína róa á sjó, draga húsbændum sínum afla og fá aðeins brot af verðmæti hans greitt í laun. Aldrei verður skorið úr því með vissu hvort þessara tveggja sjónarmiða réði meiru um andúð ráðandi afla í samfélaginu á þéttbýlismyndun í sjávarþorpum.“

þetta er Sólómon dómur sem Gunnar kveður hér upp og reynir að koma með skýringu á óréttlátri samfélagsgerð fyrri tíðar. En vistarbandið stóð í margar aldir og oft var sjávarútvegurinn gjöfull (erlend eftirspurn var ótvíræð). Það var ljóst frá og með 14. öld þegar fiskútflutningur varð mikilvægur. Þannig að það gáfust mörg tækifæri í Íslands sögunni að fara í sjávarþorpsmyndanir. En það var aldrei gert vegna innlendrar andstöðu. Keppt var um fámennt vinnuafl. Erlendir menn borguðu betur en íslenskir höfðingjar. En íslenskir bændahöfðingjar réðu ekki við Danakonung og hann sá til þess að fiskur yrði fluttur út frá Íslandi. En þeir komu í veg fyrir að danskir kaupmenn hefðu hér vetursetur lengi vel og þar með varanlega búsetu í þéttbýli.

Sjá slóð: https://www.visindavefur.is/svar.php?id=1754

Svo má bæta við að hnykkt var á vistarbandið 1404 rétt eftir svarti dauði reið yfir landið og skapaði vinnuaflsskort. Rétt er það að ekki má heimfæra útfærslu vistarbandið óbreytt yfir margar aldir en í hnotskurn var Ísland staðnað land og það vistar bandið haf lifað af til loka 19. aldar ber vitni um afturhaldssemi af verstu gerð. 

Frægt er þegar Baldur Hermannsson, undir handajaðri Gísla Gunnarssonar sagnfræðiprófessorar, skrifaði og gerði þáttaröðina Þjóð í hlekkjum hugarfarsins. Þar var dregin myrk mynd af hugarfari Íslendinga fyrr á öldum. Margir urðu sárir, ef ekki sármóðgaðir. En hvernig er hægt að skýra öðruvísi 1000 ára stöðnun þjóðar? Þjóðfélagsgerð sem bauð og vildi bara stöðnun. Ég sjálfur var í sveit sem unglingur og fólk á bænum var nýflutt úr torfbænum, árið áður, kunni ekki að búa í steinsteyptu húsi. Mest allur torfbærinn var þá enn í notkun, fjósið, hlaðan, skemman, nema hvað fólkið var nýflutt úr baðstofunni.

Mér fannst eins og ég væri að tala við 19. aldar fólk (sem það var næstum) þegar ég talaði við það.

Torfbærinn sem fyrirbrigði sem fékk andlitslyftingu á 19. öld en hafði að mestu staðið óbreyttur í 1000 ár.

En við erum að tala um hugarfar. Já, mikil var andúðin gagnvart verslun og fiskveiðar á Íslandi í gegnum aldir og snérist allt hagkerfi Íslands um hag konungs, embættismanna hans og bændahöfðingja. Sagt er að best er að venja hvolpa af að skíta inni í húsi með því að dýfa trýni þeirra í eigin skít og þá snarhætta þeir slíkri iðju.

En þótt tækifærin blöstu við trýni íslensku bændahöfðingjanna í fjörunni, þegar gaf á að líta hundruði erlendra duggna við veiðar rétt við landsteinanna, að aldrei datt þeim í hug að fara sjálfir út í slíka útgerð, ekki fyrr en á síðari hluta 18. aldar. Sjá má forheimskuna í lagasetningu Íslendinga og baráttuna gegn þéttbýlismyndun og sjávarútvegi. Kíkjum á alræmdan dóm, Píningsdóm (texti tekin af Wikipedia).

„Píningsdómur var ígildi laga og var samþykktur á Alþingi árið 1490. Píningsdómur ítrekaði bann sem verið hafði í gildi árin á undan og bannaði útlendingum að hafa hér vetursetu á Íslandi, nema í neyð og þeir mættu ekki taka Íslendinga í sína þjónustu. Auk þess hvorki gera héðan út skip né menn til sjós. Í þeim dómi var einnig tekið fram að engir búðsetumenn skulu vera á Íslandi sem ekki hafa búfé að fæða sig við sem þó sé ekki minna en 300. Var það gert til að skylda almenning til að vera í vist hjá bændum. Píningsdómur er kenndur við Diðrik Píning, sem var þýskur flotaforingi og höfuðsmaður Danakonungs á Íslandi frá 1478 til 1491.“

Og svo heldur sagan áfram með furðudóma yfirstéttarinnar

Duggaradómur Finnboga Jónssonar og Þorvarðar Erlingssonar á Alþingi 1. Júlí 1500 er eitt dæmið um að íslenskir bændahöfðingjar vildu sitja einir að fiskimiðum Íslands en dómurinn beintist að djúpmiðunum umhverfis Íslands og skildu Íslendingar hafa yfirráðaréttinn yfir þeim.

Sjá þetta frekar í skipadómi Óttó Stígssonar 1545 við erlenda fiskimenn þar sem erlendum duggumönnum var gert að greiða gjald fyrir fiskveiðileyfi á djúpmiðum hér við land. Þessi samningur var jafnframt staðfestur sem lög og voru þau ásamt duggudóminum í gildi alla 16. öldina. Komið var í veg fyrir útgerð útlendinga frá landi með þeim dómi og fasta búsetu. En á 15. öldinni og þeirri 16. komu sprungur í vörn bændahöfðingja gegn fiskveiðum og jafnvel búsetu útlendra manna. Réðu útlendingar um mislöng tímaskeið þéttbýlisstöðum, eins og Grindavík og Vestmannaeyjar.

Af hverju vildu íslenskir höfðingjar setja gjalda á útlendar fiskveiðar á djúpmiðum ekki sjálfir reyna fyrir sér við slíkar veiðar? Jú, afturhaldshugsunarháttur þeirra var algjör, að nota smábáta til útgerðar á sjó í stað þess að gera út þilskip, leiddi til þess að þeir gátu ekki veitt á djúpmiðum. Nú, úr því að það var ekki hægt að banna veiðar erlendra sjómanna, því ekki að setja veiðigjöld á þá?

Og hér koma dómar sem kom í veg fyrir að íslenskir alþýðumenn gætu komist til bjargálna og frelsis og halda sjávarútveginum í skefjum.

Marköngla dómur. Markönglar bannaðir 1567 á Alþingi með dómi en þeir eru önglar sem eru merktir vermenn og áttu þeir að fá þann fisk sem veiddist á markönglinn en á aðra, átti útgerðarbóndinn að fá.

Árið 1578 banna bændahöfðingjar notkun lóða, því vermenn kynnu að veiða of mikið!

Árið 1609 var bannað að nota orm til beitu, jú það kynni að leiða til ofveiði og vermaðurinn fengi of mikið af afla!

Færalengd styttist með tímanum, 1482 var færalengdin 320 metrar, 17.öld 90 metra en á 18. öld 50 metrar.

Menn notuðu ekki einu sinni net til veiða fyrr en á seinni helmingi 18. aldar.  Sérstök fiskimannastétt myndaðist ekki fyrr en á 19. öld. Þá voru gerðir út tæplega 2.500 bátar. 6- og 8 æringar. Hins vegar ef það hefðu myndast bæir á Íslandi á síðmiðöldum og árnýöld, hefðu það annað hvort verið enskir eða þýskir bæir að stofni til. Með íslenskri undirstétt og kaupmenn réðu ferðinni um stjórn bæjanna. Þróun sjávarþorpa hefði byrjað á 15. aldar í stað þeirra 19. aldar. Mannfjöldi Íslendinga væri líklega kominn yfir 1 milljón talsins. Við sjáum stöðuga fólksfjölgun frá seinni helmingi 18. aldar þegar innréttingarnar, þilskipaútgerð og kaupstaðaleyfi voru gefin út. Íbúafjöldi landsins sveiflaðist hins vegar á milli um 30.000 og 80.000 við hefðbundinn efnahag í bændasamfélagi fyrri alda.

Sömu sögu má segja af hvalveiðar á Íslandi. Íslenskir menn veiddu ekki hval. Kíkjum á Wikipedia.

Hvalveiðar erlendra manna við Ísland

"Hvalir voru verðmætt veiðifang frá því að Ísland tók að byggjast. Framan af voru hvalveiðar Íslendinga tækifærisveiðar fremur en atvinnuveiðar. Íslendingar nýttu að mestu hvalreka og veiddu aðeins hvali í litlum mæli fram á 20. öld. Lengst af voru það erlendar þjóðir sem veiddu hvali í atvinnuskyni við Íslandsstrendur. Fyrst voru það Baskar og Hollendingar á 17. Öld og síðan Norðmenn 200 árum seinna. Íslendingar fóru hins vegar ekki að veiða hvali í atvinnuskyni fyrr en eftir fyrri heimsstyrjöldina.

Hvalveiðar erlendra manna á tímabilinu 1600-1915 hafði áhrif á íslenskt samfélag. Gátu Íslendingar til að mynda stundað ólöglega verslun við erlenda hvalveiðimenn á tímum einokunarinnar og kynntu Baskar og Hollendingar Íslendingum meðal annars fyrir tóbaksreykingum. Þegar Norðmenn hófu hvalveiðar við Ísland á 19. öld kenndu þeir Íslendingum t.d. að reka stórútgerð. Þeir höfðu jafnframt menningarleg og pólitísk áhrif á líf fólks á Íslandi.“ Sjá slóð: https://is.wikipedia.org/wiki/Hvalvei%C3%B0ar

Sjá einnig slóð: https://www.ifaw.is/is/saga-hvalveida/

Vistarbandið, sem sumir kalla vistaránauð, lauk 1893 en samt ekki alveg, og hélt íslenska yfirstéttin að níða á verkafólki langt fram eftir 20. öld nema hvað það var gert í þéttbýlinu.

Er einhver búinn að gleyma húsagatilskipunina frá 1746?

Lokaorð

Við sem búum hér á þessu kalda skeri, jafnvel í þægindum nútímans, vitum að landið er kalt og hart. Hvað þá í köldum torf kofum, stöðuga hungursneyð yfirvofandi og náttúru sem ræðst reglulega á byggðir landsins, að ekki var á bætandi harðneskjulegt samfélag sem refsaði viðstöðulaust fyrir hinar jafnvel minnstu syndir. Með lögin sem bakhjarl gátu hrottarnir leikið lausum hala. Auðvitað var þá, eins og á öllum tímum, til gott fólk og húsbændur sem fóru vel með heimafólk. En það verður ekki mælt á móti, að samfélagið var harðneskjulegt og heimilisofbeldið lítið heft.

Er ástandið í sjávarútveginum orðið eðlilegt í dag? Kunnum við að umgangast auðlindir sjávar af viti? Er það ekki svo að í stað erlendra skeiðarfursta, eru komnir íslenskir auðmenn sem greiða ekki nema sýndargjald fyrir mestu auðlind Íslands, fiskinn? Er íslenska þjóðfélagið t.a.m. að fá arðinn af fiskeldi á Íslandi?

Stundum dettur manni í hug að íslenskir ráðamenn, frá upphafi Íslandsbyggðar, voru ekki færir um stjórna sjálfum sér, hvað þá heilu samfélagi. Eru við Íslendingar orðnir færir um að vera sjálfstæð þjóð? Það var efi um það rétt fyrir lýðveldisstofnun.

Er íslenska lýðveldið bara tilraun í langri sögu Íslendinga og við dæmdir til að mistakast? Að þetta sé bara stutt tímabil í Íslandssögunni. Er það tilviljun að erlent vald (Noregs- og Danakonungsvaldið) og erlend herseta (Bretar og Bandaríkjamenn) þurfti til að stýra þessu landi? Við vitum að einstaklingar hafa rangt fyrir sér en svo á líka við um heilu samfélögin.

Þjóð í hlekkjum hugarfarsins - varnarmál

Það er athyglisverð fullyrðing Pútíns um að Þýskaland sé ekki fullvalda ríki, þar sem það hefur verið hersetið síðan í seinni heimsstyrjöldinni. Að vísu hafa Bretar, Frakkar og Sovétmenn allir farið en ennþá hefur Bandaríkjaher umtalsverðan herafla á þýskri grundu.

Sama má segja um Ísland, það hefur meira eða minna verið hersetið síðan 1940 af erlendum herjum. Hvernig getur fullvalda þjóð haldið fram að hún sé fullvalda, þegar hún getur ekki einu sinni sjálf tryggt ytri varnir ríkisins á friðartímum?

Mér sýnist þetta vera síðasti angi sjálfsstæðisbaráttu Íslendinga en ekki þorskastríðin sem voru ótvírætt hluti af sjálfstæðisbaráttu Íslendinga, að losna við erlenda fiskveiðiþjófa af Íslandsmiðum.   Það er eins og íslenskir stjórnmálamenn þori ekki að standa í lappirnar og taka af skarið. Þingmenn eru í hlekkjum hugarfarsins.

Það er ógleymileg setningin í Íslandsklukkunni þegar þessi fleygja orð voru sögð:

„En þegar á íslandsströnd eru risnir þýskir fiskibæir og þýsk kauptún, hve leingi mun þess að bíða að þar rísi og þýskir kastalar með þýskum kastalaherrum og málaliði. Hver er þá orðinn hlutur þeirrar þjóðar sem skrifaði frægar bækur? Þeir íslensku mundu þá í hæsta lagi verða feitir þjónar þýsks leppríkis. Feitur þjónn er ekki mikill maður. Barður þræll er mikill maður, því í hans brjósti á frelsið heima."

(Eldur í Kaupinhafn. 13. kafli. Arnas Arnæus.)

Það sama á við um herstöðvar og fiskibæi og kauptún. Viljum við vera feitir þjónar erlends leppríkis?